Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Fiaskoja e tërheqjes nga Afghanistani dhe 11 Shtatori

by


Analizë nga Rafael Floqi


Pretendimet e përsëritura publike nga udhëheqësit ushtarakë dhe civilë amerikanë se forcat afgane po përmirësoheshin dhe ishin në gjendje të luftonin, përgënjeshtruan pesimizmin e tyre privat – me pak fjalë, ato ishin thjesh gënjeshtra të krijuara për të mbështetur mbështetjen publike amerikane për luftën. Skenat shqetësuese në aeroportin e Kabulit dhe frika e justifikuar se çfarë do të ndodhë me afganët nën një raund të ri të sundimit taleban kanë formuar sfondin e bisedave të nxehta rreth asaj që Shtetet e Bashkuara duhet ose nuk duhet të kishin bërë në Afganistan. Pjesa më e madhe e kritikave ka ardhur në pragun e administratës së Biden për një tërheqje të planifikuar dobët që ka lënë qytetarët amerikanë dhe aleatët afganë në rrezik.

In this file photo taken on March 11, 2002 US soldiers returning from the Gardez battlefield leave a Chinook helicopter at the US base in Bagram. – Launched in the wake of the September 11 attacks, the war in Afghanistan claimed the lives of tens of thousands of Afghans along with around 2,400 US soldiers and saw trillions squandered in what has largely been deemed a failed nation-building project. (Photo by HOANG DINH Nam / AFP) (Photo by HOANG DINH NAM/AFP via Getty Images)
President George W Bush stands with community leaders before delivering remarks at the Islamic Center of Washington, District of Columbia, September 17, 2001. (Photo via Smith Collection/Gado/Getty Images).

