30 Nëntor 2012
Me rastin e festimeve për 100-vjetorin e Pavarësisë, komuniteti shqiptar në zonën e Uashingtonit u mblodh për një takim me gazetarin Ilir Ikonomi, autor i librit të ri “PAVARESIA – Udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit.”
Takimi u bë në Universitetin Georgetown, me pjesmarrjen e shqiptarëve që ndodhen në Uashington për shkollim apo të punësuar, nga Shqipëria, Kosova dhe treva të tjera.
Autori shpjegoi se si i lindi ideja për të shkruar këtë libër dhe i njohu pjesëmarrësit me burimet që kishte shfrytëzuar për të pasuruar materialin e përfshirë në 300 faqet e librit. Ai theksoi rëndësinë e arkivave historike të Vjenës të cilat i dhanë studimit të tij hapësirën e duhur për të pasqyruar me vërtetësi udhëtimin e Ismail Qemalit nga Stambolli në Vlorë. Sipas autorit, Ismail Qemal beu u nis nga Stambolli më 2 nëntor dhe arriti në Vlorë më 25 nëntor dhe, gjatë këtij udhëtimi prej më shumë se tri javësh, ai bëri disa veprime të zgjuara diplomatike, të cilat patën rëndësi kritike për realizimin e veprës së tij, ngritjen e flamurit më 28 nëntor 1912.
Në takimin ku merrte pjesë ambasadori i Shqipërisë në Uashington, Gilbert Galanxhi si edhe Këshilltarja e Ambasadorit të Kosovës, Gjeneza Budima, autori Ilir Ikonomi shpjegoi serinë e ngjarjeve që çoi në pavarësinë e Shqipërisë, nga njëra anë dhe në pushtimin e Kosovës nga Serbia, në anën tjetër. Ai foli për rrethanat e skajshme me të cilat përballeshin trojet shqiptare në periudhën e luftës ballkanike, të cilat e shtynë Ismail Qemalin dhe patriotët e tjerë të niseshin për në Vlorë në fillim të nëntorit 1912. Ai shpjegoi se si Ismail Qemali ndërtoi taktikat largpamëse për shtetin e ardhshëm shqiptar në kushtet kur zotërimet e Perandorisë Osmane në Ballkan po binin dhe copëtimi i trojeve shqiptare po bëhej i pashmangshëm.
Ikonomi foli për veprimet diplomatike të Ismail Qemalit dhe takimin e tij të famshëm me ministrin e Jashtëm austro-hungarez, Leopold Berchtold, i cili e ndihmoi me një anije për të shkuar në Durrës. Autori tha se Berchtoldi e mbante të fshehtë takimin për shkak të rivaliteteve me Italinë, prandaj edhe dokumentet e drejtpërdrejta që e provojnë atë janë të rralla, por ai ka mundur të gjejë prova që tregojnë se takimi është bërë. Takimi përmendet edhe në kujtimet e Ismail Qemalit, por autori tha se preferonte të mos mbështetej në memuaret e protagonistëve për të shkruar librin e tij, por thjesht t’i përdorte këto kujtime si burime për verifikimin e burimeve të dorës së parë. Autori përshëndeti faktin që, ditët e fundit, një rruge në Tiranë iu dha emri i ministrit të jashtëm austriak, Berchtold.
Ikonomi tha gjithashtu se ka shfrytezuar një gamë të gjerë gazetash të vitit 1912 për të plotësuar informacionin që sjell në libër dhe se aty ka gjetur fakte që më parë ishin të panjohura, për shembull datën se kur Ismail Qemali përmendi për herë të parë fjalën pavarësi në një hotel të Vjenës. Kjo, tha autori, na saktëson se me arritjen në Vjenë, ideja e Ismail Qemalit tashmë kishte përparuar nga autonomi në pavarësi, në kushtet kur disfata e Turqisë ishte bërë e qartë. Ikonomi hodhi poshtë nocionin se Ismail Qemali pati kërkuar qysh në fillim shkëputjen nga Turqia. Një shkëputje në kushtet kur fati i luftës ballkanike ende nuk dihej, do të ishte një aventurë, sepse tokat shqiptare mund të gllabëroheshin menjëherë nga fqinjët, siç ndodhi me Vilajetin e Kosovës, tha Ikonomi.
Autori shpjegoi se ndihma e Austro-Hungarisë për krijimin e shtetit shqiptar ishte e pazëvendësueshme por ajo nuk duhet absolutizuar, siç bëjnë disa autorë. Krijimi i qeverisë kombëtare nga Ismail Qemali, tha Ikonomi, pati gjithashtu një rol të pazëvendësueshëm, sepse i tregoi Europës se shqiptarët ishin në gjendje të krijonin shtet, çka në fund të fundit çoi në njohjen e këtij shteti në Konferencën e Londrës, ndonëse ai ishte i cunguar. Që të marrësh njohje duhet të kesh një qeveri, tha autori. Ismail Qemali e bëri qeverinë fakt të kryer dhe shpëtoi aq sa mund të shpëtonte.
Ikonomi foli gjithashtu për faktet e reja që ka zbuluar, si anija me të cilën Ismail Qemali erdhi në Durrës dhe se si grupi i shqiptarëve ndërroi anije në mes të detit natën e 20 nëntorit duke u gdhirë 21, saktësimi i vendit se ku u ngrit flamuri, për të cilin ka ende konfuzion, i kujt ishte flamuri që u ngrit në Vlorë dhe hollësi të tjera.
Ai shpjegoi në veçanti dhe përshkroi me fakte emocionuese figurën e Isa Boletinit, i cili arriti në Vlorë më 29 nëntor 1912, pra një ditë pas shpalljes së pavarësisë. Ikonomi tha se ishte mbështetur në një intervistë të rrallë që Isa Boletini i kishte dhënë një gazetari italian në Vlorë në fillim të dhjetorit 1912. Kjo intervistë zbulon anë të panjohura të luftëtarit të madh, karakterin e tij, synimet që kishte dhe inteligjencën e tij të rrallë, aspekte që dëshmohen nga një burim i dorës së parë, siç ishte ai gazetar i rëndësishëm i kohës. Isa Boletini, i rritur në malet e Kosovës, nuk dinte gjuhë të huaj dhe rolin e përkthyesit e lunte Luigj Gurakuqi. Kjo ishte ndoshta intervista e parë dhe e fundit e Isa Boletinit, tha Ikonomi.
Ambasadori Galanxhi tha në takim se historia në vitet e komunizmit mësohej e cunguar, e lustruar dhe e transformuar. Ai tha se objektiviteti me të cilin autori e ka parë arkivin historik dhe e ka përdorur për të shkruar librin e tij është për t’u vlerësuar e përshëndetur.
Të pranishmit treguan mjaft vemendje dhe bënë pyetje të shumta për librin, i cili sipas medias në Shqipëri ka shënuar një rekord shitjesh, që nga botimi në fillim të nëntorit.
Takimi u organizua nga Bledi Çeliku dhe Alban Pruthi, aktivistë të njohur në komunitetin shqiptar të Uashingtonit. Në takim kishte edhe përfaqësues të Federatës pan-shqiptare “Vatra” dhe organizatash të tjera të komunitetit. Autori ndau dy libra falas, të cilët u shkuan fituesve të një shorti biletash me numra.
Pas promovimit, pjesëmarrësit u mblodhën në një kafe-restorant për të vazhduar bisedat mbi pavarësinë, ngjarjen e madhe që po festohet me aktivitete të ndryshme edhe nga shqiptarët e Amerikës.
Korrespondenti i Diellit
Uashington DC
