Rafael Floqi – Dielli

DEKLARATAT E PUTINIT PËR KOSOVËN DHE DILEMAT E SERBISË

May 9, 2022 by s p

Analizë nga Rafael Floqi/

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, tha të premten e kaluar se vendi i tij “është nën presion gjithnjë e më të madh” për të njohur pavarësinë e Kosovës. Ai tha se situata në Serbi “ka ndryshuar për të keq”, pas deklaratave të presidentit të Rusisë, Vladimir Putin. Ky i fundit, më 26 prill, e pat krahasuar Kosovën me dy rajonet separatiste në Ukrainë, Donjeckun dhe Luhanskun, të njohura bashkërisht si Donbas. Rusia, ashtu si edhe Serbia, nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Duke iu drejtuar kombit, pasditen e së premtes, Vuçiç tha se “i gjithë Perëndimi do t’i kërkojë Serbisë që të shkojë shpejt kah njohja e pavarësisë së Kosovës, në mënyrë, që t’i thotë Putinit se Kosova nuk mund të krahasohet me atë që po ndodh në territorin e Ukrainës”.

Sipas tij, “një numër i vogël vendesh thonë se janë në favor të normalizimit të marrëdhënieve mes Beogradit dhe Prishtinës” dhe se “një numër në rritje kërkon njohje reciproke”. Vuçiç tha se Serbia “po paguan me çmim të lartë” edhe për faktin se nuk i ka vendosur sanksione Rusisë, për shkak të pushtimit të Ukrainës.

Precedenti Kosovës dhe Donbasi

Presidenti rus Vladimir Putin përmendi një vendim të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për Kosovën për të justifikuar Moskën, për njohjen e pavarësisë së rajoneve separatiste ukrainase Donetsk dhe Luhansk që do të thotë se ai në fakt e njeh Kosovën si një shtet të pavarur,

“Republikat e vetëshpallura të Donetskut dhe Luhanskut kanë të njëjtën të drejtë për të shpallur pavarësinë si Kosova, bazuar në precedentin e vendosur nga vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare”, tha Putin në një deklaratë në takimin e së martës (26 prill) me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së António Guterres. kujton diplomati, serb Srecko Djukic, ish-ambasadori i Serbisë në Bjellorusi, i cili është gjithashtu anëtar i Forumit të OJQ-ve të Beogradit për Marrëdhëniet Ndërkombëtare.

Në bisedime, Putin i tha Guterres se “vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë së OKB-së për Kosovën, se në ushtrimin e të drejtës për vetëvendosje, territori i një shteti nuk është i detyruar të aplikojë për leje për të deklaruar sovranitetin e tij ndaj vendit, raportoi agjencia ruse e lajmeve TASS.

“Putin në fakt tha indirekt se ai njeh pavarësinë e Kosovës dhe gjithçka që bëri Kosova me sponsorët e saj”, tha Gjukiq për agjencinë e lajmeve Beta. Sipas tij, e drejta ndërkombëtare ka krijuar një precedent, “ duhet shtuar se pala ruse i referohej precedentit të Kosovës, qysh në vitin 2008 kur Osetia Jugore dhe Abkhazia shpallën pavarësinë dhe u njohën nga Moska”.

Serbia verbërisht në dy ose tre karrige

Serbia ka zgjedhur sërish një rrugë të pavëmendshme ndaj interesave të fuqive të mëdha, duke u ulur verbërisht në dy ose tre karrige dhe ndjekja e kësaj politike ka rezultuar thjesht të jetë një politikë e ‘futjes së kokës në rërë, shtoi diplomati në pension. Serbia mbetet i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor që nuk e ka sanksionuar shtetin rus, me gjithë thirrjet e Bashkimit Evropian dhe të Shteteve të Bashkuara.

Marrëdhëniet miqësore mes Serbisë dhe Rusisë -ose thënë më mirë: Nevoja e Serbisë për mbështetje tek Rusia – ekzistojnë për shekujsh. Vetëm kaq nuk do të ishte problem, nëse qeveria e presidentit Aleksandar Vuçiq, nuk do të kishte ndjekur prej dekadash kultin e presidentit rus Vladimir Putin, gjë që tani bën që edhe qytetarët e Serbisë të vazhdojnë të jenë tifozë të burrit të fortë të Moskës dhe ta konsiderojnë të drejtë sulmin ndaj Ukrainës, edhe pse një vend sa sllav aq dhe ortodoks.

Plot 19 herë e ka takuar Vuçiq Putinin gjatë viteve të shkuara. Por paratë e shumë dëshiruara per Serbinë vijnë në fakt nga Perëndimi, kryesisht nga Bashkimi Europian. Deri tani Vuçiq ia ka dalë që të luajë me sukses lojën „si me ashtu edhe me” pra mes Brukselit dhe Moskës. Por tani Serbia duhet të riorientohet ‘pas kësaj tradhtie të Putinit” – dhe madje ka nisur ta bëjë këtë.

Mediat e lidhura ndaj Vuçiqit kanë filluar, të përgatisin kthesën në politikën e jashtme të presidentit. Kjo do të ishte zgjidhja me mundshme e Serbisë. Dhe mendoj, që Serbia do të bashkohet me sanksionet ndaj Rusisë. Por kjo pas viteve të propagandës pro-ruse do t’i shitej popullsisë serbe se kjo po ndodh prej kthesës në politikën e jashtme ruse dhe nën presion dhe me dhimbje të madhe – sepse Putini e ka tradhëtuar Serbinë. Në rast se Serbia do të bashkohet me sanksionet kundër Rusisë, ruset dhe rusët nuk do ta ndiejnë aspak, por bujqve serbë do t’u mbeten të korrat në dorë, pasi zakonisht ata e shesin drithin në Rusi.

Interesat e ndryshme ruso- serbe ndaj çështjes së Kosovës

Përveç varësisë nga energjia dhe soft power, e Rusisë shtylla kurrizore e partneritetit serbo-rus në fakt është çështja e Kosovës, pasi asgjë nuk e ka lidhur Beogradin më shumë më Moskën se sa mbështetja e Serbisë tek Rusia për veton ruse në KS të OKB-së.

Vetë Vuçiqi pat shprehur shqetësimin se pas luftës në Ukrainë Perëndimi mund ta përjashtonte Rusinë nga Këshilli i Sigurimit

Megjithatë, interesat që e udhëheqin Beogradin dhe Moskën për çështjen e Kosovës janë shumë, por duhet të angazhohet në një politikë e zjarrtë kundër-secesioniste që duhet të arrijë një marrëveshje më të mirë për mosmarrëveshjet me Kosovën. Për arritjen e këtij qëllimi, Serbia është mbështetur Rusia. Sipas fjalëve të vetë Milovan Drecun i cili kryeson Komisionin e Kuvendit të Serbisë për Kosovën dhe Metohi (emri serb i territorit): “Ne duhet Rusia që të na forcojë pozicionin tonë me amerikanët, sepse kur Rusia e ka peshën e saj pas nesh, Amerikanët e dinë se asnjë zgjidhje nuk mund të kalojë pa pëlqimin e saj.” Rusia, nga ana tjetër, e sheh mosmarrëveshjen për Kosovën si një mundësi për të injektuar veten në Ballkan dhe gjeopolitikën e rajonit. Duke mbështetur Serbinë, Rusia mund ta përdorë çështjen Kosovës qoftë si mjet pazaresh me Perëndimin ose për të minuar atë që ajo e percepton si të njëanshmëri e projektit të SHBA.

Në këtë pazar hipotetik, Rusia është munduar ta shiste bashkëpunimin e saj me Kosovën me pranimin e statusit të Krimesë ose me heqjen e sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë. Por pas luftës në Ukrainë këto predispozita kanë ndryshuar dhe fuqia e presionit të Rusisë në këtë drejtim ka rënë. Po ka një risk të ri për Kosovën se çfarëdo marrëveshje paqeje që do të mund të arrihet në të ardhshmen për Ukrainën do të ketë impakt në mënyrën, sesi do të zgjidhet edhe mbi një zgjidhje të pranueshme nga Serbia për Kosovën.

Marrëveshja për shkëmbin teritoresh involvimi i Rusisë dhe Grenelli

Dallimet mes Serbisë dhe Rusisë mbi Kosovën filloi të shfaqej në vitin 2018 kur presidenti Vuçiq dhe presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi propozuan një shkëmbim toke midis dy palëve. Megjithatë, interesat që e drejtojnë Beogradin dhe Moskën në çështjen e Kosovës janë shumë të ndryshme.

Ish- Presidenti amerikan Donald Trump i dha mbështetjen e tij të plotë për propozimin, duke dërguar një letër drejtuar si Vuçiqit dhe Thaçit që i inkurajonte të arrinin një marrëveshje përfundimtare dhe i ftonte ata ta festonin atë në Shtëpinë e Bardhë. Rusisë nuk i pëlqente ideja që mosmarrëveshja e Kosovës të zgjidhej pa pjesëmarrjen ruse dhe pa mundësinë që Rusia të përfshihej në një shkëmbim të fuqive të mëdha. Ndryshe nga SHBA, Rusia nuk shihte asnjë dobi në zgjidhjen e mosmarrëveshjes së Kosovës, nëse Rusia nuk konsultohej edhe ajo dhe nëse Rusisë nuk i ofrohej diçka në këmbim.

Në tetor 2019 Donald Trump emëroi Richard Grenellin, ambasadorin e SHBA në Gjermani dhe ushtruesin e detyrës së drejtorit të inteligjencës kombëtare (DNI), si i dërguari special për dialogun Serbi-Kosovë, duke treguar interesimin e Trumpit për zgjidhjen e mosmarrëveshjes. Ky interes ishte ndezur nga paaftësia e BE-së për të zgjidhur mosmarrëveshjen e Kosovës dhe dëshira e Trumpit për të shënuar një fitore të politikës së jashtme përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020. Kur u pyet nëse Rusia mund t’i bashkohej Serbisë, në Dialogun për Kosovën, zëdhënësi i Grenellit, Dick Custin u deklarua pozitivisht, “Të gjithë ata që mund të kontribuojnë me ide për të ndihmuar stabilitetin, paqen dhe prosperitetin e Serbisë dhe Kosovës janë të e mirëseardhur”. Për Rusinë, cështja e Kosovës ishte një dhuratë që ende duhet të vazhdojë të milet. Me Çështjen e Kosovës, Rusia mundi ta fitonte me çmim të ulët një pikëmbështetje politike në Serbi dhe në Ballkan.” Në fund të fundit, pavarësisht përshtypjeve që dikush mund të kuptuar nga komunikimet zyrtare, në Moskë nuk kishte kaq shumë besim tek më i fuqishmi burrë shteti në Serbi, Aleksandar Vuçiqi, shkruante në artikullin ” Nga Rusia me dashuri? Pritja e vakët e Serbisë për ndihmën ruse dhe implikimet e saj gjeopolitike, analisti Vuk Vuksanoviq.

Rusia gjithashtu vazhdonte t’i referohej precedentit të Kosovës në konfliktet territoriale në periudhën post-sovjetike, sidomos në rastin e aneksimit të saj të Krimesë në 2014. Ndërmjetësimi i një marrëveshjeje ku Perëndimi nuk mund të ishte një ndihmë edhe më e madhe fuqisë dhe imazhit të Rusisë në rajon. Ne kushtet e sotme kjo ballancë pas sulmit të Putinit në Ukrainë është çatrafiluar. Ekuilibri është prishur Tani pozita e Rusisë është lëkundur pas sulmit në Ukrainë ka të ngjarë të zvarritet kundërshtojnë dhe refuzojnë të bëjnë lëshime për të. Por nëse Beogradi nuk mundet të fitojë koncesione, siç po duket, nga SHBA dhe Rusia në atë pazar hipotetik, qeveria serbe do të ishte në më së shumti politikisht në pozitë e vështirë për t’u shpjeguar qytetarëve të vet dështimin e saj për të nxjerrë ndonjë përfitim me vlerë pas dymbëdhjetë vjetësh kundërshtime të Pavarësisë së Kosovës.

