Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Narcisi i shekullit të 21-të

by

Rafael Floqi */

“…Narcisi nuk është njësoj si arroganti. Një person i kotë i shikon të tjerët me përçmim. Ai i nënçmon ata. Nga ana tjetër, narcisistët mbivlerësojnë të tjerët; Sepse ai sheh imazhin e tij në sytë e të gjithëve dhe dëshiron ta zbukurojë atë imazh.” – Milan Kundera

“Në përrallën e lashtë greke të Narcisit, një gjuetar i ri, i admiruar për bukurinë e tij të pashoqe, përbuzste shumë njerëz që e duan dhe e ndjekin. Midis tyre është Echo, një nimfë fatkeqe – e cila, pasi ka bërë një mashtrim me një nga perënditë, ka humbur aftësinë e saj për të folur, përveç fjalëve të thëna tashmë nga një tjetër. Ndonëse fillimisht i mahnitur nga një zë që pasqyronte zërin e tij, Narcisi në fund e refuzon përqafimin e Ekos.

Zoti Nemesis më pas mallkon Narcisin, duke e bërë atë të dashurohet me reflektimin e tij në një pellg uji. Narcisi bëhet i pashpresë i magjepsur me imazhin e tij, të cilin ai beson se është një tjetër qenie e bukur, dhe shqetësohet, kur sheh se nuk mund t’i kthejë dashurinë e tij Ekon. Në disa versione të legjendës, ai humbet i bllokuar para ngjashmërisë së tij, duke vdekur nga etja dhe uria.”

Në vitet 1960 dhe 1970, psikanalistët Heinz Kohut dhe Otto Kernberg skicuan atë që tani njihet si “modeli i maskës” i narcisizmit. Ai supozon se tiparet madhështore, si arroganca dhe vetëbesimi fshehin ndjenjat e pasigurisë dhe vetëvlerësimit të ulët. 

Edicioni i vitit 1980 i Manualit Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM), referenca kryesore e përdorur nga klinicistët sot në SHBA, pasqyron po atë pasqyrë, duke përfshirë veçori të cenueshme në përkufizimin e tyre, megjithëse theksoi veçoritë madhështore. Prandaj, në versionet e mëvonshme të DSM-së iu kushtuan më shumë rëndësi karakteristikave madhështore: – të tilla si një ndjenjë e ekzagjeruar e rëndësisë së vetvetes, një preokupim me fantazitë e suksesit dhe fuqisë së pakufizuar, një nevojë e tepruar për admirim dhe mungesë ndjeshmërie.

Ç’ka mund të mendoni për një narcisist? 

Disa njerëz mund të paraqesin Donald Trump, ndoshta, ose Elon Musk, të cilët të dy shpesh etiketohen si të tillë në mediat sociale. Ose ndoshta kryeministrin e Indisë, Narendra Modi, i cili dikur kishte veshur një kostum me shirita, me emrin e tij të thurur me shkronja të vogla ari në çdo prej shiritave pa pushim.

Por shanset janë, që të keni hasur në një narcisist janë më të mëdha, ata ndodhen pranë nesh, në shoqërinë tonë në familjet tona në punën tonë, edhe ata nuk dukeshin aspak si Trump, Musk apo Edi Rama. Deri në 6 për qind e popullsisë së SHBA-së, kryesisht meshkuj, vlerësohet të kenë pasur çrregullime të personalitetit narcisist, gjatë një periudhe të caktuar të jetës së tyre. Dhe gjendja e tyre manifestohet në mënyra konfuze të ndryshme. Njerëzit me narcizëm “mund të jenë madhështorë ose të neveritshëm ndaj vetvetes, të ekstravertuar ose të izoluar nga shoqëria, drejtues të industrisë si Musk ose të paaftë për të mbajtur një punë të qëndrueshme, qytetarë model ose të prirur për aktivitete antisociale”,  kjo sipas një dokumenti rishikues për diagnostikimin e këtij çrregullimi të sjelljes.

Psikologët klinikë vërejnë disa dimensione në të cilat narcisistët ndryshojnë. Ata mund të funksionojnë jashtëzakonisht mirë, me karriera të suksesshme dhe jetë sociale të gjallë, ose shumë të dobët. Ata mund të kenë (ose jo) çrregullime të tjera, duke filluar nga depresioni në sociopatia. Dhe megjithëse shumica e njerëzve janë të njohur me versionin “madhështor” të narcisizmit – siç shfaqet nga një person arrogant dhe pompoz që kërkon vëmendje – çrregullim i cili vjen gjithashtu me një formë “të cenueshme” ose “të fshehtë”, kur individët vuajnë nga shqetësime të brendshme dhe kanë luhatje në vetëvlerësimin e tyre. E përbashkëta e këtyre të kundërtave në dukje, është se ata kanë një preokupim ekstrem për veten e tyre.

Ndjenja e madhështisë ose e rëndësisë së vetvetes

Madhështia është karakteristika përcaktuese e narcisizmit. Më shumë se vetëm arrogancë apo kotësia, madhështia është një ndjenjë joreale e epërsisë. Narcisët besojnë se janë unikë ose “të veçantë” dhe mund të kuptohen vetëm nga njerëz të tjerë të veçantë. Për më tepër, ata janë shumë të mirë për çdo gjë mesatare apo të zakonshme. Ata kërkojnë të shoqërohen dhe të shoqërohen vetëm me njerëz, vende dhe gjëra të tjera me status të lartë. 

Narcisët gjithashtu besojnë se ata janë më të mirë se të gjithë të tjerët dhe presin njohje si të tillë – edhe kur nuk kanë bërë asgjë për ta fituar atë. Ata shpesh do të ekzagjerojnë ose gënjejnë plotësisht për arritjet dhe talentet e tyre. Një person narcis i tillë që nuk ka bërë asgjë serioze për t’u vlerësuar në një organizmi shoqëror të komunitetit, vetëm se kishte mbajtur flamurin në një parakalim, kërkonte t’i përmendej emrin, sikur kishte zbuluar rrotën. 

Dhe kur flasin për punën ose marrëdhëniet, gjithçka që do të dëgjoni është se sa shumë kontribuojnë, sa të shkëlqyer janë dhe sa me fat janë njerëzit në jetën e tyre që i kanë, dhe kjo i bën ata qesharakë. Ai është ylli i padiskutueshëm dhe të gjithë të tjerët në rastin më të mirë janë ca si lojtarë. Vetëm mos përmendja e emrit, i shkaktoi njërit syresh, një diarre fjalësh kundër personave, që nuk kishin lidhje fare me të vetëm se s’i kishin përmendur emrin në një shkrim. Ti mund të shndërrohesh në armikun e tij papritur vetëm pse nuk i përmend emrin. Këtyre njerëzve u lë këtë këshillë “”Duaje veten si narcisi, por mos harro, ka një botë të tërë përtej reflektimit tënd.”

Narcisi jeton në një botë fantazie që mbështet iluzionet e tij të madhështisë

Meqenëse realiteti nuk e mbështet pikëpamjen e tyre madhështore për veten e tyre, narcisistët jetojnë në një botë fantazie të mbështetur nga shtrembërimi, vetë-mashtrimi dhe të menduarit magjik. Ata rrotullojnë fantazitë e tyre vetë-lavdëruese të suksesit të pakufizuar, fuqisë, shkëlqimit, atraktivitetit dhe dashurisë ideale , që i bëjnë ata të ndihen të veçantë dhe nën kontroll. Këto fantazi i mbrojnë ata nga ndjenjat e zbrazëtisë së brendshme dhe të turpit, kështu që faktet dhe mendimet që i kundërshtojnë, ata i shpërfillin ose i racionalizojnë. Çdo gjë që kërcënon të shpërthejë flluskën e fantazisë së tyre përballet me mbrojtje ekstreme dhe madje me tërbim, kështu që ata mësojnë të ecin me kujdes rreth mohimit të realitetit, ata hartojnë zinxhirë letrash dhe postimesh si libra me “dacibao” në mediat sociale me sulme keqdashëse pa fund, edhe pse pak kush u kushton rëndësi, ose nuk i vlerëson fare,  mjaft që ata të ndjehen të realizuar në qëllimin e tyre. Ata e quajnë veten Heminguej të fletërrufeve, për çështje që ata mendojnë se kanë të drejtë, për organizime shoqërore e shoqata për të cilat ata mendojnë se janë të paracaktuar nga fuqi të mbinatyrshme t’i drejtojnë. 

Dhe kur për njërën apo tjetrën arsye, të drejtë apo të gabuar, kur gjenden para një presioni juridik apo social, përpiqen të gjejnë “tabela të tjera “ shënimi, që mund të lidhen ose jo me pikësynimin kryesor vetëm për t’i paragjykuar. Pak ka rëndësi nëse është diskutim për një shkrim me temë patriotike, politike, artistike apo një artikull për modën, apo për një film si Barbie. “Nuk është rastësi që narcisistët dhe altruistët shpesh kanë një tërheqje magnetike ndaj njëri-tjetrit. E shihni sa përfekte është përshtatja? Altruisti e ndjen nevojën për t’u shërbyer me vetëmohim të tjerëve dhe kjo është pikërisht ajo që dëshiron narcisi. Narcisët duan të adhurohen dhe të kënaqen në çdo mënyrë të mundshme, dhe kjo është pikërisht ajo që ofrojnë altruistët, duke menduar se kjo tregon virtytin e tyre moral.” Ndaj altruistët bien viktima të tyre.

Narcisi ka nevojë për lavdërim dhe admirim të vazhdueshëm

Ndjenja e epërsisë së një narcisi është si një tullumbace që humbet gradualisht ajrin pa një rrymë të qëndrueshme duartrokitjesh dhe njohjesh për ta mbajtur atë të fryrë. Komplimentet e herëpashershme nuk mjaftojnë. Narcisët kanë nevojë për ushqim të vazhdueshëm për egon e tyre, kështu që ata e rrethojnë veten me njerëz që janë të gatshëm të kujdesen për dëshirën e tyre obsesive për afirmim. Këto marrëdhënie janë shumë të njëanshme. Ata kërkojnë takime në Zoom me miqtë potencialë apo krerë bishtat apo për aleatë për motive të tjera kundër kundërshtarëve të tyre, madje, edhe kur mbeten  në Zoom pa ndonjë boom – organizator a moderator pa ndjekës. Gjithçka ka të bëjë me atë që admiruesi apo fansi mund të bëjë për narcisin, dhe asnjëherë anasjelltas. Dhe nëse ndonjëherë ka ndonjë ndërprerje ose pakësim në vëmendjes dhe lavdërimin e admiruesit, narcisi e trajton atë si një tradhti. Mjaft të shihni lojërat me Big Brother me ndjekësit me fansat. Në një event, p.sh. në Michigan një personazh “kallp” i realitetit TV idilik, fals të mediave shqiptare “ Luisi” bënte foto me fansat për 50 dollarë, gjë që nuk e bëjnë as yjet e Hollivood-it dhe as një artist shqiptar.

Narcisi dhe ndjenja e së drejtës

Për shkak se ata e konsiderojnë veten të veçantë, narcisistët presin një trajtim të favorshëm, si të drejtë e tyre. Ata vërtet, besojnë se çfarëdo që ata duan, duhet të marrin. Ata gjithashtu presin që njerëzit përreth tyre të përmbushin automatikisht çdo dëshirë dhe tekat e tyre. Kjo është vlera e tyre e vetme. Nëse nuk parashikoni dhe përmbushni çdo nevojë të tyre, atëherë jeni të padobishëm. Dhe nëse keni nerva të sfidoni vullnetin e tyre ose “me egoizëm” të kërkoni diçka në këmbim, përgatituni për agresion, zemërim ose një shpatull të ftohtë. 

“Narcisistët konsumohen duke mbajtur një vetvete të rreme të cekët ndaj të tjerëve. Ata janë shpirtra të gjymtuar emocionalisht që janë të varur nga vëmendja. Për shkak të kësaj ata përdorin një mori lojërash, për të marrë adhurim. Mjerisht, ata janë krijesat më të paperëndishme të Zotit, sepse nuk tregojnë pendim për veprimet e tyre, nuk ndërmarrin hapa për t’u korrigjuar, ose nuk kanë ndjeshmëri për të tjerët. Ata janë moralisht të falimentuar. Narcisistët nuk do t’ju thonë kurrë të vërtetën. Ata jetojnë me frikën e braktisjes dhe nuk mund të përballen me turpin e tyre. Prandaj, ata do të shtrembërojnë të vërtetën, do ta minimizojnë sjelljen e tyre, do të fajësojnë të tjerët dhe do të thonë gjithçka që duhet për të mbetur viktimë. Ata janë mjeshtër manipulues dhe artistë, që nuk besojnë se ju jeni mjaft të zgjuar për të kuptuar thellësinë e pabesisë së tyre. Nevojat e tyre do të jenë gjithmonë më të rëndësishme sesa t’ju thonë ndonjë të vërtetë që nuk është në favorin e tyre.