Disa aspekte të krizës së menjëhershme mund të ishin shmangur nëse evakuimet e personelit amerikan dhe afganëve që punuan me SHBA kishin filluar më herët. Dhe administrata nënvlerësoi qartë shpejtësinë me të cilën forcat afgane të sigurisë do të rrëzoheshin përballë ofensivës së fundit talebane. Por edhe nëse largimi Afganistani nga SHBA do të ishte planifikuar më mirë, marrja e kontrollit nga talebanët do të kishte ndodhur herët a vonë, me pasoja të rënda për njerëzit e Afganistanit. Prioriteti afatshkurtër duhet të jetë evakuimi i amerikanëve që kanë mbetur sa më shpejt të jetë e mundur dhe sigurimi i azilit të sigurt -përfshirë vizat dhe mbështetja financiare-për afganët që largohen nga talebanët.Por për sa i përket pyetjes se çfarë duhej bërë ndryshe, mbajtja e trupave amerikane në Afganistan pafundësisht nuk ishte një përgjigje e zbatueshme, siç vuri në dukje Presidenti Biden në fjalimin e tij në fillim të kësaj jave: “Pas 20 vjetësh – një trilion dollarë të shpenzuar për trajnimin dhe pajisjen e qindra mijëra Forcave të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare Afgane, 2.448 amerikanë u vranë, 20.722 të tjerë u plagosën dhe mijëra të panjohur që erdhën në shtëpi me trauma të padukshme për shëndetin e tyre mendor – nuk do të dërgoj një brez tjetër të amerikanëve në luftë në Afganistan pa asnjë pritje të arsyeshme për të arritur një rezultat të ndryshëm. “Siç e bëri të qartë Washington Post me publikimin e “Afganistan Papers”-të cilat janë shtjelluar në një libër të ri nga reporteri i Post Craig Ëhitlock-zyrtarët amerikanë e kanë ditur prej kohësh se mbështetja tek personeli ushtarak dhe policor i mbështetur nga SHBA në Afganistan nuk ishte i zbatueshëm. Forca luftarake, e gjymtuar nga korrupsioni dhe mungesa e mbështetjes bazë nga nivelet e larta të qeverisë afgane. Edhe pse ofensiva përfundimtare e talebanëve po lëvizte përpara, kishte trupa afganë të detyruar të linin postet e tyre për shkak të mungesës së artikujve bazë si ushqimi dhe municionit. Vullneti për të mbështetur një qeveri të korruptuar me legjitimitet të diskutueshëm në Kabul thjesht mungonte. Pretendimet e përsëritura publike nga udhëheqësit ushtarakë dhe civilë amerikanë se forcat afgane po përmirësoheshin dhe ishin në gjendje të luftonin, përgënjeshtruan pesimizmin e tyre privat – me pak fjalë, ato ishin thjesh gënjeshtra të krijuara për të mbështetur mbështetjen publike amerikane për luftën.Ndërsa afrohet 20 vjetori i sulmeve të 11 shtatorit, ka kaluar shumë kohë për një rivlerësim rrënjësor të politikës së jashtme tepër të militarizuar të Amerikës. Sipas Projektit të Kostove të Luftës në Universitetin Broën, luftërat e Amerikës pas 11 Shtatorit kanë pasur shpenzime prej mbi 6.4 trilionë dollarësh; kushtoi qindra mijëra jetë nga të gjitha anët; dhe la mijëra personel ushtarak amerikan të vdekur, ose me plagë të rënda fizike, ose me dëmtime traumatike të trurit ose me çrregullime të stresit post-traumatik. Në Irak, rezultati ishte po një regjim sektor i korruptuar, shtypës, që hapi derën për pushtimin e pjesëve të mëdha të vendit nga ISIS, pasi trupat irakiane u avulluan përballë sulmit të tyre në 2014 – dhe kjo për të njëjtat arsye që përfshinin korrupsionin, mungesa e furnizimeve dhe rënia e moralit që karakterizoi trupat afgane përballë ofensivës përfundimtare të talebanëve. Në Afganistan, rezultati ishte një konflikt shkatërrues 20 -vjeçar i ndjekur nga ardhja në pushtet e talebanëve. Të dy rastet duhet të jenë mësime objektive mbi kufijtë – dhe pasojat e rrezikshme – të mbështetjes në forcën ushtarake si mjeti kryesor i angazhimit global gjeopolitik amerikan.Amerika duhet të bëjë gjithnjë zgjidhjen midis angazhimit botërëor në mbrojtje dhe projektimit gjeopolitik që ajo si hiper fuqi që është para sfidave te Kinës , Rusisë dhe Iranit në rajon . Nëse Biden u ngut, apo ishte i paaftë me administratën e tij të largohej nga Afganistani në kohë dhe mënyar dha pa këto konseguenca para 20 vjetorit të 11 shatorit, për të fituar pikë politike, menyra se si u realizua kjo bëri që të ishte një fiasco një dështim i vërtetë, që do t’i kushtojë shumë administratës dhe gjeopolitikës së Amerikës dhe “ his legacy”, trashëgimisë së Bidenit dhe ngjryrosi për keq edhe kremtimin e përvjetorit të 20-të të 11 shtatorit. 11 Shtatori si një vrimë në zemër Më 11 Shtator 2001, nëntëmbëdhjetë terroristë rinj të armatosur me thika dhe prerës kutish rrëmbyen katër avionë, duke i rrëzuar dy prej tyre në kullat binjake të Qendrës Tregtare Botërore dhe një të tretë në Pentagon. Një aeroplan i katërt – me shumë mundësi me synim Kapitolin e SHBA – u rrëzua në tokë në Shanksville, PAa nga udhëtarët guximtarë. Gati 3,000 njerëz vdiqën. Kjo ishte një fatkeqësi e shkallës së Pearl Harbor-it për Amerikën.Sot, një brez i studentëve të kolegjit dhe të rinjve nuk u kujtohet ky sulm terrorist, por si sot e kam të gjallë atë pamje, në kohën që ndodhesha në Shqipëri dhe në një internet kafe, pashë së pari pamjet e kullave dhe avionët që ranë në to. Po ashtu në Afganistan muajin e kaluar, marinsat që shërbyen dhe vdiqën në një luftë që kishte zgjatur tërë jetën e tyre, luftë në të cilën kishin shërbyer edhe disa nga prindërit e tyre. Përvjetori i 20 -të, i 11 Shtatorit mbërrin ndërsa një Amerikë e rraskapitur, po përpiqet të dalë nga një kryqëzim fatkeqësish: një pandemi që ka marrë më shumë se 645,000 jetë në Shtetet e Bashkuara, turma emigrantësh që hyjnë nga kufiri jugor, për plasje racore, dhe skifoja e fundit të luftës në Afganistan ishte vërtet shumtë të zymtë por e mundshme për t’u evituar, po të mos kishte një administratë dhe Pentagon që shqetësohej më shumë për ‘Ëokeizëm “ se sa për të ardhmen e Amëerikës dhe sfidat globale.Duke sulmuar simbolet e pasurisë dhe fuqisë së Amerikës, terroristët e Al Kaedës sollën në realizim të tmerrshëm versionin e tyre të xhihadit dhe ngatërresën e ankesave të ushqyer gjatë dekadave nga udhëheqësit e tyre ekstremistë, mbi të gjitha Osama bin Ladenit . Tragjedia nxiti akte të jashtëzakonshme guximi dhe sakrifice, një derdhje simpatie në mbarë botën dhe një rritje të unitetit dhe patriotizmit në SHBA. Por gjatë viteve që pasuan, plagët nuk janë shëruar kurrë plotësisht pasi kombi ka kaluar nëpër një breshëri stresi dhe sprove. Politika amerikane është bërë më toksike. Besimi ynë tek institucionet, tek udhëheqësit tanë dhe, më e rëndësishmja, tek njëri -tjetri është gërryer. Përpjekja globale drejt lirisë, të cilën shumë amerikanë e morën si të mirëqenë kur përfundoi Lufta e Ftohtë në 1989, ngeci dhe më pas shkoi në të kundërt. Historia nuk mbaroi; u kthye me hakmarrje. Tre shqiptarë viktima të 11 ShtatoritNë mesin e viktimave që humbën jetën ishin shtetas të më tepër së 70 vendeve dhe në mesin e tyre edhe tre shqiptaro-amerikanë : Simon Dedvukaj, Mon Gjonbalaj dhe Rrok Camaj. Dedvukaj. Gjonbalaj dhe Camaj ishin disa prej shqiptarëve që punonin në Qendrën Tregtare Botërore, e njohur në gjuhën popullore si “Kullat Binjake”. Ata humbën jetën në 11 Shtator dhe përkujtohen çdo vit bashkë me viktimat e tjera të asaj tragjedie. Në Manhatan organizohet si për çdo vit një ceremoni përkujtimore për mijëra viktimat e 11 shtatorit. Edhe familjarët e tri viktimave si çdo ritual mortor vjetor presin e përcjellin njerëz dhe vizitojnë memorialët e anëtarëve të familjeve të tyre, që humbën jetën më 11 shtator 2001.Simon Dedvukaj ishte më i riu nga të tre shqiptarët që humbën jetën në Manhatan. 26-vjeçari Dedvukaj punonte në Qendrën Botërore të Tregtisë si përgjegjës i punonjësve të mirëmbajtjes së Kullave Binjake. Tashmë në Neë York është edhe fondacioni “Simon M. Dedvukaj” , ku qëllimi i këtij fondacioni është në arsimimin dhe edukimin e brezave të rinj për të bërë zgjedhjen e duhur në jetë, për t’i shërbyer jo vetëm vetes, por edhe familjeve dhe komunitetit ku ata jetojnë.Rrok Camaj, shqiptar nga Malësia e Madhe, punonte në njërën prej Kullave Binjake, ku pastronte xhamat nga jashtë. 60-vjeçari kishte qenë në katin e 105-të kur i kishte telefonuar të birit, Vincent, për t’i dhënë lamtumirën dhe për t’i thënë se tani “ai do të ishte në duart e Zotit”.65-vjeçari Mon Gjonbalaj, shqiptar nga Kosova, punonte prej 30 vjetësh si portier në njërën prej Kullave Binjake. Gjonbalaj e donte shumë punën dhe refuzonte të dilte në pension, megjithëse e kishte mbushur moshën. Në telefonatën e fundit nga kati i 86-të i Kullës Binjake numër dy amaneti i tij kishte qenë që fëmijët e tij të bëheshin të fortë dhe ta kujtonin.Krimi i shekullit që ndryshoi BotënVrasja e gati 3,000 amerikanëve me të drejtë shkaktoi një kërkim shumëpalësh, ndërkombëtar që synonte Al Kaedën kudo që kishte operacione, përfshirë Afganistanin. Qelizat terroriste duheshin çrrënjosur dhe burimet e tyre të financimit, materialet dhe logjistika të ndërpriteshin. Por në muajt që do të vinin, administrata e re e Presidentit George W. Bush e trajtoi 11 Shtatorin si Pearl Harbor, si një akt lufte midis shteteve.Ky ishte një gabim dhe prapambetje në gjykim. Nuk ka dyshim për sofistikimin e Al Kaedës, një rrjet shumëkombësh i përhapur me një rrjet kompleks logjistike dhe financimesh, udhëheqës karizmatikë dhe një rekord të gjatë sulmesh terroriste të Al Kaedës kundër objektivave amerikane, ku qenë vranë gjashtë persona në një bombardim të vitit 1993 në Qendrën Botërore të Tregtisë ; 19 ushtarë në një sulm mbi një kompleks strehimi ushtarak amerikan në Dhahran, në Arabinë Saudite, në 1996; 224 persona në bombardime të njëkohshme të ambasadave amerikane në Nairobi, Kenia dhe Dar es Salaam, Tanzani, në 1998; si dhe 17 marinarë amerikanë në një bombardim të anijes luftarake amerikane “Cole” në brigjet e Jemenit në vitin 2000.Një njoftim famëkeq i inteligjencës i dhënë Bushit më 6 shtator 2001, pesë ditë para sulmeve, titullohej “Bin Ladin është i vendosur për të goditur në SHBA”. Kështu që sumet nuk erdhën nga hiçi. Komisioni i 11 Shtatorit më vonë e identifikoi këtë si një dështim të imagjinatës së inteligjencës . “Ne nuk besojmë se udhëheqësit e kuptuan rëndësinë e atij kërcënimi,” zbuloi komisioni. “Rreziku terrorist nga Bin Laden dhe Al Kaeda nuk ishte një temë kryesore e debatin e politikave në publik, media apo Kongres. Në të vërtetë, mezi u përmend gjatë fushatës presidenciale të vitit 2000. ” Përgjatë agjencive të shumta si – CIA, FBI, Departamenti i Mbrojtjes, Administrata Federale e Aviacionit, – qeveria nuk qe në gjendje ta bënte terrorizmin një shqetësim mbizotërues kombëtar dhe të degradonte aftësitë e Al Kaedës. Kështu humbi shanse të shumta për të penguar komplotin e 11 Shtatorit.Sulmet shkaktuan ndryshime të mëdha në operacionet e qeverisë federale. U krijua Departamenti i Sigurisë Kombëtare, që qe riorganizimi më thelbësor i qeverisë që pas Luftës së Dytë Botërore. Kontrolli i i aeroporteve u federalizua dhe u vendos nën kontrollin e një Administrate të re të Sigurisë të Transportit. Komuniteti i inteligjencës u riorganizua, sytë dhe zbuluesit e qeverisë tani koordinohen nga një drejtor i inteligjencës kombëtare. U krijua kështu edhe një Qendër Kombëtare Kundër Terrorizmit, e cila i raportonte drejtorit.Këto ndryshime, dhe puna besnike, e palodhur e qindra mijëra shërbyesve publikë, kanë ndihmuar në shmangien e një sulmi të ngjashëm katastrofik në 20 vitet që kaluan që nga 11 shtatori, megjithëse ekstremizmi i dhunshëm islamik, ka vazhduar të kërcënojë Perëndimin, me sulme të mëdha, si ato në Madrid në 2004, Londër në 2005 dhe Paris në 2015.Demokracia Jeffersoniane nuk mund eksportohet Në politikën e jashtme, edhe pse, administrata e Bushit nuk pranoi në komisione e Senatit para se të fuste Amerikën në luftë, militantët talebanë, të cilët kontrollonin Afganistanin nga viti 1996 deri në 2001 kishin rimarrë kontrollin e vendit, ishin zellistë të pamëshirshëm, që strehonin Bin Ladenin dhe bashkëpunëtorët e tij. Vetëm pasi ata refuzuan të dorëzonin terroristët e Al Kaedës, atëhere ishte e drejtë që një koalicion i udhëhequr nga SHBA, që përfshinte edhe aleatët e NATO-s, të futej në Afganistan për të përmbysur talebanët. Por gjërat shpejt shkuan keq. Bin Ladeni dhe disa nga bashkëpunëtorët e tij të lartë u kapën në një zonë malore të ndaluar të njohur si Tora Bora, por arritën të shpëtonin pasi komandantët ushtarakë amerikanë në terren u lutën për më shumë urdhëra nga lart. Bin Laden përfundoi i fshehur në Pakistan, ku do të qëndronte derisa të vritej nga forcat speciale amerikane më 2 maj 2011. Pasi Bin Laden u arratis, qëllimet e pushtimit të Afganistanit u bënë më të turbullta. SHBA iu drejtua një projekti utopik për ndërtimin e kombit, që ishte i admirueshëm në disa aspekte, por jo realist, as i realizueshëm për historinë e Afganistanit të mbushur me pushtime të një pas njëshme nga perandoritë. Edhe më keq, misioni në Afganistan ishte i varfër nga burimet financiare pasi Shtëpia e Bardhë e ktheu vëmendjen drejt Irakut.Eshtë e qartë, nga punimet e shumta të gazetarëve dhe studimet e mëvonshme, se administrata e Bushit ishte e fiksuar tek Saddam Hussein dhe po kërkonte mënyra për të justifikuar një pushtim amerikan në Irak , menjëherë pas 11 Shtatorit – edhe pse nuk praktikisht ndonjë provë që lidh pushtein Baathinst laik të Huseinit me regjimin e terroristëve islamikë të Al Kaedës.Një Kongres gati unanim, ku vetëm përfaqsuesja demokrate, Barbara Lee (D-Oakland) ishte kundërshtarja e vetme dhe e guximshme , i dha Bushit një autorizim pothuajse të pakufizuar për përdorimin e forcës ushtarake kundër atyre që “planifikuan, autorizuan, kryen ose ndihmuan sulmet e” 11 Shtatorit. Me kalimin e kohës, ky mandat i gjerë, i paqartë dhe i pacaktuar u përdor për të ndjekur penalisht të ashtuquajturën luftë globale kundër terrorit që çoi në pasoja katastrofike për SHBA, jashtë dhe brenda vendit.Pasi u rrëzua regjimi taleban në Afganistan në 2001, SHBA dhe aleatët e saj u takuan për të krijuar një demokraci të re, me një angazhim të stilit të Planit Marshall, për ndihmë për rindërtimin e vendit. Si rezultat, një brez afganësh jetoi një jetë më të mirë dhe më të shëndetshme, mësuan të lexojnë, dhe u bënë të vetë-mjaftueshëm ekonomikisht dhe kanë marrë përgjegjësinë për jetën dhe fatet e tyre, veçanërisht gratë dhe vajzat. Ato arritje janë të lavdërueshme, por ato kërcënohen tani nga kthimi i talebanëve. Vendimi për të përjashtuar talebanët nga negociatat e hershme për të ardhmen e Afganistanit ishte një gabim. Kështu ishte edhe vendimi, në vitin 2003, për shpërbërjen e ushtrisë irakiane pasi u rrëzua Sadam Huseini. Pasi i kishte prerë kokën regjimit Baathist, administrata e Bushit nuk kishte asnjë plan për ta mbajtur Irakun të qëndrueshëm. Ashtu si Afganistani, Iraku përfshin besime, fise, fraksione dhe gjuhë të shumta. Edhe kufijtë e tij janë konstrukte artificiale, të vizatuara nga perandoritë erdhën dhe shkuan. Situata në Irak u përkeqësua shpejt nga një luftë civile midis radikalëve sunitë islamikë, përfshirë Baathistët e rrëzuar dhe shumicës shiite të Irakut, e cila kishte dhe ka lidhje të ngushta me Iranin shiit.Shifrat tronditëse të dy dekadave të konfliktit, që nga 11 shtatori janë dokumentuar nga projekti “Kostot e Luftës “në Institutin Broën për Universitetin Ndërkombëtar dhe Publik të Universitetit Broën: shkruhet se pati rreth 930,000 vdekje për shkak të dhunës së këtyre luftërave, përfshirë 387,000 civilë të vrarë; 38 milionë refugjatë ose persona të zhvendosur; ndryshe edhe 8 trilionë dollarë kosto për qeverinë amerikane; me operacionet kundër terrorizmit në 85 vende.Terroristë të padënuar, amanet i pa plotësuarDuke filluar në janar 2002, afërsisht 780 terroristë të dyshuar të kapur jashtë SHBAt u mbajtën në burgun ushtarak në Guantanamo Bay, në Kubë. Disa prej tyre – veçanërisht Khalid Shaikh Mohammed, militanti pakistanez i përshkruar si arkitekti i sulmeve të 11 shtatorit – janë vrasës të provuar. Por shumë, shumë të tjerë u mbajtën, pa ndonjë përfaqësim adekuat ligjor ose proces të rregullt ligjor, me pretekste më të dobëta. Presidenti Obama u përpoq ta mbyllte kampin, por Kongresi refuzoi të lejojë që terroristët si Mohamed të gjykohen në SHBA. Gati 20 vjet më vonë, pothuajse 40 burra mbeten të burgosur në Guantanamo Bay. Disa janë akuzuar ose dënuar për krime lufte sipas një sistemi të komisioneve ushtarake të krijuara për t’u marrë me rastet e tyre. Të tjerët janë ndaluar pafundësisht, pasi as nuk janë akuzuar nga gjykatat dhe as nuk janë rekomanduar për lirim. Rreth 10 mbeten të ndaluar në pritje të transferimeve në vende të tjera. Pesë prejt disa dhe krerë të sotëm të talebanëve të sotëm u shkëmbyen nga adminstrata Obama me nje dezeror amerikan. Gjiri i Guantanamos mbetet një njollë në ndërgjegjen e Amerikës. Burrat më të rrezikshëm të mbajtur atje – Mohammed; Ëalid bin Attash, një jemenas që pranoi se kishte komplotuar sulmin në Cole; dhe Ramzi Binalshibh, gjithashtu një jemenas, i cili akuzohet se ishte një komplotist i 11 shtatorit – duhej të ishte gjykuar në gjykatat federale shumë kohë më parë, i dënuar dhe i dënuar me burgim të përjetshëm me siguri maksimale. Të tjerët, për të cilët provat nuk janë të qarta, duhet të lirohen. Duke shtuar fyerjen, njeriu që ndihmoi në organizimin e pushtimit të shpejtë të Afganistanit nga talebanët, i cili tronditi Presidentin Joe Biden, ishte mbajtur në Guantanamo Bay për 12 vjet derisa u lirua në 2014 nga Presidenti i atëhershëm Barack Obama, si pjesë e shkëmbimit të të burgosurve. për një dezertor amerikan. New York Post raporton se Khairullah Khairkhwa, një mik i liderit të Al-Kaedës Osama bin Laden, ishte organizatori i ofensivës rrufe të talebanëve, e cila rimori vendin në vetëm shtatë ditë. Khairkhwa, një mullah i talebanëve, kishte qenë ministër i brendshëm i talebanëve në Afganistan. Ai u kap pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit në New York City dhe Washington, DC, dhe u mbajt në vendin e ndalimit të terrorizmit të SHBA në Guantanamo Bay (Gitmo) nga 2002 deri në 2014, sipas Fox News.. Përdorimi i avionit dhe metodave të tjera të torturës – nën eufemizmin “teknika të zgjeruara të marrjes në pyetje” – i kushtoi Amerikës terrenin e lartë moral. Ndërkohë, shteti i sigurisë vazhdoi të zgjerohet, me Agjencinë e Sigurisë Kombëtare dhe agjencitë e tjera që pohojnë fuqitë e mëdha të mbikëqyrjes përmes telefonit, emailit dhe komunikimit me tekst të amerikanëve dhe duke u përfshirë në përgjime pa urdhër.Për meritën e tij, Bush nuk ishte islamofob. “Terroristët janë tradhtarë të besimit të tyre, duke u përpjekur, në fakt, të rrëmbejnë vetë Islamin,” i tha ai Kongresit më 20 shtator 2001. “Armiku i Amerikës nuk janë miqtë tanë të shumtë myslimanë. Nuk janë miqtë tanë të shumtë arabë. Armiku ynë është një rrjet radikal i terroristëve dhe çdo qeveri që i mbështet ata. “Ky mesazh ishte i lavdërueshëm, por fatkeqësisht ai humbi në shumë komunitete amerikane, ku emigrantët dhe qytetarët me prejardhje arabe, të Lindjes së Mesme ose të Azisë Jugore përjetuan një rritje të diskriminimit dhe dhunës pas 11 shtatorit. Viktimat e shumë besimeve – Muslimane, Bahai, Sikh, Jain, Hindu dhe më shumë – u persekutuan. Krimet e paragjykimeve u hetuan, por në pjesët më të rëndësishme të botës në internet, filloi të zhvillohej një ligjërim urrejtës. U bë e tepërt gjatë presidencës së Barak Obamës – presidentit tonë të parë me ngjyrë, i cili e kishte kaluar një pjesë të fëmijërisë së tij në Indonezi, një komb mysliman – dhe ai u ngjit gjatë fushatës presidenciale të Donald J. Trump, “ndalimi mysliman” i të cilit në 2017 tregoi se sa islamofobia ishte bërë e pranueshme.Apo po fitojnë terroristët?Ushtarët e thjeshtë të Al Kaedës besonin se SHBA mund të rrëzoheshin nga sulmet ushtarake, por mendimtarë dhe filozofë të tjerë më të sofistikuar revolucionarë islamikë thanë se Amerika mund të rrëzohej vetëm duke i kthyer institucionet e saj dhe duke krijuar parime kundër vetes – lirisë, demokracisë, drejtësisë.Debatet tona të thella të brendshme – jo vetëm mbi luftën, sigurinë, mbikëqyrjen, privatësinë dhe torturat, por gjithnjë e më shumë mbi vetë demokracinë tonë – pasqyrojnë se sa më e ndërlikuar dhe e copëtuar është bërë Amerika gjatë 20 viteve të fundit. Besimi në institucionet, ekspertët dhe udhëheqësit, të cilët ishin gërryer që nga Lufta e Vietnamit dhe Watergate, u përkeqësua pas 11 Shtatorit, duke kontribuar në injorancën komplotiste të ditëve të sotme. Ndjenja e të qenit në gjendje të lëvizë lirshëm në vend pa frikë, realiste apo jo, është komprometuar. Shkeljet e ligjit dhe normave ndërkombëtare, dhe dy luftëra kryesisht të kota, kanë gërryer shpirtin tonë kolektiv.E megjithatë, edhe pse këto dy dekada kanë qenë të errta , gjithçka nuk është e humbur. Për çdo amerikan që është kthyer drejt izolacionizmit dhe nacionalizmit, ka votues më të rinj që ushqejnë bashkëpunimin shumëpalësh, respektojnë institucionet tona, kujdesen për planetin tonë dhe besojnë se bashkëpunimi mes popujve është e vetmja rrugë e vërtetë drejt sigurisë. Për çdo krim të urrejtjes, ka pasur akte të shumta dhembshurie dhe mirëkuptimi. Për çdo shpërdorim të pushtetit, ka pasur mbrojtës që kërkojnë që Amerika të respektojë parimet e saj. Kërcënimi i dhunës ekstremiste mbetet i vërtetë dhe duhet të ballafaqohet, por ne e dimë se mund të vijë nga një numër burimesh. Një kapitull ri i pasigurt Eshtë e vështirë të mendosh për një ngjarje që transformoi kaq thellësisht opinionin publik amerikan në dimensione të shumta se sa sulmet e 11 shtatorit. Ndërsa amerikanët kishin një ndjenjë të përbashkët ankthi pas 11 shtatorit, muajt që pasuan gjithashtu u shënuan nga fryma e rrallë e unitetit publik.Ndjenja patriotike u rrit pas 11 shtatorit. Pasi SHBA dhe aleatët e saj filluan sulmet ajrore kundër talebanëve dhe forcave të al-Kaidës në fillim të tetorit 2001, 79% e të rriturve thanë se kishin valëvitur r një flamur amerikan. Një vit më vonë, një shumicë prej 62% thanë se ata shpesh ishin ndjerë patriotë si rezultat i sulmeve të 11 shtatorit.Për më tepër, publiku kryesisht la mënjanë dallimet politike dhe u mblodh në mbështetje të institucioneve kryesore të kombit, si dhe udhëheqjes së tij politike. Në Tetor 2001, 60% e të rriturve shprehën besim tek qeveria federale – një nivel që nuk ishte arritur në tre dekadat e mëparshme, as që ishte afruar në dy dekadat qysh atëhere. Terreni në Manhatanin e Poshtëm, Arlington, Va. Dhe Shanksville, Pa., U shenjtërua nga tragjeditë e 11 shtatorit 2001. Ne nderojmë hirin, dinjitetin dhe kujtimin e gati 3,000 shpirtrave të humbur atë ditë duke shtyrë përpara një vizion të një Amerike më të mirë dhe një bote më të drejtë. Tani kanë kaluar dy dekada nga sulmet terroriste në Qendrën Botërore të Tregtisë dhe Pentagonit dhe rrëzimi i Fluturimit 93 – ku vetëm guximi i udhëtarëve dhe ekuipazhit, ndoshta parandaloi një sulm terrorist edhe më vdekjeprurës.Për shumicën që janë aq të rritur sa të mbajnë mend, kjo është një ditë që është e pamundur të harrohet. Në shumë mënyra, 11 shtatori ndryshoi mënyrën sesi amerikanët mendojnë për luftën dhe paqen, sigurinë e tyre personale dhe bashkëqytetarët e tyre. Dhe sot, dhuna dhe kaosi në një vend gjysmë botë larg sjell me vete hapjen e një kapitulli të ri të pasigurt në epokën pas 11 shtatorit.

