Aurenc Bebja – Dielli

THE MISSIONARY HERALD (1894) / GJERASIM QIRIAZI, PREDIKUESI I PARË PROTESTANT SHQIPTAR

May 31, 2023 by s p

Pastor Gjerasim D. Qiriazi (1858 – 1894)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Maj 2023

“The Missionary Herald” ka botuar, në maj të 1894, në faqen n°199, një shkrim homazh për Gjerasim Qiriazin, predikuesin e parë protestant shqiptar, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Predikuesi i parë protestant shqiptar

Nga J. W. Baird, pastor i Manastirit

Burimi : The Missionary Herald, maj 1894, faqe n°199

Pastor Gjerasim D. Qiriazi, predikuesi i parë protestant shqiptar, lindi në Turnovë, afër Manastirit, më 1858; por së shpejti me prindërit e tij u largua në Manastir dhe ndoqi shkollën greke të atij vendi deri në moshën e duhur për të mësuar një zanat, kur ai u bë praktikant tek një këpucar. Kur misionarët amerikanë shkuan në atë qytet, më 1873, ai ndonjëherë ndiqte shërbesat pjesërisht nga kurioziteti dhe pjesërisht nga dashuria për ligësinë. Duke u interesuar, ai shpejt pranoi dhe ndoqi të vërtetën, ndonëse hasi në kundërshtime të konsiderueshme. Shpejt ai filloi të ndiente se Zoti e kishte thirrur për të qenë predikues dhe, pasi dha prova të mira të devotshmërisë së thellë dhe aftësisë së mirë, ai u prit në shkollën e misionit në Samokov, ku, në vitin 1882, mbaroi kursin, duke lënë një reputacion të shkëlqyer për diturinë, aftësinë, besnikërinë, energjinë, gjenialitetin dhe devotshmërinë.

Ndërsa predikonte në bullgarisht, në Shkup, ai u thirr në mbikëqyrjen e librave të Shoqërisë Biblike Britanike dhe të Huaj në Maqedoni dhe Shqipëri. Duke parë këtu një hapje pune mes bashkatdhetarëve të tij, të lënë pas dore shpirtërisht prej shekujsh, ai hyri dhe iu përkushtua ungjillëzimit të shqiptarëve, duke përkthyer, duke shpërndarë libra në shtyp, duke shkruar himne dhe duke predikuar ungjillin. Gjatë një prej turneve të tij, në nëntor 1884, ai u kap rob nga banditë dhe u mbajt peng për gjashtë muaj, duke vuajtur sprova intensive dhe të zgjatura. Ishte një mrekulli që edhe përbërja e tij e fortë kishte duruar një sforcim të tillë. Pasi u lirua, ai rifilloi punën e tij me një zell të ri, jo vetëm duke predikuar, por veçanërisht duke biseduar me njerëzit për gjërat shpirtërore dhe duke nxitur mbi ta pretendimet e Perëndisë. Për këtë punë të fundit ai kishte një talent të veçantë. Ai planifikoi një shkollë për vajza dhe, pas shugurimit të tij si ungjilltar, në vitin 1890, u vendos përgjithmonë në Korçë dhe me ndihmën e së motrës filloi shkollën, e cila, megjithë kundërshtimin e ashpër të klerikëve grekë, u rrit shpejt. Ai pati sukses në marrjen e fondeve për të blerë një vend për një shkollë dhe kishë. Kjo është ndoshta e vetmja shkollë shqiptare për vajza që është hapur. Kisha greke, së cilës i përkasin të gjithë shqiptarët e jugut që nuk janë bërë myslimanë, është përmbajtur kategorikisht të mbështesë shkollat shqipe, të inkurajojë çdo libër fetar apo përdorimin e gjuhës shqipe në kisha, kështu që deri më sot ajo nuk u ka dhënë atyre qoftë dhe një faqe lexim në gjuhën e tyre amtare dhe tani me kënaqësi do të pengonte këdo që të përdorte gjuhën shqipe. Meqenëse shtypja e trakteve nuk ishte e mundur, z. Qiriazi u shkroi shumë letra të njohurve për tema fetare. I rraskapitur nga puna, e kapi një ftohje e madhe dhe ndonëse kërkoi ndihmë në Manastir, vdiq në këtë qytet të konsumit, më 2 janar 1894. Ditët e fundit të tij ishin të qeta.