Shpesh narcisi beson se njerëzit e tjerë po e “mashtrojnë atë”, duke shfrytëzuar shfaqjet emocionale për të arritur një qëllim. Ai është i bindur se “ndjenjat” e tyre të gjoja janë të bazuara në motive të fshehta, jo emocionale. Përballë emocioneve të vërteta të njerëzve të tjerë, narcisi bëhet dyshues dhe i turpëruar. Ai ndihet i detyruar të shmangë situata të mbushura me emocione, ose më keq, përjeton rritje të agresionit pothuajse të pakontrollueshëm në prani të ndjenjave të shprehura. Ata i kujtojnë se sa i papërsosur është dhe sa keq i pajisur. Një narciz i tillë sikur ai fëmija që humbet qëllimin apo lojën e tij të preferuar, mundet që në një mbledhje organizate në një tre orë mbledhje e diskutime mund të arrijë të zërë më shumë se gjysmën e kohës. Ata edhe pse mund të kenë të drejtë në ndonjë aspekt që asaj që parashtrojnë mënyra se i paraqesin dhe shtrojnë faktet dhe ato të drejta dhe imagjinata e tyre përtej konspiracionit i bën ata dhe tezat e tyre të pabesueshme. Kjo pasi sipas  Sam Vaknin, “Vetë-dashuria malinje: Narcizmi i rishikuar”: “Ju kurrë nuk do ta merrni të vërtetën nga një narcisist. Gjëja më e afërt që do t’i afroheni është një histori që ose i bën ata viktima ose heronj, por kurrë zuzarë.”

Narcizët i shfrytëzojnë të tjerët pa ndjerë faj apo turp

Narcisët nuk e zhvillojnë kurrë aftësinë për t’u identifikuar me ndjenjat e të tjerëve – për ta vënë veten në vendin e njerëzve të tjerë. Me fjalë të tjera, atyre u mungon empatia. Në shumë mënyra, ata i shohin njerëzit në jetën e tyre si objekte që janë aty për t’u shërbyer nevojave të tyre. Dhe si pasojë, ata nuk mendojnë dy herë për të përfituar nga të tjerët, për të arritur qëllimet e tyre. Ndonjëherë ky shfrytëzim ndërpersonal është aq keqdashës, por shpesh është thjesht i pavëmendshëm. Narcisët thjesht nuk mendojnë se si sjellja e tyre ndikon tek të tjerët. Dhe nëse ua vini në dukje, ata ende nuk do ta kuptojnë me të vërtetë. E vetmja gjë që ata kuptojnë janë nevojat e tyre për dukje. Një herë një mik i tha një narcisi , se “Boll më nuk u lodhe, se ti e di se nuk do të arrish gjë më këtë lojë që ke nisur.” Dhe ky i fundit iu përgjigj, “E di por veç dua me nxjerrë kunj.”

Narcisi shpesh poshtëron, frikëson, ngacmon ose i nënçmon të tjerët

Narcisët ndihen të kërcënuar sa herë që takojnë dikë që duket se ka diçka që u mungon, veçanërisht ata që janë të sigurt dhe të njohur. Ata janë gjithashtu të kërcënuar nga njerëz që nuk i përkulen ose që i sfidojnë në çfarëdo mënyre. Mekanizmi i tyre mbrojtës është përbuzja. Mënyra e vetme për të neutralizuar kërcënimin dhe për të mbështetur egon e tyre të rënduar është t’i ulin njerëzit edhe pse deri dje i kishin konsideruar miq, apo madje familjarë. Ata mund ta bëjnë këtë në një mënyrë si një padron ose me shpërfillje, si për të treguar se sa pak, ka rëndësi personi tjetër për ta. Ose ata mund të shkojnë nga një sulm me fyerje, sharje, ngacmime dhe kërcënime për ta detyruar personin tjetër t’u kundërvihet.

Në fillim të viteve 2000, Aaron Pincus, një psikolog klinik në Universitetin Shtetëror të Pensilvanisë, vuri re se ky fokus mbi madhështinë nuk përfaqësonte saktësisht atë që ai po shihte te pacientët narcisistë.  Që atëherë, studiuesit kanë zbuluar se të dy dimensionet e narcisizmit janë të lidhura me atë që psikologët e quajnë “antagonizëm”, i cili përfshin egoizmin, mashtrimin dhe pashpirtësinë. Por madhështia lidhet me të qenit këmbëngulës dhe kërkimin e vëmendjes, ndërsa cenueshmëria tenton të përfshijë neuroticizëm dhe vuajtje nga ankthi, depresioni dhe vetëdija. Narcizmi i cenueshëm gjithashtu shkon më shpesh së bashku me vetëdëmtimin (i cili mund të përfshijë tërheqjen e flokëve, prerjen, djegien dhe sjelljet e lidhura me to, të cilat gjenden gjithashtu te njerëzit me BPD dhe rrezikun e vetëvrasjes sesa formën madhështore.

Dy manifestimet e narcisizmit lidhen gjithashtu me lloje të ndryshme problemesh në marrëdhënie. Në gjendjen madhështore, njerëzit me NPD mund të jenë më hakmarrës dhe dominues ndaj të tjerëve, ndërsa në fazat e cenueshme ata mund të jenë më të tërhequr dhe më të shfrytëzueshëm.

Eliziri i vetëvlerësimit

Jacob Skidmore, një 23-vjeçar me  këtë sindromë që drejton portalin “The Nameless Narcissist” në disa platforma të mediave sociale, thotë se ai shpesh kthehet nga ndjenja madhështore në vulnerabël, ndonjëherë disa herë në ditë. Nëse ai po merr vëmendje pozitive nga të tjerët ose i arrin qëllimet e tij, ai përjeton “marrëveshje” madhështore kur ndihet i sigurt dhe i sigurt. “Është pothuajse një ndjenjë euforike,” thotë ai. Por kur këto burime të egos rriten – diçka që ai i referohet si “eliksiri i vetëvlerësimit” – thahen, ai e gjen veten duke rrëshqitur në nivele të ulëta kur një ndjenjë dërrmuese turpi mund ta ndalojë atë edhe që të dalë nga shtëpia e tij. “Kam frikë të dal jashtë sepse ndihem sikur bota do të më gjykojë mua apo diçka tjetër, dhe është e dhimbshme,” thotë Skidmore. “Më duket sikur po më godasin me thikë në gjoks.”

Dëshira për të mbushur vetëvlerësimin ka nxitur shumë nga sjelljet më madhështore “S”, pavarësisht nëse ishte duke e bërë veten lider de facto të grupeve të shumta shoqërore ku ai e quajti veten “Perandori” dhe ndëshkonte ata që e zemëruan atë ose krijonte marrëdhënie thjesht për hir të rritjes së vetëvlerësimit të tij. Skidmore nuk është paraqitur gjithmonë në mënyra madhështore: kur ishte më i ri, ai ishte shumë më i ndjeshëm dhe i pasigurt nga jashtë. “Më kujtohet që shikoja veten në pasqyrë dhe mendoja se sa i neveritshëm isha, dhe sa shumë e urreja veten,” më thotë ai. Ndaj për të kuptuar narcizin duhet të shikojmë nëse ai është bullizuar në fëmijëri.

 Çfarë do të thotë termi narcisist madhështor?

   Narcizmi madhështor është një model i karakterizuar nga ndjenja të ekzagjeruara të epërsisë, të drejtës, vetëvlerësimit, një nevojë obsesive për admirim dhe mungesë ndjeshmërie ndaj të tjerëve. Narcizizmi madhështor njihet edhe si “narcisizëm i hapur”.   Megjithëse nuk pasqyrohet në diagnozën zyrtare të çrregullimit të personalitetit narcisist (NPD) në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM-5-TR), përgjithësisht konsiderohet se narcisizmi patologjik mund të shfaqet me nëntipe të ndryshme – narcisizmi madhështor është një prej tyre. llojet.  Një narcisist madhështor është dikush që shfaq një ndjenjë të tepruar të rëndësisë për veten në një mënyrë shumë të dukshme dhe të dukshme. Ndjenja e tyre e fryrë e vetëvlerësimit shpesh vjen në kurriz të marrëdhënieve ose aktiviteteve që do t’u sjellin dobi në mënyra të tjera. Ata mbështeten shumë tek të tjerët për të vërtetuar rëndësinë e tyre – madje shkojnë aq larg, sa të mashtrojnë të tjerët në mënyrë që të fitojnë admirim dhe njohje prej tyre.

Narcisët madhështorë priren të jenë manipulues, shfrytëzues dhe nuk kanë ndjeshmëri për ata që i rrethojnë. Sipas Alena Scigliano, M.S.Ed., LPC, psikoterapiste e licencuar, autore, folëse dhe eksperte klinike në abuzimin narcisist, “Narcisistët madhështorë janë zakonisht llojet e narcisistëve që janë ata që largues, më të mëdhenj se jeta normale, karizmatikë dhe tërheqin të tjerët në orbitën e tyre. Janë ata që dëshironi të jeni pranë dhe që ju bëjnë të ndiheni të privilegjuar kur duan të jenë pranë jush. Ata shpesh janë shumë të suksesshëm profesionalisht ose e portretizojnë veten si të tillë.” Ata duan të jenë personi më simpatik që mund të imagjinoni për sa kohë që ka diçka që ata duan të fitojnë nga ju.

Cilat janë shenjat e një narcisisti madhështor?

Shenjat e narcisizmit madhështor përfshijnë një ndjenjë të fryrë të rëndësisë për veten, një nevojë për admirim dhe njohje nga të tjerët dhe mungesë ndjeshmërie.2 Narcisët madhështorë mund të shfaqin gjithashtu sjelljet e mëposhtme:

Sjellje të ashpër ose arrogante; Histori ose arritje të ekzagjeruara; Një tendencë për të mbizotëruar bisedat ose për të nënçmuar opinionet e njerëzve të tjerë. Mos i ftoni njerëz të tillë në një debat televiziv se do të përfundoj në grushta. Ata kanë një obsesion pas parasë, pushtetit dhe prestigjit:     Zemërim kur përballen me sjellje negative; Nevojë për vëmendje ose lavdërim të tepruar; Mungesë pendimi ose e fajit kur lëndojnë dikë ;  Paaftësi për të pranuar kritikat, dhe Një ndjenjë të fryrë të së drejtës.

Narcisët madhështorë mund të jenë shumë të suksesshëm në jetë – për sa kohë që nevoja e tyre për vërtetim të jashtëm tejkalon çdo pasojë negative të sjelljes së tyre. Megjithatë, në planin afatgjatë, madhështia e tyre shpesh krijon më shumë probleme sesa zgjidh. 

Çfarë duan narcisistët madhështorë?

Në thelbin e tyre, narcisistët madhështorë dëshirojnë dhe lulëzojnë për admirimin, njohjen dhe vërtetimin nga njerëzit e tjerë. Ata shpesh ndjejnë një nevojë të thellë për t’u parë si superiorë ose të veçantë në një farë mënyre, edhe nëse kjo nënkupton shfrytëzimin ose manipulimin e të tjerëve për të arritur njohjen që ata kërkojnë.

Sipas Scigliano, “Narcisistët madhështorë duan të ndihen të veçantë, të rëndësishëm dhe të admiruar. Ata duan të respektohen, të nderohen, të njihen si superiorë dhe të kujtohen”. Sidoqoftë, narcisistët madhështorë nuk kanë njohuri për sjelljen e tyre dhe verbojnë veten ndaj dëmit që shkaktojnë. Si të tillë, ata kurrë nuk mund të kuptojnë me të vërtetë se çfarë i shtyn ose të kuptojnë se si veprimet e tyre ndikojnë tek ata që i rrethojnë. 

Narcizmi madhështor vs. Narcizmit të pambrojtur

Narcizismi madhështor është i ndryshëm nga një lloj narcisizmi i pambrojtur, i njohur, shpesh si narcisizëm i fshehtë. Miller JD, Lynam DR, Vize C, et al. Narcizmi i pambrojtur është (kryesisht) një çrregullim i neurotizmit. J Pers. 2018; 86 (2): 186-199.

Narcisët e pambrojtur kanë vetëbesim të ulët, shpesh ndihen të pasigurt dhe të papërshtatshëm. Ata mund të jenë tepër të ndjeshëm ndaj kritikave dhe të shfaqin sjellje pasive ose destruktive : si shmangia, manipulimi ose agresioni, kur ndihen të kërcënuar. Ky lloj narcizmi karakterizohet nga ndjenja e turpit, zilisë, pakënaqësisë, inferioritetit dhe vetë-dyshimit. Hulumtimet tregojnë se narcisistët e pambrojtur janë më realistë për aftësitë e tyre në krahasim me narcisistët madhështorë.

Nga ana tjetër, narcisistët madhështorë nuk vuajnë nga një ndjenjë kaq e thellë pasigurie dhe përkundrazi ndihen më të fuqishëm se ata që i rrethojnë. Në fakt, hulumtimet tregojnë se narcisistët e mëdhenj mund të injorojnë këshillat e ekspertëve dhe në të njëjtën kohë të fajësojnë të tjerët për vendimet e tyre të këqija. Ata gjithashtu kanë më pak gjasa të shqetësohen nga kritikat. 