Po me Ministrinë e Diasporës, ç’patën ?

by

Koment nga Rafael Floqi

Në kulturën e zakonshme urbane të shqiptarëve, apolieaucommunsiç  i thonë francezët, kanë mbetur disa shenja e batuta nga ndonjë filmi të real-soc me teme nga lufta Nacional Çlirimtare, siç është batuta, “Po me urën,ç’patën? Që po ta aktualizonim do të thonim po me Ministrinë e Emigracionit ç’patën? Në fund të fundit ajo nuk prishte punë askujt, që është dhe nënteksti i batutës.

Siç duket, edhe për katër vite me radhë shqiptarë do të konsumojnë të njëjtën gjellë, të futur në mikrovalë disa herë. Ndryshimet e emrave të qeverisë, që Rama shpalli dhe lëvizjet në hierarkinë e opozitës, që Basha prezantoi pak ditë më parë, nuk premtojnë asnjë ndryshim thelbësor në sezonin e ri politik. Disa figura mund të jenë të ndryshme, por filozofia mbetet po ajo: ne do të shohim të njëjtën shumicë. që bën sikur qeveris në emër të njerëzve dhe të njëjtën opozitë që bën sikur lufton me sistemin e kapur kleptokrato- oligarkik, shkruante shtypi i Tiranës, që lë të nënkuptohet për marrëveshje të fshehtë mes Ramës dhe Bashës.

Pak emra të rinj e ndryshime të mëdha. Megjithatë një ndryshim rrënjësor. Shkrirjen e Ministrisë së Diasporës. I vetmi institucion, në këto 30 vite qeverisje demokratike, që u ngrit me një qellim të qartë: Fokus për Diasporën. Katër vite janë pak për të rregulluar dhe ekuilibruar problemet dhe çështje të mbartura, jo vetëm në këto tre dekadat e fundit, por në qindra vite histori të emigracionit shqiptar, duke filluar me arbëreshët për të ardhur në migrimin e bluzave të bardha (dhe jo vetëm) ditëve të sotme.  Por edhe kësaj here, qeveria e re Rama tregon se nuk është fryt i një mendimi dhe vullneti kolegjial, por vetëm kapriçio dhe tekë e një njeriu të vetëm, që herë zgjedh ministra nga Kosova dhe i heq më pas, herë hap ministri të Diasporës dhe herë e fshin, sipas humorit të tij për t’u dukur sa mbarëkombëtar dhe tani sa më “Ballkanshqyer”.

E parë aposteriori, duket, sikur Ministria e Diasporës u krijua për të hapur vend pune për ish- Ministrin Majko. Dikush mund te thotë se krijimi i Ministrisë së Diasporës, që kryente një punë e cila mund të mbarohej fare mirë nga drejtori përkatëse në ministritë e Jashtme, të Arsimit e të Kulturës, që mund të mos kritikohej si një fryrje e panevojshme e administratës shtetërore në Shqipëri.  Por nuk mendoj se ka qenë ky këndvështrimi i kryeministrit shqiptar, Edi Rama i shquar për faktin që krijimi dhe ristrukturimi i kësaj ministrie nuk duhet parë si burokraci. Por le të shohim historikun e marrëdhënieve të shtetit tonë me 1.64 milionë shqiptarë e Diasporës së Re të tij, një nga më të mëdhatë në botë, në raport me popullsinë.  Në krahasim me periudhën çerekshekulli 1992-2017, kur doktrina shtetërore për Diasporën mungonte, të katër vitet 2018-2021 kanë njohur një farë zhvillimi,por pa objektiva afatgjata dhe pa perspektivë të qartë. Ministria e diasporës ashtu siç u krijua, bëri diçka që ishte pa mjaftueshme, por megjithatë ishte diçka. Po tani?

A kishte kjo ministri një vizion të përcaktuar mirë e një strategji të ndërtuar me largpamësi e sinqeritet, përtej përfitimeve e propagandës partiake, me shpirt mbarëkombëtar e ideale humaniste do të ishte diçka mjaft e dëshirueshme, megjithëse diaspora nuk kishte iluzione në këtë drejtim. Pse? Se raportet e shtetit amë me diasporën nuk janë raporte interesash ideologjike apo partiake. Kryeministri aktual Rama mendohet e deshte diasporën për mbështetje politike për të marrë mandatin e tretë, e tani, që e mori atë mandat, nuk i duhet. Fakti është që pjesëmarrja e diasporës në zgjedhje nuk u realizua për faj të të dyja palëve politike, pasi asnjëra prej tyre, nuk e di se si do të votojë diaspora, pasi nuk do qëtë votojë diaspora.

Nga ana tjetër, mbyllja nuk është për t’u gëzuar. Ministria e Diasporës në Shqipëri shton listën e gjatë e projekteve të nisura me bujë e të lëna në mes të rrugës. Me investime që mund të ishin menduar e përdorur ndryshe. Jo më kot bashkatdhetarë janë shpesh mosbesues, ndër ta edhe unë. Kohë më parë në një shkrim tim “ Summit-i i diasporës mbështjellje apo pështjellje” botuar më  22 Nëntor 2016, tek Dielli, shkruaja ‘” Çfarë doli nga a gjithë ai organizim i samitit të diasporës? A duhet vlerësuar ai se e arriti  qëllimin për të cilin u organizua? Në fund të fundit, ai arriti të tubojë 1000 vetë nga 40 vende, dhe konkluzionet do të duhet të bëhen nga koha, Vërtet, pa qenë nihilist, vetë fakti që për herë të parë në historinë e shtetit shqiptar u mbajt një samit i posaçëm për diasporën, ishte për t’u vlerësuar. Por a ishte kjo përpjekje e qëlluar apo e dështuar kjo është gjë tjetër. A ishte Kryeministri Rama ai që kërkoi që ta ngrinte realisht emrin e emigrantëve në diasporë, apo ai kërkoi t’i përdorë ata politikisht, siç janë shprehur kritikë ndaj tij, kjo mbetet për t’u parë. ( dhe ashtu ndodhi) Apo vallë qëndrojnë që të dyja? Por sidoqoftë, pavarësisht qëllimit, idesë dhe se kush e organizoi dhe qysh e organizoi, është e rëndësishme të themi se nisma për mbajtjen e këtij samiti duhej të përshëndetej. Samiti me gjithë mangësitë, ishte një përpjekje serioze e një dëshirë pozitive, por njëkohësisht, ashtu siç edhe dyshoi edhe një pjesë e opinionit, dhe një krehje e sedrës së Ramës, për të qenë një farë lideri mbarëkombëtar.”

Në fakt kryeministri që ka qenë dhe një farë kohe emigrant, gjë që ai s’ka qejf ta kujtojë, kur ka qenë në opozitë apo në krye të bashkisë, dhe kur ka ardhur për të takuar të vëllain Olsin në Michigan asnjëherë nuk është takuar me komunitetin, por vetëm me miqtë e Olsit. Mjafton të kujtojmë Thoma Gëllçin  me gjithë ngërçin e komisionit të medias, vendin ia mbajti hapur për disa vite, gjersa e bëri drejtor të TVSH-së, dhe me vone e pushoi, apo znj. OltaXhaçka që e zgjodhi deputete të PS-së dhe madje ministre te Mbrojtjes e te Jashtme, siç  thonë ca zëra, vetëm jo për kontribut kush e di se çfarë, por se ishte komshie me Olsin në Michigan.

Edhe herën e fundit që erdhi për vaksinat në Amerikë, kryeministri i shqiptarëve gjeti kohë të takojë një prift grek dhe asnjë anëtar të komunitetit shqiptar.Pavarësisht mosarritjeve dhe premtimeve politike personeli diplomatik në SHBA i qeverive të PD-së, për të qenë korrekt ka qenë më afër i lidhur me diasporën, duke marrë pjesë në aktivitetet e komunitetit, kujtoj këtu ambasadorë Sallabanda e Galanxhi, apo dhe ish-konsullin Mishto, apo edhe faktin që kryeministri apo presidenti Berisha, Topi e Nishani kanë qenë më pranë diasporës së Amerikës. Ku është ambasadorja aktuale znj. FloretaFaber mjaftohet me statuse ne Facebook, apo punonjësit e diasporës, sa herë kanë ardhur në Michigan, për shembull. Si dhe sa e kanë vlerësuar p.sh. një institucion mediatik të vetëm për gjithëdiasporën kaq të rëndësishme të Amerikës,  siç është ALBTVUSA, e tregon mungesën e interesit të rilindësve për diasporën.  

Dikush që nuk e njeh thellë diasporën, e sheh diasporën me konceptin si një organizim që duhet të vetë-ofrohet, se po nuk ofrua nuk është më diasporë, se po nuk u vetësakrifikua nuk është diasporë, por emigracion, apo mërgatë apo “turist për vënie dhëmbësh”, duke paragjykuar kështu sidomos mërgatën e sotme, apo emigracionin shqiptar. Jo, diaspora nuk është vetëm “lopë që ka dëshirë të milet”, por një grupim njerëzish herë me formë e herë pa formë, herë i organizuar e herë jo, herë i interesuar dhe herë jo, por me dashuri të madhe për atdheun për arsye që dihen, vital por që ka nevojë për stimuj edhe për lehtësira për të dhënë më shumë, që ka nevojë për ndihmë në organizim të qendrave kulturore apo shkollave, për të mos u shuar. Duhet vetëm një nismë e shprehur nga vendlindja të tjerat diaspora i bën vetë. mobilizimi i lobit shqiptar për çështjen e Kosovën e ka treguar këtë.

Diaspora nuk kërkon ndihmë financiare nga qeveritë shqiptare, por kërkon vlerësim dhe mirënjohje.  Kur kjo mirënjohje mungon, kur bashkëpunimi me diasporën shihet politikisht, atëherë ndodh që dhe Federata Pan-shqiptare Vatra të ndihet e fyer, dhe jo pa fajet e veta dhe vetpërjashtohet nga bashkëpunimi me qeverinë. Vatra nuk duhej të vetë-përjashtohej edhe, sepse ishin të vrarë në sedër nga mospërfillja, pasi Vatra është një institucion apolitik mbarëkombëtar.