Z. Qiriazi ishte një udhëheqës i lindur, një punëtor i palodhur, një predikues tërheqës dhe mbresëlënës dhe një njeri me mendje shpirtërore. Ku është njeriu ose njerëzit që do të marrin përsipër punën për të cilën Zoti e ka thirrur këtë ungjilltar pionier?

“SHPRESAT PËR NJË SHQIPËRI TË PAVARUR NË DORË TË ANGLISË…” — INTERVISTA E ISMAIL BEJ QEMALIT PËR THE CHRISTIAN SCIENCE MONITOR NË PARIS (1916)

May 24, 2023 by s p

Ismail Bej Qemali (© Henri Manuel, Paris) — Burimi : The Christian Science Monitor, e shtunë, 18 mars 1916, faqe n°2

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 24 Maj 2023

“The Christian Science Monitor” ka botuar, të shtunën e 18 marsit 1916, në faqen n°2, intervistën ekskluzive me Ismail Bej Qemalin në Paris, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Intervistë me Ismail bej Qemalin për Shqipërinë

Historia e ngjarjeve që çuan në pavarësinë e vendit të tij shpjeguar nga burrështetasi shqiptar — Shpresat në dorë të Anglisë

(Speciale për The Christian Science Monitor)

Burimi : The Christian Science Monitor, e shtunë, 18 mars 1916, faqe n°2

Paris, Francë — Gjatë një interviste dhënë një përfaqësuesi të The Christian Science Monitor, Ismail bej Qemali, burrështetasi i njohur shqiptar, i cili fitoi pavarësinë e vendit të tij pas 20 shekujsh (këtu gabohet gazeta) nga nënshtrimi i tij ndaj sundimit turk, shpjegoi në detaje historinë e brendshme të ngjarjeve që çuan në shpalosjen e flamurit shqiptar të pavarësisë në Vlorë në muajin nëntor 1912. Këto detaje, shpjegoi ai, nuk ishin përmendur (botuar) më parë.

E gjithë jeta publike e Ismail Bej Qemalit ka qenë e bazuar në idenë e zhvillimit dhe përparimit shqiptar krah për krah me një Turqi të begatë dhe të mirëqeverisur. Këto dy elemente, tha ai, ishin thelbësore për një zgjidhje të shëndoshë të çështjes ballkanike. Ai është ndoshta i vetmi burrë shteti i mbijetuar, i cili deri në momentin e fundit punoi vazhdimisht dhe në mënyrë të qëndrueshme për ruajtjen e Turqisë dhe për t’u siguruar të gjitha racave dhe kombësive në perandori të drejtën për të marrë pjesë në qeveri dhe për të gëzuar drejtësi absolute. Turqia, megjithatë, deklaroi ai, ishte devijuar nga rruga e drejtë nga partia xhonturke, e cila kishte penguar kryerjen e të vetmes politikë me të cilën ajo mund të rigjenerohej, duke e zëvendësuar atë që e kishte çuar në shkatërrimin e plotë moral të saj.

Në verën e vitit 1912, kur lufta ballkanike dukej e pashmangshme, Qemal Beu kishte bërë përpjekjen e fundit për të ndryshuar fatet e Turqisë. Gjërat në ato ditë marshuan me shpejtësi dhe tendenca e përgjithshme e ngjarjeve rezultoi në një bashkim të shteteve ballkanike për përmbysjen e Turqisë. Për këtë periudhë u hapën negociatat nga Mbreti i Malit të Zi me qëllim që Qemal Beu ta vizitonte atë për një konferencë. Ky i fundit takoi gjeneralin Becel, të dërguarin e mbretit, i cili e nxiti të shkonte në Cetinje për të takuar mbretin, por ftesa nuk u pranua, pasi Qemal Beu e konsideroi të padëshirueshme për momentin nga pikëpamja politike. Megjithatë, ai ra dakord të shoqëronte gjeneralin Becel në Shën Porta Rosa, ku takoi të parin, Princin Mirka, dhe ku më në fund vendosi të mos e vizitonte Mbretin.