Shenjat e narcizmit madhështor dhe si ta trajtojmë atë

Një narcisist madhështor është dikush që shfaq një ndjenjë të tepruar të rëndësisë për veten në një mënyrë shumë të dukshme dhe të dukshme. Ndjenja e tyre e fryrë e vetëvlerësimit shpesh vjen në kurriz të marrëdhënieve ose aktiviteteve që do t’u sjellin dobi në mënyra të tjera. Ata mbështeten shumë te të tjerët për të vërtetuar rëndësinë e tyre – madje shkojnë aq larg sa të mashtrojnë të tjerët në mënyrë që të fitojnë admirim dhe njohje prej tyre.  Narcisët madhështorë priren të jenë manipulues, shfrytëzues dhe nuk kanë ndjeshmëri për ata që i rrethojnë. 

Narcisët madhështorë shpesh janë të vështirë për t’u përballuar dhe mund të shkaktojnë shumë probleme në marrëdhëniet shoqërore për vete dhe për organizime shoqërore, si Vatra për shembull. 

Këtu, janë disa këshilla për të menaxhuar ndërveprimet tuaja me dikë me narcisizëm madhështor:

     Vendosni kufij: Lërini ata të dinë se çfarë do të pranoni dhe çfarë nuk do të pranoni, të tilla si sjellje të papërshtatshme ose agresive. Jini të fortë, por gjithashtu lejojini ata që të ruajnë fytyrën.

     Mos i merrni kritikat e tyre personalisht: Narcisët madhështorë shpesh e përdorin kritikën si një mjet kontrolli, prandaj mos e merrni për zemër.

     Shmangni përfshirjen në beteja për pushtet: Narcisët madhështorë lulëzojnë me konkurrencë dhe fitore. Nëse angazhoheni, ju vetëm do të përforconi nevojën e tyre për dominim.

     Merrni kohë për veten tuaj: Kaloni pak kohë larg tyre për t’u rimbushur dhe për të ruajtur një ndjenjë ekuilibri në jetën tuaj.

     Kërkoni ndihmë profesionale: Nëse sjellja e personit ka një ndikim negativ në jetën tuaj, mund të jetë e dobishme të kërkoni këshillim ose terapi profesionale.

“Urrejtja është plotësuese e frikës dhe narcisëve u pëlqen të frikësohen. Ajo i mbush me një ndjesi dehëse të plotfuqishmërisë.” ― Sam Vaknin, Vetë-dashuria malinje: Narcizmi i rishikuar

Në fund të fundit, mënyra më e mirë për t’u marrë me dikë që ka narcisizëm madhështor është të qëndroni të shkëputur emocionalisht, duke vendosur kufij dhe duke shmangur “luftërat për pushtet”. Duke vepruar kështu, do të jeni më të pajisur për të menaxhuar çdo sjellje toksike që ata shfaqin në shoqëri.

Ndaj është thelbësore të shmangni gjykimet për dikë bazuar vetëm në emrin e tyre dhe në vend të kësaj të përqendroheni në veprimet dhe sjelljet e tyre kur përpiqeni të kuptoni prirjet narcisiste tek individët.

*Shkëputur nga libri im në proces ‘Psikologjia e vetvetes”

Pjesa e Parë, vijon me pjesën e dytë “ Narcisi dhe mediat sociale 

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.) text revision. Arlington, VA: American Psychiatric Association.

• Antonino R. (2022). Personal interview.

• Bipolar disorder. (2022).

https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder#part_2262

• Isham L, et al. (2021). Understanding, treating, and renaming grandiose delusions: A qualitative study.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7984144/

• Joseph SM, et al. (2022). Delusional disorder.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539855/

• Saarinen A, et al. (2022). Magical thinking in individuals with high polygenic risk for schizophrenia but no non-affective psychoses—a general population study.

https://www.nature.com/articles/s41380-022-01581-z

• Stephen A, et al. (2022). Brief psychotic disorder.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539912/

What Is Narcissism? Science Confronts a Widely Misunderstood Phenomenon

Credit: Deena So’Oteh

Retrospektivë “post bellum” për 11 Shtatorin 

by

Hundreds of people run alongside a U.S. Air Force C-17 transport plane as it moves down a runway of the international airport, in Kabul, Afghanistan, Monday, Aug.16. 2021. Thousands of Afghans have rushed onto the tarmac at the airport, some so desperate to escape the Taliban capture of their country that they held onto the American military jet as it took off and plunged to death. (Verified UGC via AP)

Koment nga Rafael Floqi/

Tërheqja nga Afganistani duhet të na bëjë të reflektojmë mbi dështimin e vërtetë të Amerikës që nga 11 shtatori. 

Lufta më e gjatë në historinë e SHBA-së përfunduar me skena të kaosit të dhunshëm nga Afganistani. Vdekja e 13 marinsave amerikanë dhe afganëve të arratisur do t’i japin 22 vjetorit të sulmeve terroriste të 11 shtatorit një avantazh veçanërisht të hidhur. Ka gjithashtu kujtime të përditshme se sa shumë ka ndryshuar politika e brendshme amerikane. Armiqësitë partizane që pasuan zgjedhjet e diskutueshme presidenciale të vitit 2000 në SHBA janë të zbutura në krahasim me atë që ka ndodhur në Shtetet e Bashkuara gjatë pesë viteve të fundit. Paralajmërimet se tërheqja nga Afganistani do të çonte  në “një tjetër 11 shtator” tani janë bërë sërish pika standarde e bisedimeve politike.

Tërheqja nga Afganistani ndryshoi gjeopolitikën globale

Ndërsa amerikanët shënojnë këtë përvjetor dhe hedhin një sy të kujdesshëm ndaj të ardhmes së Afganistanit, ata duhet të kujtojnë se ajo që do të ndodhte më pas për atë vend ka shumë më tepër rëndësi për shumë vende të tjera sesa për Shtetet e Bashkuara. Kina, Rusia, Irani dhe të tjerët u gëzuan  për rrëmujën e tërheqjes dhe humbjen e besueshmërisë së SHBA-së si aleat, edhe pse tani kanë shqetësime shumë më të menjëhershme sesa amerikanët.

Natyrisht, tragjedia më e madhe qe për vetë afganët, veçanërisht ata që nuk i duan që talebanët në pushtet. Vajzat dhe gratë afgane, në veçanti, humbën mundësitë e fituara me vështirësi për liri. Do të ketë më shumë gjakderdhje ndërsa milicitë fisnore anti-talebane dhe variantet e ISIS-it konkurrojnë për terren për ndikim, dhe shumë njerëz të pafajshëm janë vrarë.

Tërheqja e SHBA-së dhe kontrolli i talebanëve do të përbënte gjithashtu probleme serioze për fqinjët e Afganistanit. Ushtria dhe ekstremistët fetarë të Pakistanit janë të kënaqur që shohin Afganistanin në duart e një organizate që ata ndihmuan në krijimin dhe e kanë mbështetur. Kryeministri Imran Khan thotë se tërheqja e SHBA-së “theu prangat e skllavërisë” për afganët. Por tani që ata janë në krye të Kabulit, talebanët janë më pak të varur nga vullneti i mirë i Pakistanit, veçanërisht për shkak se ata kanë më shumë opsione për para dhe burime të tjera (shih Kinën, në veçanti) se sa para mbërritjes së NATO-s në vitin 2001. Pakistani po përballet së shpejti me një krizë refugjatësh pasi shumë afganë ikin nga talebanët, ndërsa ekstremistët brenda Pakistanit mund ta përdorin fitoren e talebanëve për të nxitur kauzën e tyre. Kjo mund të çojë në sulme terroriste brenda Pakistanit që destabilizojnë edhe qeverinë e tij.

Si ndikoi Afganistani në Luftën e Ukrainës?

Pavarësisht përpjekjeve ndërkombëtare për të ulur tensionet, pas indikacioneve ogurzeza për një pushtim ushtarak rus të Ukrainës. Me mbi 100,000 trupa të grumbulluara asokohe përgjatë kufirit ukrainas dhe manovra të përbashkëta ushtarake me Bjellorusinë të planifikuara në shkurt, presidenti rus Vladimir Putin lëshoi një listë kërkesash dhe garancish sigurie nga Shtetet e Bashkuara dhe NATO, duke përfshirë një premtim për të mos zgjeruar aleancën me anëtarët e rinj. siç është Ukraina. Në fakt propozimet e tij do të shkelnin “politikën e dyerve të hapura” të NATO-s dhe do të ndryshonin rrënjësisht rendin e sigurisë të pas Luftës së Ftohtë në Evropë. 

Çuditërisht, Presidenti Joe Biden dhe NATO i hodhën poshtë këto kërkesa. Presidenti Xhorxh W. Bush e ngriti për herë të parë nocionin e zgjerimit të mëtejshëm të NATO-s në vitin 2008 duke mbështetur Planet e Veprimit të Anëtarësimit në NATO për Gjeorgjinë dhe Ukrainën mbi kundërshtimet ruse. Tensionet gjeopolitike që rezultojnë – duke përfshirë luftën e vitit 2008 me Gjeorgjinë dhe aneksimin e Krimesë në vitin 2014 – e bëjnë shumë të pamundur që secili prej tyre t’i bashkohet aleancës për të ardhmen e parashikueshme. Rrjedhimisht, mosmarrëveshja e vërtetë me Rusinë përqendrohet në parimin e vetëvendosjes.

Në vitin 1994, Ukraina ra dakord të heqë të gjitha armët bërthamore të epokës sovjetike nga territori i saj në këmbim të “garancive të sigurisë” nga Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar dhe Rusia sipas kushteve të “Memorandumit të Budapestit”. Në përputhje me premtimet e përshkruara. në dokument, Sekretari i Shtetit Antony Blinken përsëriti se “ekzistojnë parime thelbësore që ne jemi të përkushtuar t’i mbështesim dhe mbrojmë – duke përfshirë sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës dhe të drejtën e shteteve për të zgjedhur marrëveshjet dhe aleancat e tyre të sigurisë”.

Ukraina nuk përbënte një kërcënim të madh ushtarak për Rusinë. Megjithatë, një vend i lirë, autonom në kufirin e tij që është miqësor me Perëndimin ishte problematik për Putinin, i cili beson se rënia e Bashkimit Sovjetik ishte “katastrofa më e madhe gjeopolitike e shekullit” dhe nuk e konsideron Ukrainën një vend të vërtetë. Ndërsa diplomacia vazhdon, perspektiva e konfliktit duket më e mundshme sesa jo. Duke i ndërlikuar më tej gjërat, Biden mbart stigmën e “dështimit strategjik” nga tërheqja e dështuar që i dha fund luftës dy dekade në Afganistan. 

Fiaskoja e tërheqjes Afganistanit sinjalizoi dobësi të SHBA-së 

Fiasko e tërheqjes nga Afganistanit sinjalizoi dobësi për partnerët, konkurrentët dhe kundërshtarët e SHBA-së. Rrjedhimisht, dëshira për të shmangur një tjetër katastrofë ndërkombëtare po ndikon në reagimin e administratës Biden ndaj krizës në Ukrainë. Ky është një kthesë e jashtëzakonshme e ngjarjeve për dikë që bëri fushatë për përvojën e tij të gjerë të politikës së jashtme. Me marrjen e detyrës, Biden deklaroi se “Amerika është kthyer” dhe u zotua të “riparonte aleancat tona” për të përballuar sfidën e konkurrencës strategjike nga Kina dhe Rusia. Fatkeqësisht, ambiciet (dhe besueshmëria) e tij morën një goditje të madhe pas tërheqjes nga Afganistani që filloi një rënie të shpejtë të miratimit publik, i cili mbetet nën ujë sot.

Këto pengesa politike i shtynë anëtarët e partisë së tij politike të shprehin shqetësime se mungesa e “opsioneve të lehta” për të shmangur një pushtim rus të Ukrainës mund ta bëjë Biden të duket i dobët. Në të njëjtën kohë, kritikë të tillë si Përfaqësuesi Mike Turner (R-Ohio) argumentuan se tërheqja nga Afganistani “tregon se kjo administratë ka një politikë të jashtme të prishur dhe ka ngritur pikëpyetje në lidhje me angazhimin e saj ndaj aleatëve të saj”. Megjithatë, ka mbështetje dypartiake për Ukrainën në Capitol Hill. Ndërsa solidariteti është një ndjenjë e admirueshme, Biden tha se ai “nuk ka synime” të zhvendosë trupat ushtarake amerikane në Ukrainë për të mbrojtur vendin kundër një pushtimi. Realiteti gjeopolitik është se Ukraina nuk është anëtare e NATO-s që i nënshtrohet mbrojtjes së nenit 5. Prandaj, dëshira e Biden-it për të projektuar forcën (dhe për të rifituar paratë e tij të politikës së jashtme) duke e penguar Putinin nga pushtimi ushtarak dhe refuzimi i tij për të përdorur forcën ushtarake për ta bërë këtë, paraqet një enigmë të madhe për presidentin. 

Pra, cila është strategjia? Për të zgjidhur krizën, Blinken i ofroi Rusisë dy rrugë: “diplomaci dhe de-përshkallëzimi” ose “parandalim dhe pasoja masive”. Lidhur me këtë të fundit, administrata po kërcënon “pasoja të mëdha në mbarë botën” për të rritur kostot për Rusinë nëse ajo ndërmerr veprime ushtarake shtesë kundër Ukrainës. Por të dyja dështuan. 