Por ai beson Moska Aleksandar Vuçiqit?

Koalicioni i udhëhequr nga Vuçiqi që ka drejtuar Serbinë e qeverisur qysh nga viti 2012 përbëhet nga ish bashkëpunëtorët e kriminelit serb Sllobodan Millosheviq, dhe ka cuar në një rënie të ndjeshme në demokracinë serbe. Megjithatë, nëse Vuçiqi do të tregohej më bashkëpunues për zgjidhjen e mosmarrëveshjes së Kosovës dhe për të ruajtur njëfarë stabiliteti në rajon, edhe Perëndimi do të vazhdonte t’i mbyllte sytë ndaj prirjeve të tij anti demokratike.

Edhe pse Vuçiq po e luan kartën ruse dhe bën uvertura emocionale drejt Moskës, ai nuk është një rusofil i vërtetë, sic janë ata që e rrethojnë Vuçiqin, dashamirësia dhe preferencat e së cilëve për Rusinë janë të pa diskutueshme si p.sh ish-presidenti, Tomislav Nikolic, dhe ish ministri i Jashtëm Ivica Daçiq. Megjithatë, ndryshe nga këta të dy, Vuçiqi thjesht i përdor mediat dhe tabloidet pro-qeveritare për të kënaqur ndjenjat pro-ruse të zgjedhësve të tij. Në të vërtetë, Vuçiq e di se aftësia e tij për të qëndruar në pushtet është më shumë varur nga kryeqytetet perëndimore, sesa nga Moska. Edhe Moska është e vetëdijshme për shfaqjet politike të Vuçiqit dhe e ka shprehur pakënaqësinë e saj nëpërmjet gjesteve diplomatike provokuese, Mosbesimi ishte i pranishëm edhe gjatë kohës kur Putini bëri një vizitë teatrale në Beograd në janar të 2019-tës, kur Putin po shmangte me kujdes demonstrimin e ndonjë qendrimi pozitiv ndaj Vuçiqit.

I pyetur nga shtypi serb, nëse do t’i drejtohej publikut serb, Putinit u ishte përgjigjur shkurt se plani i vizitës nuk përfshinte të folurit në tubim. Pas shumë zvarritjesh dhe pas lutjeve nga mikpritësin e tij, Putin iu drejtua turmës me një “Faleminderit për miqësinë” serbo – ruse ». Gjë që u pa si një “dhuratë për Vuçiqin”, duke pasur parasysh se vizita ndodhi kur Vuçiq po përballej me demonstrata antiqeveritare masive, e në të vërtetë shërbeu vetëm për të treguar se marrëdhënia mes dy liderëve nuk ishte veçanërisht e ngrohtë apo e sinqertë. Se kjo marrëdhënie nuk është aq e qetë sa besohet zakonisht. Kjo gjithashtu u bë e dukshme edhe në nëntor 2019, kur një video e vitit 2018 tregohej një oficer i inteligjencës ushtarake ruse, GRU, e vendosur në ambasadën e Rusisë në Beograd, duke i dhënë ryshfet një ish- oficeri ushtarak serb. Më vonë në dhjetor 2019, Vuçiq vizitoi Putinin në Soçi ku të dy i riparuan dëmet e shkaktuara nga skandali i spiunazhit. Vuçiq duhej ta bënte këtë pasi ai ende atëhere e kishte nevojën e Rusisë për çështjen e Kosovës. Pasi cdo marrëveshje që Serbia do të negocionte për Kosovën, do të ishte politike pasi publiku serb do ta perceptonte atë situatë sikur udhëheqja ruse është më e vëmendshme ndaj Serbisë dhe interesave kombëtare të saj sesa vetë liderët serbë. Putin dhe Vuçiq mbetën të lidhur një martesë interesi.

Putin dhe Vuçiq një martesë me interes

Por humbjet katastrofale ruse në Ukrainë edhe qëndrimi i Perëndimit ndaj Serbisë dhe kryesisht i BE-së, ku Serbia është kandidate për antarësim, nuk do të ndryshojë në favor të Vuçiqit në këto rrethana. Pyetja mbetet a do të shkojë kjo martesë tani drejt një divorci. A do të shkojë Vuciqi drejt Perëndimit tani që sipas tij Putini e tradhtoi Serbinë? Presioni nga perëndimi për Vuciqin do të rritet eksponecialisht. Ndaj është koha që Kosova të kërkojë të bëjë një diplomaci më inventive duke kërkuar njohjen si parakusht për bisedime. Vizita dhe takimet e Albin Kurtit në SHBA me diplomatët amerikanë synojnë përgatitjen e palës kosovare për bisedime.

Një sinjal presidenti i Serbisë e mori gjatë vizitës në Berlin më 4 maj 2022, ku kryeministri i Kosovës u prit njëkohësisht me të njëjtat nderime, si dhe ai. Një mesazh i qartë ky: në sytë e Republikës Federale të Gjermanisë Kosova dhe Serbia janë shtete të barazvlefshme.

Sikur të mos mjaftonte kjo, Kurti dhe Vuçiq, që në fakt nuk donin ta takonin njeri-tjetrin u detyruan të marrin pjesë në një darkë jo zyrtare me të ngarkuarin e BE-së për Ballkanin. Ata u ulën në një tryezë të rrumbullakët të shtruar bukur duke vështruar miqësisht përpara kamerave. Por asgjë nuk doli nga ky takim. Të ngarkuarit e Beogradit dhe të Prishtinës do të vazhdojnë bisedimet më 13 maj në Bruksel. Por ky gjest do t’u ngulitet në kujtesë të dy politikanëve.

Fjalimi i Vuçiçit që për mendëm në fillim pason qëndrimin e tij në Berlin më 4 maj. Kurti, pas takimit, ka thënë se “njohja reciproke duhet të jetë në qendër dhe jo në fund të procesit të negociatave me Serbinë”. Vuçiç, në anën tjetër, ka thënë se Serbia “do të bëjë të pamundurën për të arritur një zgjidhje kompromisi”. Dialogu për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, me ndërmjetësim të Bashkimit Evropian, ka nisur në vitin 2011. Palët kanë arritur dhjetëra marrëveshje, por shumica e tyre nuk kanë gjetur zbatim në terren. Kancelari, Olaf Scholz kërkesat e tij ndaj Kosovës dhe Serbisë në Berlin i formuloi me fjalë kortezie: Nga njëra anë duhet që të dyja shtetet lidhur me çështjen e Ukrainës t’i dërgojnë të njëjtin mesazh Rusisë.

Gjithashtu kreu i qeverisë gjermane pret nga Serbia që të jetë e prerë kundër separatizmit të serbëve të Bosnjes nën Milorad Dodikun, si dhe të respektojë shtetin ligjor dhe lirinë e shtypit në Serbi. Por para së gjithash Beogradi duhet të njohë zyrtarisht Kosovën si të pavarur dhe të mos pengojë antarësimin e shtetit të ri të Europës në OKB dhe në organizatat e tjera ndërkombëtare.

Me këtë Europa do t’i afrohej së paku një hap të vogël bashkimit të saj paqësor – ky do ishte një sinjal i rëndësishëm në një moment historik, në të cilin 77 vjet pas Luftës së Dytë Botërore, po gjëmon sërish një luftë e re në kontinentin e vjetër edhe pse Putini po mbulohet ta mbulojë me fanfarat e 9 majit te fitores mbi nazizmin, që për ironi është dhe dita e Evropës. Rënia e mbështetjes ruse do të hiqte një karrike në lojën e karrikeve gjeopolitike të Vuçiqit. Ndaj Kosova duhet me vendosmëri ta shfrytëzojë këtë rast.

Nderkohë Serbia po e mëson mirë faktin se nuk mund të ulësh në dy karrike në një kohë kur ato janë shumë larg njera tjetrës.

Pse Elon Musk e bleu Twitter-in ?

April 29, 2022 by s p

Elon Musk tha duke bërë shaka, se ai “po blinte Coca-Cola-n për të rikthyer kokainën në të “

Analizë nga Rafael Floqi

Të hënën, Elon Musk bleu Twitter për dyzet e katër miliardë dollarë. Musk, C.E.O. i Tesla-s dhe njeriu më të pasur në tokë, planifikon ta kthejë private kompaninë e mediave sociale dhe ka thënë se dëshiron që Twitter t’i përmbahet nga afër parimeve të fjalës së lirë, të cilat, në një deklaratë, Musk e quajti “shkëmbi i qendryeshëm i një demokracie funksionale”. (Në të njëjtën deklaratë, ai e përshkroi Twitter-in si “sheshin dixhital të qytetit agorën- ku debatohen çështjet jetike për të ardhmen e njerëzimit.”) Vetë Musk cicëron shpesh dhe supozohet se ai do të vazhdojë të përdorë platformën, dhe potencialisht të rikthejë llogarinë e ish-presidentit Donald Trump. Ai gjithashtu mendohet se ka më pak të ngjarë të bllokojë njerëzit për shkelje të politikave të platformës, të cilat vetë mund t’i ndryshojë.

Po pse ai e bleu Twiter-in ?

Elon Musk tha duke bërë shaka se ai “po blinte Coca-Cola për të rikthyer kokainën” *ndërsa për atë që planifikon të bëjë më pas pas blerjes së Twitter prej 44 miliardë dollarësh. Në një seancë të së mërkurës vonë me 87 milionë ndjekësit e tij në Twitter, Musk më pas ripostoi një meme, duke sugjeruar që ai duhet të blinte McDonald’s në mënyrë që të rregullonte makinat e prishura kronike të akulloreve të zinxhirit të restoranteve. “Dëgjo, nuk mund të bëj mrekulli”, shkroi ai më vonë në Twitter.

Musk u zotua se do ta bënte Twitter-in një “argëtim maksimal”. Ai postoi disa postime në Twitter në mbrëmjen e së mërkurës vonë dhe deri të enjten në mëngjes javës që shkoi, në të cilat ai ofroi disa sugjerime për ta përmirësuar faqen. “DM-të në Twitter duhet të kenë kriptim nga fundi në fund si sinjal, kështu që askush nuk mund të spiunojë apo hakojë mesazhet tuaja”, shkroi Musk në Twitter. Musk është zotuar të blejë Twitter dhe të ndryshojë politikat e tij të moderimit të përmbajtjes në mënyrë që të nderojë misionin e tij origjinal si një platformë që promovon fjalën e lirë.

Musk gjithashtu duket se po shijonte memet që janë postuar duke tallur punonjësit e Twitter-it, të cilët thuhet se janë të mërzitur për planet e shefit të Tesla-s për të blerë kompaninë me bazë në San Francisko.

Analistët e Wall Street theksojnë ndikimin që ka pasur marrja e menjëhershme e Twitter nga Musk në kompaninë e tij të makinave elektrike, Tesla. Tesla ka humbur më shumë se 100 miliardë dollarë në vlerë pasi investitorët spekuluan se Musk mund të duhet të shesë aksione për të financuar kontributin e tij të kapitalit prej 21 miliardë dollarësh për blerjen e tij prej 44 miliardë dollarësh të Twitter.

Tesla nuk është i përfshirë në marrëveshjen me Twitter, megjithatë aksionet e saj janë vënë në shënjestër nga spekulatorët pasi Musk nuk pranoi të zbulojë publikisht se nga vijnë paratë e tij për blerjen.