Për të parandaluar zvarritjen e Shqipërisë në Ballkanin e afërt, Princi Mirka më pas “i kërkoi Qemal Beut” të shpallte pavarësinë e Shqipërisë. Mali i Zi, tha Princi Mirka, do të lejonte që të gjitha furnizimet të kalonin nëpër territorin e tij, do të furnizonte gjithashtu një sasi materiale luftarake për Shqipërinë, në mënyrë që, nëse ishte e nevojshme, të mbronte interesat e saj nga pushtimi i Turqisë, dhe mbi të gjitha do të merrte përsipër të ndërmjetësonte me Rusinë dhe të merrte pajtueshmërinë e saj për autonominë e Shqipërisë. Qemal Beu, i cili pa se Turqisë po i vinte fundi i nervave dhe se Shqipëria do të vuante po të mos bëhej ndonjë ndryshim, parashikoi gjithashtu se do të ishte e kotë të shpallte pavarësinë e saj nëse më pas do të ishte në kapriçon e Rusisë, sepse deri tani kishte qenë një ligj i pashkruar në politikën ruse që të mos përkrahej kurrë një shtet josllav në Ballkan. Gjatë negociatave, u kuptua gjithmonë se ndërkohë që një rirregullim (riorganizim) i territorit në Ballkan ishte i pashmangshëm dhe se disa popuj duhej të çliroheshin nga sundimi i Turqisë, nëse ajo nuk reformonte menjëherë politikën e saj, Turqia, nga ana tjetër, nuk do të shkatërrohej. Pas këtij diskutimi, Ismail Qemal Beu shkoi në Kostandinopojë, ku bëri përpjekjen më të lartë të jetës së tij për ta kthyer Turqinë nga rruga që ajo kishte nisur.

Fakti që ai mund ta shihte Turqinë nga një këndvështrim i jashtëm dhe se ai e dinte saktësisht se cilat ishin planet e shteteve ballkanike, e vendosi atë në një pozicion unik për të parë qartë përpara dhe për të këshilluar se si mund të shmangej goditja e kërcënuar. Përpjekje të forta u bënë prej tij për të nxitur qeverinë të ndryshonte programin e saj, ndërkohë që kishte ende kohë për të shpëtuar Turqinë, por ato rezultuan të padobishme dhe për rrjedhojë ai bëri më të mirën që mundi, në rrethanat e krijuara, për Shqipërinë.

Pikërisht në këtë kohë Qamil Beu, anglofili i madh, ishte vezir i madh dhe i ofroi Ismail Qemal Beut postin e presidentit të “Conseil d’Etat”, por meqenëse as vetë Qamili i madh nuk ishte në gjendje të bënte ndonjë reformë të vërtetë dhe partia xhonturke atëherë ishte shumë e përkushtuar ndaj politikës së tyre, Qemal Beu refuzoi emërimin dhe para se të largohej nga Kostandinopoja shpërtheu lufta ballkanike. Kështu u bë e nevojshme që Qemal Beu të kthehej në vendin e tij sa më shpejt që të mundej dhe ai u largua nëpërmjet Vjenës, ku pati një takim me kontin Berchtold. Armiqtë e Qemal beut nuk ngurrojnë të thonë se ai ia shiti Shqipërinë te Austria, një deklaratë të cilën ai shpjegon jo vetëm që nuk ka të vërteta, por është një shpikje padyshim dashakeqe siç e kanë vërtetuar faktet.

Me të mbërritur në Vlorë në nëntor 1912, ai gjeti jo më pak se 60 delegatë që përfaqësonin jo vetëm të gjitha rrethet e vendit, por edhe besimtarët e feve ortodokse, katolike dhe myslimane, të cilët morën pjesë në një konferencë kombëtare ku ishin të gjithë krerët e shquar të Shqipërisë. U votua Pavarësia e Shqipërisë dhe Ismail Qemal beu u emërua kryetar i qeverisë së re dhe ministër i punëve të jashtme. Kushtetuta u krijua kryesisht sipas modelit të Zvicrës. Qemal Beu qëndroi në krye të qeverisë për 14 muaj, por me ardhjen e Princ Vidit, vështirësitë e tij u bënë pothuajse të pakapërcyeshme. Princi, të cilin ai e përshkruan si një jo-entitet dhe rrjedhimisht lloji më i vështirë i njeriut për t’u përballuar, ishte i hapur ndaj çdo lloj ndikimi dhe nuk kishte asnjë ide apo përvojë individuale të qeverisjes. Duke konstatuar se ai nuk mund të pranonte planet e tij për bashkimin e të gjitha interesave në mënyrë që të ndeshej me armiqtë e tyre me një front të vetëm, Qemal Beu preferoi të tërhiqej, në vend që të mbetej në pushtet si një figurë e thjeshtë.