Një mik para disa ditësh me origjinë nga Malësia e Madhe në Mal të zi, gjatë pranisë së Ambasadorit të Kosovës Valdet Sadiku në një eventnë Michigan, m’u shpreh, se ai dhe një numër aktivistësh nga komuniteti,”ndjeheshin të mosvlerësuar për atë që ka bërë diaspora me origjinë nga Malësia për Kosovën, duke lobuar, duke demonstruar dhe duke luftuar në Kosovë. “Ne nuk duam asgjë, vetëm një faleminderit. Dhe jo një ambasador që sa vjen lexon një deklaratë dhe mendon për të ikur” m’u shpreh ai.

Fakti se qeveria Rama nuk e njeh diasporën, nuk i di madje dhe numrat e saj, nuk e justifikon atë. Nuk mund t’i lihet gjithnjë faji së kaluarës 30- vjeçare dhe qeverive të mëparshme që në fakt nuk kanë bërë asnjë hap të organizuar, por gjithnjë e kanë nderuar diasporën. Nuk mund të shihet diaspora gjithnjë me syza partiake. Kjo vlen sa për qeveritë aq dhe për vetë shoqatat e diasporës. Por duhet që aq më tepër sot edhe diaspora sidomos ajo më e konsoliduara e Amerikës, nuk duhet të bjerë pre e luftës politike në vendlindje, por edhe as të kërkojë fonde nga Shqipëria për aktivitetet e saj.

Qeveritë shqiptare në Shqipëri e Kosovë duhet të kuptojnë një gjë, që pavarësisht nga vend-origjina, pavarësisht nga koha e emigrimit diaspora me gjithë grupimet hatër mbetjet është një. Është në gjë e mirë pozitive hapat që janë hedhur, meqë e lejon edhe legjislacioni ndërkombëar, që Shqipëria dhe Kosova mund të kenë ambasada dhe konsullata të përbashkëta, por kjo duhet çuar dhe më tej.  Qeveritë e Republikës së Shqipërisë dhe të Kosovës nuk i pengon asgjë, që në kuadër të kësaj pune atdhetare, të krijojnë një ministri të përbashkët të Diasporës. për të organizuar më mirë punë, për të integruar më mirë një të tretën e popullsisë të larguar pas viteve 90-të, dhe për këtë qeveria e Tiranës le të mësojnë nga pala kosovare që e ka mërgatën më të konsoliduar në vite, pasi diaspora pavarësisht, se nga cili vend vjen, nga: Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia, Lugina, Çamëria është një, dhe s’ka nevojë për integrim në BE, se është e integruar.

Pse në Kosovë për shembull ka vende të caktuar për minoritetin serb, pse të mos t’i lënë vende të lira diasporës, në parlament. Kjo vlen për të dy shtete shqiptare.  Ndryshe dukurisë së rrjedhjes së trurit,do t’i dihet gjithnjë shkaku dhe kahu, rikthimi i tij nuk mund të bëhet me apele, siçi fton në “standup-komeditë” e tij, kryeministri ynë sa gojëtar aq dhe gojëzgjidhur Rama.

Një shekull me parë, diaspora kishte deri deputetë e saj në Parlamentin shqiptar, sot autoriteti i diasporës në raport me shtetin shqiptar ka ardhur në rënie. “A ka sot krahasim ajo që ka bërë për Shqipërinë shoqata “Vatra” për dekada me radhë me korifenjtë e saj, Fan Noli, Faik Konica, Kristo Dako, MihalGrameno, ParashqeviQiriazi, KristoKirka, KostaqKotta e të tjerë dhe që i dhanë Shqipërisë pjesën më të mirë të bijve të vet dhe që e deshën Shqipërinë atëherë kur nuk kishte fare Shqipëri, duke sjellë pavarësinë, formimin dhe ndërtimin e shtetit shqiptar? A mund të krahasohet diaspora aktuale me atë që kanë bërë shqiptarë e Amerikës e të tjerë për pavarësinë e Kosovës?  Po është e njëjta, por do motivim, se sot nuk jemi në atë realitet imperativ si ai luftës e Kosovës, por është po ajo diasporë, e njëjta diasporë që e ka mbështetur, me para, me armë, madje, dhe me vullnetarë luftën.

 Por sot nuk ka një situatë ecasus të njëjtë. Nuk është faj i kësaj “diaspore të përgjumur që duhet të zgjohet dhe të rinisë punën për një kauzë të re: “Atë të ndihmës ekonomike, duke investuar në atdheun që prej 30 vjetësh vazhdon të jetë shteti më i varfër në Evropë”, pasi është po kjo diasporë që është zhgënjyer, jo për mungesë fryme idealizmi nga ana e saj, por për një përplasje të pashembullt dhe dekurajuese me murin e korrupsionit si në Shqipëri dhe në Kosovë. Atdhedashuria është atdhedashuri, por biznesi është biznes. Mund të mos fitosh shumë në vendin tënd, por askush nuk do të humbasë, pasi patriotizmi nuk hahet.

Po diaspora e ka një ideal bashkimin kombëtar, por kjo aspiratë shekullore vështirë se ngrohet me zgjidhjet gjysmake, me parullat e bashkimit brenda në BE, apo te Shengenit Ballkanik, kur vendet të fuqishme si Britania dalin. Të qenit evropian nuk mund të barazohet me të qenit shqiptar. Qeveritë shqiptare dhe çdo shqiptar së pari kërkon integrimin brenda gjakut. Kombi është sa bashkim gjuhësor kulturor aq dhe bashkim ekonomik. Por ata të kthejnë krahë, kur pushtetarë apo paria e Tiranës a Prishtinës, nuk ka mirënjohjen, as vetëm për të vlerësuar kontributin, kur nuk ka as incentivën më të vogël, çka ka bërë që edhe kapitali shqiptar të investohet jashtë vendit, dhe këtu nuk ka vend më për idealizëm të diasporës, por për më shumë se faj të qeverive shqiptare dhe të korrupsionit galopant.

Por si mundet Maqedonia apo Mali i zi, apo Maqedonia e Veriut të zhvillojnë zgjedhje edhe në SHBA dhe Shqipëria jo. Ka edhe një përvojë të Parlamentit Italian, që siç ma pohonte kohë më parë prof. Palombo, një ish deputet prej vitesh në Montecitorio në Itali, ka një Komitet të Diasporës dhe Kulturës italiane në botë, me vende të përcaktuara, që nuk janë pjesë të partive politike italiane. Por votojnë për problemet e lidhjeve me diasporën dhe të ruajtjes të kulturës italiane në botë. Mundësitë janë të hapura kur është dëshira e mirë dhe ku nuk i lihet vetën në dorë voluntarizmit, 

Sa për lobimin, shqiptarë e diasporës së Amerikës e kanë përdorur këtë mjet të demokracisë  amerikane qysh me Nolin dhe Vatrën në kohen e presidentit Wilson, e kanë përdorur edhe me Ligën Qytetare Shqiptaro Amerikane në kohën e Luftës së Kosovës, aq sa dhe vetë Millosheviçi e pohoi këtë në Hagë. Shqiptarë kanë ditur ta përdorin këtë instrument të politikës amerikane, më mirë se diasporat e tjera edhe më të konsoliduara. Qeveri shqiptare nëse do, vërtet, të ketë lidhje me diasporën, duhet të ngrihet edhe në lartësinë e mbretit Zog, që diti të vendoste, edhe pse një kundërshtar të tij një përfaqësues të diasporës, Faik Konicën si ambasador në SHBA.

Ministria aktuale sidoqoftë pati disa arritje, por pa ndikim të drejt për drejte mund të jentë  disa hapa të pasigurt të Doktrinës shtetërore shqiptare për Diasporën. Si formimin e Agjencinë Kombëtare të Diasporës, dhe Këshillin Koordinues të Diasporës, ngritjen e  Qendrës së Botimeve të Diasporës, me një staf prej 15 punonjësish, që në këta tre vite, ka botuar me dhjetëra tituj librash dhe ka nxjerre me mijëra libra me tekste dygjuhëshe dhe shumëgjuhëshe për mësimdhënien e shqipes për tu theksuar mbetet ngritja e Komisioni i Përbashkët i Shqipërisë dhe i Kosovës për Miratimin e Teksteve Mësimore për Diasporën i cili miratoi kërrikullin e përbashkët të teksteve të mësimin e gjuhës shqipe. Apo ngritjen e Qendra për Studime dhe Publikime Arbëreshe,  me një staf prej 12 punonjësish, përfshirë 7 studiues të njohur në vend. Në tetor 2018 u themelua Fondi i Zhvillimit të Diasporës, edhe ky një organ shtetëror brenda qeverisë shqiptare, me një staf prej 22 punonjësish, përfshirë stafin e gazetës “Diaspora Shqiptare” dhe Dhomës së Biznesit të Diasporës. Stafi i Ministrit të Shtetit për Diasporën, edhe pse ministër pa portofol, përbëhej nga një komunitet prej 71 punonjësish me kohë të plotë. Shumë punonjës por fare pak për nevojat e diasporës.Megjithatë kjo duhej të përmirësohej dhe asgjësohej. Qeveria e mandatit të tretë të socialistëve, e cila do të nisë punën këtë shtator,  mbetet për tu parë nëse do të punojë për të inkurajuar dhe vazhduar në udhën e përbashkët të lidhjes Diasporës me vendin amë. Deri tani nuk ka asnjë projekt.

Në një plan praktik, të komunikosh dhe bashkëpunosh me diasporën është një mision i papërmbushshëm, mund të justifikohet dikush, sepse diaspora është shumë e shpërndarë gjeografikisht, shumë e decentralizuar, dhe shumë e ndërlikuar. Asnjë qeveri apo parti politike nuk mund ta mbulojë me një batanije te vetme partiake, ideologjike, programore etj. As nuk do të ketë ndonjëherë një udhëheqës apo organizatë që mund të thuash kjo është dhe nuk ka tjetër që flet për diasporën. Ndaj puna duhet bazuar tek ideali kombëtar.

Kjo larmi është edhe mburoja më e mirë kundër çfarëdo manipulimi e përpjekje për kontroll nga politika në Atdhe. Kjo sjell edhe dyshimin e politikës dhe ngurrimin për të na bërë pjesë të proceseve politike e zgjedhore aty. Me diasporën vjen një frymë lirie që nëse ia hap derën vërtet i gjithë kombi shqiptar mund të përfitojë jashtëzakonisht. Nuk do të ndodhë me elitën e tanishme politike sidomos në Tiranë. Ideale do të ishte që nga “rrënojat” e ish-ministrisë së Diasporës të nxirren mësime e të përdoret përvoja për projektet e ardhshme. Se si mund të bëhet nuk e di. Zëri i Atdheut gjithmonë thërret. Por apelet e kryeministrit Rama për kthim të të mërguarve në vitin 2030, janë sa patetike dhe qesharake, kur shqiptarët aktualisht zënë vendin e dytë për azil në BE pas sirianëve.

“Kush e pi këtëujë me akull, në Amerikë,  me thoshte një dite një mik, nuk kthehet në Shqipëri. Dhe ndoshta, nuk kthehemi me gjithë apelet e politikanëve si Rama , pasi “The Door of NoReturn – Dera e Moskthimit – është një e vërtetë sa reale aq dhe metaforike, mitike për ne shqiptarët që jemi të shpërndarë në Amerikën e sotme. Pormegjithatë ne duam që dera e mos- kthimit të mos bëhet dera e harrimit. Ndaj i kthehem edhe një herë pyetjes, retorike “Po  me Ministrinë e Diasporës,ç’patën?

Shën Valentini- dita për të dashuruar…

by

Shën Valentini në sofrën e Diellit /

Shën Valentini- dita për të dashuruar, si të mos ketë ditë tjetër /

  • Poezi nga Rafael Floqi /

MESAZH 

Nëse telefoni yt do të vibrojë, 

dhe ti s’do që ta ndjesh 

sepse përpëlitet ashtu, 

ngase për ty po dridhet një zemër, 

dhe, nëse bën sikur s’e sheh dot 

se germa fillestare e emrit tënd 

është një e-moji i kuq që pulson,

atëherë t’i se ke arritur të kuptosh, 

apo e harron e nënvlerëson, e dashur

se ata që të thonë: 

” Se dashuria është e frikshme”,

ata s’ kanë ndjerë kurrë një dashuri, 

të tillë të paanë, 

si ajo që më dhuron ti mua.

Ndaj dije, zemër, 

se ata që thonë se dashuria është 

e dhunshme, e dhimbshme, 

ata kurrë nuk janë ngushëlluar, 

nga një dashuri e pa sinor

eklipsuese si kjo e jotja.

Mbaje mend, shpirt,

se ata që thonë, se dashuria e vërtetë 

nuk ekziston fare mbi dhe, 

ata më bëjnë të besoj se vërtet

se ata 

s’ kanë takuar dot një njeri si ti,

se ata 

kurrë s’ mund të dashur pa kufi

si ne.

PERPETUM LOVE

Nëse të them se zëri yt është një ujëvarë qelibari, 

në të cilin dëshiroj të kridhem çdo ditë, 

nëse ma puth gojën si një trëndafil mistik 

me më shumë dëshirë e disi me frikë, 

nëse të pëshpërit se miklimi i trupit tënd

ndjell tek unë sa fuqi të pashtershme shëruese 

aq dhe dëshira të brishta shpresash

vetëmohuese.

Nëse është vërtet kështu, 

besoj 

se kjo është e vetmja përplasje qytetërimesh

të cilin kam dëshirë me qejf 

ta përjetoj.

Nëse ti me dëshirat e ëndrrat e tua, 

mbjell plot ardhmëri në ëndrrat e mia, 

sa unë mund t’u zë prita reve të errëta, 

të ditëve të zymta që mund të mësyjnë. 