Mësime nga Afganistani për fundit e luftës në Ukrainë 

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky njoftoi gjatë fundjavës se ai zëvendësoi ministrin e tij të mbrojtjes me dikë të ri – jo befasuese, duke pasur parasysh lodhjen që ministri duhet të ketë duruar që nga pushtimi rus (dhe madje edhe më parë). Megjithatë, masa ka të bëjë më pak me shqetësimin që Zelensky ndjeu për ministrin e tij të mbrojtjes dhe më shumë për faktin se Ukraina ka arritur një fazë kritike në luftë. Është kaq kritike, në fakt, që një grup gjeneralësh të lartë amerikanë u takuan me gjeneralët ukrainas në kufirin me Poloninë. Takimi u mbajt atje për të vërtetuar pretendimin se forcat amerikane nuk janë të përfshira në Ukrainë, gjë që është edhe e vërtetë edhe e rreme. Forcat amerikane nuk janë në Ukrainë, por mbështetja logjistike dhe këshillat strategjike kanë qenë bujare. Së bashku me zëvendësimin e ministrit të mbrojtjes, mesazhi që SHBA dhanë ishte se strategjia e Ukrainës do të dështonte dhe duhej miratuar një strategji e re. Në mënyrë të qartë, Zelenskyy dëgjoi. Strategjia e Ukrainës ka qenë e shkëlqyer, veçanërisht në fazat e hershme të luftës.  Kjo nuk ndodhi; ushtria ruse në vend të kësaj kaloi një vit duke u përpjekur të pushtonte qytete në vend që të shkatërronte ushtrinë ukrainase. Sado e pasigurt ishte strategjia, ajo luajti me forcat e Rusisë në forcat masive dhe artilerinë. Kishte përfitimin e shtuar të, teorikisht, shkatërrimin e moralit ukrainas. Por duke pasur parasysh mënyrën se si Grupi Wagner e kreu fushatën, nënshtrimi i qyteteve zgjati shumë dhe çfarëdo efekti psikologjik që ishte i mundur u zhduk shpejt. Me Wagnerin tani të mënjanuar, Shtabi i Përgjithshëm rus është tani në kontroll dhe ka hartuar një strategji veçanërisht të shëndoshë, nëse nuk ka imagjinatë. Duke iu rikthyer strategjisë së mëparshme, Rusia po grumbullon forca në mënyrë që të detyrojë ushtrinë ukrainase të luftojë dhe, në teori, të humbasë. Moska tani e di se deri në çfarë mase do të luftojë Ukraina dhe e kupton thelbin e strategjisë ukrainase. Prandaj, mundësitë e një fitoreje ruse janë më të larta, deri diku. Gjeneralët amerikanë besonin se mund t’i shihnin gjërat më qartë. Për ta, koha e mbrojtjes së përhapur kundër forcave masive ruse ka mbaruar.Mua më duket se ka një element të vogël, por të dukshëm dëshpërimi në këtë lëvizje. Ukraina nuk është mposhtur dhe megjithëse të dyja palët janë të lodhura, njëra po mbron atdheun e saj dhe kjo mund t’i japë asaj një avantazh. Më kujtohet Lufta e Vietnamit, ku kishte një element të mësimit të vietnamezëve të luftonin si amerikanët – d.m.th., të grumbulloheshin dhe të lëviznin. Por vietnamezët nuk ishin aq të etur për të luftuar sa janë qartësisht ukrainasit. Nuk e di se cili ishte toni i takimit në kufi. Është e vështirë të besohet, por amerikanët nuk u rezistojnë gjithmonë të tjerëve. 

Afganistani dhe Irani

Nëse qëllimi i vetëm i politikës së jashtme të SHBA-së do të ishte të sillte paqe dhe stabilitet në Afganistan, politika më e mirë do të ishte angazhimi me Kinën, Rusinë, Iranin, Pakistanin, Indinë dhe OKB-në për të kërkuar një platformë të përbashkët për angazhimin me talebanët në bazën e një harte rrugore për njohjen. Për arsye të dukshme, tani është krejtësisht e pamundur që SHBA të angazhohet ose të bashkëpunojë me Rusinë dhe Iranin, dhe vetëm pak më pak e vështirë me Kinën dhe Pakistanin. India tashmë po kryen një akt delikat balancues midis SHBA-së dhe Rusisë për Ukrainën dhe nuk ka gjasa të dëshirojë ta ndërlikojë më tej. Për më tepër, edhe e ardhmja afatshkurtër e Rusisë, Iranit dhe SHBA-së janë shumë të pasigurta. Nga të gjitha vendet me ndikim në Afganistan, Kina – pavarësisht sfidave të saj të shumta – është i vetmi vend mjaft i qëndrueshëm që po përjeton një tranzicion lidershipi në dukje të patrazuar. Megjithatë, neveria e Kinës ndaj rrezikut është e tillë që një reporter i agjencisë iraniane të lajmeve FARS në Dushanbe e krahasoi atë me dikë që nxjerr një shishe me ujë nga frigoriferi dhe më pas e fryn në rast se është ende nxehtë.

Ndërsa Irani është gjithashtu i lumtur që sheh qeverinë amerikane të duket e paaftë, por kthimi i talebanëve përbën telashe edhe atje. Afganistani i okupuar nga NATO ishte një burim thelbësor dollarësh nëpërmjet derdhjes ndërkufitare nga ndihma perëndimore. Tani do të bëhet burim refugjatësh, droge dhe paqëndrueshmërie ekonomike. 

Ekspansioni kinez në Afganistan

Asnjë vend në fqinjësi nuk ka ndryshuar më shumë gjatë 20 viteve të fundit sesa Kina, e cila tani, për herë të parë, do të luajë një rol aktiv në përpjekjen për të mbajtur Afganistanin të qëndrueshëm. Pekini duhet të sigurojë që Afganistani të mos bëhet një strehë për ekstremistët e zemëruar nga pakica etnike ujgure e persekutuar e Kinës dhe një pikënisje për sulmet terroriste atje ose gjetkë në Kinë. Pekini i frikësohet gjithashtu një përhapjeje të dhunës nga Afganistani në Azinë Qendrore, ku Kina ka investuar shumë në iniciativën ambicioze të Presidentit Xi Jinping “Belt and Road”, projekte infrastrukturore të dizajnuara për të rritur ekonominë e Kinës dhe ndikimin ndërkombëtar. 

Qeveria talebane e Afganistanit do të nënshkruajë një kontratë me një firmë kineze për shpimin e naftës në veri të vendit.Kjo do të ishte marrëveshja e parë e madhe për nxjerrjen e energjisë me një firmë të huaj që kur talebanët morën kontrollin e Afganistanit në vitin 2021.Marrëveshja 25-vjeçare nënvizon përfshirjen ekonomike të Kinës në rajon. Zyrtarët talebanë thanë se forcat e sigurisë kishin shënjestruar militantët e grupit Shteti Islamik, të cilët sulmuan një hotel të përdorur nga biznesmenë kinezë. Tetë militantë të IS-it u vranë dhe disa të tjerë u arrestuan, thanë talebanët.

Sulmi i dhjetorit në hotelin Longan në Kabul pa të paktën tre persona të vrarë dhe 18 të tjerë të plagosur, përfshirë pesë shtetas kinezë. Marrëveshja për nxjerrjen e naftës do të bëjë që Kompania e Naftës dhe Gazit të Azisë Qendrore Xinjiang (CAPEIC) të shpojë për naftë në pellgun e Amu Darya, tha zëdhënësi i talebanëve Zabihullah Mujahid.  

Tani, ndërsa talebanët ushtrojnë kontroll mbi vendin, ujgurët etnikë mund të kthehen në Kinë nga anëtarët e grupit militant të prirur për të fituar favorin e Pekinit, i cili është akuzuar për kryerjen e një gjenocidi mbi pakicën myslimane. Eshtë vetëm çështje kohe para se (talebanët) të kuptojnë se ne jemi ujgurë. Jetët tona janë në rrezik. Gjatë viteve të fundit, qeveria kineze ka përshkallëzuar sigurinë dhe goditjen fetare në Xinjiang. Sipas Departamentit Amerikan të Shtetit, deri në 2 milionë ujgurë dhe pakica të tjera myslimane besohet se kanë kaluar përmes një rrjeti të gjerë qendrash paraburgimi në të gjithë rajonin.

Edhe Europa ka më shumë në rrezik sesa SHBA-ja në Afganistan. Qeveritë e BE-së kanë frikë nga Afganistani një kthim në Afganistan frika e migracionit dhe terrorizmit të shkaktuar nga lufta civile e Sirisë dhe trazirat gjetkë në Afrikën e Veriut.

Ky qëndron dështimi i SHBA ?

Ndërsa amerikanët ndalojnë për të reflektuar mbi gjithçka që ka ndryshuar brenda vendit të tyre dhe për rolin e SHBA-së në botë gjatë 20 viteve të fundit, të kuptuarit e kufijve të interesave të SHBA-së në Afganistan duhet të luajë një rol në mënyrën se si ata mendojnë për 20 vitet e ardhshme. Dështimi më i madh që nga 11 shtatori nuk vjen nga paaftësia për të ndërtuar demokracinë në Irak dhe Afganistan apo për të rindërtuar marrëdhëniet e SHBA me botën myslimane. Është në dështimin e liderëve tanë – dhe popullit amerikan – për të zgjeruar unitetin që ekzistonte pas sulmit për të ndihmuar Shtetet e Bashkuara të ndërtojnë një bashkim më të përsosur.

Dy dekada më vonë, tragjedia më e madhe për Shtetet e Bashkuara është gjasat që një tjetër sulm terrorist në tokën amerikane do ta ndante më tej vendin. Një sondazh i Gallup i bërë në ditët pas 11 shtatorit i dha George Ë. Bush një vlerësim prej 90 përqind pasi amerikanët u bashkuan në mbështetje të presidentit të tyre dhe idealit të konsensusit. Sigurisht që nuk zgjati, por ishte një moment i shkurtër kur amerikanëve iu kujtuan gjithçka që kishin të përbashkët. Një brez më vonë, pyetja që duhet t’i përgjigjemi është nëse ato ditë kanë ikur përgjithmonë.

Amerika hyri në betejë më 11 shtator 2001, e bashkuar në mbrojtje të vlerave dhe mënyrës së saj të jetesës. Njëzet e dy vjet më vonë, ajo është në luftë me vetveten, demokracia e saj e kërcënuar nga brenda në një mënyrë që Osama bin Laden nuk ia doli kurrë. Në këtë moment, sulmet e 11 shtatorit që erdhën nga një qiell blu në një mëngjes të freskët dhe të kthjellët zgjeruan besueshmërinë në konceptin e tyre tmerrues dhe të neveritshëm dhe dëshmuan se oqeanet e gjera nuk mund të mbronin më SHBA-në nga terrori i botës së jashtme.

Historia u jep ngjarjeve qartësi që u mungonte në kohë reale. Por nuk mund të regjistrojë dhimbjen, panikun dhe çorientimin e atyre ditëve të tmerrshme e të dhembshme pas 11 shtatorit që nxitën vendimet e liderëve politikë. Në retrospektivë, tani është e qartë se pavarësisht heroizmit të mijëra trupave të vrarë ose të gjymtuar në luftërat e pas 11 shtatorit, ekseset e reagimit politik të SHBA-së shkaktuan po aq, nëse jo më shumë, trazira sa vetë sulmet.

Pse 11 shtatori 2001 nuk shpjegon gjithçka

11 shtatori 2001 nuk shpjegon gjithçka. Por lufta kundër terrorit e çoi Amerikën në një drejtim politik nga i cili nuk kishte kthim. Një luftë e mprehtë dhe e suksesshme në Afganistan u zhyt në një moçal 20-vjeçar që përfundoi. Një luftë tjetër në Irak, e luftuar me pretendime të rreme, ishte versioni i saj i hershëm i një Gënjeshtre të Madhe. Një shtet i ri i sigurisë qeveritare i krijuar për të penguar sulmet pasuese vazhdon. Besimi në Uashington u shtrëngua nga programet e mëdha të mbikëqyrjes. Emri i Amerikës u ndot nga torturat. Lufta gjyqësore kundër terrorit e shtriu Kushtetutën.

Presidenti Xhorxh Ë. Bush u shndërrua nga një kampion mbi rrënojat në Ground Zero në një udhëheqës të shkatërruar nga lufta e tij. Pasardhësi i tij, Barack Obama, kaloi dy mandate duke u përpjekur për ta sjellë fushatën kundër terrorizmit brenda ligjit dhe moralit ndërkombëtar, por përdorimi i tij i sulmeve vdekjeprurëse me dron për të marrë objektiva terroriste shkaktoi gjithashtu viktima civile dhe u dënua nga avokatët e të drejtave të njeriut.

Gjatë gjithë kohës, mijëra vdekje dhe lëndime në luftërat e huaja, triliona dollarët e shpenzuara për ndërtimin e kombit, zemërimi ndaj elitave të Uashingtonit dhe paragjykimi kundër Islamit krijuan një pellg pakënaqësie të pjekur për një demagog. Dhe së bashku erdhi Donald Trump, duke u zotuar se do t’i ndalonte myslimanët të hynin në SHBA dhe duke u mburrur se ishte më i zgjuar se të gjithë gjeneralët që udhëhoqën luftime të mbaruara për vite me radhë.