Rënia prej 12.2% e aksioneve të Tesla-s të martën barazohet me një rënie prej 21 miliardë dollarësh në vlerën e aksioneve të tij në Tesla, e njëjtë me 21 miliardë dollarë në para të gatshme që ai angazhoi për marrëveshjen me Twitter. Nëse Musk do të blinte Twitter, Kina mund të kërcënojë të kufizojë gjurmën e Teslës në vend nëse ai nuk luan me top dhe nuk merr parasysh diktatet e Partisë Komuniste Kineze në lidhje me platformën e mediave sociale – duke minuar kredencialet e tij “absolutiste të fjalës së lirë”.

Themeluesi i Amazon, Jeff Bezos, i trondituar nga marrja e Twitter-it nga Musk, vuri në pikëpyetje nëse ai mund të përfundonte duke fuqizuar Kinën – vetëm për të arritur më vonë në përfundimin se teoria e tij ishte “ndoshta” e largët.

Kjo është për shkak se ai ka disa besime të vërteta politike dhe sociale rreth mënyrës se si duhet të drejtohet Twitter, dhe ai ndihet sikur nuk po drejtohet në atë mënyrë. Unë gjithashtu mendoj se ai merr shumë kënaqësi dhe dobi nga cicërima dhe dëshiron që ai të jetë i optimizuar për përdorimin e tij. Vlera e kompanisë së tij rritet nga të qenit një personazh publik shumë i çuditshëm në Twitter, dhe kështu ai sheh qartë shumë vlerë në tweeting, dhe ndoshta dëshiron ta zotërojë atë për vete.

Tesla është një kompani, një kompani relativisht e vogël makinash, që prodhon makina të mira elektrike të nivelit të lartë, apo jo? Dhe vlera në bursë e Teslës, e cila e bën Elon Musk njeriun më të pasur në botë, vjen nga një optimizëm i jashtëzakonshëm në lidhje me aftësinë e ardhshme të Teslës për të prodhuar më shumë makina dhe për t’u bërë lojtari dominues në prodhimin e makinave ndërsa makinat bëhen më elektrike. Gjithashtu, ai është thjesht një lloj vizionari futurist – ai po ndërton tunele që duket se mendon se do të jenë e ardhmja e transportit. Ai po dërgon raketa në hapësirë. Dhe kështu vlera e këtyre kompanive në treg rrjedh kryesisht nga pritshmëritë rreth asaj se sa para do të fitojnë në të ardhmen, në krahasim me sa para kanë bërë në të kaluarën. Dhe këto pritshmëri ndihmohen ndoshta nga të paturit e një themeluesi karizmatik, të zhurmshëm, i cili bën shumë shaka në internet dhe është vetë një personazh fantastiko-shkencor, dhe e portretizon veten si një personazh fantastiko-shkencor dhe që u bën thirrje njerëzve që e pëlqejnë këtë, duke duke bërë shaka.

Ai është një djalë vërtet i zgjuar. Një mënyrë e mundshme për të treguar këtë histori është se Twitter nuk fiton aq shumë para në krahasim me Facebook dhe kompani të tjera të mediave sociale. Nuk është një kompani aq e madhe për sa i përket kapitalit të tregut. Ai mund të thotë, “Shiko, unë marr kaq shumë vlerë nga kjo qasje e drejtpërdrejtë ndaj publikut.” Zotërimi i atij aksesi të drejtpërdrejtë në publik – zotërimi i asaj gjëje që krijon kaq shumë vlerë për Elon Musk dhe Teslën – duhet të jetë disi e vlefshme, qoftë duke rritur vlerën që krijon për Teslën, qoftë duke gjetur një mënyrë për të fituar para nga vlera që krijon për yjet e sportit dhe personazhet e famshëm dhe Donald Trump dhe shumë njerëz të tjerë. E dini, tweet-et e Donald Trump kur ishte në Twitter mund të krijonin miliarda ose triliona dollarë lëvizje në treg, apo jo? Dhe Twitter kurrë nuk fitoi shumë para nga kjo. Nuk është e qartë se si do të bënte kompania, por nëse je ulur mbi një gjë që mund të krijojë kaq shumë vlerë, me siguri, nëse je vërtet i zgjuar, atëherë mund të nxjerrësh një vlerë prej saj.

Shembulli klasik në pesë vitet e fundit ka qenë rritja e aksioneve të memeve: kompani si AMC dhe GameStop morën vlerësime shumë të larta në treg dhe rritën shumë. e parave përmes mediave sociale, popullaritetit dhe memeve të lojërave.

E gjithë kjo ka kuptim intuitiv, kuptim të thjeshtë. Nëse je personi më i pasur në botë dhe i bezdisshëm, dhe vazhdimisht luan një lojë kompjuterike, dhe merr shumë kënaqësi dhe ndjenjë identiteti nga ajo lojë, ndoshta pak i varur, atëherë në një moment mund të kesh disa sugjerime për përmirësime në lojë.” Në një nivel, kjo është një llogari më personale e dëshirës së tij për të blerë Twitter-in Dhe pastaj ka llogarinë më financiare, ose të biznesit, të cilën sapo e keni shpjeguar. Por, në të njëjtën kohë, duket se është pothuajse e pamundur t’i ndash këto dy gjëra, përveç nëse mendon se e gjithë sjellja e tij është një performancë e përpunuar ose diçka që nuk mendoj se dikush e beson vërtet.

Ai tha gjëra të tilla si ai dëshiron më shumë fjalë të lirë, ai dëshiron të mos ndalojë përgjithmonë njerëzit, ai dëshiron më pak varësi nga reklamat, sepse ai mendon se kjo është e keqe për lirinë e fjalës – që, meqë ra fjala, është. Unë mendoj se, nëse nuk moderoni Twitter-in, do të fikni reklamuesit. Nëse nuk ju interesojnë reklamuesit, atëherë mund të keni një Twitter më të pamoderuar. Gjëra të tilla. Musk sapo shkroi në Twitter se ai dëshiron që kritikët e tij më të këqij të mbeten në Twitter, sepse kjo është ajo që do të thotë liria e fjalës.

Nga perspektiva e financave të korporatave, ideja është që ju të blini Twitter dhe që më pas do të jetë një kompani private ku ai thjesht do ta kontrollojë atë. Pra, ai nuk ka nevojë t’i paraqesë një plan biznesi, për shembull, bordit të drejtorëve të Twitter ose aksionarëve të Twitter. Ai thjesht mund të thotë linjën e biznesit: ti merr paratë dhe ik, dhe më pas është kompania ime për të kontrolluar. Kështu ai tha disa gjëra. Ata nuk janë të detyrueshëm për të. Nëse ai zotëron kompaninë, ai zotëron kompaninë dhe ai mund të bëjë atë që dëshiron.

Koncepti i tij për fjalën e lirë duket gjerësisht në përputhje me atë që është bërë një qasje më e djathtë ose konservatore ndaj çështjeve të të folurit, e cila në thelb argumenton se kompanitë e mediave sociale nuk duhet t’i ndalojnë njerëzit për gjëra që konsiderohen të papërshtatshme ose gjuhë të urrejtjes ose çfarëdo tjetër. Natyrisht, Twitter ekziston në shumë vende që kanë më pak mbrojtje të fjalës së lirë se ne, dhe shpesh qeveritë u kërkojnë kompanive të mediave sociale të shtypin fjalimin që nuk u pëlqen. A keni një ide se si Twitter i ka trajtuar ato çështje në përgjithësi dhe se si ai mund të ndryshojë?

Drejtuesit e Twitter që krijuan rregullat thanë se dikur kishin pasur pikëpamje rreth fjalimit në internet që ishin të ngjashme me atë të zotit Musk. Ata besonin se politikat e Twitter duhet të jenë të kufizuara, duke imituar ligjet lokale. Por më shumë se një dekadë e përballjes me dhunën, ngacmimin dhe manipulimin e zgjedhjeve ndryshoi mendjen e tyre. Tani, shumë drejtues në Twitter dhe kompani të tjera të mediave sociale i shohin politikat e tyre të moderimit të përmbajtjes si masa mbrojtëse thelbësore për të mbrojtur fjalën.

Pyetja është nëse edhe zoti Musk do të ndryshojë mendje kur të përballet me qoshet më të errëta të Twitter?

“Ju keni thënë se dëshironi më shumë ‘fjalë të lirë’ dhe më pak moderim në Twitter. Çfarë do të thotë kjo në praktikë?” Punonjësit e Twitter shkruan në një listë të brendshme të pyetjeve që shpresonin t’i bënin zotit Musk, e cila u njoftua nga The New York Times.

Një pyetje tjetër e bërë: “Disa njerëz i interpretojnë argumentet tuaja në mbrojtje të fjalës së lirë si një dëshirë për të hapur derën për ngacmime. A eshte e vertete? Dhe nëse jo, a keni ide se si të rrisni lirinë e fjalës dhe të mbani derën e mbyllur ndaj ngacmimeve?”

Zoti Musk nuk është prekur nga paralajmërimet se planet e tij janë të gabuara. “Reagimi ekstrem i antitrupave nga ata që i frikësohen fjalës së lirë i thotë të gjitha”, shkroi ai në Twitter të martën.

Unë mendoj se të gjithë e kanë pasur të vështirë të merren me këto çështje. Po përshtypja ime është se, megjithëse Eloni duhet të operojë ndërkombëtarisht, konteksti i tij për fjalën “fjala e lirë” është kryesisht ai amerikan.

Nuk e di nëse dikush tjetër në qeveri mund ta ndalojë këtë. Nëse po mendoni nga parimet e para, dhe nëse besoni se Twitter është, në një farë kuptimi, agora sheshi i qytetit, siç e ka quajtur Elon Musk, atëherë mund të jeni nervoz për një miliarder të çuditshëm që ta kthejë atë privat, apo jo?

Përshtypja ime është se stereotipi është në thelb i saktë. Ndikimi nuk përkthehet në llojin e vlerës së dollarit që marrin kompanitë e tjera të mediave sociale. Shitja e reklamave në Instagram është shumë e lehtë, sepse po shikoni fotografi të bukura të gjërave që mendoni se janë të mira, dhe më pas ata ju tregojnë një fotografi të diçkaje tjetër që ata mendojnë se ju mund të mendoni se është e bukur. Dhe pastaj shkoni ta blini, apo jo? Modeli i reklamave në Instagram është shumë i drejtpërdrejtë. Modeli i reklamimit në Facebook është: Ne dimë gjithçka për ju, kështu që ne e dimë që po kërkoni të blini një makinë. Pra, këtu është një reklamë makine apo çfarëdo tjetër. Për modelin e reklamave të Twitter, ata nuk dinë shumë për ju. Stereotipi është se ju jeni atje për të luftuar dhe për të bërë shaka të çuditshme dhe për të trullosuarnjerëzit. Rasti i përdorimit të Twitter nuk është aq miqësor për reklamat sa kompanitë e tjera të mëdha të mediave sociale. Dhe kështu, nga njëra anë, me siguri ka një ndikim më të madh në botë, sepse ju jeni atje për të pasur debate politike. Dhe, nga ana tjetër, është më e vështirë të fitosh para. Ai nuk është personi i parë që vëren se ky është një produkt jashtëzakonisht me ndikim me një biznes disi të dobët.

Ai e përsëriti zotimin të mërkurën mbrëma, duke postuar në Twitter: “Që Twitter të meritojë besimin e publikut, ai duhet të jetë politikisht neutral, që në mënyrë efektive do të thotë të shqetësojë të djathtën ekstreme dhe të majtën ekstreme në mënyrë të barabartë”.

Unë mendoj se është një problem vërtet i vështirë – por, nëse dini, të ndërtoni raketa dhe gjëra të tjera. Kjo tregon se ai mund të jetë në kërkim të një problemi tjetër të vështirë për ta trajtuar.