Nëse ti mendon se shumica e njerëzve 

e pranojnë me ngadalë dashurinë,

kjo ndodh

se kanë frikë nga transformimi 

që do sillte dhembka në jetën e tyre.

Dhe kurrë mos gabo, zemër 

mbaje mend mirë këtë; 

se dashuria merr përsipër të transformojë 

egon sonë,

në emër të ndjenjës sonë …

Ndaj ta vodha zemrën e dashur 

dhe të premtova do ta mbaj gjithmonë 

në burgun e dashurisë sime.

E di që, se edhe ti vetë e ke përjetuar  

Se çdo të thotë të që kujdesesh më shumë 

për ndjenjat e dikujt,

që të sakrifikosh gjithçka që duhet 

për ta ndihmuar atë,

që të ndihet më mirë.

Me fjalë të tjera,

dashuri është: 

kur zemra ime bëhet e ndjeshme ndaj tëndes. 

Dhe, nëse nuk po e ndjen veten 

kaq të lirë, të kthjellët në këtë çast 

kjo shpirt, 

do të thotë se jemi aty afër

edhe na duhet edhe ca, edhe do pak, 

që të zbulojmë mes thinjash,

misteret e asaj 

që s’mund të zbulohet kurrë fillikat. 

Se sekreti i artit më të mirë të jetuarit, 

është ripërtëritja e dashurisë në amshim,

është energjia e pashtershme 

është “ perpetum love”,

që i çliron ti 

shpirtit tim. 

MËNGJESI I SHËN VALENTINIT

Mëngjesin tonë të dashurisë

sot na e rrëmbeu mes dhelkash, 

vajza jonë e vogël vetëm 9 vjeçe, 

që kërkoj të mbrohej 

duke hyrë mes nesh në shtrat,

i trembej dinozaurëve të ëndrrës

që ta mbllaçitshin atë si të ishte trileçe. 

U fut mes nesh për të ndjerë siguri, 

por e paqetë,  rrotullohej e s’gjente rehat.

këtë mëngjes të ngarkuar me borë 

me elektronet të trupave tanë, 

që bënin gjoja sikur dremisnin

në një kotje të shtirur të përndezur nga rrezet.

Ajo rrëkëllehej e sigurt mes mamit e babit. 

dhe një dritë ylberi, sakaq me qetësi qiellore 

e përkundi mes yjesh aureolën e hënës 

duke zbritur gjumin dhe paqen prore. 

E shoh atë pafajësi hyjnore,  

ajo po fle, e ndjen po se kupton,

e sikur flet me një zë të ndryshuar,

që i përkëdhelet ditës që po vjen.

Ka vënë një tatu false në faqe,  

me një zemër ku shkruhet “I love you Oriana”.

E dashur, ju shoh tek flini këtë mëngjes 

Ju kundroj të dyjave 

dhe mendoj se duke na dashur aq fort 

papritur këtë mëngjes dashurie,

ajo kishte karamboluar me diellin

që kishte çuar në urgjencë epshet tona ,

duke i  tubuar të gjitha dashuritë lozonjare

mbi vete me atë tatunë me shkrimin 

“I love you Oriana ! ”

AKREPAT

Ne jemi si akrepat e një ore …

duke u ndjekur dhe duke u shmangur nga njëri-tjetri,

duke e humbur dhe duke e gjetur njëri-tjetrin,

rreth e përreth, para dhe prapa, 

por si degë të bashkuara 

tek një rrënjë, 

duke harruar se koha  

po harronte ritmin e saktë

e na bënte të ndjeheshim,

gabim 

sikur në ndonjë çast 

do të gjendeshim aq larg.

KUR TË NJOHA 

Vetëm kur ndjeva rrezet e diellit tënd, 

e kuptova që kisha qenë në hije. 

Vetëm kur pashë të gjitha ngjyrat e tua, 

e kuptova që e imja ishte venitur.

Vetëm kur dëgjova ëndrrat tua, 

e kuptova që isha ende duke fjetur. 

Vetëm kur e përjetova jetën me ty, 

e kuptova që gjer në ato çaste

mezi pata marrë frymë.

KUJTIM I PAKTHJELLUEM

Trupi jem, sot s‘asht hetues për shpirtin

i shtym prej kujtimesh t’lashta labeate, 

qi prej kohe iu jam lut të tranden n’zgjandra 

e kam kërkue me e zbut n’harresë pengu, 

ate 

mallin opak t’afshit të asaj nate.

Kur dy buz n’hijen e shtyllave t’rrugës,

ku ndihej zhurma e barkave të peshkimit, 

aroma e krapit që llapashitej 

dhe turfullimi n’ajër e nji lopate, 

digjeshin si tela përzhitës t’nji llampe

nsa hijet si lisharse mbi ne lodronin, 

dhe dy buz si ngjyrë  bakri i merrnin 

shkëlqimin prej sermi të hanës  

në errësinën e ndryme të shpive, 

çileshin arkapiat e mendjes seme prore,

që dhe pse tash sa vjet ujë ka rrjedhun,

asht prap’ e lëbyrtë për shpirtin.

Nji puthje, dranofillja lypte për me çilë 

sot një qerpik ende i paterun dridhet,

n’kujtimin e pa tretun të kohve rinore.

N’qepallat e mbyllme t’syve t’shpirtit tem,

fringllon tash sa parë, 

pa e mshehun kahera trandjen e nji kujtimi, 

t’bam, pa dashje, ujem, 

të largët, të pagjum, fathumb e lodrues si era

si një zemra cigane që shkapetet në arrati,

duke shkapet imagjinata dhe kujtime,    

e padashun nan za, gjith’ mall e nostalgji

nji buz e rreshkun nis e knon aromshëm,

apet.

“Karajfilat që i ka Shkodra 

sa t’bukur janë…”, 

medet. 

Gjyqi i dytë ndaj Trump, dhe rreziku për Biden

by

Analizë nga Rafael Floqi/

Tani që Donald Trump është një qytetar privat, Senati duhet të hedhë poshtë nenin e shkarkimit ( impeachment) kundër tij për mungesë juridiksioni. Kushtetuta është e qartë: “Presidenti. . . do të hiqet nga detyra për fajësimin. . . dhe bindje ”- jo me mbarimin e mandatit të tij para se të përfundojë procesi i shkarkimit

Gjyqi i ish-Presidentit Donald Trump do të fillojë në javën e dytë të shkurtit, tha udhëheqësi i shumicës në Senat, ChuckSchumer të premten, pasi Dhoma e Përfaqësuesve të dorëzojë zyrtarisht akuzën në Senat të hënën.

Ndaj ish-presidentit është ngritur një akuzë e vetme: “Nxitja e protestave me dhunë lidhur me sulmin ndaj Kapitolit më 6 janar”. Zoti Schumer tha se ligjvënësit që do të veprojnë si prokurorë si dhe ekipi mbrojtës i ish-presidentit Trump, do të kenë kohë të përgatitet për të prezantuar argumentet në proces.

Vendimi erdhi pasi zoti McConnell i kishte kërkuar Dhomës së Përfaqësuesve që të shtynte dorëzimin e akuzave deri të enjten e ardhshme dhe të binte dakord që fillimi i gjyqit kundër ish-Presidentit Trump të shtyhej deri në mes të shkurtit, për t’u dhënë kohë avokatëve të tij për të përgatitur një mbrojtje kundër akuzës. “Procesi për shkarkimin filloi me një procedurë jashtëzakonisht të nxituar dhe minimale në Dhomën e Përfaqësuesve, tha zoti McConnell të premten. “Nuk mund të pasohet me një proces të mangët në Senat që do t’i mohonte ish-Presidentit Trump procesin e duhur, ose të dëmtonte senatin apo edhe vetë presidencën”, shtoi ai. Por pse?

Kushtetuta dhe impeachment

“Tani që Donald Trump është një qytetar privat, Senati duhet të hedhë poshtë nenin e shkarkimit (impeachment) kundër tij për mungesë juridiksioni. Kushtetuta është e qartë: “Presidenti. . . do të hiqet nga detyra për fajësimin. . . dhe bindje ”- jo me mbarimin e mandatit të tij para se të përfundojë procesi i shkarkimit, shkruante në një opinion në  WorldStreatJournal : The PoliticsandLawofTrump’sSecondImpeachment, avokati prof. i Havard-it  Alan M. Dershowitz.

Kushtetuta gjithashtu urdhëron që “gjykimi në rastet e shkarkimit nuk duhet të shtrihet më shumë sesa në shkarkimin edhe skualifikimin” – dhe jo ose vetëm skualifikimin.

Kur u shkrua Kushtetuta, disa shtete lejuan fajësimin e ish-zyrtarëve. Hartuesit e Kushtetutës, lehtësisht mund ta kishin përfshirë atë në dispozitë, por nuk e bënë. Ata gjithashtu zgjodhën shprehimisht të ndalonin praktikën britanike të gjykimit nga legjislatura – me përjashtim të vetëm shkarkimit  “impeachment “- dhe ” Billofattainder “, çdo akt legjislativ ndëshkues ndaj një personi të caktuar.  Ky i fundit, është një veprim i një ligjvënësi që deklaron një person, ose një grup personash, fajtorë për ndonjë krim, dhe i ndëshkon ata, shpeshherë  pa gjyq.

Gjykatat kanë vendosur që dënimet e ndaluara nga Klauzola e BillofAttainder përfshijnë skualifikimin nga mbajtja e detyrës zyrtare.  Për më tepër, Kushtetuta kërkon që Kryetari i Gjykatës duhet te kryesoje seancën “kur gjykohet presidenti i Shteteve të Bashkuara”.

A do të paraqitet në senat z Alito, Kryetari I Gjykatës së Lartë , duke e ditur se ky gjykim nuk ka bazë juridike?

Nëse ai nuk do të paraqitej atëherë do të kishim vetëm një paradë akuzash  nga demokratë dhe asgjë më shumë, të njëjtat me ato në Kongres,  pasi nuk do të kishte një votim nga Senati. Ku në kushtet e senatit me votat 50 me 50 vota e KamalaHarisdo të ishte vota decizive.Nga ana tjetër veprimet e dënueshme të mbështetësve të Trumpit nuk tregojnë për organizim të një grushti shteti. Grushti i shtetit nuk bëhet me ca “tifoza politikë të mjerë” të indoktrinuar nga rrjetet sociale apo qoftë edhe nga Quanon.

Trump fiton po të mos paraqitet në gjyq

Duke mos pranuar të paraqitej në gjyq Trump apo avokatët e tij  Senati do të përballej me problemin e dukshëm të mbajtjes së një gjykimi të një qytetari të  thjeshtë për të vendosur, sipas Nenit I, Seksioni 4, nëse ai “do të hiqet nga detyra” – pasi ai ta ketë lënë tashmë detyrën. Ky është një paradoks dhe vetëm një dëshirë politike e demokratëve dhe e frikës së tyre nga një kanditimimundshëmi pashprehur ende gojarisht, apo si ambicie nga Trump për t’u kandiduar për vitin 2024. Kjo drojë e demokratëve nga Trump ka marrë tashmë përmasa patologjike.

Senati mund të tregojë vetëpërmbajtje institucionale pavarësisht zemërimit të ligjshëm mbi fjalimin e Trump në 6 janar, para trazirave të Kapitolit. Kjo nuk është një çështje individuale, por një çështje institucionale, që duhet të ngrihet para çdo gjykimi. Çdo senator duhet të vendosë nëse një gjykim i tillë është kushtetues, para se të vendosë nëse një i akuzuar mund të hiqet në mënyrë retroaktive, për një krim të lartë apo kundërvajtje. Kjo është një çështje për të cilën njerëzit e arsyeshëm, mund të mos bien dakord.

Precedentët e paqartë

Asnjë ish zyrtar nuk është dënuar kurrë nga Senati, dhe vetëm një është fajësuar. Sekretari i Luftës William W. Belknapqë ishte një fajtor i padiskutueshëm për shkelje të shumta të pafalshme, për të cilat ai rrëfeu vetë, ndërsa dha dorëheqjen nga zyra e tij, disa orë para se Kongresi  unanimisht ta fajësonte atë në 1876. Por senati votoi në favor të një mocioni procedural, që konfirmon juridiksionin e tij për të gjykuar shkarkimin e Belknap-it.

Por dy duzina senatorësh që besuan se ai ishte fajtor, votuan për ta liruar nga akuza për arsye juridiksioni. Një votim i afro gati një shekull e gjysmë më parë nuk krijon një precedent të detyrueshëm. Një precedent më bindës është vendimi i Kongresit për të mos përjashtuar RichardNiksonin,pasi ai u largua nga detyra në 1974, për të shmangur fajësimin dhe me bindje caktuan, se nuk kishte asnjë mundësi lëvizjeje për të vazhduar procesin.

Precedenti i Belknap-it, me fjalë të tjera, ofron ushqim për të dyja palët e debatit, nëse Trump mbetet i prekshëm nga fajësimi. Mbështetësit e shkarkimit të Trump mund të tregojnë për faktin se shumica e Senatit votuan për të lejuar procedurat e shkarkimitqë të shkojnë përpara. Ndërkohë, kundërshtarët e shkarkimit të Trump mund të tregojnë për pafajësinë përfundimtare të Belknap dhe për faktin se një pakicë kritike e senatorëve besuan se një impeachment i Belknap ishte i paligjshëm.

Schumer nxiton, Biden s’kupton

Dhoma e Përfaqësuesve e miratoi akuzën javën e kaluar në përgjigje të sulmit vdekjeprurës në Kapitol nga mbështetësit e ish-presidentit Trump. “Ne duam ta mbyllim dhe ta lëmë pas këtë kapitull të tmerrshëm në historinë e vendit tonë. Por shërimi i plagëve dhe uniteti arrihen vetëm nëse ekziston e vërteta dhe llogaridhënia; këtë do ta ofrojë gjyqi,” tha zoti Schumer.