Plagët politike të viteve të pas 11 shtatorit u ekspozuan sërish ditët e fundit, teksa tërheqja përfundimtare kaotike nga Kabuli solli historinë në rrethin e plotë: Talebanët fondamentalistë – që mirëpritën Al Kaedën – sundojnë përsëri Afganistanin.

Bin Laden – i cili dërgoi rrëmbyes vetëvrasës për të drejtuar avionët e ngarkuar me karburant te ikonat e fuqisë politike, ekonomike dhe ushtarake të SHBA-së – besonte se SHBA ishte e korruptuar, e dobët dhe imorale. Por edhe ai do të befasohej po të vëzhgonte largimin e hidhur të brendshëm që ai ndihmoi të çlironte.

A ia vlente e gjitha kjo ?

Një shëtitje nëpër rrugicat e harlisura, me bar, midis varreve të të vdekurve të Amerikës pas luftës së 11 shtatorit në Seksionin 60 të Varrezave Kombëtare të Arlingtonit – brenda pamjes së shtegut të fluturimit të avionit të rrëmbyer që hyri në Pentagon – shtron një pyetje të tmerrshme: ishte ia vlen lufta kundër terrorit?

Rreshtat e gurëve të varrit të bardhë – disa me simbole si simbole njësie, foto apo edhe shishe birre – përkujtojnë ata që humbën në Irak dhe Afganistan. Mijëra civilë të kapur nga zjarri i dy dekadave të luftës amerikane nuk kanë përmendore në Uashington.

“Askush më 12 shtator 2001, nuk do ta kishte ëndërruar që ne do të kalonim 20 vjet pa një tjetër sulm të madh ndaj Shteteve të Bashkuara”, tha Gates në një ngjarje të Forumit të Sigurisë në Aspen. “Në të njëjtën mënyrë, unë mendoj se kostot e këtyre luftërave në jetë të humbura, në jetë të ndryshuara përgjithmonë nga ana e ushtarakëve tanë dhe shumë civilëve tanë që shërbyen dhe kostoja për vendin në aspektin e thesarit dhe gjithçka tjetër ka qenë. e madhe.”

Në bujë për tërheqjen e keqmenaxhuar nga Afganistani, shpesh harrohej se betejat e para të luftës kundër terrorit patën sukses, pasi SHBA-ja shtypi Al Kaedën – megjithëse bin Laden u arratis nëpër shpellat e Tora Borës.

Përfaqësuesi i SHBA-së, Mike Rogers (R-AL), udhëheqësi republikan i Komitetit të Shërbimeve të Armatosura të Dhomës së Përfaqësuesve, lëshoi një deklaratë pas raportimeve se administrata Biden do të transferojë Mohammed al-Qahtani në Arabinë Saudite.

 “Më 11 shtator 2001 terroristët e Al-Kaedës vranë rreth 3000 njerëz – Mohammed al-Qahtani supozohej të ishte një nga rrëmbyesit e asaj dite. Ai fluturoi në Amerikë për të marrë pjesë në sulm dhe do të kishte pasur sukses, por për agjentët me sy të mprehtë të INS. Udhëheqësi i sulmeve të 11 shtatorit, Mohamed Atta, po priste në parkingun e aeroportit për të marrë al-Qahtanin kur atij iu mohua hyrja në Shtetet e Bashkuara.

“Sipas raporteve të shtypit, administrata Biden-Harris tani planifikon të lirojë al-Qahtanin nga Gjiri i Guantanamos në Arabinë Saudite. Të lëmë të lirë një rrëmbyes të 11 shtatorit është një kapitullim i tmerrshëm i të majtës ekstreme.”

“Duke shkuar në Afganistan për qëllimet e tij të deklaruara në atë kohë ia vlente”, tha ish-sekretari i Sigurisë Kombëtare i Obamës, Jeh Johnson, duke argumentuar në një forum të Qendrës së Politikave Bipartizane se tre administrata kishin degraduar kapacitetin e Al Kaedës për të goditur SHBA-në.

Ndërsa nënvizoi se nuk mund të “ia vlente” kurrë humbja e një djali apo vajze në luftë, Johnson tha: “Padyshim që ishte e kushtueshme. kushton. Ne përfunduam në një vend ku talebanët janë sërish në krye, por shumë kanë ndodhur në atë periudhë 20-vjeçare që mendoj se e kanë bërë atdheun më të sigurt”.

“Çështja Beleri” si alibi e “Çështjes së Detit”

by

Analizë nga Rafael Floqi/

Një çështje në pamje të parë e vogël ‘Çështja Beleri-” ka marrë udhën si ortek e nuk po ndalet. Greqia vijon trysninë ndaj Shqipërisë për rastin e krye bashkiakut të zgjedhur të Himarës Fredi Beleri, i cili ndodhet në paraburgim, në pritje të gjykimit, nën akuzat për shitblerje votash. Partia Nea Demokratia e kryeministrit grek Kyriakos Mitsotakis, e ka ngritur këtë çështje në asamblenë e Partive Popullore evropiane (grupimi i forcave të djathta) ku është miratuar dhe një rezolutë mbi Shtetin ligjor në Shqipëri, e cila trajton rastin e Fredi Belerit. Sipas një postimi në rrjetin social X, Partitë popullore evropiane i bëjnë “thirrje autoriteteve shqiptare që të respektojnë rezultatin e zgjedhjeve në Himarë dhe të vijojnë procedurat për betimin e krye bashkiakut të zgjedhur”.

Njoftimit i është kundërpërgjigjur, po në rrjetin social X, kryeministri Edi Rama. Jo pa ironi, zoti Rama shkruan: “Interesante! “Ne i bëjmë thirrje autoriteteve shqiptare”… Një thirrje pa specifikuar se për cilat autoritete dhe, me siguri, pa qenë të informuar se në këtë rast problemi nuk është rezultati i zgjedhjeve, por i gjykatave, të cilat e kanë refuzuar një kërkesë të tillë”.

Një ekuacion me dy X-a

Rasti i Fredi Belerit është përdorur nga politikanët grekë dhe shqiptarë për të krijuar tensione politike. Greqia ka insistuar që Beleri të betohet në detyrën e tij si kryebashkiak i Himarës, ndërkohë që Shqipëria ka përgjigjur se ky është një çështje që i përket drejtësisë dhe nuk duhet të ndërhyhet nga politika. Nga na tjetër kryeministri shqiptar Edi Rama ka tentuar të komunikojë me publikun grek përmes mediave dhe rrjeteve sociale. Ai ka përshkruar situatën si një keqkuptim dhe ka përdorur një stil të veçantë të komunikimit për të fituar simpatinë e opinionit grek.

Autoritetet më të larta greke po kërkojnë me këmbëngulje që zotit Beleri, t’i jepet mundësia që të bëjë betimin, për të përmbyllur kështu të gjithë procesin e njohjes së tij si kryetar i Bashkisë së Himarës, shoqëruar me kërcënimet për bllokimin e rrugëtimit të Shqipërisë në procesin e anëtarësimit në BE. Madje dy javë më parë, kryeministri grek, shmangu haptazi një ftesë për zotin Rama në një darkë informale në Athinë me udhëheqësit e vendeve të Ballkanit, të organizuar më rastin e përvjetorin të samitit të Selanikut në vitin 2003, i cili pati në fokus pikërisht zgjerimin me shtetet e rajonit.

Rama “Çështja Beleri” keqkuptim

Zoti Beleri u arrestua dy ditë përpara zgjedhjeve vendore të 14 majit. Një arrestim të cilin Athina e konsideron si të motivuar politikisht duke kërkuar dhe lirimin e tij. Por kryeministri Rama e ka bërë të qartë se kjo është një çështje që i përket Drejtësisë dhe se ai nuk mund të pranojë asnjë ndërhyrje ndaj saj. Nga ana e tij Kryeministri Edi Rama ka nxjerrë sot në publik një bisedë në telefonat privatë, mes tij dhe gazetarit grek të Kathimerini, Pavlos Papadopoulos, për të krijuar idenë se gjithçka që po ndodh kohët e fundit në raportet mes Athinës dhe Tiranës, është pasojë e keqkuptimeve, mos komunikimit, fakteve të paverifikuara apo të vërtetave gjysmake. Vërtet!

Pikësëpari, pse duhej të lihej një njeri si Beleri i hetuar si nga gjykatat shqiptare dhe ato greke për as shumë po aspak për veprime terroriste. Nga ana tjetër pse një opozitë e shkërmoqur si ajo e Berishës pranoi dhe mbështet një figurë si Bejleri.  Prandaj, alibitë se ishte meritë e drejtësisë që kapi blerjen e votave në Himarë, ndërkohë që të njëjtës drejtësi, nuk i ra asgjë në sy për atë që bëri PSD e Tom Doshit në gjithë Shqipërinë, janë qesharake. Edhe diplomatët edhe politikanët greke që kërkojnë lirimin pa kushte të të burgosurit, e njohin fare mirë këtë realitet. Po ti shtosh kësaj të vërtete edhe nacionalizmin fanatik që është një virus i përhapur në diplomacinë greke, ndjeshmërinë që ata kanë ndaj atavizmave etnike të kohëve të shkuara, fanatizmin e pa negociueshëm në mbrojten e hapësirave grekofone, situata rrezikon të bëhet shqetësuese. Një precedent të tillë në Shqipëri e kemi përjetuar në kohën kur Berisha arrestoi, pak a shumë në të njëjtën mënyrë, pesë eksponentë të minoritetit grek. Pasojat qenë aq traumatike sa, sot e gjithë ditën, janë të shumtë ata që besojnë se rrëzimi i ish presidentit në ‘97, pati në gjenezë lobimin e fortë të Athinës.  

Pyetje Ramës për “armikun Beleri”

Atëherë gjithë kjo skemë shtron disa pyetje :

– Pse u la të kandidonte “armiku Beleri” siç e citoi Rama, në Dropull, kur ai u shfaq në krah të mikut Micotaqis, që kishte një dosje hetimi dhjetë fish më të madhe se çdo kandidat i PS-së i s’ kualifikuar. Pse?

– Si mundi Beleri të fitonte me një dorë vota, kur Rama di të mbledhë me qindra si në Dibër a gjetkë në një zonë të papërcaktuar, si Himara?

– Pse u përgjua Fredi Beleri (apo Bejleri) nga Tepelena i vetshpallur grek për ta kapur postin e kryetarit me blerje votash, vetëm për tre vota?

–              Kur të gjithë e dinin se krimet zgjedhore i takojnë SPAK-ut, pse çështja u çua në prokurorinë e Vlorës dhe vendimin e burgosjes e mori po gjykata e këtij qyteti dhe jo ajo e posaçme?

– Si e lejoi të ndodhë këtë Rama, mos vallë i leverdiste?   

Sipas shprehjes që ka gjetur dhe po e përdor vend e pavend, “një fytyrë, një racë”, për të relativizuar përgjegjësinë e tij në përplasjen e fundit me Greqinë dhe për ta paraqitur atë si një problem keqkuptimesh dypalëshe, e zakonshme për dy fqinjë ballkanikë, shprehje që ia kërkon edhe gazetarit grek të mos e harrojë, Edi Rama, nëpërmjet publikimit të bisedës tallava kërkoi të hiqet si viktimë e konteksteve ballkanike dhe e fakteve të pavërteta. Me këtë viktimizim Rama kërkon të dalë superior edhe në reagimin e gjatë mbi mungesën e Shqipërisë në darkën informale të kryeministrit grek Micotaqis, Rama, pasi e lan dhe e lyen këtë të fundit duke e quajtuar “mik të dashur dhe koleg shumë të respektuar”, shton se të flasësh, të komunikosh dhe të debatosh me miqtë është thelbi i politikës ndërkombëtare.

Në thelb të kësaj strategjie komunikimi në qasjen ndaj krizës greke, qëndron tentativa për të bërë të besueshme se në rastin Beleri, drejtësia ka vepruar e pandikuar nga politika, dhe se ai vetë, është dorëjashtë nga gjithçka ka ndodhur. 

Pikërisht, duke u përpjekur ta zhvendosë këndin e krizës me Athinën nga krizë politike, në krizë komunikimi, Rama ka zhvilluar edhe bisedën me gazetarin grek, të tipit tallava: “numrin tat ma dha njoni”. Tallavaja është stili i Ramës, por mirësjellja e tepruar, në kufijtë e joshjes, kuptohet qartë që është e sforcuar për të fituar simpatinë e gazetarit. Dhe jo vetëm.

Kryeministri, që gazetarëve shqiptarë refuzon t’u përgjigjet, i fyen, i bullizon apo edhe u shkruan, por me një gjuhë krejt tjetër nga ajo që përdor me Papadopoulosin, në komunikimin me këtë të fundit tregohet galant, i dashur deri në ëmbëlsi dhe modest deri në përulësi. 

Njësoj siç bëri kur i mbushi rrjetet e tij sociale me zemra, flamuj grekë e shqiptarë, me shprehje dëshpërimi për zjarret shkatërruese në Greqi dhe me vet-ofrimin për zjarrfikëse e burime njerëzore. Gjithë këtë lojë, si ajo e mjekëve në Itali për ta vizatuar portretin e tij në opinion grek dhe evropian, si liderin tolerant e bashkëpunues, që nuk i fryn zjarrit të urrejtjes, por i flet zërit të harmonisë. 