Coca Cola origjinale prodhohej nga bima e Cocas që prodhon kokainën

Dhjetë Misteret e Donika Kastriotit

November 27, 2021 by s p

Nga Rafael Floqi/

Donika Kastrioti, ishte gruaja e Skënderbeut dhe fatin e ka patur te njëjtë me shumë bashkëshorte të tjera njerëzish shumë te famshëm, është lënë në hije prej lavdisë së tyre. Ka shumë informacion mbi bëmat dhe zulmën e Kastriotit tonë të madh, por dhe ka edhe mjaft informacion mbi Donika Kastriotin, apo AndronicaCastriotiConmenaAranititin, sidomos, pas vdekjes së Skënderbeut.Sidomos në kohën kur kjo zonjë e rëndë, zuri vend, në sajë të cilësive të saj, në oborrin e mbretit të Napolit, FerdinanditI, të quajtur Ferrante. Tek ajo zënë fill, siç dëshmon edhe Gjon Muzaka në testamentin e tij, mjaft nga degëzimet e Kastriotëve tek arbëreshët e Italisë. Historiografia e periudhës komuniste, duke qenë kryesisht ideologjike, u mor më shumë me heroin si lider luftërave historike të masave fshatare shqiptare, dhe u mor pak, ose aspak me klasën e fisnikërisë shqiptare të shek. XIV –XV, që ishte në të njëjtën gradë të zhvillimit shoqëror feudal, ashtu si fisnikëria evropiane e kohës.

Gjergj Kastriotit dhe bëmave të tij, ne u jemi kthyer, por unë sot po i rikthehem figurës dhe personalitetit të Donika Kastriotit dhe cilësive, që ajo ka mishëruar me po atë përkujdesje si heroit tonë kombëtar, gjë që padrejtësisht, i ka munguar shoqes së tij të jetës, Donikës, kësaj zonjë të rëndë të fisnikërisë shqiptare.

Donika, apo Andronica (Donika) Arianiti CommeniCommiata, ishte e bija e Gjergj Arianitit, kapitenit të shquar të luftës së shqiptarëve kundër turqve në vitet 30- të shek. të 14-të, më vonë aleat i hekurt i Skënderbeut dhe i Maria Muzakës. Donika lindi në Kaninë, në 1428, babai i saj, Gjergj Arianiti qe anëtar i familjes së shquar së Aranitëve, pronat e së cilëve shtriheshin në të gjithë luginën e Shkumbinit, gjatë rrugës së vjetër “Via Egnatia” deri tek Manastiri në lindje. Nëna e saj, Maria Muzaka ishte nga dera e familjes Muzaka, pronat e së cilës shtriheshin në Myzeqe.Andronica Gjergj Arianiti lindi rreth vitit 1428 (po të llogarisim se kur u martua me 1451 ishte 23 vjeç), ajo ishte një ndër tetë vajzat që Gjergj Arianiti kishte me gruan e tij të parë, MarieMuzakën.[1]

Donika pinjolle e denjë e Aranitëve

“Një muaj pas Traktatit të Gaetas, më 21 prill 1451, Skënderbeu u martua me Donikën sipas ritit ortodoks lindor, në Manastirin e Ardenicës,që ndodhet në Lushnjën e sotme, në jugperëndim të Arbërisë dhe kështu u forcuan lidhjet me familjen Arianiti.Më vonë, motra e saj Angelina u martua me sundimtarin serb Stefan Brankoviçin.Ajo njihet edhe si shenjtore e kishës ortodokse serbe.

Emri i Gruas së Skënderbeut përmendet si AndronikaComneniates në veprën e Gjon Muzakës për familjen Muzaka, ndërsa OliverJensSchmitt, në veprën e tij biografike për Skënderbeun e quan Andronika Arianiti. Por ashtu siç e thotë edhe Barleti, ajo ishte një ndër vajzat më të bukura të dyerve bujare të Arbërisë së shekullit të XV-të.Ajo i përkiste një prej familjeve më të fuqishme dhe më fisnike, duke qenë e bija e Gjergj Arianitit, njërit prej njerëzve më të shquar të fisnikërisë feudale shqiptare. Topiajt dhe Dukagjinet kanë qenë familjet e vetme katolike në radhët e despotëve shqiptare. Muzakajt, Kastriotët, Arianitët kanë qenëortodoksë, kane patur tënjëjtin flamur dhe kane qenë të lidhur edhe me krushqi me njeri-tjetrin. “Sipas Konicës, çiftit iu dha bekimi ungjillor në Qishbardhë (Në Kishën e Bardhë) afër Kaninës. Më pas ceremonia vazhdoi në Manastirin e Ardenicës, në afërsi të Lushnjës, dhe më pas në kalanë e Beratit. Populli buçiste e duartrokiste kudo ku shkelte çifti”.[2] Por le të ndalemi tek misteri i parë.

Si quhej gruaja e Skënderbeut, Donika, Andronika, apo Marina?

Konica e përshkruan kështu, “ Dasmën e Skënderbeut” tek Revista Albania, nr. 10, 1890 me titull “Martesa e Skënderbeut”:

“Viti 1450, qe plot me mundime, me luftëra e me gjakra dhe u mbarua duke ndritur edhe më bukur emrin e Skënderbeut.U dëftua në atë vit, në faqe të gjithë dheut, se Skënderbeu qe më i madhi kapetan i kohës së tija. Vitin 1451, Babai i Kombit e shkoi në qetim e në paqe; trimi i mjerë kishte nevojë të mblidhte kockat e të çlodhej. Në atë vit godit në dy punë të lumtura:Skënderbeu u martua me zonjëzënMarinë, të bijën e Arianitit, që ish kryezot i Kaninës, – në atë vit prapë, ngriti kështjellën e Modrisës.

Dasma u bë më 26 të prillit 1451, – Skënderbeu ish 47 dhe e zonja 23 vjetësh. Princët e zotërit fqinjë erdhnë më të shumët në dasmë, e ata që ishin të penguar në dhe të tyre, dërguan zëvendës, – të gjithë me kanisqe të bukura.Veç nuk erdhën princëtDukagjinë, që ishin si pak më të ftohtë me Skënderbenë, edhe në vëllezërit e nuses, të cilët s’deshnë të venë në dasmë, se ishin të zemëruar keq, që i ati i kish dhënë pajë të tepërt së motrës tyre. ”[3]Nga ky përshkrim, duket se Konica ka ndikim prej GianmariaBiemit, të cilin nuk duhet ta marrim si burim të sigurtë, e cili e quan nusen me dy emra Andronika ose Marina, ndërsa në veprën e JuliusVonPisko “Skanderbeg”[4]citohet po Gian Maria Biemmi “ ku thotë se nusja quhej Marina, por Barleti e quan atë Donika, por ekzistonmundësiaqë t’iketë pasur të dy emrat”.

Dasma u kremtua në Manastirin e Adrenicës me rit ortodoks

Martesa e Andronika (Donika) Komnenit (Arianitit) ka qenë një martesë politike për kohën, por ajo u kthye në një model të shkëlqyer të raportit të saj me bashkëshortin, i cili mori mbi shpinë një emision madhor para historisë dhe Atdheut, por dhe si një zonjë që reflektoi madhështinë e familjes së Arianitëve dhe të Kastriotëve. Pra ajo, qe një përfaqësuese komplekse figurës së bashkëshortes së fisnikërisë së kohës. Duke qenë vajza e prijësit të famshëm të luftës kundër osmanëve, Gjergj Arianitit, ndërkohë ajo ishte dhe një dukeshë e njohur, atribut që rridhte nga hierarkia familjare.

Barleti thotë se“Skënderbeu nuk e kishte mendjen për martesë, por atë nuk e linin rehat princërit farefis me të, të cilët e nxisnin, që ai të vendoste për martesë dhe për “Filizin” që duhej ti zinte vendin”.Edhe Gjergj Arianiti e mirëpriti këtë martesë, por edhe Skënderbeu ishte dakord për këtë fakt, sepse Gjergj Arianiti Komneni ishte i dëgjuar si askush tjetër, për mbretërinë e tij të madhe dhe për fisnikërinë e lashtë të fisit të tij. Gjithashtu Donika ishte bërë e njohur që me kohë dhe mbahej në gojë për bukuri fort të rrallë. Paja iu la në dorë Gjergj Arianitit, i cili nga prika që i dha së bijës i kënaqi të gjitha palët ”[5].

Por ajo që na intereson është fakti se kurorëzimi i çiftit, midis Gjergjit 46 vjeçar dhe Donikës 23 vjeçare, u bë në kishën e vjetër të Manastirit të Ardenicës. Tre vjet pas martesës me Skënderbeun, Donika e gëzoi heroin me lindjen e djalit të vetëm të tyre, Gjonit të ri, i cili sipas traditës mori emrin e gjyshit.

Në gravurat e kohës del se ajo ishte një femër simpatike, me tipare të spikatura të një zonje.Sipas një gravurë të gjermanit JohannTheodor de Bry1561–1623) të pikturuar gati një shekull më vonë.

Vdekja e mistershmee Skënderbeut.Donika,regjente e së birit

Nuk dihet me saktësi roli që luajti Donika gjatë jetës bashkëshortore pranë Skënderbeut (1451-1468).Por pas vdekjes së tij në 17 Janar 1468, Donika u shpall regjente e të birit Gjonit, trashëgimtarit legjitim të Skënderbeut.E ndodhur në kushte të tilla në të cilat ajo nuk mund të ushtronte funksionin e saj, kur turqit kërcënonin në mënyrë më serioze shtetin shqiptar, Donika u largua së bashku me të birin në Itali.Vdekja e Skënderbeut më 17 janar 1468, qe një gjëmë e madhe për Arbërinë.Po aq e madhe qe edhe për familjen e heroit.Donika Kastrioti dhe djali i saj Gjon Kastrioti, 13-14-vjeçar, e patën të vështirë të jetonin në Arbëri pa kryefamiljarin e tyre.Rreziku i vazhdueshëm i pushtuesve osmanë i detyroi Donikën me të birin të largoheshin nga Arbëria.Republika e Venedikut e kishte shpallur Gjonin, birin e Skënderbeut, “Qytetar Nderi”.I kishte siguruar edhe një shtëpi banimi në ishullin Korçula në Dalmaci.Por Donika preferoi Mbretërinë e Napolit.Por pse?A kishte të bënte kjo me qëndrimin apo dyshimet që ajo kishte mbi Venetikun?

E para, pse ajo trashëgonte nga i shoqi në Pulia dy feude me të ardhura, të cilat mbreti i Napolit, Ferdinandi, ia kishte dhuruar me dekret heroit më 1464, – njërin në MonteSantd’Angelo, e tjetrin në San GiovanniRotondo.

E dyta, se Mbretëria e Napolit nuk bënte si Venediku kompromise të papritura me turqit.Kështu pra Donika dhe Gjon Kastrioti jetuan në Mbretërinë e Napolit, në pronat që i kishte trashëguar prej babait të tij, Skënderbeut.Madje, Gjoni kishte qëndruar për një kohë në këto feude pas pritjes në Venecia.

Sipas “Storiadocumentata di Venetia” të S.Romanin, cituar nga Pisko,“Skënderbeu i gjendur në pamundësi për të rezistuar, i dorëzoi Krujën, venecianëve, kjo sipas kronikës së Malipieros, fq.38, dhe shkoi vetë t’i kërkonte ndihmë Papës, pastaj u kthye në shtëpi dhe vazhdoi me vrull luftën”, por vdiq papritur, thuhet nga malaria.

Mbreti Aragonez, Ferrante në një letër të datës 24 shkurt 1468, e cila i drejtohet, Donikës, e përshëndet atë me mjaft nderimedhe i shkruan” Illustrisdominatamquammatercarissima, “(E nderuar zonjë mëmë e dashur, lat.RF) duke shtuar se “(Kemi marrë vesh se Skenderbeg, burri juaj i dashur që për ne që qe si baba i dytë, që siç e desh zoti ynë ka vdekur. lat . RF), [6]sipas FrancescoTrinchera, “CodiceAragonese”.