I pyetur lidhur me procesin për gjykimin e ish-presidentit Trump në Senat, zoti Biden nga ana e tij tha: “Nuk kam dëgjuar gjë për hollësitë akoma, por mendoj se nevojitet pak kohë që administrata jonë të vihet në punë. Dua të falënderoj Senatin që miratoi Sekretarin e Mbrojtjes. Duket se do të kemi edhe Sekretarët e Thesarit dhe të Shtetit. Sa më shumë kohë të kemi për të filluar punën në përgjigje të krizës, aq më mirë,” tha zoti Biden.

Rreziku i gjyqit për kabinetin e Bidenit

Si një tregues prove se cili mund të jetë qëndrimi i republikanëve në raport me planet e Presidentit Biden për të miratuar paketën e ndihmës mbi koronavirusin, investimet në infrastrukturë dhe rritjen e taksave. Shpresat e Presidentit Biden për të bërë përpara me shpejtësi me agjendën e tij legjislative dhe emërimet në kabinet pritet të ndërlikohen nga nisja e gjyqit në Senat ndaj ish-Presidentit Donald Trump në fillim të javës së ardhshme dhe mosmarrëveshjet dypartiake për çështje të ndryshme në një Senat të ndarë në mënyrë të barabartë.

Ka argumente të mirëbesimit për autoritetin kushtetues për të dhënë gjykim mbi akte të tilla dhe për të imponuar skualifikimin e ardhshëm nga zyra federale. Sidoqoftë, sipas kësaj teorie, çdo presidenti i mëparshëm mund të ndalohet të kandidojë përsëri nga ndryshimi i bilancit të forcave në Kongres. Impeachments mund të përdoren për të dhënë madje rezultate afatgjata ose favor të disa votuesve.Kështu sot disa republikanë mund tëkërkonin shkarkimin e Biden bazuar në akuzat e FBI për korrupsion të djalit të tij Hunter.

Nëse Senati vazhdon një gjyq pavarësisht nga mungesa e autoritetit kushtetues, Trump mund të rrijë i qetë në Mar-a-Lago dhe të premtojë të sfidojë çdo përpjekje për ta s’kualifikuar atë nga zyra e ardhshme. Në të vërtetë, llogaritja e gabuar politike mund të jetë më e madhe se llogaritja e gabuar kushtetuese. Shkuan konstitucoinalistiJonathanTurley në editorialin në FoxNews: “Trump impeachment trial – whyhisbestdefensemay be nodefense”.

Një gjyq me një tryezë të zbrazët, për mbrojtjen do të zmadhonte pikëpamjen e shumë njerëzve se ky është një ushtrim jo i duhur i presionit politik ose, në minimum, i panevojshëm. Për më tepër, nëse një gjykatë do ta shpallte gjyqin më vonë jo kushtetues, kjo do të shihej si një justifikim i Trump, i cili ka thënë prej kohësh që institucionet e Uashingtonit e kanë përdorur çdo mjet për ta shkarkuar atë nga detyra. Nëse një përpjekje për të ndaluar kandidaturën e tij në 2024 do të dështonte në gjykata, atëherë kjo mund të ringjallë pozitën e tij, e cila aktualisht është në një minimum të ulët  miratimi të të gjitha kohërave. Përtej kushtetutës, ka arsye të forta politike dhe historike që një administratë e ardhshme, nuk duhet të kërkojë akuza ndaj paraardhësit të saj. Në disa vende ish-presidentët dhe kryeministrat e mundur ndiqen rregullisht.

Precedenti Nikson

Nëse Senati zgjedh ta dënojë Trump dhe ta s’ kualifikojë atë nga detyra, gjykatat do tëduhej t’i nënshtrohen këtij vendimi si për ish- Presidentin Nikson. Në mënyrë domethënëse, mendimi i Gjykatës nuk do të thotë se argumentet ligjore përNiksoninnëse Trump është apo jo i prekshëm nga fajësimi janë të parëndësishme. Thjesht do të thotë se i takon secilit senator të vendosë vetë, nëse Kushtetuta lejon që Trump të dënohet dhe gjykatat, nuk duhet t’i marrin me mend ato vendime. 

Demokratët dhe paranoja Trump

Nga ana tjetër po rriten shqetësimet edhe nga vetëdemokratëtnë lidhje me shkarkimin e Trumpit, pasi ditët e para të presidencës së Biden do tëmund të konsumohen nga një mori çështjesh anësore që mund të vonojnë emërimet e Kabinetit të tij dhe, më e rëndësishmja, çdo lloj fitore legjislative. Kur një pjesë e urdhrave administrativë që ai mori ishin agjendë e politikave të krahut radikal të partisë duan miratimin e kongresit, gjë që do të  bënte dëshirën për politika bipartizanetë Bidenit të tingëllonte thjesht hipokrizi. Asnjë çështje nuk është shfaqur si një pengesë më e madhe, sesa gjyqi i shkarkimittë ish-presidentit Donald Trump.

Ka kaq shumë arsye të mira për të dalë kundër Donald Trump gjatë gjyqit të tij të dytë për fajësimin, saqë do të ishte turp ta bëje këtë, për një vërtet të keqe: për ta mbajtur ish-presidentin e turpëruar nga përballja me votuesit e kombit mendojnë disa demokratë. “Një nga qëllimet e tjera të shkarkimit në këtë rast është të sigurohemi që Presidenti Trump nuk është në gjendje të kandidojë përsëri për zyrë federale, se ai nuk është në gjendje të kërkojë presidencën,” tha Përf. Joakin Kastro, D-Texas, gjatë një paraqitje të fundit në televizion.

Pavarësisht nëse duhet një shumicë prej dy të tretave të Senatit Amerikan që tëvotojë për të dënuar Trump, mund të duhet një votim i dytë, i veçantë, i vendosur me një shumicë të thjeshtë votash, për ta ndaluar atë të mbajë ndonjë zyrë të ardhshme, por kjo ështënjë gambit juridik për demokratët, dhe mund të shihet si fitore partiake por do tëtejhuazonte74 milionëamerikanëtqë votuan pro Trumpit.

Sado që demokratët dëshirojnë të ndëshkojnë Trumpin për inkurajimin e mbështetësve të tij për të zbritur në Kapitol, disa demokratë shprehen të hidhëruar për idenë, për të vënë në pritje punët në ditët e para të Biden për një burrë tashmë të larguar nga Zyra Ovale.

 “Unë dua të përqendroj sa më shumë vëmendjen tani në agjendën e Biden sa më shumë që të jetë e mundur dhe të minimizoj vëmendjen për çdo gjë tjetër përveç agjendës së Bidenit,” tha senatori Tim Kaine (D-Va.), I nominuari për nënkryetar i partisë së tij më 2016. Ai do të preferonte ta ndëshkonte Trump me legjislacion për ta ndaluar atë nga mbajtja e detyrës në të ardhmen. “Kjo do të na jepte më shumë kohë për t’u përqendruar në gjërat që janë më të rëndësishme për publikun,” u tha Kaine gazetarëve të premten.

Pelosi dhe Schumer kanë vendosur një afat kohor që do të lejojë që postet më kritike të Kabinetit të plotësoheshin, por me pak shanse për fitore thelbësore, që dalin nga Kongresi. Biden ka lëshuar më shumë se dy duzina urdhrash ekzekutivë, disa që përmbysin vendimet e diskutueshme nga Trump, por asgjë me fuqinë e plotë të një ligji aktual. Kjo do ta dëmtontedefinitivishtpresidencën Biden.

 “Por edhe nëse vetëm demokratët, të cilët kontrollojnë të dy dhomat e Kongresit, kanë fuqinë për t’i dhënë fund ambicieve të ardhshme politike të Trump nuk do të thotë, se duhet. Përveç sfidave të pashmangshme ligjore, kjo do të ushqejë mentalitetin e viktimave gjë që e dëshirojnë Trump dhe ndjekësit e tij. Arsenali i tyre i gënjeshtrave do të zgjerohej për të përfshirë pretendimet se ai do të kishte fituar në njëmasë dërrmuese, vetëm sikur të ishte lejuar të kandidonte”. -thuhej nënjë opinion të një demokrati nëMiamiHerald.

Dënimi i Trump me çmim për vendin

Zoti Trump është i vetmi president amerikan ndaj të cilit janë ngritur akuza dy herë, dhe gjyqi i tij në Senat do të jetë i vetmi që ka ndodhur ndonjëherë pasi një president është larguar nga detyra. Senati mund të tregonte vetëpërmbajtje institucionale pavarësisht zemërimit të ligjshëm për fjalimin e Trump të 6 janarit para trazirave të Kapitolit. Trashëgimia e Trump tashmë përfshin dallimin e lavdishëm të dy fajësimeve. Senati nuk do të bënte gjë tjetër veçse ta minonte, atë trashëgimi të papërfillshme me një akt të diskutueshëm jashtëkushtetues. Dëshira për t’i shtuar këtë dënim të mëtejshëm Trump do të vinte me një çmim shumë të lartë për Kushtetutën për presidencën Biden dhe, në fund të fundit, për vendin.

Por Amerika ka jetuar më shumë në përputhje me mesazhin e Presidentit Linkolndrejtuar për Konfederatave që po mposhteshin së shpejti: “Pa keqdashje ndaj askujt, me bamirësi për të gjithë, me vendosmëri në të djathtë, pasi Zoti na jep të shohim të drejtën, le të përpiqemi për të përfunduar punën në të cilën jemi, për të lidhur plagët e kombit “.

Marrëveshja e detit dhe dokrrat e Edi Ramës?

by

Polemikë nga Rafael Floqi/ DIELLI

Z. Rama në këtë deklaratë mendoj se ju keni qenë konsekuent kur keni thënë se  “Greqia po ushtron të drejtën e saj . Por Greqia ka të drejtë për këtë të drejtë ndërkombëtare aq sa ka dhe Shqipëria. But the devil is in the details” thonë amerikanët. Ku janë detajet çka pranon dhe nuk pranon Shqipëria dhe cilat janë kërkesat që ka paraqitur Greqia? Pse na i fshihni ato neve ”të llumit” që na dhemb Shqipëria?

Kryeministri Edi Rama ka reaguar me një gjuhë të ashpër pas zyrtarizmit që Greqia i bëri zgjerimit me 12 milje në detin Jon, për çudi, jo ndaj Greqisë, por ndaj shqiptarëve patriotë. Në një reagim në rrjetet sociale, kreu i qeverisë ka publikuar edhe dokumentet e vitit 1990, ku sipas tij tregohet se Greqia bëri sot, atë që Shqipëria e ka bërë para 30 vitesh. Sipas tij, shtrirja 12 milje e Greqisë në Jon s’ka lidhje me zonën joniane mes nesh, dhe kush e kundërshton zgjerimin e Greqisë, sipas tij, është llumi i shqiptarisë. Vërtet zoti Rama? 

Po përtej mllefit tënd për këtë dhuratë me qymyr për Krishtlindje. Do të ishte vërtet për t’u gëzuar nëse Greqia do të kishte anuluar ligjin e Luftës siç kanë premtuar. Le ta marrim të vërtetë këtë që thua? Por ne që jemi dyshues, ne “llumi i shqiptarisë” që nuk duartrokasim “skënderbejtë” e rremë? 

Po atëherë, o “Skënderbe” A s’ më thua, pse atëherë pse Greqia dhe Turqia po shkojnë drejt një përplasje e lufte të mundshme. Pse?  Apo se siç thua ti “ Jetojmë në shekullin XXI dhe në mes të Evropës, ku nuk mund të “shiten” e “blihen” dot dete e territore as fshehurazi, as haptazi nga asnjë autoritet i veçantë! Këto mund të ndodhin vetëm në batakun e ligësisë e të injorancës, ku llumi i shqiptarisë gjen shesh për përsheshin e tij!”

 Vërtet. po si e rrëmbeu Rusia, Krimenë në shek. e 21. Pa ma shpjego, o “Skënderbe”!? 

Po pse Z. Rama po ta pranosh, se ne që ngremë pyetje me shqetësim për fatin e trojeve e deteve tona qenkemi “llumi i shqiptarisë”, edhe pse stërgjyshërit e mi e fisi im, kanë firmosur Pavarësinë e Shqipërisë dhe pse kanë krijuar Vatrën, edhe pse kanë shkruar e kanë ngritur zërin për masakrat greke të 1914, që asnjë historiani të Enver Hoxhës dhe të sotëm si shkon në mend. Ata që e kanë bërë Esat Pashën, Pugaçov  shqiptar, dhe hordhitë e andartëve grekë që masakruan me mijëra shqiptarë të pafajshëm gra fëmijë në Kolonjën, Panaritin a Hormovën martire që nuk kanë sot as varre e monumente, e grekët që pushtuan Shqipërinë gjatë Luftës së dytë Botërore kanë varre të reja. Vërtet ata po luftonin Italinë, apo pushtonin Vorio-Epirin? 

Unë nuk besoj, ashtu siç të akuzon Berisha, i cili ka dhe ai fajet e tij, se je një Spiromilo as një Zeograf bis i kohëve të sotme? Vetë ai u bë qesharak kur në një intervistë kohët e fundit tha po unë pranova 6 milje dhe jo 12 milje. Nuk dua të besoj? Nuk mund të them se je antishqiptar. Ashtu siç nuk mund ta kuptoj që ti të takosh një prift grek në New York, por nuk gjen kohë të takosh një shqiptar. Si e shpjegon këtë, o Skënderbe?