Edi Rama i mbërthyer në morsën e dy të vërtetave

Edi Rama gjendet i mbërthyer në morsën e dy të vërtetave, falë vendimit personal për ta burgosur kandidatin e bashkisë Himarë, Fredi Beleri, pak ditë para zgjedhjeve të 14 majit. Nga njëra anë ai është i ndërgjegjshëm se fiton pikë te ajo pjesë e shqiptarëve që nuk i honeps dot ata që e konsiderojnë Himarën greke. Jo rrallë herë e kemi dëgjuar këto kohë shprehjen “mirë ia bënë, ai s‘di të flas as shqip”. 

Po ti shohësh komentet e mbështetësve të tij në mediat sociale, e bëjnë atë për rastin e Bejlerit ‘ më Skënderbe se Skënderbeu. Por tek himariotët e vërtetë një pjesë e së cilëve emigruan ca kohë në Greqi është ngulitur një sindromë persekutimi. 

Një ditë miku im i mirë, Ilia më thoshte” Në Shqipëri më quajnë Greku i mutit , në Greqi shqiptari i mutit, çfarë jam unë?”

Por ama, nga ana tjetër, kjo fitore prej populisti nacionalist, rrezikon të ketë një çmim shumë të kripur. Kryeministri duket se po e ndjen këtë shqetësim, që po prek fije gjithnjë e më lart në Bruksel dhe Uashington. Diplomacia helene, euro parlamentaret e saj dhe aktivistët e lobit grek janë vënë në lëvizje për të sensibilizuar institucionet euro atlantike. Duke perceptuar valën e këtij kazani që po zjen dhe që arriti pikën e vlimit me një protestë të deputetëve dhe kryebashkiakëve grekë në Himarë, kryeministri vendosi të justifikohej me një letër të hapur, të shkruar më shumë për tu lexuar në Athinë, sesa në Tiranë. Pasi shprehte konsideratën e tij më të lartë për homologun Misotakis, pasi huazonte shprehjen e Enverit “dy popuj miq”, Edi Rama rreshtonte alibitë e tij. 

“Πείθου τον νόμο”

Pra, duke pasur si udhërrëfyes shprehjen “bindju ligjit”, “Πείθου τον νόμο” (Peíthou ton nómo) që e kishte vënë dhe në krye të shkrimit, kryeministri rrekej të lante duart duke thënë se kjo nuk qe një punë e tij, por e drejtësisë.  

Në parim, si logjikë formale kjo duket përfekte. Askush nuk duhet të ndërhyje në punët e prokurorisë dhe gjykatave, e aq më pak këtë të drejtë e kanë autoritete të huaja nga vendi fqinjë. Por, në fakt, është ndryshe dhe këtë e dinë, si në Tiranë, po ashtu edhe në Athinë. 

Natyrisht, prej atëherë gjërat kanë ndryshuar. Pesha dhe roli i Athinës është mpakur ndërsa fuqia financiare dhe lobuese e Tiranës është shumë më e ndryshme nga ajo e fillim viteve ‘90. Por, ama, një gjë mbetet. Autoritetet greke, ashtu sikurse dëshmoi edhe protesta e së hënës në Himarë, e kanë marrë me inat dosjen Beleri. Fakti se në kryesinë e Komisionit Evropian po flitet për pengimin e përparimit të vendit drejt BE, apo se në senatin amerikan janë dëgjuar zëra për shkeljen e shtetit të së drejtës nga autoritetet e Tiranës, janë vetëm shenjat e para.  

Pra, nuk duhet shumë për të kuptuar se është fjala për një makinacion të denjë për një regjim autokratik, që i lejon vetes të ndërhyjë brutalisht në një garë zgjedhore. Kjo është më shumë. Dhe nuk është vetëm interesi i Ramës dhe oligarkëve për grabitur tokat e himariotëve, këtë ai e ka bërë pa sajuar këtë “incident”. Edhe  Dhe po t’a vendosësh të gjithë këtë në sfondin e fushatës denigruese që zhvilloi vetë Edi Rama, nëpër studio televizive, kundër kandidatit minoritar, nuk ka më dyshime se dora e kujt fshihet pas burgosjes së Belerit. Po pse e bëri ai këtë? 

Në përgjithësi, për arsyet e veta, perëndimi e ka toleruar regjimin gjithnjë e më autokratik të Ramës. Por dosja Beleri dhe këmbëngulja ballkanike deri në fiksim e Athinës me të, mund t’i ndryshojnë gjërat. Prandaj, ndonëse e ka bërë për vete një pjesë populiste që e mbështet për “plasjen në burg të grekut të poshtër”, Rama po shqetësohet nga këmbëngulja e Athinës. Ai e ndjen se ka më shumë për të humbur sesa për të fituar nga kjo përplasje.  

Duke ju  referuar vendimit për ankimim të përbashkët në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për zgjidhjen e çështjes së zonave detare ai thekson se nuk ka mundësi që marrëveshja kornizë mes dy vendeve, e ashtuquajtur edhe si dokumenti i bashkë premtimit, të dorëzohej pas zgjedhjeve të në Greqi.

“Ka një procedurë që duhet ndjekur dhe Tirana po ecën sipas hapave të parashikuara, me miratimin nga presidenti në fillim dhe më pas me fillimin e negociatave”-është shprehur ai duke lënë të nënkuptohet se zhvillimet në këtë çështje do to vinin pas zgjedhjeve të muajit maj në Athinë.

Në lidhje me problemet e pazgjidhura të minoritetit  grek në Shqipëri si dhe të qytetarëve shqiptarë që jetojnë në Greqi, Rama shprehu vlerësimin e tij se “gjithçka po shkon shumë mirë” duke rikujtuar edhe vizitën e homologut grek Mitsotakis në Shqipëri para disa muajsh.

Heshtja misterioze për Ligjin e Detit

Vendimi i Greqisë për të zgjeruar detin territorial në 12 milje në detin Jon është një mesazh i qartë politik që reflekton ndryshimet e dy viteve të fundit. Ky është zgjerimi i parë që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore dhe vjen pas përfundimit të marrëveshjeve të delimitimit të hapësirave detare me Italinë dhe Egjyptin, rifillimit të diskutimeve eksploratore me Turqinë, sikundër deklarimit publik se delimitimi i hapësirave detare me Shqipërinë do të kryhet nga një gjykatë ndërkombëtare.

Megjithëse ky hap i Greqisë ka efekte vetëm në zgjerimin e hapësirës së ujërave territoriale në detin Jon, Kryeministri Mitsotakis deklaroi se, është në të drejtën e Greqisë të zgjerojë ujërat e saj territoriale kurdo dhe kudo që ajo zgjedh, përfshirë jugun e Kretës dhe gjetkë. Ky qëndrim, bazohet në deklaratën shoqëruese të ratifikimit të Konventës të së Drejtës së Detit të Montego Bay nga ana e Greqisë, ku pranohet zbatimi përkohësisht i gjerësisë prej 6 miljesh të detit territorial, duke gëzuar të drejtën e zgjerimit në 12 milje, në çdo moment të përshtatshëm. 

Por tani gjatë këtij debati  mungojnë krejtësisht referencat si do të përfundojë Gjyqi i ndarjes së detit. Asnjë deklaratë për këtë nga Rama. Dhe mungesat e trajtimit apo e përmendjes mund t’i japin shkas pyetjes sado konspirative që të duket. A po fsheh gjë Rama?

Pasi në politikë, kur përballen me kritika ose llogari për veprimet e tyre, disa politikanë përdorin artin e krijimit të alibive. Ata largojnë vëmendjen nga vendimet e tyre duke fajësuar rrethanat e jashtme, duke zhvendosur fokusin dhe shpesh duke u përpjekur të rishkruajnë narrativën në favor të tyre. 

Një alibi është një histori që ju tregoni për të shpëtuar veten, por është gjithashtu një histori që mund të përdoret kundër jush. 

 Mos vallë Rama, ‘Çështjen Beleri ‘ po e përdor për t’u dukur patriot, si një alibi e koordinuar ndoshta me grekët, për të mbuluar humbjen, në çështjen madhore e të dhimbshme për kombin të “Ndarjes së padrejtë detit “(qoftë dhe me ligj)?

Festivali i Kishës Zoja Pajtore në Michigan një emblemë e vlerave kombëtare

by

Rafael Floqi/

Një traditë gati 30 vjeçare e krijuar në kushte të tjera e në rrethana të tëjera, përsëritet e përsëritet tashmë në Southfield të Miçiganit, në periferi të qytetit Detroit, që nga koha kur i ndjeri Dom Prenk Ndrevashaj dhe një grup besimtarësh katolikë themeluan Kishën Zonja Pajtore e Shqiptarëve, e cila u shndërrua në vite jo thjesht në një objekt kulti, por në një institucion të rëndësishëm të ruajtjes së kulturës dhe traditave shqiptare.

Gjatë tre ditevë në prag të Ditës së Punes ne datat 2, 3 dhe 4 Shtator, Këshilli i Kishës mban festivalin tradicional tre ditor, i cili çdo vit lartëson si vlerat fetare dhe ato kombëtare. Në një mjedis të zbukuruar këndshëm, i përtëritur në mjediset e jashtme të Kishës i përshëndet në mënyrë mjaft serioze të gjithë të pranishmit. Duken ndryshimet janë shtuar tendat është zgjedhuar mjedisi, lodrat me fryrje për luajtur fëmijët, i përshëndesin vogëlushët e kudo në këtë mjedis që frymon kuq e zi. Krahas guzhinës me aroma shijesh gatimesh e pijesh kombëtare tendat e shitësve ambulantë të që gjejnë gjithnjë kohën dhe objektet për të na kujtuar atdheun, flamurin tonë kombëtar vendlindjen tonë.

A mjafton një shqiponjë apo një bluzë T-shirt a pëlqehet ajo nga ta rinjtë. Po janë mjaft të pëlqyeshme dhe blihen thotë një djalosh që ka krijuar një biznes të tillë në New York, dhe ka ardhur për të shitur këtu. Dy vajza të reja që kanë filluar një prodhim shtëpijak ëmbëlsirash, po e lançojmë punën e tyre pikërisht këtu. Ka dhe bisneze të tjera shqiptare që nga paketa TV over IP AlbTV apo piktori pasionant invalid Ndue Gjelaj u sjell blerësve piktura dhe riprodhime të tablove me heroin tonë kombëtar. Tabloja origjinale “frymëzimi” , paraqet Fishtën dhe Marash Ucin, frymëzimin dhe lajtmotivin e poemës Lahuta e Malcisë. Sa domethënie sa atmosferë ka në atë tablo. Ndoshta mund të pranohet një sugjerim se do të ishe më mirë që dhe bizneset sponsorizues të ishin të pranishëm më shumë në njerën nga këto ditë të festivalit që t’i kushtohej vetëm atyre atyre, dita e parë e vestivalit do të ishte domethënëse.

Kulmi i festivalit ishte ditën e dielë, kjo është dita e hapjes zyrtare të festivalit, të gjithë sidomos prindërit e fëmijeve të grupeve artistike mirëpresin parakalimin e grupeve artistike të fëmijëve. Një atmosferë pritje ndjehet në ajër tek organizatorët, të cilët si Ndrec Mirdita janë të kudondodhur në përgatitjet e fundit e sigurojnë që çdo gjë të jetë në vendin e dukur.

Kisha e Zonjës Pajtore të Shqiptarëve, me meshtar Dom Ndue Gjergji, i cili kohët e fundit plotësoi 50 vjetorin e Meshtarisë, është rritur së bashku me komunitetin dhe ka përjetuar ndryshimet që i ka kaluar ky komunitet. Ajo është e themeluar fillimisht me besimtarë kryesisht nga Mali i Zi dhe nga Kosova, sot, rreth 70 për qind e komunitetit të saj janë nga Shqipëria, të cilët tek kisha kanë gjetur një mbështetje të madhe për t’i ndihmuar në ambjentimin në Shtetet e Bashkuara.

Festa është kthyer tashmë dhe një banderolë gëzimi dhe të ruajtjes të vlerave kombëtare edhe nga grupet e ndryshme të fëmijëve që marring pjesë. Procesioni fillon që nga Qendra kulturore e kishës drejt tek Sheshi i Festivalit, duke shpalosur flamujt kombëtare shqiptarë dhe amerikanë.

Kjo traditë lindi me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë, ku u shoqërua me 100 flamuj, dhe qysh aso kohe vazhdon edhe sot. Turma shoqërohet nga kamerat e televizioneve dhe disa dhjetëra prindër “kamaramanë amatorë “ që shaqërojnë gjithë adhurim femijet e tyre të veshur, me rroba kombëtare. Një mjedis i mbushur me ngjyrat më të bukura të kostumeve kombëtare, një lutje dhe nderim e për shpirtje tek shtatorja e Shenjtes “Nëna Terezë” është gjithmonë fillimi.