Në përgjigje të pyetjes se pse pushtetet e ndryshme po luftonin të gjitha për Shqipërinë, Ismail Qemal Beu tha se çështja shqiptare mund të përmblidhej në pak fjalë. Fillimisht kishte një marrëveshje midis Austrisë dhe Italisë, e cila parashikonte që, pavarësisht se çfarë do të ndodhte, të dyja do të insistonin për vazhdimin e status quo-së, për sa i përket Shqipërisë. Nuk duhet menduar se ky pakt bëhej në interes të Shqipërisë, sepse, përkundrazi, të dyja lakmonin portet shqiptare të Adriatikut, ndonëse pse secila prej tyre preferonte të qëndronte pa to përgjithmonë, në vend që tjetra t’i zotëronte ato përfundimisht… Këto porte në duart e Austrisë ose Italisë do të përcaktonin praktikisht çështjen e kontrollit të Adriatikut, i cili kishte qenë molla e vërtetë e sherrit midis Austrisë dhe Italisë, dhe kështu Shqipëria kishte mbetur për një kohë të gjatë e pashqetësuar mes këtyre dy forcave. Lufta e fundit e kishte ndryshuar të gjithë këtë.

I pyetur se cila ishte politika e tij në lidhje me të ardhmen e Shqipërisë, Ismail Qemal Beu u përgjigj se e vetmja shpresë për të ardhmen e Shqipërisë ishte në Angli. Ai synonte të vazhdonte punën e tij për një Shqipëri të lirë, duke zotëruar autonominë e saj. Gjithçka që dëshironin në Shqipëri ishte që të liheshin të qetë. Ishte e rëndësishme që bota të kuptonte se shqiptarët ishin raca më e vjetër në Evropë dhe se ata dëshironin të vazhdonin qytetërimin dhe zhvillimin e tyre. Ndonëse nuk ishin të shkëlqyer si tregtarë, ata kishin qenë të shkëlqyer në mënyra të tjera. Shumë nga shtetarët dhe gjeneralët e mëdhenj të Orientit (Lindjes) ishin furnizuar nga Shqipëria dhe vendi ishte ende i aftë t’i jepte orientit një cilësi intelekti që ishte shumë e nevojshme dhe që ndoshta do të kishte vështirësi ta gjente diku tjetër.

Aktualisht atyre u ishte hequr një pjesë e madhe e territorit të tyre, sepse fqinjët e tyre, me pretendimet më të dobëta, u kishin marrë atyre të gjitha fushat dhe qytetet, duke i lënë vetëm malet. Një sipërfaqe e madhe toke, për shembull, ishte marrë nga Mali i Zi me pretendimin se në këtë territor të gjerë kishte diku një manastir të banuar nga murgj malazezë.

Bashkëkombasit e saj kërkojnë rikthimin e territorit të tyre. Nëse Shqipëria do të mbrohej, duhej kuptuar se nuk mund të përfshihej në Serbi, Greqi apo Maqedoni, e lëre më Italinë. Ata donin që kufijtë e tyre të vendoseshin mbi baza etnike. Aty ku territori zotëronte le të themi 80 për qind e lart të nënshtetasve shqiptarë, sigurisht që vetëm të tillët duhej të përfshiheshin në kufij. Për shembull, në Shkodër, mbi nëntë të dhjetat e popullsisë ishin shqiptarë dhe megjithatë Mali i Zi e pretendonte atë. Shqiptarët nuk ishin vetëm sot në shumicën dërrmuese në këtë pjesë të vendit që ata pretendojnë se është Shqipëria e së ardhmes, por të tillë kanë qenë që në lashtësi.

I pyetur se si priste që të riktheheshin të drejtat e vendit të tij, Ismail Qemal Beu tha se ai mund të përsëriste vetëm se shpresa e tij e madhe qëndronte në ndikimin që Anglia mund të sjellë në zgjidhjen përfundimtare. Nëse e gjithë historia e saj e kaluar nuk ishte një hipokrizi e madhe, të cilën ai nuk e besoi për asnjë moment të ishte rasti, Anglia ishte e detyruar të mbronte kombet e vogla. Shtetasit anglezë e dinin shumë mirë se në momentin që do të largoheshin nga ideja për t’i dhënë një mbrojtje të tillë, Anglia do të humbiste atë që përbënte thelbin kryesor të madhështisë së saj. Pavarësisht nga provat e dukshme për të kundërtën, tha Qemal Beu, unë ende ruaj besimin tim se i gjithë ndikimi i Anglisë do të përdoret për të siguruar lirinë e Shqipërisë.