Nuk mund të them se je antishqiptar. Ashtu siç nuk mund ta kuptoj që ti të takosh një prift grek në New York, por nuk gjen kohë të takosh një shqiptar. Si e shpjegon këtë, o Skënderbe?

Por i vetëmbushur me vetë kënaqësinë tënde, a mendon që ne s’kemi të drejtë ta duam vendin tonë, dhe të bëjmë pyetjen, që e bën edhe ai diplomati dhe gazetari veteran dhe profesori im, Shaban Murati, sipas teje duhet të jetë injorant, që ka shkruar një libër mbi këtë çështje, që t’i as i hedhur sytë, kur thotë se “mund të barazohet me kufijtë e skandalit fakti tronditës që kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, vendosi ta dërgojë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë të ashtuquajturën “Çështja e detit” me Greqinë, në një kohë që Greqia zyrtarisht nuk e njeh juridiksionin e kësaj Gjykate Ndërkombëtare. A është e vërtetë kjo apo jo zoti Rama ? Përgjigju pra “llumit të shqiptarisë”? 

Ajo që thua se “E drejta e 12 miljeve ushtrohet aty ku është e mundur dhe jo aty ku s’ka mundësi, siç është rasti në zonën mes nesh ku vija ndarëse do të vendoset me gjyq! Greqia e ka ushtruar këtë të drejtë së fundmi, fiks siç e ka ushtruar Shqipëria qysh në vitin 1990! Kjo është e vërtetë. Po ku është manipulimi? Sipas  Prof. Xhezair Zaganjorit ‘ Ne kemi korrigjuar. Konventa thotë se kur nuk ke një shtet tjetër përballë ke të drejtë t’i zgjerosh deri në 12 milje detare. Me sa jam në dijeni, ne i kemi patur 15 milje, dhe na është kërkuar që duhet t’i bëjmë 12 milje, dhe ne aq i bëmë. Pra i shtrimë aq sa kishim mundësinë. Nëse nuk ka shtet përballë, në oqean, shelfi kontinental mund të shkojë deri maksimalisht deri 350 milje. Por nëse nuk ke shtet tjetër përballë apo bashkëngjitur.  Po. Po a janë dokrra ato që thotë njohësi më i mirë i kësaj çështje, në Gazetën “ Panorama”, koloneli në lirim, Myslim Pashaj, ish-drejtori i Institutit të Topografisë Ushtarake të Shqipërisë, bilbilfryrësi që e ngriti për herë të parë këtë çështje, të cilën me të drejtë ti e çove në Gjykatën Kushtetuese, kur të interesonte politikisht, duke akuzuar jo pa të drejtë Berishën, kur shkruan se kërkon reagimin e menjëhershëm të Shqipërisë për të mos lejuar Greqinë që të zyrtarizojë zgjerimin e saj me 12 milje në detin Jon? Zoti Pashaj shprehet se pa një marrëveshje me Shqipërinë për të përcaktuar kufijtë detarë, Greqia nuk mund të bëjë asnjë hap përpara në zgjerime hapësirash detare.” Apo nuk është e drejtë kjo?

A pushton Greqia hapësira detare që mund t’i takojnë Shqipërisë”?

“Të dy shtetet nuk e dinë se ku i kanë detet territoriale, se ku kanë detet e puqur, tej detit territorial. Ajo më kryesorja, se ku ndodhet hapësira ekonomike ekskluzive! Nëse Greqia në mendje të saj, vepron, siç thuhet në vendimin e fundit, ajo në fakt “pushton hapësira detare që mund t’i takojnë Shqipërisë”, të cilat nuk i njeh, nëse i takojnë apo jo”, shprehet Pashaj.  A është dhe kjo dokërr zoti Rama?

A po kur zoti Shaban Murati shkruante se “Në fund të vitit 2014 gjatë vizitës së papublikuar të një zyrtari të lartë të MPJ të Shqipërisë në Athinë në bisedimet me ministrinë e Jashtme greke, pala greke i sugjeroi që Shqipëria ta dërgonte “Çështjen e detit” në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë. Greqia luante blofin me Shqipërinë, duke qenë e bindur që diplomacia shqiptare do ta hante karremin, a është edhe kjo dokërr zoti Rama?

A njeh Greqia juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë ?

Shumë shpejt pas këtij sugjerimi, në 14 Janar të vitit 2015 qeveria greke depozitoi në OKB një deklaratë zyrtare me firmën e zëvëndëskryeministrit dhe ministër i Jashtëm i Greqisë, Evangellos Venizellos, në të cilën njoftohej se Greqia në parim e njihte juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë me përjashtim të disa çështjeve të rëndësishme të interesit të saj kombëtar.

“Qeveria e Republikës së Greqisë njeh si të detyrueshëm ipso fakto dhe pa marrëveshje të veçantë, në lidhje me çdo shtet tjetër që pranon të njëjtin detyrim, në kushtet e reciprocitetit, juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në lidhje me të gjitha mosmarrëveshjet juridike të referuara në nenin 36, paragrafi 2, i Statutit të Gjykatës, me përjashtim të: – çdo mosmarrëveshje, që lidhet me aktivitetet dhe masat ushtarake të marra nga Republika Greke për mbrojtjen e sovranitetit dhe të integritetit të saj territorial, për qëllimet e mbrojtjes kombëtare, si dhe për mbrojtjen e sigurisë së saj kombëtare. “  Çdo mosmarrëveshje në lidhje me kufijtë shtetërorë apo sovranitetin mbi territorin e Republikës Greke, përfshirë çdo mosmarrëveshje mbi gjerësinë dhe kufijtë e detit të saj territorial dhe hapësirën ajrore të tij”. A është dokërr kjo z Rama?

“Të gjithë e dimë vendimin e qeverisë Shqiptare dhe asaj të Greqisë, të cilat “E dorëzuan detin në dorën e Gjykatës së Hagës. Kjo e ka bërë çështjen akoma dhe më komplekse. Veç kësaj, në këtë turbullirë dhe tymnajë detare, vendimi i qeverisë së Greqisë ka rastin që të përfitojë, në shtrirje dhe zgjerim të 12 miljeve detare. Një hap i tillë nuk duhet të lejohet, se më vonë, nuk zgjidhet aq kollaj e nuk dihet se sa kohë do të dojë. Urgjentisht duhet të thirret një Forum Gjeoshkencor dhe Juridik i së Drejtës Detare Ndërkombëtare, nga institucione shqiptare, që tërë këtyre problemeve t’u japë qartësinë e duhur”, shkruan Pashaj. A është dokërr z Rama? 

Apo do përfundojë ky gjyq ashtu si arbitrazhi me Bekettin?

Në këtë mënyrë, z. Rama a e dini, se Greqia e ka bllokuar paraprakisht nga pikëpamja juridike çdo vendim të papëlqyeshëm për të nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë dhe mund të pranojë vetëm atë vendim, që i zgjeron asaj hapësirat detare në dëm të Shqipërisë. Deklarata zyrtare e qeverisë së Greqisë e depozituar në OKB në 14 Janar 2015 nuk njeh autoritetin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në çështjet detare. Në këtë situatë juridike adresimi nga Shqipëria në këtë Gjykatë i “Çështjes së detit” është paraprakisht i paragjykuar dhe i përcaktuar për dështim. Të shpresojmë të mos jetë kështu zoti Rama. Pra nuk është vendi këtu t’u kundërviheni shqiptarëve dhe të mos shkoni në këtë gjyq si në dasmë. 

Pozicioni juridik zyrtar i Greqisë lidhur me mungesën e juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në çështjet e delimitimit të zonave detare është një realitet juridik dhe diplomatik flagrant, që duhet ta kishte ditur para se të vendosje për dërgimin e “Çështjes së detit” në Gjykatën e Hagës. Bllokada juridike greke me deklaratën zyrtare të 14 Janarit 2015 depozituar në OKB është pengesë serioze për çdo hap, nismë apo ide të dërgimit të mosmarrëveshjeve detare me Greqinë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë.

Kur aktivizohet Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ?

Gjykata është organi kryesor gjyqësor i Kombeve të Bashkuara. Është themeluar nga Karta e Kombeve të Bashkuara, e cila u nënshkrua në 1945 në San Francisco (Shtetet e Bashkuara) dhe filloi punën në 1946 në Pallatin e Paqes, Hagë (Hollandë). Gjykata, e cila është e përbërë nga 15 gjyqtarë, ka një rol të dyfishtë: së pari, të zgjidhë, në përputhje me ligjin ndërkombëtar, mosmarrëveshjet ligjore midis shteteve të paraqitura prej tyre dhe, së dyti, të japë mendime këshilluese për çështjet ligjore të referuara nga autorizuar si duhet organet e Kombeve të Bashkuara dhe agjencitë e specializuara. Çfarë e dallon Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë nga Gjykata Penale Ndërkombëtare dhe gjykatat ndërkombëtare penale ad hoc si, Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë (ICTY) ), për shembull? Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë nuk ka juridiksion për të gjykuar individë të akuzuar për krime lufte ose krime kundër njerëzimit. Meqenëse nuk është gjykatë penale, nuk ka një prokuror të aftë të fillojë procedurat.

Juridiksioni i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë është i përgjithshëm dhe në këtë mënyrë ndryshon nga ai i gjykatave të specializuara ndërkombëtare, siç është Tribunali Ndërkombëtar për Ligjin e Detit (ITLOS).  Pse shkoni direkt në Gjykatën e Hagës vendimi i së cilës është përfundimtar , pa e paraqitur çështjen në ITLOS në Hamburg? 

Së fundmi, Gjykata nuk është një gjykatë supreme në të cilën mund të drejtohen gjykatat kombëtare; nuk vepron si gjykatë e fundit për individët. As nuk është një gjykatë apeli për ndonjë gjykatë ndërkombëtare. Sidoqoftë, mund të vendosë mbi vlefshmërinë e vendimeve të arbitrazhit.

Pse disa mosmarrëveshje midis shteteve nuk konsiderohen nga Gjykata? Gjykata mund të dëgjojë një mosmarrëveshje vetëm kur kërkohet ta bëjë këtë nga një ose më shumë shtete. Ajo nuk mund të merret me një mosmarrëveshje me iniciativën e saj. As nuk lejohet, sipas Statutit të tij, të hetojë dhe të vendosë mbi aktet e shteteve sovrane siç zgjedh. Shtetet e përfshira në mosmarrëveshje gjithashtu duhet të kenë qasje në Gjykatë dhe të kenë pranuar juridiksionin e saj, me fjalë të tjera ata duhet të pranojnë që Gjykata të marrë në konsideratë mosmarrëveshjen në fjalë. Ky është një parim themelor që rregullon zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare, pasi shtetet janë sovrane dhe të lira të zgjedhin mënyrën e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve të tyre. A është e vërtetë kjo z. Rama? 

A mundet Greqia mos pranojë vendimet e Gjykatës të Hagës që si interesojnë ?

Atëherë pse, siç thotë z. Murati “ Nga një anë Greqia i sugjeronte Shqipërisë t’i drejtohej Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe nga ana tjetër bllokonte çdo kompetencë dhe juridiksion të Gjykatës Ndërkombëtare mbi çështjet e gjerësisë dhe kufijtë e detit të saj territorial dhe hapësirën ajrore të tij. Kështu Greqia apriori refuzon të njohë çdo vendim të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, që mund të favorizojë apo mund t’i japë të drejtë Shqipërisë në rastin e shqyrtimit të çështjeve të delimitimit të “kufijve detarë, të shelfit kontinental dhe të zonës ekonomike ekskluzive”, tema të cilat qeveria aktuale e Shqipërisë i ka paraqitur si objekt bisedimesh me Greqinë në letrën zyrtare që ministri i Jashtëm socialist i ka drejtuar Presidentit të Republikës, në 12 Shkurt 2018, ku i kërkon autorizimin për zhvillimin e bisedimeve me Greqinë për detin. A është e vërtetë kjo zoti Rama ? A mos vallë nga përjashtimi grek i juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare do të thotë që Greqia do të pranojë vetëm atë vendim të Gjykatës Ndërkombëtare që plotëson ambiciet detare të Greqisë ndaj Shqipërisë dhe që i jep asaj pjesë të ujërave territoriale shqiptare, pjesë të shelfit kontinental shqiptar dhe pjesë të zonës ekonomike ekskluzive shqiptare?

Djalli fshihet në detajet 

Z. Rama në këtë deklaratë mendoj se ju keni qenë konsekuent kur keni thënë se  “Greqia po ushtron të drejtën e saj ”gjë që shkaktoi akuzat e PD se ka një marrëveshje sekrete Rama – Mitsotakis për çështjen e detit Jon. Por Greqia ka të drejtë për këtë të drejtë ndërkombëtare aq sa ka dhe Shqipëria.” But the devil is in the details” thonë amerikanët. Ku janë detajet çka pranon dhe nuk pranon Shqipëria dhe cilat janë kërkesat që ka paraqitur Greqia? 

Pse na i fshihni këto neve llumit që na dhemb Shqipëria? Ku janë detajet që bini dakord dhe ato që keni kundërshtim? Gjykata nga ana e saj nuk merr përsipër pretendimet e një shteti nëse nuk ka mosmarrëveshje. Na sqaroni çka nuk pranon shteti shqiptar nga kërkesat greke.  