Në të njëjtën ditë, Ferrante urdhëroi ambasadorin e tij JeronimCarvigno për të shkuar në Arbëri dhe për t’i shprehur ngushëllimet dhe për t’i konfirmuar Gjonit dhe Donikës se” (Ardhja e juaj do të jetë shumë e pëlqyeshme dhe nga ne, do të keni të njëjtat ndere dhe përkujdesje, ashtu si biri për nënë dhe babai për djalin dhe jo vetëm do japim ato që ju kemi dhënë po kur të jetë mundësi do t’u japim edhe të tjera).[7]

Lajmi i vdekjes së Skënderbeut shkaktoi pikëllim të thellë dhe te papërshkrueshëm tek të gjithë shqiptarët.Këtë humbje të madhe Senati i Venedikut e shprehu me fjalët:“Me vdekjen e tij shqiptarët kishin rënë në një ngashërim dhe në një tronditje të madhe”.

Sipas A. Xharas, Andronika, e cila në historinë e Arbërisë njihet me emrin Donika, mbërriti në Itali më 23 maj të vitit 1468, për më shumë[8], por ka dëshmi se AndronicaCommeno ose Cominata, patjetuar disa kohë në Monte S.Angelo edhe në vitin 1467, dhe se ajo Gjon Kastrioti kur erdhi në trevat Napolitane, gjeti strehë në atë feud ose në Napoli, ndërsa Kruja u ishte lënë në posedim dhe mbrojtje venecianëve.

Ndërkohë që më me interes ishin të dhënat që jepen në libër për Donika Kastrioti Arianitin, bashkëshorten e heroit tonë kombëtar, të panjohura nga historiografia jonë më parë.Aty, autori pohon se e veja e Skënderbeut, e quajtur në gjuhën vendase si “Scannalibeca”, ka jetuar në mërgim me krenari dhe mençuri aq të shquar, duke u krenuar për emrin e madh të shoqit dhe duke e lartësuar atë. Dokumenti i publikuar në faqen 74 të librit na njofton se ajo merrte si të ardhura një pension prej 1.000 dukatësh nga mbreti i Napolit.[9]

Më vonë e veja e Gjergjit, në fakt, duket se ishte pranishme në jetën mondane tëkryeqytetit në Napoli, në qershor të 1488, kur Ephemeris e Leostello e kujton atë si pjesëmarrëse në një banketsolemn në Poggioreale. Poggioreale (në dialektin sicilian: Poggiuriali) është një qytet i vogël në Sicili, në Itali, i vendosur në luginën e Belices, i cili administrativisht i përket krahinës së Trapanit. Ajo pastaj përmendetedhe në nëntor 1496, kur ajo bashkëpunoi pak a shumë, me Nënën Mbretereshë, gruan e Alfonsit I, kjo sipas disa dokumenteve dhe njoftimeve të mbledhura po aty.[10]Në fillim Gjoni Kastrioti trashëgoi feudet e të atit, pastaj siçduket, ka të mundur t’iketë ndërruar në vitin 1485 me ato të Shën PietrosnëGalatina e Soletos, duke trashëguar dhe titullin e kontit, apo të dukës.

Si ndryshoi llagapi nga Skanderbega në “Scannalibeccha”,Conmema apo Commiata

Po në librin, “Periudha pas Skënderbeut, ngaprofesori i Universitetit të Salentos, GiancarloVallone, tregohet për integrimin e familjes Kastrioti dhe të shqiptarëve të tjerë të emigruar në Itali pas vdekjes së Skënderbeut, në institucionet e Mbretërisë së Napolit në shekujt XV-XVII. Aty autori pohon se e veja e Skënderbeut, e quajtur në gjuhën vendase si “Scannalibeca”, ka jetuar në mërgim me krenari dhe mençuri të shquar, duke u krenuar për emrin e madh të së shoqit dhe duke e lartësuar atë.

Aranitët nga rridhte dhe Donika kanë përdorur në mesjetë disa mbiemra. Në vitin 1253, në kronikat bizantine, përmendet Gulem Arianiti, zoti i Albanonit, i cili ishte i martuar me fisniken Irena, kushërirë e gruas së perandorit të Bizantit, e pikërisht ky mendohet se është edhe motivi, pse kjo familje e madhe arbërore, përdori dhe mbiemrin perandorak, Konmeni.

Kështu u sqarua dhe ky mister, për mbiemrin Konmeni. Po pse Comiata? Mbiemër i përmendur edhe nga Gjon Muzaka. Në fakt ky llagap, lidhet me shkrimin latinisht të vetë emrit Conmenia. Në këtë formë, emri i Donikës, del edhe në varrin e nipit djalit të Gjonit Konstandinit në epigrafin dhe varrin monumental në Santa Maria la Nuova, cituar nga De StefanoSchradero, nga Eugenio, nga Ghelli, nga Ciarlanti, dhe Moroni, e të tjerë. “Monumenti është një epigraf, që u kujton brezave që vijnë të mos harrojnë dashurinë amësore që AndronicaComniata, me fjalë dashurie shkruan në latinisht, kujton virtytet e nipit të dashur që humbi jetën dhe shpresat e kishës në një moshë mjaft të re”. Është interesant një monument funeral i Donikës për të nipin Konstandinin që ishte peshkop i Izernias dhe vdiq në moshë të re, se ajo nënshkruan, AndronicaCominata dhe jo Scannalinbeka.

Donika, nga refugjate, në një zonjë oborri

“Raportet e Donikës me kurorën e Napolitu bënë më të ngushta pas mbërritjes në Napoli, në shtator 1477, të Giovannassë III-të, gruas së dytë, nuses së re të Ferrantes, me të cilën, Donika lidhi një miqësi të thellë dhe të gjatë. Vetëm për pak kohë gjatë sezonit të shkurtër të Carlo VIII, gjatë vitit 1496 në kohën, kur u rindërtua apartamenti i Giovanna III në CastelNuovo.

“Zonja” Donika kishte një banesë mbi apartamentin e saj, në katin e dytë, të krahut perëndimor të kështjellës .Së bashku me të ishin dhe zonjat të tjera shoqëruese, në mes së cilave “zonja Porfida”, apo Petrina e shtëpisë së Arianitëve, kushurirë e ngushtë e Donikës, e cila ndodhej në oborr, gjithnjë në shoqërinë galante të dy Giovannave,(Johanave) dhe të famshmitFerdinandoFrancescod’Avalos, markezit të Pescaras.Thuhetse besimi i Mbretëreshës Giovanna tek Donika, ‘Scannalibeccha’, ishte aq i madh, sa ajo i besoi asaj kujdestarinë e vajzës së saj, foshnjës me të njëjtin emër, Giovanna:më 2 qershor 1488, dhe në kohën kur Duka i Kalabrisë inauguroi pallatin e Napolit, Poggioreale, dhe e la atë të rrinte në një dhomë me vogëlushen, si dado e saj. [11]

Nga dëshmi të tjera, për kohën e mbërritjes së Donikës në Napoli, tregohet se ajo u respektua shumë qysh në momentin e parë, jo vetëm si e veja e Skënderbeut të lavdishëm, por edhe nga emri i saj si bijë e Aranitit, dhe pinjolle e dinastisë së Bizantit të Konmenëve, që kishte në linjën e saj të gjakut, të paktën me dy apo tre perandorë të Bizantit.Ajo quhet në dokumentet italiane Andronica (Donika) Arianiti CommenaScalinbecha”.Pavarësisht nga afërsia me pushtetin dhe lajkatimet e tij, Donika kalon jetën e matur, me dinjitet dhe moderim.

A ka patur Skënderbeu dhe Donika një vajzë?

Studiuesi italian Carlo Padiglione shkruan në faqen 14 të librit për Gjergj Kastriot Skënderbeun dhe trashëgimtarët e tij, “[12],kushtuar Markezit Antonio CastriotaScanderbech. markez i Aulettes, i cili e pat lejuar të hulumtonte në arkivin e familjes, shkruanse SkënderbeumeDonikën patën dy fëmijë:një djalë me emër Giovanni- Gjon, dhe një vajzë që u martua, me StefanoMaramonten, e quajtur si gjyshja e saj Vaissava (Vojsava) .Autori madje e ka vendosur atë edhe në trungun familjar të Kastriotëve.Emri saj deri tani nuk del në ndonjë burim tjetër, por kjo gjë citohet, dhe në Enciklopedinë Italiane, “Treccani”[13].

Ajo që duhet theksuar është fakti se shumica e shqiptarëve e ka ditur deri tanimë se Skënderbeu ka pasur vetëm një fëmijë, Gjonin, i cili pas vdekjes së Heroit u largua me të ëmën, Donikën, në Itali.

A e ndihmoi Donika, Gjergj Kastriotin e Ri të luftonte për tokën e gjyshit

Në lidhje me Gjergjin e Ri i cili i qe djali i parë i Gjon Kastriotit dhe IreneBrankovicPaleologut, pra nipi i Skënderbeut të famshëm, mendohet se në shkurt 1500 ai duhet të kishte, sipas një burimit shumë të besueshëm tëSanudos njëkronikani të kohës duhet të qe 23 vjeç. Prandaj, data e lindjes së tij duhet të përcaktohet, me të gjitha gjasat, rreth vitit 1477.[14]Eshtë e vërtetë, megjithatë, besnikëria e treguar deri më tani nga Kastrioti i ri kundrejt Mbretit të Napolit, duket se merr fund në shkurt të 1500, kur Gjergji – kundër dëshirave të mbretit Frederick – shkoi në Venecia për të kryer një ekspeditë në Shqipëri e orkestruar nga Signoria dhe e miratuar edhe nga nëna e tij, IreneBrankoviq.

“Këto ditë, erdhi në këtë vend dhe z Schandarbecho, 23 vjeç, biri i të birit të Schandarbeg plakut, që ka një famë të madhe në Shqipëri. Për këtë që na informon një murg për Signoria tonë, ai ishte në vendin e Otrantos me babain e tij, po pa marrë mbështetje e siguri nga Mbreti, erdhi vetëm me vullnetin e nënës, bijë e dhespotëve të Serbisë edhe pse mbreti nuk donte.” [15]

Arsyet që e shtynë Kastrioti të ri të mos i bindej mbretit e tij nuk dihen. Sigurisht, në muajt e fundit të shekullit të pesëmbëdhjetë fuqia e Frederikut lëkundej nën kërcënimin e afërt të Francës dhe Spanjës.[16] Edhe Mbretëresha Joana III, e veja e Ferdinandit dhe njerka e Frederikut, duke parandjerë fundin e Mbretërisë, kishte vendosur të largohej nga Napoli, dhe më 1 shtator 1499 ajo ishte nisur për në Spanjë, ku do ta kishte vendosur veten nën mbrojtjen e vëllait të saj, të fuqishmit mbreti Ferdinand katolikut. Vajza e tij Giovanna/Johana, e veja e mbretit Ferrandino, do të nisej për në Spanjë në fillim të gushtit 1501, i shoqëruar nga Andronica Arianiti dhe Alfonso Kastrioti, përkatësisht gjyshja dhe vëllai i Gjergjit. Kjo do të thotë së Donika nuk është në dijeni të misionit të Gjergjit të ri në Shqipëri.

Vdekja në Valencia, varri i fshehur pas një ikone

Ishte ky inkuadrim në shoqërinë e lartë, që i dha Donikës akses të shpejtë në rrethet shoqërore, duke fituar tituj të shumta dhe pasuri, duke marrë një rol dhe e prestigj të madh në të gjithë mbretërinë e Napolit.Më 20 tetor 1494, Alfonso II i Ashpëri i rekomandon Donikës kujdesin ndaj Giovannave, me fjalë që zbulojnë mirë lartësinë shpirtërore të gruas: “”in le vostreorationequalefaceteadnostrosignordiorecordateveetiam de noi; et recomendateli la nostraIustitia”. Duke qenë me prestigj dhe me ndikim të përditshëm në oborr, mbreti tjetër i Napolit, Alfonsi II, i beson zyrtarisht më 20 tetor 1494 Giovanna-n III, të cilën Donika do të përpiqej ta bindë që të mos e linte Napolin pas vdekjes së mbretit Ferdinand.