THE NEW YORK TIMES (1917) / PROKLAMATA E ISMAIL QEMALIT NDAJ PARTISË KOMBËTARE SHQIPTARE TË KRIJUAR NË AMERIKË — KUNDËRPËRGJIGJIA E FAN NOLIT : “KY ZOTËRI NUK PËRFAQËSON SHQIPTARËT E AMERIKËS SIÇ PRETENDON…”

May 20, 2023 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 20 Maj 2023

“The New York Times” ka botuar, më 14 dhe 16 nëntor 1917, dy shkrime ekskluzive në lidhje me proklamatën e Ismail Bej Qemalit drejtuar asokohe Partisë Kombëtare Shqiptare të krijuar në Amerikë dhe kundërpërgjigjen e Fan Nolit ndaj kësaj proklamate, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Nxit shqiptarët këtu

Ismail Qemal Beu, duke pranuar udhëheqjen, kërkon unitetin e partisë

The New York Times, e mërkurë, 14 nëntor 1917, f.5 :

Paris, 13 nëntor — Ismail Qemal Beu, ish-president i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë, i ka lëshuar një proklamatë Partisë Kombëtare Shqiptare të krijuar së fundmi në Amerikë :

“Flaka e patriotizmit tim,” thotë ai, “nuk ka nevojë për një stimulues. Gjithsesi, besimi që më ka shprehur Partia Kombëtare Shqiptare në Amerikë është kënaqësi. Shprehja e dëshirave të vendit tonë të shtrenjtë më jep forcë dhe inkurajim të ri për t’ia kushtuar ditët e mbetura mbrojtjes së çështjes sonë të shenjtë nën flamurin e lavdishëm të heroit tonë të pavdekshëm, Skënderbeut, i cili, pas pesë shekujsh Providence, më ka dhënë nderin sinjalizues për ta shpalosur edhe një herë. Nuk do të nguroj asnjë moment për të hyrë në një luftë të re për shpëtimin e vendit tonë të dashur, duke qenë i përforcuar nga besimi dhe mbështetja e bashkatdhetarëve të mi të dashur, as nuk mund të dyshoj në suksesin e saj vetëm nëse mund të mbështetem tek ju dhe t’ju gjej të gjithë të bashkuar e të thërrasim një armëpushim ndaj rivaliteteve dhe grindjeve të vogla.”

Pas thirrjes për bashkim të shqiptarëve në Amerikë, proklamata përfundon :

“Kështu, në përfundim të luftës së madhe botërore, le të vendosim para këshillit suprem të fuqive, duke u mbështetur në ndriçimin dhe drejtësinë e tyre, argumente të pakundërshtueshme në mbështetje të të drejtave tona. Le t’i japim, pra, mundësinë këtij këshilli për të ndrequr padrejtësinë e bërë në amputimin e Shqipërisë, të cilën e përballojmë me kaq shumë dhimbje. Kështu, rikthimi i integritetit tonë territorial dhe i pavarësisë sonë kombëtare do të ofrojë një garanci solide ekuilibri dhe paqeje për popujt e Ballkanit.”

Proklamata e Ismail Qemal Beut ishte në përgjigje të një kërkese formale të Partisë Kombëtare Shqiptare, si përfaqësuese e shqiptarëve në mbarë botën, që ta udhëheqë kombin në mbrojtje të pavarësisë së tij politike dhe territoriale.

Shqiptarët në Amerikë

Presidenti i Federatës mohon që Ismail Qemal Beu i përfaqëson ata.

The New York Times, e premte, 16 nëntor 1917, f.4 :

Me telegraf për botuesin e The New York Times

Boston, 15 nëntor — Lidhur me një telegram nga Parisi të botuar në numrin e gazetës suaj të nderuar të 14 nëntorit për Ismail Qemal Beun, ju lutem të tërheq vëmendjen tuaj për faktin se ky zotëri nuk përfaqëson shqiptarët e Amerikës siç pretendon.

Përfaqësuesit e vërtetë të shqiptarëve të Amerikës janë ata të emëruar nga organizata shqiptare e cila është organizata më e madhe dhe më e rëndësishme shqiptare në Shtetet e Bashkuara dhe në mbarë botën. Përfaqësuesit e Federatës Vatra në Evropë janë : Mehmet Beu, z. Konica, anëtar i Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit të Shqipërisë; Gjyqtari Nicholas Kashetsi (Nikoll Kasheci), në Londër, Angli, dhe ish-ministri i Arsimit Dr. Mihal Turtulli, në Lozanë, Zvicër.