Nëse nuk ka këtu vend për shqetësim pse kur në 29 Dhjetor të vitit 2019 kryeministri i Greqisë, Qiriakos Micotaqis deklaroi se “në qoftë se Athina dhe Ankaraja nuk i zgjidhin dot mosmarrëveshjet për zonat detare, duhet t’i drejtohen Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për të zgjidhur këto mosmarrëveshje”,  por ministri i Jashtëm i Turqisë Mevlut Çavusoglu, në 22 Dhjetor 2019 theksoi se opsioni për ta dërguar çështjen e mosmarrëveshjeve midis Turqisë dhe Greqisë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë është një çështje për një fazë të mëvonshme, sepse “Greqia ka rezerva për juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare mbi delimitimin e kufijve detarë”. Apo nuk është kështu , apo ka të ngjarë që ai nuk e di? A nuk e di ti ndaj po ta tregoj. Një shtet mund të shfaqë pëlqimin e tij në tre mënyra për të pranuar juridiksionin e Gjykatës:

–  me një marrëveshje të veçantë: dy ose më shumë shtete me një mosmarrëveshje për një çështje të veçantë mund të bien dakord ta paraqesin atë bashkërisht në Gjykatë dhe të përfundojnë një marrëveshje për këtë qëllim; Përse nuk na thua për cilën çështje palët kanë mosmarrëveshje?

 –  nga një klauzolë në një traktat: mbi 300 traktate përmbajnë klauzola (të njohura si klauzola juridiksionale) me të cilat një Shtet Palë merr përsipër të pranojë juridiksionin e Gjykatës nëse lind një mosmarrëveshje me një Shtet tjetër Palë në lidhje me interpretimin ose zbatimin e traktatit; A ka ndonjë klauzolë të tillë që nuk e dimë ?

 –  me anë të një deklarate të njëanshme: Shtetet palë në Statutin e Gjykatës mund të zgjedhin të bëjnë një deklaratë të njëanshme duke njohur juridiksionin e Gjykatës si të detyrueshme në lidhje me çdo Shtet tjetër që gjithashtu e pranon atë si të detyrueshëm. Ky sistem i klauzolave opsionale, siç quhet, ka çuar në krijimin e një grupi shtetesh secila prej të cilave i ka dhënë juridiksion Gjykatës për të zgjidhur çdo mosmarrëveshje që mund të lindë midis tyre në të ardhmen. Në parim, çdo shtet në këtë grup ka të drejtë të sjellë një ose më shumë shtete të tjera në grup para Gjykatës. A keni dijeni që Greqia të ketë hartuar një klauzolë, opsionale në këtë mosmarrëveshje?

Shihe edhe këtë parim “Deklaratat mund të përmbajnë rezerva që kufizojnë kohëzgjatjen e tyre ose përjashtojnë kategori të caktuara të mosmarrëveshjes. Ato depozitohen nga Shtetet pranë Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara dhe Greqia e ka bërë këtë apo nuk e dini akoma dhe e dimë ne që jemi llumi i Shqiptarisë. Ndaj po ju pyesim?

Që të jenë të detyrueshme vendimet e Gjykatës, duhet që aktgjykimet e dhëna nga Gjykata (ose nga një prej Dhomave të saj) në mosmarrëveshjet midis Shteteve janë të detyrueshme për palët e interesuara. Neni 94 i Kartës së Kombeve të Bashkuara parashikon që “ Anëtari i Kombeve të Bashkuara merr përsipër të veprojë në përputhje me vendimin e [Gjykatës] në çdo çështje në të cilën është palë”. A jeni të sigurt se Greqia do ta bëjë këtë?

A e dini se “Aktgjykimet e Gjykatës janë përfundimtare dhe pa apelim ?

Nga e tjetër vendimet e shpejtuara dhe të pa mbështetura dhe të përgatitura kur ju vetë keni thënë se grupi negociues është shpërndarë. A e dini se “Aktgjykimet e Gjykatës janë përfundimtare dhe pa apelim. Nëse ka një mosmarrëveshje në lidhje me kuptimin ose qëllimin e një gjykimi, e vetmja mundësi është që njëra nga palët të bëjë një kërkesë në Gjykatë për një interpretim. Në rast të zbulimit të një fakti të panjohur deri më tani për Gjykatën, i cili mund të jetë një faktor vendimtar, secila palë mund të kërkojë për rishikimin e aktgjykimit. Për sa i përket mendimeve këshilluese, zakonisht u takon organeve të Kombeve të Bashkuara dhe agjencive të specializuara që u kërkojnë atyre t’u japin efekt ose jo, nga cilado mjet që ata e shohin të arsyeshme.

Për më tepër kur kjo çështje ka dy precedent negativë: në vitin 2009 Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë  (GJK) hodhi poshtë Marrëveshjen e Detit mes Shqipërisë dhe Greqisë, të nënshkruar nga dy palët, kur në Shqipëri në pushtet ishte PD. GJK e  konsideroi marrëveshjen e para 11 viteve “antikushtetuese, të karakterizuar nga moszbatimi i parimeve bazë të së drejtës ndërkombëtare për ndarjen e hapësirave detare midis dy vendeve dhe arritjen e një rezultati të drejtë dhe të ndershëm”. A dini të na shpjegoni pse gazeta greke u gëzua për vendimin për të shkuar në Hagë , pasi kapërcente impasin e Gjykatës Kushtetuese e ndërtuar kohët e fundit. A mund të na thoni çfarë mbështesni dhe çfarë hidhni poshtë nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese për këtë çështje tani që më së fundi Gjykata kushtetuese duket se do të ndërtohet, a jeni konsultuar me anëtarët e Gjykatës?

Shpresat janë por fakti është që mes dy vendeve nuk ka marrëveshje për ndarjen e Detit të përbashkët Jon. Kjo është hera e tretë që palët tentojnë të bien dakord dhe arrijnë një marrëveshje. Ndarja e Detit Jon  mes dy vendeve fqinjë ka të bëjë me ndarjen e tri hapësirave: Detit Territorial, Shelfit Kontinental dhe Zonave Ekonomike Ekskluzive, ku këto të fundit lidhen me shfrytëzimin e hapësirës dhe pasurive nëndetare, kërkimet për gaz, naftë etj. Me pak fjalë edhe Shqipëria, edhe Greqia kanë interesa strategjike në ndarjen  e Detit Jon. Duket qartë  që palët kanë kundërshti përderisa Rama flet për zgjidhje “përmes një pale të tretë apo Gjykatave Ndërkombëtare”.

Çështja e pranimit të Shqipërisë në BE është një levë presioni ndaj Tiranës

Sipas Konventës Ndërkombëtare të Detit, zgjerimi i ujërave territoriale deri në 12 milje ndodh kur këtë e lejojnë rrethanat gjeografike. Mes Shqipërisë dhe Greqisë hapësirat në Detin e përbashkët Jon, janë të kufizuara. Gjatë vizitës së Ministrit të Jashtëm Grek, Nikos Dendias në Tiranë ku u takua me ju Z. Dendias vuri në dukje në deklaratat e tij pas takimit se “pasi kemi shqyrtuar hollësisht çështjen, kemi rënë dakord që Greqia dhe Shqipëria së bashku të vazhdojnë me paraqitjen e kësaj çështje në drejtësinë ndërkombëtare, në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë”, shkruante Gazeta Greke “Prototema” më 20 Tetor. Informacioni tregon, megjithatë, se marrëveshja për referimin e çështjes atje nuk është nënshkruar ende. Vlerësohet se çështja e pranimit të Shqipërisë në BE është një levë presioni ndaj Tiranës”.  A keni qenë ju nën presion apo jeni Skënderbe?.

Për të kuptuar më mirë këtë marrë veshje lypset të shohim mosmarrëveshjet, greko-turke p.sh Turqia ka refuzuar të ratifikojë Konventën e KB mbi Ligjin e Detit (UNCLOS) të vitit 1982. Ajo e ka bërë këtë kryesisht për të prishur të drejtat e ofruara për ishujt grekë në Egje dhe Lindje Mesdhetare. Në 1995, Parlamenti Turk, në mënyrë të jashtëzakonshme, deklaroi se shtrirja e ujërave territoriale të ishujve të Greqisë në Egje në 12 milje detare (një e drejtë nën UNCLOS) do të përbënte një ‘casus belli’. Pra shkak për Luftë z. Rama. Ne nuk kërkojmë këtë gjë z Rama, por nuk duam të kemi një Shën Naum tjetër.   Përgjigja greke ndaj Turqisë për arsye që dihet ka qenë e  matur. Greqia nuk ka pohuar të drejtat e saj sovrane për 12 milje detare të ujërave territoriale në Egje (megjithëse e ka bërë tani në Jon), dhe ka treguar gjatë gatishmërinë e saj për të negociuar caktimin e kufijve të shelfit kontinental, e cila, në terma praktikë, gjithashtu nënkupton ZEE-në e saj. Zbulimet e fundit të gazit në Mesdheun Lindor i shtojnë karburant dhe urgjencë pozicionit Grek, pa e ndryshuar thelbësisht atë. Në caktimin e kufijve të saj të EEZ me shtetet e tjera, Greqia ka ecur me kujdes: ajo nuk ka përdorur, për shembull, koordinatat e Kastellorizo në caktimin e saj të pjesshëm me Egjiptin. Po me Shqipërinë z. Rama, Greqia i jep vlerë dhe ishujve të pabanuar dhe shkëmbinjve nënujorë. Cili është qëndrimi juaj z Rama mbi parimin e ekuitesë apo të vijës së mesit, apo se kuptoni dot?  Sidoqoftë vijën e mesme duhet ta dini nga piktura se nga gjeometria se besoj… Kush peshon më shumë një ishull i pabanuar apo shkëmbi i Gjuhëzës apo kontinenti?

Dalja e Greqisë në zonën e Otrantos a duhet të inkuadrojë dhe Italinë

Nga ana tjetër dalja e Greqisë në zonën e Otrantos duhet të inkuadrojë dhe Italinë.  Marrëveshja, e nënshkruar më 9 qershor 2020 nga Ministri i Jashtëm Nikos Dendias në emër të Republikës Greke dhe homologut të tij italian Luigi di Mayo në emër të Republikës Italiane, bazohet në dispozitat e Konventës së Kombeve të Bashkuara 1982 mbi Ligjin e Detit. Paragrafi 2 i Nenit 1 rendit mbi  koordinatat që përcaktojnë vijën kufitare. Paragrafi 3 i Nenit 1 përcakton se “ky demarkacion do të shtrihet në të gjitha drejtimet në pikat e takimit të zonave detare të Shteteve përkatëse fqinje, kur marrëveshjet përkatëse të jenë lidhur”. Pra këtu nënkuptohet marrëveshja me Shqipërinë. Marrëveshja me Italinë mund të merret, si shembull. Shihet që Greqia po nxiton për arsye që të mbetet të zgjidhë nyjën me Turqinë.  Pikërisht dje, Ministri i Jashtëm Nikos Dendias, i cili është në kontakt të rregullt me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB, Zyra e Çështjeve Ligjore e Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara postoi një njoftim disa orë më parë në faqen zyrtare të Drejtorisë së KB për Çështjet Oqeanike dhe Ligjin marrëveshjen Greqi-Egjipt mbi caktimin e zonës ekskluzive ekonomike (EEZ) midis dy shteteve që e kishin nënshkruar më 6 gusht. Ndaj kuptohet dhe kjo deklaratë e Krishtlindjes e Micotaqisit. 

Pse ky ngut? A nuk ju shqetëson kjo ju, z. Rama?

Kur Italia e kish përfunduar marrëveshjen me Greqinë qysh më 1977 dhe e mbaroi këtë vit? A keni pyetur Micotaqisin se kundër ndërtohet baza ushtarake greke në ishujt e papunuar grekë apo për të shtuar në kandar peshën e ishujve? 

Jurisprudenca e gjykatës sugjeron që ajo do ta përcaktojë çështjen në një mënyrë që asnjë palë nuk i jep gjithçka që dëshiron. Duke pasur parasysh refuzimin e Turqisë të juridiksionit të ICJ, një marrëveshje paraprake për të shkuar në arbitrazh është thelbësore (moslejimi i ICJ i kompetencës në çështjen e Greqisë 1976 provon çështjen). E njëjta gjë vlen për Shqipërinë apo jo?

Ju disa muaj më parë, në një forum të revistës “The Economist” të zhvilluar në Athinë, paraqitët dy alternativa për arritjen e një marrëveshjeje Shqipëri – Greqi për ndarjen e hapësirave/zonave detare mes dy vendeve në detin Jon: zgjidhjen nëpërmjet një pale të tretë apo  gjykatave ndërkombëtare për një zgjidhje “te drejtë dhe objektive”. Rama tha në Athinë se “dy palët janë në rrugën e duhur” dhe se shpreson “të arrinin në dakortësi”.  Po na sqaroni ku nuk ratë dakord, dhe pse ratë dakord të pranoni ato vendime të Gjykatës që Greqia mund t’i pranojë ? Për çfarë u ra dakord, apo ratë dakord që s’jeni dakord gjatë vizitës së shpejtë në Tiranë të Ministrit të Jashtëm, grek Nikos Dendias në Tiranë? 

Kur është në fjalë toka dhe ujërat e Shqipërisë, të gjithëve por më shumë atyre. që nuk janë “llumi” por ajka e Shqipërisë, u ke borxh transparencën? Dhe këto nuk janë “dokrra hinit”, siç thoshte Fishta dhe as patriotizëm folklorik. Boll ma, mos iu drejto intelektualëve dhe patriotëve me slangun e rrugës kur je në vështirësi se l(l)umi i historisë ka për të marrë.