Pas vdekjes se Ferantes, aderimi në fronin e ri të mbretit të Aragonës, të birit të Ferrantes, Frederikut, më 13 shkurt 1498, nuk ndryshoi klimën e respektit dhe miqësisë ndaj gruas së” Scannalibecho.Më 7 shtator 1499, Giovanna apo Juana III, largohet nga Napoli, për të shkuar në Spanjë pas turbullirave ne Itali.Donika së shpejti do ta arrijë atë, në shoqërinë e Giovanna Katolikes dhe një personi nga dega e BernardoGranait, i cili ndërkohë është bërë konti Copertino.Në janar 1501 në një njoftim venecian nga legati në Napoli, FrancescoMorosini, shkruhet “se mbretëresha Fiola ka mbetur në Napoli, në moshë njëzet vjeçare ajo është gruaja e ndershme e Mbretit Ferandino, çdo veprim e bën me maturi, ajo ndodhet së bashku me zonjën e moshuar të Scandarbecho, person shumë i dashur për Zotërinë tonë . (Venetikun) “Largimi i saj tok me Giovannën e re filloi nga Napoli në fillim për në Sicili më 2 dhe 3 gusht 1501, duke mbërritur në Spanjë në korrik 1502.

Për këtë problem ka qenë shtypi i shkruar shqiptar. Kështu gruaja e Gjergj Kastriotit të Lavdishëm, Donika, vdiq në Valencia.Ikona e cila ka qenë mbi varrin e saj, u ka mbijetuar të gjitha vështirësive:luftërave, grabitjeve dhe nëpër secilin moment të humbjes së mundshme që ka ndodhur në atë manastir përgjatë shekujve.Kjo ikonë ende ekziston.Është e mbuluar nga një pikturë më moderne, por ekziston.

Me sa duket në vitin 1501 kur mbërriti në Spanjë zonja Donika Kastrioti, tashmë ishte 73 vjeçe dhe nuk do të ketë pasur mundësinë të kthehet më në Napoli.Ajo duhet të ketë vdekur në harkun kohor midis marsit të vitit 1505 dhe shtatorit 1506.Ky fakt, dëshmohet nga testamenti i Giovanna-s së III, në të cilin pohohet se Andronica është varrosur në kishën e Trinisë së Shenjtë në Valencia të Spanjës.Këtë fakt Monti e vërteton edhe nga një burim tjetër.

Varri bosh i Donikës në Lecce, amaneti i pa mbajtur

Por krahas këtij varri në manastirin e shenjtë, ka edhe një varr bosh të Donikës në Itali.Në një kishë, ku ndodhet edhe një varr tjetër me shenjat e Dragoit, kjo ka shtuar spekulimet për një lidhje mes Skënderbeut dhe famëkeqit Vlad III TepshDracula, gjë njëshkrim timin të mëparshëm e kam parashtruar këtë hipotezë më në gjerësi, bazuar kryesisht në burime italiane. Në të thuhet se kur Donika erdhi në Napoli ajo kishte me vete bashkë me Gjonin edhe një vajze 7 vjeçe, që disa studime thonë se ajo ishte jo Maria Balsha mbesa e Donikës, por e bija e VladTepeshit, që ishte adoptuar nga Skënderbeu pas vdekjes së Drakulës.[17].

Në këtë manastir në Napoli ka një monument funeral ndërtuar në fund të vitit 1400 nga familja Ferrillo.Varri është bosh dhe aktualisht ka në frontin e një basoreliev që përfaqëson një dragua.Menjëherë në të djathtë të këtij varri, ndodhet një tjetër monument funeral me një mbishkrim që tregon se është varri i bosh i Andronica Arianiti Comnena, të vesë së Skënderbeut.Në testamentin e saj, Mbretëresha Giovanna III, shprehet dëshira që trupi Donikës, që ishte varrosur në kishën e Trinisë së Shenjtë në Valencia, të kthehej në Napoli, në një kapelë të kishës dell’ Erigenda në Manastirin e Santa Maria të Konceptimit, nën përkujdesjen e murgeshave të SantaChiaras. Me sa duket, vullneti i Giovanas III nuk është ekzekutuar dhe prandaj trupi i Donikës ndodhet ende sot i varrosur në Valencia.[18]

Si përfundim, interesimi për Donika Kastriotin plotëson një boshllëk të historisë sonë.Në këtë studim u përpoqa të mbledh informacione të panjohura, shpesh ndoshta dhe jo aq vërtetuara dhe misterioze, duke i ballafaquar sa munda me dëshmi e dokumente të tjera për të zbuluar, sadopak dhe sidoqoftë, portretin e vërtetë të zonjës sonë së madhe, Donika Kastrioti.Ndaj drejtojmë një apel dhe shpresojmë, që eshtrat e saj të gjenden, e të kthehen aty pranë varrit bosh të heroit tonë të lavdishëm, në Lezhë.

*Botohet i shkurtuar

[1] Dhimitër Shuteriqi, Arianitët.Studime për epokën e Skënderbeut, II.Tiranë 1989. fq. 37-83

[2] Faik Konica, Revista Albania, nr 10, 1890 “ Martesa e Skënderbeut”

[3] Revista “Albania”, nr. 10, 1890 “ Martesa e Skënderbeut”

[4]Julius Von Pisko “Skanderbeg”, Historische Studien, Wien, W Frick. 1894, fq.51

[5] Marin Barleti, “Historia e Skënderbeut”,Tiranë 1983. fq. 382-384).

[6]Francesco Trinchera, “Codice Aragonese”, vol.1, Napoli 1866, fq.439.“loro venuta ad nui sera multo piacere, et da nui haveranno quelle carize et honori che figlio deve fare ad matre et patre ad figliolo et non solamente li lassaremo quello ce havemo donato, ma quando bisognio fosse li donaremo de li altri nostri boni.

[7]Po aty fq. 441“Havemo inteso che l’I Scandalbech vostro marito carissimo ad nui como ad patre secundo è stato piacere ad nostro Signore Dio e morto”.

[8] A. Xharra “Donika Kastriot, Nuk-guxon-te-harrohet”, https: //shqiperiaebashkuar. al/2017/01/donika-kastrioti-nuk-guxon-te-harrohet

[9] Po aty, fq 74

[10] Monti po aty

[11] http://www.castriotascanderbeg.it/biografie/7-biografia-andronica-arianiti-commeno

[12] Carlo Padiglione Di Giorgio Castriota Scanderbech e de’ suoi discendenti “ Napoli me 1879 fq. 14

[13] Enciclopedia Italiana Treccani

[14] Sanuto M. Diarii , Venecia 1880 ed. M. Visentini, vëll. III.

[15]Sanuto M. Diarii . Venecia 1880 ed. M. Visentini, vëll. III, kol. me 1308. Il Petta [Despoti i Epirit dhe princat e Maqedonisë, Argo Lecce, 2000, f. 37, shprehet se Gjergji “në të vërtetë shkoi në Venecia në shkurt 1500, i bërë të ditur babait dhe gjyshes së tij ” , por nuk është e qartë se ku i merr ai informacionet se ishte nisur pa dijeninë e Gjonit, babait të tij.

[16] Volpicella L. Federico i Aragonës dhe fundi i mbretërisë së Napolit. Napoli 1908, f. 28.

[18] Monti, po aty.

Gisht në plagë

November 13, 2021 by s p

Kumari, të varur të pakallur

Ese nga Rafael Floqi/

I madhi Konica thoshte,” Interesi për para është një karakteristikë e shqiptarit, i cili është gati të futet në aventurat më të rrezikshme, mjaft që të nxjerrë ndonjë përfitim. E kishin zakon të tregonin një anekdotë në kohën e Perandorisë së vjetër turke: “E pyetën shqiptarin një herë “a do të shkosh në xhehnem (ferr)?” dhe ai u përgjigj “Sa është rroga atje?”

Lojërat e fatit janë përhapur mjaft në komunitetin tonë, shumë prej nesh kemi ndonjë të afërm, apo të njohur, që është aq shumë i dhënë pas tyre, sa bixhozi i është shndërruar në një sëmundje me pasoja, jo vetëm për jetën e tij, por edhe për familjet e tyre dhe për mbarë komunitetin. Me këtë mbi tituj po fillojmë një grup esesh që synon të luftojnë mangesitë në jetën sociale të diasporës sonë.

Po pse kazinotë dhe lotaritë janë të këqija dhe janë pothuajse saktësisht të njëjta me drogën, sepse ato kanë po aq, ose një efekt edhe më shumë varësie tek njerëzit. Ka një ndryshim se i droguari merr drogë dhe në thelb është i pavetëdijshëm, në një kuptim mendor, por lojtarët e fatit dhe njerëzit që luajnë bixhoz janë ende të vetëdijshëm për atë se çfarë po bëjnë.

Kjo gjendje mund të jetë edhe më keqe, sepse të varurit nga bixhozi dëmton qëllimisht njerëzit e dashur të tyre dhe dëmton të ardhmen e tyre, pa “ikur” nga kjo botë si të thuash.

Ka dy lloj atraksionesh që tërheqin viktimat drejt bixhozit.

Kazinotë turistike që janë krijuar dhe funksionojnë posaçërisht për t’u kujdesur për njerëzit më të pasur, të klasës së lartë dhe kanë standarde që mund t’ua lejojë. Këto objekte të lojërave të fatit, nuk kanë një ndikim të madh në shoqërinë e përgjithshme, sepse lejohen të hyjnë vetëm njerëzit që mund të përballojnë humbjen e shumave të parave.

Lloji tjetër i kazinosë, që tërheq pjesën më të varfër dhe të shkretë të popullsisë, ka një ndikim shumë më të madh. Kazinotë që kujdesen për pjesën më të varfër të popullsisë përdorin makinat e lojërave elektronike, të cilat nxisin një lojtar të verë baste me shuma të vogla, aq shpejt sa ata mund t’i lëvizin gishtat e tyre, të fluturojnë duke përdorur shumë butona dhe drita. Pas një nate në lojëra elektronike, aty ku shumë shuma të vogla parash lihen me një ritëm të shpejtë, njerëzit në përgjithësi që nuk kanë shumë para, ndihen në fakt jo si të humbur, sepse nuk vunë “bast aq sa për të humbur shumë para”. Por tek ata dëmi i vërtetë nuk është në sasinë e parave që ata shpenzuan, por është se njerëzit kthehen përsëri dhe përsëri, me një strategji që lojtarët e lojërave të fatit e quajnë “një lojë deri në zhdukje”.

Në një nga këto lokale, gjysmë-ilegale këtu në Michigan, “një kafe shqiptare pa emër”, që në orën 7 të mëngjesit do të shohësh të njëjtat fytyra , dikush me rrobat e punës dhe me njolla boje, nga kuptohet që është bojaxhi, që shtyp vazhdimisht butonin e kuq, para një makinete të tillë, vazhdimisht pa e parë. Çdo shtypje butoni kushton 5 dollarë. Ai qysh nga mëngjesi luajti 400 dollarë dhe u nis pastaj për në punë, fitoi dicka, por do të kthehët prapë nesër. M’u desh te shkoja tek ajo kripto kafene, pasi po prisja të regulloja gomat e makinës në një oficinë aty pranë. Kur hyra më panë me një vështrim po ku cdo këtu. Tre veta prapa lojtarit të zellshëm po ndjekin me tifozllëk lojën në tre makineta të vjetra. Më vonë kafexhiu që servir kafe ekpres, merr një çelës hap makinën dhe mbledh paratë. Në atë lokal pa shenjë asnjë emër a reklamë nga ana e rrugës, ka vetëm një deriçkë me xham të errët nga pas ku parkojnë kafepirësit e mëngjesit dhe bixhozxhinjtë në kërkim të fatit që s’vjen. Si kjo kafene mund të jetë kudo në çdo shtet ku ka grumbullim shqiptarësh, dhe dikush mund ta gjejë veten edhe në këtë shkrim.