Po ditën e diel famulia nderoi me një meshë figurën e shquar të kombit shqiptar shenjten e katolike nënën e botës e bijën e shtëpisë Nënë Terezën. Lavdia e saj i kalon kufitë e një meshe. Do të lypset që në vitet në vazhdim për t’i dhënë larmi kësaj feste të organizohej ndonjë një simpozium i veçantë për Nënë Terezën, figura e së cilës sa më shumë kalon koha aq më e madhe po dhe aq më e mistershme në pasionin e saj për Krishtin mbetet. Dhe me bamirësinë e saj ajo mbëthen në vetvete një nga cilësitë thelbësore të kombit shqiptar.

Ne valvitjen e atyre flamujve ne ndiejme se shpirti i shqiptarit vlon. Duket pak se amaneti i themeluesit te kishës “Pajtorja e Shqiptarëve” Dom Prenk Ndrevashaj, prift dhe poet, duket sikur flasin dhe për virtytet dhe shërbesat e tij dhe të dishepullit të tij të denjë, Dom Ndue Gjergjit nga Kosova, një njeri përkushtuar dhe zemërmadh, i buzëqeshur si vëlla i Shenjtes Nënë Tereza.

Mes të tjerash Kisha “Pajtorja e shqiptarëve” në Detroit, përmbledh në vetevete dhe kalvarin e kishës shqiptare, martirizimin e saj deri në mrekullinë e kësaj dite feste sot. Festivalet dhe grupet folklorike që organizon, etj, dhe portretizuan si ikona të gjalla në fytyrat e këtyre femijëve që gezojnë. Pastaj si një festival fëmijësh duket se një dorë e çuditshme i bashkon bashkë dhe ato buzeqeshje prindësh që me celularët e tyre marrin mbresat nga interpretimi i femijëve.

Programi Artistik Folklorik filloi me intonimin e hymneve kombëtare e vazhdoi me programmin me pjesëmarrjen e grupeve të valleve “Illyrianet” i Kishës Zoja Pajtore ,-Grupi “Gjergj Kastrioti” i Kishes Shen Palit, -Grupi i valles “Shqiponjat e Vogla” nga Toronto -Grupi i valles “Rapsha në Mërgim”me tre valle të reja si valltarja profesioniste Elvana Dedvukaj dhe grupi i saj.

Grypi i Valleve Ilyrianet soli motive me valle të veriut është një grup relativisht pranë kësaj kishte fëmijë të të gjithë moshave, por qe mjaft mbresëlënës për profesionizmin e treguar ishte Grupi Shqiponjat e vogla” që solli para shikuesve dhe fansve të tyre ( Prindërve të ardhur nga Toronto), motive arbëreshe sikur të ishin në Jugun e Italisë. Vajza si Yje dhe djem mjaft të shkathët krijuan nja tablo mjaft interesante me veshjet e tyre. Qysh në fillim më ranë në sy veshjet e tyre dhe veçova një vajzë me veshje tiranase me dimiq. A ky është “fuston Tirone” i thashë Ramazanit , i cili ma pohoi gabimin duke e quajtur fustan.

Ta dini se nuk ka grupe artistike të fëmijëve pa përkushtimin entusiazmin e pasionin e nënave të tyre. Ka në sytë e nënave të tyre shumë gëzim, ka dhe një si farë shpagim pendese që vjen pikërisht nga interpretimi i shpenguar dhe i arrirë i atyre vogëlushëve, një si farë pendese të prindërve që janë larguar nga Atdheu që vallet e fëmijëve e shpagojnë atdhedashurinë e tyre. Ishte interesant fakti se nënat e Grupit Shqiponjat e vogla, që kish ardhur tok me bijtë e bijat e tyre nga Toronto ishin fanset me të zjarrta të festivalit jo vetëm për fëmijët e tyre, por për të gjithë grupet e fëmijët që vallëzonin.

Eshtë e vështirë të gjurmosh brenda gëzimit të këtyre fëmijëve dhe shqetësimin e përkushtimit të koreografëve si Joli Paparisto, Anton Juncaj dhe Ramazan Këllezin i cili si mik përshëndeti të pranishmit për mundësinë e krijuar në këtë aktivitet, gjë që nuk e kanë arrirur në këtë formë në Kanada.

Pastaj qershia mbi tortë në fund zërat piskame të femijëve malësore -Albana Gojçaj 8 vjeç , -Valon Gjolaj 10 vjec , -Misi Gojçaj 6- vjeçare deshmon se tradita nuk vdes. Nëna e Misit, nënë si nënat, më kërkoi një video profesionale të këngës së vajzës së saj të veshur me xhubletën e bukur e të lashtë. “Kush i ka bërë rricat kështu i thashë , dhe ajo më përmendi emrin e një gruaje malësore.” Nuk ka kostum kombtar “pa lukun” përkatës jo jo nuk ka.

Duhet ta kuptojmë se nuk është anakronizëm interpretimi folklorik, por ashtu si Gjuha Shqipe është hallkë lidhje me trojet shqiptare dhe për fëmijët të lindur në mërgim. Raporti me dëshirës dhe mundësive që krijojen në një vend të huaj ndihen ne aksenti apo në mungesat e intonacionit të moderatorëve Viktoria Dedivanaj, dhe Steve Lucaj, ku herë shqipja ja kalonte anglishtes dhe herë anglishtja ja kalonte shqipes por duhen vleresuar për punën plot dëshirë e pasion. Të mos harrojmë që jemi në Amerikë dhe këta të rinj kanë lindur këtu, Muzikanti Albert Abedini bëri një shoqërim dinjitoz të të gjithë koncertit natyrisht dhe daullexhiu.

Festivali Shqiptar pranë Kishës Katolike Zoja Pajtore e Shqiptarëve në Michigan organizohet prej 30 vitesh. “Mirënjohje fëmijëve, prindërve, organizatorëve për punën e palodhur, mbështetësve tanë e falënderime të madhit Zot që bënë të kishim një Festival spektakolar këtë vit. Çdo vit e më mirë, çdo vit e më bukur. Lavdi Zotit për njerëzit e shkëlqyer të komunitetit tonë në Michigan” tha në fjalën e tij përshëndëtëse Dom Ndue Gjergji.

Ky festival tre ditor është kthyer tashmë në një traditë të padiskutueshme promovimi vlerash kombëtare e komunitare, qysh nga koncerti i fëmijëve, tek ushqimet karakteristike shqiptare, tek muzika e grupeve shqiptare bashkoi me qindra shqiptarë në Michigan në tre ditë të shpalosjes të vlerave kombtare. Natyrisht në këtë mes një përshëndetje e ngrohtë është edhe për të gjithë ata që mundësuan një aktivitet të tillë drejtuesit e festivalit dhe të Këshillit të Kishës.

E ndësa gëzimi vazhdon me këngetarët i mbledhin gjithë të rinjtë shqiptarë në valle. Duket si “një valle e madhe pa nuse” më thoshte një mik, megjithatë nga kjo valle na vijnë nuset, se të rinjtë njihet e takohen me njeri- tjetrin, dhe kështui mund të ruhet identiteti i ynë në këtë dhe të bekuar. në fakt dashuria shqiptare s’ka si është digjitale.

Diku një një fushë pas festivalit një grup fëmijësh 12 -13 vjecarë luajnë futboll amerikan. Festa e Punës është dhe fillimi i kambpionatit të Futbollit, kjo tregon se këta fëmijë për jetëojnë një realitet të dyzuar shqiptar dhe amerikan. Na duhet t’i kenë të dyja por kurrë të mos harrojnë të parin.

Fotot: Rafael Floqi

ME QË ELEFANTI NË DHOMË MUNGONTE, KANDIDATËT REPUBLIKANË U GËRRICËN ME NJËRI-TJETRIN 

by

Analizë e debatit të GOP nga Rafael Floqi /

MILWAUKEE (AP) – Kandidatët presidencialë republikanë që konkurrojnë për të qenë alternativa kryesore ndaj kandidatit kryesor Donald Trump luftuan – ndonjëherë me hidhërim – për të drejtat e abortit, mbështetjen e SHBA për Ukrainën dhe llojin e përvojës së nevojshme për të menaxhuar një qeveri federale të gjerë gjatë debatit të parë të fushatës 2024. Vendimi i ish-presidentit Donald Trump për t’u tërhequr nga debati i parë primar i GOP të Fox News këtë javë ka të ngjarë t’i kushtojë rrjetit një shans për një audiencë shumë të madhe për fundin e verës. Ai gjithashtu teston aftësinë e rrjetit për t’u kthyer sërish pas atij viti të vështirë, që ka paguar 787 milionë dollarë për të zgjidhur një padi për shpifje ashtu siç do të fillonte një gjyq, dhe duke shkarkuar personalitetin e njohur Tucker Clarson.

Donald Trump duket i pashmangshëm, edhe pse ai ishte elefanti që mungonte në dhomë por shumë republikanë përqafojnë edhe një diskutim fushate pa të.  Ish-presidenti po e anashkalon debatin dhe emri i tij u fol pak në 25 minutat e hapjes.  Dhe kjo përkundër ish-guvernatorit të Nju Xhersit, Chris Christie, i cili ka premtuar se do të ndërtojë garën e tij presidenciale rreth ndalimit të Trump, duke dhënë një përgjigje të gjatë duke mbrojtur rekordin e tij në shtetin e tij. 

Ish-zëvendëspresidenti Mike Pence mbrojti rekordin e “administratës Trump-Pence” dhe guvernatori i Floridës Ron DeSantis mori një faqe nga libri politik i Trump duke u zotuar të shkarkojë Dr. Anthony Fauçi, duke marrë duartrokitje nga turma në Milwaukee.

Por kur ishte fjala për zgjedhjen e diskutueshme më të rëndësishme me të cilën përballet partia, praktikisht të gjithë në skenën e debatit në Milwaukee të mërkurën mbrëma ata u rreshtuan pas Trumpit, i cili nuk pranoi të merrte pjesë, duke përmendur vendin komandues në sondazhe. Shumica thanë se do të mbështesnin Trumpin si kandidaturën e tyre, edhe nëse ai dënohej në një sërë rastesh të ngritura me qëllim nga juristë demokratë, që variojnë nga trajtimi i dokumenteve të klasifikuara, deri te përpjekjet e tij për të përmbysur zgjedhjet e vitit 2020 dhe roli i tij në dhënien e pagesave të parave të heshtura për një aktore pornografike dhe grave të tjera vetëm me synimin për ta larguar atë nga politika dhe gara e mundshme presidenciale.  Synim që është letra e lakmuesit për demokracinë amerikane.

Ramaswamy: “Trump,- presidenti më i mirë i shekullit të 21

“Le të flasim vetëm të vërtetën,” tha sipërmarrësi i teknologjisë Vivek Ramaswamy. “Presidenti Trump, besoj, ishte presidenti më i mirë i shekullit të 21-të. Ky është fakt.”  

Përballë një momenti kaq të paprecedent në politikën amerikane, kjo ndjenjë ishte një kujtesë e fuqisë që Trump vazhdon të ushtrojë tek partia dhe ngurrimin e shumicës së atyre që shpresojnë të marrin Shtëpinë së Bardhë të GOP për t’u përballur drejtpërdrejt me të ose me aktivitetin e tij “shkelës” të normave. Dhe foli për luftën e çdo kandidati të vetëm në fushën e mbushur me njerëz për t’u shfaqur si një kundërvënie e besueshme ndaj Trumpit me më pak se pesë muaj derisa grupet parlamentare të Iowa-s të nisin zyrtarisht procesin e nominimit të kandidatit presidencial të GOP-së. Vivek Ramaswamy është në qendër të skenës, plus momente të tjera kyçe nga debati i parë republikan.

Kjo sfidë ishte veçanërisht e mprehtë për guvernatorin e Floridës Ron DeSantis, i cili shpalli fushatën e tij në maj me bujë të madhe, por që atëherë ka luftuar për të fituar tërheqje. Ai ndonjëherë u eklipsua të mërkurën nga kandidatë me votime më të ulëta, duke përfshirë ish-zëvendëspresidentin Mike Pence, një politikan përgjithësisht i nënvlerësuar që demonstroi një anë agresive teksa pozicionohej si kandidati më me përvojë në skenë.

Pence së bashku me ish-guvernatorin e Nju Xhersit, Chris Christie, u gërricën shpesh me Ramaswamy-n. Qëllimi për pothuajse çdo kandidat ishte të përdorte ngjarjen, të organizuar nga Fox News, për të zhvendosur DeSantis nga pozicioni i tij i largët i vendit të dytë dhe për të prezantuar veten para shikuesve që sapo po futen në garë.

Shumica kundërshtojnë Trump si kandidat, nëse ai do të dënohet

Ndërsa kandidatët u ngatërruan në mënyrë të përsëritur – shpesh duke folur për moderatorët Bret Baier dhe Martha MacCallum – shumica refuzuan të kundërshtojnë Trump si kandidat, edhe nëse ai bëhet një kriminel i dënuar. Pyetja erdhi gati pas një ore debati dhe një ditë përpara se Trump të dorëzohet në Georgia, me akuzën e përpjekjes për të përmbysur zgjedhjet e shtetit të vitit 2020. Moderatorët u shfaqën duke kërkuar falje edhe për ngritjen e çështjes së një të nominuari potencialisht të burgosur, duke thënë se do të kalonte vetëm një “moment të shkurtër” duke diskutuar për njeriun që ata e quajtën “Elefanti që mungonte në dhomë”, gjë që tërhoqi brohoritjet nga publiku.