Lotaritë dhe kazinotë, makinetat ( kompjuterët), interneti janë të gjitha mënyra si për të marrë para nga njerëzit, duke i bërë ata të shpenzojnë paratë e tyre vullnetarisht. Për shkak të mënyrës se si kazinotë dhe lotaritë janë në gjendje të krijojnë varësi, për këdo që mund të joshin, dhe ato kanë një ndikim shkatërrues tek njerëzit.

Një pjesë e lokaleve apo kafeneve shqiptare që, jo për çudi, frekuentohen vetëm nga burrat, sa një herë një mik amerikan, më tha pse shkon atje, ai është një lokal për gay, janë shndërruar në kazino ilegale me disa kompjuterë në një kthinë të fshehur, jo vetëm, pse aty pihet duhan e shitet alkool, por ushtrohet ilegalisht edhe bixhozi, edhe pse shpesh mbyllen, kur nuk tolerohen nga organet e rendit. Është fakt në qytetin e Sterling Heights në Michigan shumë nga këto njësi janë mbyllur, por mbeten të hapura në disa qytete të tjera si Warren, Clawson dhe Shelby Township.

Shpesh organet e rendit shpesh mësyjnë dhe i gjobitin këto lokale, por edhe mbyllin nga një sy. Pronari i një kafeneje shqiptare që ishte dënuar me 200 mijë dollarë për ushtrim bixhozi ilegal, poker apo makinetash, më thoshte njëherë se do t’i vinte “ kompjuterët prapë” dhe se ato paratë e gjobës i nxirrte për një javë.

Ndërsa një mik punonjës policie me tregonte, se kur ndërhynin në rastet e kafeneve, shkak bëheshin njoftimet e ndryshme që njoftonin policinë, telefonatat, sidomos, nga gratë që i shihnin që burrat e tyre t’i linin të gjithë të ardhurat e familjes aty.

Po përmend, p.sh. A.C është një djalë punëtor, por duke luajtur vazhdimisht me kompjuterë në kthinën e fshehur të një “ kafene-je”: shqiptare është bërë aq i varur, sa të gjithë të ardhurat, që fiton nga puna e tij ditore në painting, si bojaxhi, gjatë ditës, i luan pas orës të punës, në kompjuterë, deri sa t’i mbarohen paratë dhe pastaj i merr borxh para banakierit, dhe luan përsëri deri sa të mbyllet lokali.

-Nuk mund ta lë, më shprehej ai, është më e fortë se unë.

Kumarxhinjtë e sëmurë do të kthehen herë pas here dhe do të vënë baste shuma relativisht të vogla derisa paratë e tyre të zhduken në mënyrë efektive. Kjo strategji do t’i mbante lojtarët problematikë të kthehen prapë për të shpenzuar, shuma të cilat përbëjnë mbi gjysmën e parave të fituara nga kazinoja. Njerëzit e tjerë që vijnë “për argëtim” shpenzojnë më pak, dhe kazinotë e dinë këtë, kështu që ata krijojnë një atmosferë që i përshtatet të varurve. Shpesh ato krijojnë dhe japin dhoma hoteli për të shpenzuar, të japin karta VIP, që të lejon të jetosh si princ gjersa t’i humbësh paratë e tua. Dhe fatkeqësi është se në kazinotë në Detroit sheh shpesh edhe familje të tëra.

Shumë prej këtyre lojtarëve e dinë defektin e tyre, por nuk mund ta mundin tërheqjen nga loja. Njeri syresh, që ka një status VIP, në një nga kazinotë në Grek Town në Detroit më tregonte. Se një herë kishte arritur të fitonte 36, 000 dollarë, dhe nuk kishte fjetur gjithë natën, i kishte luajtur përsëri, por jo vetëm që i humbi të gjitha paratë e fituara , por humbi dhe 10.000 të tjera, pa kthim.

-Desha të hidhesha nga ura, më tha ai. Po pse s’u hodhe?, e pyeta. Unë jam i sëmurë, po jo aq budalla.

Megjithëse sot janë bërë të zakonshme që lojërat e fatit, dikur ishin të paligjshme. Sot, dyzet e tetë shtete amerikane i lejojnë kazinotë dhe objekte të tjera të lojërave të fatit, sepse Kongresi i ka lejuar legjislaturat shtetërore që t’i bëjnë ato të ligjshme. Të njëjtët ligjvënës që po bëjnë presion për më shumë kazino, të cilat janë një taksë mbi njerëzit, por në një farë mënyre, gjithashtu po luftojnë ashpër kundër çdo rritjeje të taksave për to. Kazinotë janë një “taksë” për njerëzit që i vizitojnë, sepse u marrin disa para individëve dhe ua japin një pjesë qeverisë që përdoret për financimin e shkollave.

Megjithatë të njëjtët njerëz që humbasin paratë gjithashtu thonë se nuk po tatohen sepse tatimet janë vullnetare. Tridhjetë vjet më parë, Nevada ishte i vetmi shtet që lejonte lojërat e fatit të çdo lloji, por sot nëntëmbëdhjetë kanë drejtuar komercialist kazino në qytetet me popullsi të madhe, dhe dyzet e tre lejojnë lloje të tjera të lojërave të fatit, të tilla si bastet në anën tjetër. Ato gjithashtu janë shfaqur në shtetet që ende nuk i lejojnë duke shfrytëzuar boshllëqet në ligje.

Një bashkatdhetar me tregonte se të varurit nga loja jo vetëm që kërkojnë të luajnë vetë po kërkojnë të bëjnë dhe të tjerët shok në lojë. “Unë isha vetëm 19 vjeç, atëherë thotë ai dhe nuk lejohesha të luaja. Ata kishin zbuluar, që në veri të Miçiganit , “Up north” lejohej të luaje mbi 18 vjeç dhe jo mbi 21 vjeç. Dhe shkuam tregon ai. Ata filluan lojën dhe ora po shkonte rreth 4 mëngjesit. “Unë i thirra 3 herë por ata nuk shkëputeshin, u thirra se unë nesër me duhej të shkoja në punë. Kështu që ata gjoja erdhën për mua, mbetën aty, gjersa gdhiu, edhe pse ishin tre orë larg ”.

Efektet negative të lojërave të fatit janë hulumtuar nga studiues dhe ata që bëjnë punë për dekada, megjithatë ka pasur një mungesë befasuese të kërkimeve të kryera mbi aspektet pozitive të ndikimeve të lojërave të fatit në shoqërinë moderne. Arsyeja pas një varfërie të tillë mund të jetë se nuk ka aspekte pozitive në lojërat e fatit dhe se kjo çon në një mori problemesh që kanë kuptime negative të shkruara kudo. Nga ana tjetër, mund të jetë që studiuesit thjesht nuk kanë marrë kohë ose nuk kanë bërë përpjekje për të përcaktuar aspektet pozitive kryesisht sepse është kaq e lehtë të shihet negative mbi pozitive. Kjo mungesë përpjekjesh nga ana e studiuesit mund të jetë, gjithashtu, se ata nuk dëshirojnë të shihen personalisht duke lavdëruar një veprim që shumë të tjerë e konsiderojnë të dënueshëm.

Dependenca shpesh dhe ndryshon formë, një person që ishte bllokuar për të shkuar në kazino fitoi një dependencë të re, me lotarinë “gërvisht e fito” blinte nje top për 500 dollarë dhe vazhdonte t’i gërvishte të gjitha, ndërsa një tjetër më pohoi. Se ishte i ndërgjegjshëm për faktin ,që ishte bërë i ndërvarur dhe kishte shkruar emrin në listën e zezë në të gjitha kazinotë në Detroit. Po a luan më aty?, e pyeta. Jo, më tha po shkoj në Winsdor në Kanada. Tani e kam siklet për shkak të karantinës nga kovidi.

Ndonjëherë kjo sëmundje qe ka bërë dhe biznesmenë të suksesshëm si agjentë real estate e të tjerë biznese, disa prej tyre dikur kishin biznese të fuqishme që reklamonin në TV, e fitonin çmime profesionale, që të humbasin qetësinë pasurinë, familjen të divorcohen, të humbasin shtëpinë dhe reputacionin. Një shembull sa i dhimbshmen dhe aq për të venë mend ishte një lajm paradokohe në Shelby Township, kur prokurorët federalë akuzuan një biznesmen të pasurive të patundshme për mashtrim të investitorëve me vlerë 19 milionë dollarë në një firmë piramidale, para që ai pat shpenzuar, duke luajtur në lotarinë e Miçiganit.

Sipas të dhënave të gjykatës federale. Viktor Gjonaj, 43 vjeç, themeluesi i “Title Plus Title Services”, u akuzua për mashtrim dhe u akuzua për orkestrimin e një skeme shumëvjeçare piramidale për të marrë para nga investitorët në mënyrë që ai të mund të blinte deri në 1 milion dollarë në bileta lotarie Daily 3 dhe Daily 4 çdo javë. Kumari i detyrueshëm, i quajtur edhe çrregullimi i lojërave të fatit, është dëshira e pakontrollueshme për të vazhduar lojërat e fatit, pavarësisht nga dëmi që merr në jetën tuaj. Kumari do të thotë që ju jeni të gatshëm të rrezikoni diçka që vlerësoni me shpresën për të marrë diçka me vlerë edhe më të madhe. Kumari mund të stimulojë sistemin e shpërblimit të trurit ashtu si droga ose alkooli, duke çuar në varësi.

Gjithashtu, sa më shumë që personi humbet para, aq më shumë ka të ngjarë që ata të shqetësohen emocionalisht dhe potencialisht të bëhen të dhunshëm, veçanërisht kur janë nën ndikimin e alkoolit dhe drogës. Nuk dihet mirë se çfarë e bën dikë të luajë në lojëra në mënyrë të detyrueshme. Ashtu si shumë probleme, bixhozi i detyruar mund të rezultojë nga një kombinim i faktorëve biologjikë, gjenetikë dhe mjedisorë ai prek të gjitha moshat edhe gjinitë, por më shumë burrat. Por edhe gratë madje familje të tera mund të shohësh në Kazinotë në Greek Town në Detroit.

Ndërsa krimi i organizuar dhe bixhozi shkojnë dorë për dore, po ashtu edhe krimi i organizuar dhe droga, kjo është arsyeja pse bixhozi dhe droga janë fenomene devijante sociologjike të lidhura ngushtë, fenomen që shoqëria ta kundërshtojë me vendosmëri.

Nëse keni një problem me lojërat e fatit të detyrueshëm, mund të ndiqni vazhdimisht bastet që çojnë në humbje, të fshihni sjelljen tuaj, të pakësoni kursimet, të grumbulloni borxhe, apo edhe të përdorni vjedhje ose mashtrim për të mbështetur varësinë tuaj. Edhe pse nuk ka asnjë mënyrë të provuar për të parandaluar një problem të lojërave të fatit, programet edukative që synojnë individë dhe grupe në rrezik të shtuar mund të jenë të dobishme.

Nëse keni faktorë rreziku për lojërat e fatit të detyrueshëm, merrni parasysh shmangien e lojërave të fatit në çdo formë, njerëzit që luajnë bixhoz dhe vendet ku ndodh bixhozi. Merrni trajtim në shenjën më të hershme të një problemi për të parandaluar përkeqësimin e tërheqjes ndaj lojërave të fatit

Kumari i detyrueshëm është një gjendje serioze që mund të shkatërrojë jetën. Megjithëse trajtimi i lojërave të fatit të detyrueshëm mund të jetë sfidues, shumë njerëz që luftojnë me lojërat e fatit të detyrueshëm kanë gjetur ndihmë përmes trajtimit profesional në shoqatat e ndryshme në familje apo dhe në institucionet fetare.

Linja e Ndihmës për Problemet në Miçigan është një linjë ndihme pa pagesë, konfidenciale, një-në-një që mund t’ju japë ndihmën dhe mbështetjen që ju nevojitet për të kapërcyer një varësi nga lojërat e fatit. Këshilltarët e trajnuar dhe me përvojë janë në dispozicion 24 orë në ditë, shtatë ditë në javë.

Këto mund të ndihmojnë, megjithatë një thënie që të gjithë ne e pranojmë si të mirëqenë është se, “Të luash lotarinë është marrëzi, derisa kur nuk fiton më shumë sesa ke shpenzuar për bileta lotarie; dhe mençuri, kur fiton jack potin”. Merreni si të doni…

Robert Frost, një Dritëro i poezisë amerikane

November 8, 2021 by s p

Himne për vjeshtën

Përktheu Rafael Floqi

“Dy rrugë degëzoheshin në pyll,

Unë zgjodha rrugën më të pashkelur

Dhe kjo e bëri gjithë ndryshimin”.

Robert Lee Frost (26 mars 1874 – 29 janar 1963) ishte një poet i shquar amerikan. Vepra e tij fillimisht u botua në Angli përpara se të botohej në Shtetet e Bashkuara.

I njohur për përshkrimet e tij realiste të jetës rurale dhe zotërimin e të folurit bisedor amerikan, Frost shpesh shkruante për mjedise nga jeta rurale në New England në fillim të shekullit të 20-të, duke i përdorur ato për të shqyrtuar tema komplekse sociale dhe filozofike. Mund ta quajmë atë me plot gojën një Dritëro i poezisë bashkëkohore amerikane. Shijojeni një tufë nga poezitë e tij, shkëputur nga vëllimi i përgatitur nga unë për botim me përkthime nga poezitë e tij titulluar “ Udha e pashkelur “ ….

Frost u nderua shpesh gjatë jetës së tij dhe është i vetmi poet që ka marrë katër çmime Pulitzer për poezi. Ai u bë një nga “figurat e rralla letrare publike, pothuajse një institucion artistik” të Amerikës. Ai u nderua me Medaljen e Artë të Kongresit në vitin 1960 për veprat e tij poetike.

Tetori

O mëngjes i butë, i këtij tetori të heshtur,

Gjethet e pemëve të vyshkura po bien;

Era e egër që vjen shpejt nesër papritur,

Do t’i shqelmojë e të gjitha do përzien.

Sorrat mbi pyll po krrokasin aq fort;

Sa nesër mund të tubohen e çalltisin.

O mëngjes i qetë tetori, a mundesh dot

T’ia bësh ditës pak më e shkurtër tisin?

Nisi orët e kësaj dite avash -avash,

Mashtrona Tetor dhe ne, ashtu siç ti di

Se zemrat s’i ikin dot yshtjes sate me pash.

Rrëzoje vetëm një gjethe teke në agim,

E në mesditë, një tjetër sa për merak;

Një nga pemët tona, një nga të fqinjit.

Me mjegullën tinëzare vonoje diellin,

Magjepsna tokën me ngjyrën e ametistit,

Avash -avash, zhvishi pemët ngadalë!

Heshturazi, o Tetor, më me përkëdheli

Për hir të rrushit, që u zhvesh pa mend,

E i bori të tëra sapo e para ngricë i zuri,

Të lutem për hir të kokrrave plot lëng,

Të pjergullës që zvarritet majë atij muri.

Ngurrimi

Jashtë dola nëpër fusha dhe pyjet mora

Eca mbi muret ku qeshë rrëkëllyer,

E pasi u ngjita mbi kodrat e kundrimit,

Pashë botën nga lart e zbrita teposhtë.

Dhe kur nga xhadeja në shtëpi u ktheva

Pashë se gjithçka kishte marrë fund

Gjethet përdhe të gjitha të vyshkura.

Shpëtojini pra, ato çka i ruan ende lisi,

Përshkojini në një varg një e nga një,

Dhe lërini të gërvishten, duke u zvarris

Jashtë mbi koren e dëborës së re.

E kur njerëzit natën të jenë duke fjetur,

Kur gjethet të grumbullohen qetësisht,

Duke mos fluturuar më andej e këtej,

Dhe kur lulja e fundit e Asterit të bjerrë

Kur kokrrat e lajthisë të jenë me myshk,

Zemra do të dhëmb së kërkuari si përherë

Dhe këmbët do më pyesin “Për ku je nis?”

Do mendoja me vete, ah në zemrën e njeriut

Sikur të kish jo më pak se një herë tradhti

Për të shkuar sipas rrjedhës së gjërave,

Duke iu përulur atyre paksa për urti,

Duke u përkulur për t’i dhënë fund

E ngurrimit të dashurisë për këtë stinë.

Tufa e luleve

Shkova ta ktheja përmbys barin në mëngjes

Që pse me vesë, ai të gjithë e kish prerë,

Dhe kur vesa u terr, e tehu qe më prerës

E kur sa mbërrita e pashë fushën djerrë.

Pas një ishulli pemësh e kërkova me sy

Dëgjoja grihën që mprehte flladin e erës.

Më duhet të rrija fillikat i vetëm aty,

“Si gjithë të tjerët,” i dhashë forcë zemrës,

Ai pasi kositi pat ik, e unë thashë me vete :

“Pavarësisht nëse punojmë bashkë apo veç”…

E m’u duk se më kaloi pranë fshehtas ai,

Si krahu i një fluture të hutuar aq keq,

Që kërkon në kujtimet e zbehta të natës

Lulen e pushimit të mbramë, për dreq

Dhe pashë fluturimin e saj, përqarkës

Si një lule e shtrirë dhe e vyshkur krejt,

Që kërcente larg sa syri s’ ma cekte

E rikthehej si purtek duke u drithëruar.

Mendoja pyetjet që s’më gjenin dot gjegje,

A do të kthehej ai barin për ta kthyer?

Dhe syri e kuptoi që ai qenkësh kthyer

Kur anës përroit pa një tufë lulesh bishtgjata

Një proskë lulëzimi që kosa e pat kursyer,

Në udhën mes kallamishteve të thata.

Siç duket kositësi i vesës fort e kish dashur

Sa e pat lënë të lulëzonte, maj atij zhuri.

Mendoj se s’e bëri këtë për t’u duk

As për të tërhequr vëmendjen tek ai,

Por nga gëzimi i gazplotë i mëngjesit

Që flutura dhe unë i ndezëm me sy,

E i përcolli ashtu një selam të mefshtë agimit,

Që i bënte zogjtë të zgjoheshin përreth.

Dëgjoja kosën, t’i pëshpëriste dheut

Dhe diç një shpirt, zu të më rrëqethet,

E kuptova, që s’ kisha punuar vetëm

U kënaqa që, punoja me ndihmën e tij.

I lodhur e kërkoja atë në drekë si hijen

E duke ëndërruar, një bisedim si vëllezër

Të flisnim për shprehjen që s’shpresoja ta cekja,

“Pasi burrat punojnë gjithmonë tok,

I thashë atij thellësisht nga zemra,

Pavarësisht në punojnë vetëm a me shok”.

Një rresht nga një këngë stuhie

Retë e furtunës fluturojnë shpejt me shkulma,

Rruga qe e shkretë gjatë gjithë ditës,

Aty ku tani ca gurë kuarci me borë shndrisin,

E ku gjurmët e thundrave zhdukeshin krejt.

Lulet buzë rrugës, qenë të qullta për bletët,

Dhe po e shpenzonin kot lulëzimin e vet.

Eja tani ndër kodra larg me mua,

Dhe bëhu dashuria ime në shi, vërtet.

Zogjtë kanë më pak për të thënë për vete

Nga dëshpërimi rumpallë i kësaj bote drunjsh

Se gjatë këtyre viteve panumërt kukudhët,

Edhe pse s’ janë të paktë atje ku janë fshehur

Ku kënga e pyllit shkërmoqet si ca

Trëndafila të egër, lehtësisht të shprishur.

Eja, pra,. bëhu dashuria ime në pyllin e lagësht,

Aty ku bien pika shiu, kur degët era i fryn.

Ç’ është kjo stuhi që po na ndjek nga pas

E po na e prish atë këngën tonë,

Kur mbi pellgjet e cekët era vërshon

Duke shtjellë rrotull fustanit tënd.

Ç’ rëndësi ka se shkojmë drejt Perëndimit,

Nuk do të vijë veshur me rroba të thata,

Por qullur nga karfica që mbi pikon

Me currila të freskët shiu të arta.

E era dërrmuese e Lindjes kurrë më s’ do fryjë

Por do të rikthehet si shkuma e valës së detit

Në tokat e lashta ku ajo i pat lënë guaskat

Para moshës së lashtë mijëra vjeçare të fierit;

Dhe si në kohërat më pasme, po pa dyshim,

Dashuria jonë do të kthehej sërish më me forcë.

Ndaj, eja në mes stuhisë dhe shpartalloi ndrojtjet

Dhe bëhu kështu pra ti dashuria ime e përzier në shi.

Pas vjeljes së mollëve

Shkalla, dy dërrasa të gjata pas peme ngjitur

Që synojnë drejt qiellit lart e më lart, tani

Them paskam një fuçi ende të pa mbushur

Pas saj mund të ketë edhe nja dy ose tri.

Nga mollët që s’i vola dot nga degët.

Por, boll me mbledhje mollësh tani!

Gjumi i dimrit, gjatë natës duhet bërë,

Aromën e mollëve s’e ndiej më. Jam ngi,

Por çudinë s’po mund ta fshij dot nga sytë

Pamjen përtej një pllake të xhamtë prej akulli,

Që shkëputa nga korita e ujit në mëngjes,

Ajo u shkri e u thye, ndërsa e lashë të binte.

Duke e mbajtur kundrejt barit që qe përndez.

E m’u duk sikur u ndjeva disi i çliruar

Prej nanurisjes së gjumit, që po më zinte,

E dija se ç’ formë do kish ëndrra e trazuar,

Ku mollët e mëdha dukeshin e zhdukeshin pa pri,

E bishtat ngjanin si gonxhe në të lulëzuar,

Kur çdo lëvozhgë e çjerrë shquhej qartas,

Ndërsa tabani i këmbës s’po duronte dot më,

Dhembjen e ënjtjes nga pesha e shkallës,

Që lëkundej, kur degët përkuleshin avash,

Dhe nga qilari prej koshave vinin rënkime,

Tingujt të dhimbshëm të barrës së mollëve.

Dhe kuptova që paskam punuar kaq shumë,

Për t’i mbledhur të gjitha. Po ndjehesha i lodhur

Nga këto të vjela të bollshme që vetë i lypa.

Dhjetë mijë fruta preka sot me këto duar.

Kujdesesha që t’i mbaja që të mos më binin.

Pasi të gjitha ato që përdhe do ishin rrëzuar,

Dhe sikur duke rënë në kashtë mos vriteshin,

Prapë se prapë do shkonin të gjitha për musht

Si për gjëra të rëndomta krejt pa asnjë vlerë.

Dikush pyet se çfarë po më shqetëson kështu

Ç’ është kjo që ngjet, ç’ dreq, gjumi është ky?

Apo s’është gjumë fare, dhe ka marrë arrati,

Kur mundohesh më kot e s’ mbyll dot sy

Pyet urithin e drurit ta shpjegoj këtë letargji

Këtë kotje të cektë që mbaron sapo nis

Që është dremitja e lodhjes tek një njeri.