“Dikush duhet ta ndalojë normalizimin e sjelljes së keqe. Pavarësisht nëse besoni apo jo se akuzat penale janë të drejta apo të gabuara, sjellja është nën zyrën e presidentit të Shteteve të Bashkuara”, tha Christie, një aleat i dikurshëm i Trump, i cili që atëherë është bërë një kritik i ashpër i tij.

Ish-guvernatori i Arkansas, Asa Hutchinson ishte i vetmi person që qartazi refuzoi të ngrinte dorën, duke treguar se nuk do ta mbështeste Trumpin si kandidat nëse do të dënohej.

DeSantis ishte ndër ata që ngritën dorën. Ai tha se Pence “e bëri detyrën e tij” më 6 janar 2021, kur ai refuzoi të bashkohej me skemën antikushtetuese të Trump për të përmbysur votimin, por megjithatë i shtyu nikoqirët të vazhdonin përpara.

Nga ana e tij, Pence mbrojti vendimin e tij për të mos përmbysur zgjedhjet në favor të Trump, një lëvizje që i dha fund partneritetit të tyre të fortë, duke thënë se ai mbajti betimin e tij për të mbrojtur kushtetutën.

A ta mbështesim, apo jo Ukrainën ?

Por edhe pa Trumpin, debati tregoi përçarje të mprehta brenda partisë për çështje të ndryshme, duke përfshirë luftën midis Rusisë dhe Ukrainës pas pushtimit të Rusisë gati 18 muaj më parë. Si DeSantis ashtu edhe Ramaswamy thanë se kundërshtojnë më shumë financime për Ukrainën, duke argumentuar se paratë duhet të shpenzohen për sigurimin e kufirit të SHBA-së kundër trafikut të drogës dhe njerëzve.

“Si president i Shteteve të Bashkuara, detyrimi juaj i parë është të mbroni vendin tonë dhe popullin e tij”, tha DeSantis. Ramaswamy e krahasoi mbështetjen për Ukrainën me ndërhyrjet fatkeqe ushtarake të SHBA-së në Irak dhe Vietnam.

Christie, Pence dhe ish-ambasadorja e OKB-së, Nikki Haley, e cilësuan mbështetjen për Ukrainën si një detyrim moral dhe një imperativ të sigurisë kombëtare, duke paralajmëruar se presidenti rus Vladimir Putin do të vazhdojë agresionin e tij nëse ka sukses në Ukrainë, duke kërcënuar potencialisht aleatët e SHBA-së.

“Kushdo që mendon se ne nuk mund t’i zgjidhim problemet këtu në Shtetet e Bashkuara dhe të jemi udhëheqësi i botës së lirë, ka një pamje të vogël të kombit më të madh në tokë,” tha Pence.

Aborti ngatërron dhe republikanët 

Kandidatët gjithashtu u ngatërruan me abortin, duke nënvizuar sfidat e partisë për këtë çështje pasi Gjykata e Lartë rrëzoi Roe kundër Wade vitin e kaluar. Të gjithë kandidatët u identifikuan si “pro-jetës”, por ata dallonin se kur duhet të fillonin kufizimet pasi gjykata i dha fund të drejtës kushtetuese për një abort, duke çuar në një valë kufizimesh në shtetet e udhëhequra nga republikanët.

DeSantis refuzoi përsëri të thoshte nëse ai mbështet një ndalim federal.

“Unë do të qëndroj në anën e jetës. Shiko, e kuptoj që Wisconsin do ta bëjë ndryshe nga Teksasi. E kuptoj që Iowa dhe New Hampshire do të jenë të ndryshme, por unë do të mbështes kauzën e jetës si guvernator dhe si president, “tha ai.

Haley, e cila ka thënë se do të nënshkruante “absolutisht” një ndalim federal 15-javor, argumentoi për konsensus, duke thënë se ndalimi i procedurës në mbarë vendin do të ishte shumë i pamundur pa më shumë republikanë në Kongres.

“Konsensusi është e kundërta e lidershipit,” kundërshtoi Pence, i cili e ka bërë kundërshtimin e tij ndaj të drejtave të abortit një parim qendror të fushatës së tij. Pence mbështet një ndalim federal të abortit në gjashtë javë, para se shumë gra të dinë se janë shtatzënë, dhe i ka bërë thirrje fushatës që të mbështesë një ndalim kombëtar 15-javor si minimum.

Senatori i Karolinës së Jugut Tim Scott u kundërpërgjigj gjithashtu atyre që argumentuan se çështja duhet t’u lihej shteteve. “Ne nuk mund të lejojmë shtete si Kalifornia, Nju Jorku, Illinois të bëjnë abort sipas kërkesës deri në ditën e lindjes. Kjo është e pamoralshme, është joetike, është e gabuar”, tha ai.

Ramaswamy Chatbot apo tabelë qitjeje 

Ndërsa DeSantis kishte pritur të ishte objektivi kryesor si kandidati kryesor në skenë, kandidatët i përqendruan shumë nga sulmet e tyre te Ramaswamy, i cili është ngritur në sondazhe dhe përkrah shumë nga pozicionet e Trump.

“Më lejoni të trajtoj një pyetje që është në mendjen e të gjithëve në shtëpi sonte,” tha sipërmarrësi i bioteknologjisë. “Kush dreqin është ky djalë i dobët me një mbiemër qesharak?”  Ish-zëvendëspresidenti Mike Pence e quajti atë një “rishtar”, duke thënë se njerëzit nuk duhet të zgjedhin njerëz pa përvojë. Christie akuzoi Ramaswamy-n se po përpiqej të imitonte Barack Obamën dhe tha se vendi e kishte provuar tashmë këtë.

“Tani nuk është koha për trajnime në punë. Ne nuk kemi nevojë të sjellim një fillestar. Ne nuk kemi nevojë të sjellim njerëz pa përvojë”, tha Pence. Christie gjithashtu u ngatërrua me Ramaswamy.

“Më mjaftoi sonte që një djalë që tingëllon si ChatGPT të qëndrojë  këtu,” tha ai, duke iu referuar programit të bisedës së inteligjencës artificiale dhe duke e quajtur atë “amator”.

“Më përqafo ashtu siç bëre me Obamën”, u përgjigj Ramaswamy – një referencë për përqafimin e ish-presidentit nga Christie pasi një stuhi shkatërroi shtetin e tij.

Haley, e vetmja grua në skenë në një det burrash të veshur me kravata të kuqe, u përpoq të ngrihej mbi përleshjen mes palëve.

“Unë mendoj se kjo është pikërisht arsyeja pse Margaret Thatcher tha: “Nëse doni të thuhet diçka, pyesni një burrë”. Nëse doni të bëni diçka, pyesni një grua, “tha ajo.

Haley : Eshtë koha për një llogaritare në Shtëpinë e Bardhë.

Nikki Haley iu kundërvu kolegëve republikanë për shpenzimet federale duke bërë kështu pa probleme rrëshqitjen e parë të natës për një pyetje në lidhje me shpenzimet e tepërta federale dhe tundi me kokë për të vlerësuar diplomën e saj të kontabilitetit nga Clemson.

Ish-guvernatorja e Karolinës së Jugut dhe ish-ambasadorja e Kombeve të Bashkuara nuk u kthyen te rivalët e saj me përvojë në Kongres për t’i fajësuar ata – jo Joe Biden – për borxhin e vendit. 

“Ju keni Ron DeSantis. Ju keni Tim Scott. Ju keni Mike Pence. Të gjithë votuan për rritjen e borxhit. Dhe Donald Trump i shtoi 8 trilionë borxhit tonë”, tha Haley. Scott është një senator i Karolinës së Jugut, DeSantis një ish-përfaqësues i Floridës dhe Pence një ish-kongresmen nga Indiana.

Haley tha: “Pra, më thuaj. Kush janë shpenzuesit e mëdhenj? Mendoj se është koha për një kontabilist në Shtëpinë e Bardhë.”

DeSantis kopjon Trump “ You are fired”

“Je pushuar nga puna!” Ishte fjalia e famshme e Donald Trump për “The Apprentice”, por në debat, u mor përsipër nga një prej sfiduesve të tij kryesorë të GOP.  Guvernatori i Floridës Ron DeSantis tha se “një arsye kryesore” për betejat aktuale të Amerikës është “sepse se si kjo qeveri federale e trajtoi COVID-19 duke mbyllur ekonominë”.  DeSantis, i cili ka folur shpesh në gjurmët e fushatës për mënyrën se si ai “e mbajti të hapur Florida” gjatë pandemisë, tha në debat se, “Si presidenti juaj, unë kurrë nuk do t’i lejoj burokratët e shtetit të thellë t’ju mbyllin.”

Për Anthony Fauci, eksperti më i lartë i qeverisë për sëmundjet infektive gjatë pandemisë, DeSantis tha, “Ju nuk duhet të merrni dikë si Fauci dhe ta përqafoni atë. Ti e sjell Fauçin dhe e ul dhe i thua, “Anthony, je pushuar nga puna”. 

Ekonomia e “Njerëzve të Pasur në veri të Richmondit”

Por pjesa më e madhe e debatit të hershëm u përqendrua te kandidatët në skenë që rrëmbejnë Presidentin Joe Biden dhe politikat ekonomike të administratës së tij.

Për të nisur debatin, kandidatëve iu kërkua të parashtronin argumentet e tyre ekonomike duke shpjeguar pse një këngë virale që dënonte taksat e larta dhe pasurinë e elitës kishte marrë flakë. 

Guvernatori i Floridës Ron DeSantis përdori përgjigjen e tij ndaj popullaritetit të “Burrave të pasur në veri të Richmond” të Oliver Anthony për të fajësuar Presidentin Joe Biden për atë që ai e karakterizoi si “rënie amerikane”. DeSantis përfitoi gjithashtu nga një mundësi për të ndjekur djalin e Biden, Hunter, duke thënë se ai fitoi “qindra mijëra dollarë në piktura të këqija”, ndërsa amerikanët “po punojnë shumë dhe nuk mund të përballoni sende ushqimore një makinë apo një shtëpi të re”. 

Ish-guvernatori i Nju Xhersit, Chris Christie tha se ai ishte “kryesisht dakord” me përgjigjen e DeSantis, por argumentoi se ai mund të jetë një ndërtues i konsensusit pasi ai “u zgjodh si një republikan konservator në një shtet blu”.

Dy kandidatët anti-Trump u zhurmuan nga salla

Ish-presidenti Donald Trump nuk është në skenën e debatit, por audienca duket fort në këndin e tij. Turma përshëndeti ish-guvernatorin e Nju Xhersit, Chris Christie dhe ish-guvernatorin e Arkansas, Asa Hutchinson, teksa u prezantuan në debatin e së mërkurës mbrëma në Fox News. Të dy janë ndër kandidatët më të shquar anti-Trump në fushën e GOP.

Trump e anashkaloi ngjarjen për një intervistë me Tucker Carlson. Ai i tha Carlsonit: “A ulem atje për një ose dy orë, çfarëdo që do të ndodhë dhe të ngacmohem nga njerëz, që as nuk duhet të kandidojnë për president? A duhet ta bëj këtë në një rrjet që nuk është veçanërisht miqësor me mua?”  

Ish-presidenti Donald Trump u duk i gatshëm të postonte në platformën e tij “Truth Social” gjatë debatit. Ai e anashkaloi debatin dhe në vend të kësaj kreu një intervistë të regjistruar paraprakisht me Tucker Carlson që u transmetua në të njëjtën kohë.

Donald Trump u dorëzua të enjten autoriteteve në Gjeorgji me akuzat se kishte planifikuar në mënyrë të paligjshme për të përmbysur zgjedhjet e vitit 2020 në atë shtet, një paraqitje në burgun e qarkut që pritet të japë një ngjarje të parë historike: një “mug shot” të një ish-presidenti amerikan.

 Dorëzimi i Trumpit, që vjen në mes të një tronditjeje të papritur të ekipit të tij ligjor, dhe pasoi debatin presidencial në Milwaukee një natë përpara se të shfaqeshin rivalët e tij kryesorë për nominimin republikan në 2024 – një garë në të cilën ai mbetet kandidati kryesor, pavarësisht problemeve të gjera ligjore. Prania e tij në Gjeorgji, ndonëse ka të ngjarë të jetë e shkurtër, po tërheq sërish vëmendjen nga kundërshtarët e tij pas debatit në të cilin ata kërkuan të shfrytëzonin mungesën e tij për të ngritur perspektivat e tyre presidenciale. 

Ndërsa fotografia e Trumpit e arrestit mund të bëhet një motiv për një T- shirt. për GOP dhe mund t’i shtojë pikët e Trump në sondazhe, por do të gëzojë dhe turmat e urrejtësve të tij, kryesisht demokratë të zhgënjyer nga një Biden “i Lodhur”, por do të jetë dhe një dëshmi e zhgënjimit nga demokracia amerikane, kur mendon burgosjen e një kundërshtari politik si në vendet e diktaturave të cilën shqiptarët mirë e njohin. Ja vlen të kujtojmë thënien e presidentit – Ronald Reagan, 1984, gjatë një debati se “Është koha që ne të kuptojmë se jemi një komb shumë i madh për të kufizuar veten në ëndrra të vogla.”