Imzot Fan Noli,

Presidenti i Federatës Shqiptare Vatra

Rruga Compton 97.

CHICAGO SUNDAY TRIBUNE (1928) / INTERVISTA ME FAIK KONICËN, NJË NGA KËSHILLTARËT MË TË BESUAR TË MBRETIT ZOG : “RATIFIKIMI I TRAKTAVE ME SHBA-NË, DËNIMI I SKLLAVËRISË, SHPËRBËRJA E PRONAVE MBI 25 HEKTARË, LUFTA KUNDËR MALARIES…”

May 19, 2023 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 19 Maj 2023

“Chicago Sunday Tribune” ka botuar, të dielën e 23 dhjetorit 1928, në faqen n°15, intervistën ekskluzive me Faik Konicën mbi arritjet e Shqipërisë nën udhëheqjen e Mbretit Zog, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Mbreti Zog dënon skllavërinë midis popullit shqiptar

Harton projekt-ligj për të shpërbërë pronat e mëdha

Burimi : Chicago Sunday Tribune, e diel, 23 dhjetor 1928, faqe n°15

Nga David Darrah

(Shërbimi për shtyp i Chicago Tribune)

Tiranë, Shqipëri, 22 dhjetor — Një skicë optimiste e së ardhmes së Shqipërisë nën Mbretin Zog I është dhënë sot nga Faik Bej Konica, ministri i Shqipërisë në Uashington.

Ministri Konica është një nga këshilltarët më të besuar të Mbretit Zog. Ai u kthye nga Uashingtoni një muaj më parë duke sjellë traktatin anti-luftë të Kellogg-ut dhe disa traktate të tjera miqësie dhe arbitrazhi midis republikës më të madhe në botë dhe mbretërisë më të re dhe më të vogël të Ballkanit. Këto traktate do të ratifikohen brenda pak ditësh nga parlamenti shqiptar prej pesëdhjetë e shtatë ligjvënësish.

Ministri Konica pret që të gjitha marrëveshjet e ish-republikës me Shtetet e Bashkuara të respektohen nga mbretëria aktuale e Zogut. Ai do të kthehet në Uashington javën e ardhshme me këto pakte të ratifikuara.

Do të shpërbëjë pronat e mëdhaja

Mbreti Zog është burrështetasi më i mençur dhe më i aftë që ka pasur Shqipëria dhe kapaciteti i tij për të punuar në mënyrë të vazhdueshme për orë të tëra rivalizon atë të kryeministrit Musolini, sipas ministrit Konica.

“Mbreti po vepron me aq energji sa duhet këtu,” tha ai. “Ai po i kushton vëmendjen e tij veçanërisht politikave të brendshme për rindërtimin dhe europianizimin e mbretërisë. Reforma më e gjerë dhe revolucionare e këtyre reformave të parashikuara sapo është paraqitur para Kuvendit të Shqipërisë në mesazhin e kurorës.”

“Mbreti propozon të shpërbëhen të gjitha pronat e mëdha të zotëruara nga bejlerët e fuqishëm dhe trazues, dhe me ligj do të parandalojë këdo që të zotërojë më shumë se njëzet e pesë hektarë tokë. Mbreti do të japë shembullin duke sakrifikuar pronat e tij të mëdha dhe zotërimet e familjes së tij, në mënyrë që tokat e tij të mos kenë një sipërfaqe prej më shumë se njëzet e pesë hektarë. Këto toka do i kalojnë shtetit. Shteti zotëron tashmë gjysmën e tokës në Shqipëri, dhe pas kësaj reforme do të zotërojë dy të tretat.”

Do të shfuqizojë robërinë

“Kjo reformë do të ndikojë në shfuqizimin e gjendjes së robërisë në të cilën jetojnë sot fshatarët e Shqipërisë, ashtu siç bënin dikur në mesjetë dhe nën zgjedhën turke. Gjithashtu mund të kultivohet shumë më tepër tokë. Të gjithë anëtarët e legjislaturës duke qenë pronarë tokash, reforma mund të ndeshet me kundërshtime, por Madhëria e Tij është serioz dhe i ka thënë trupës ligjvënëse se nëse nuk kalon projektligjin e reformës, ai do ta shpërndajë atë dhe do të formojë një legjislaturë tjetër.”

Ky hap që po ndërmerret tani nga mbreti është propozuar disa herë më parë nga ish-qeveritë reformatore, por nuk është realizuar kurrë për shkak të kundërshtimit të fuqishëm të bejlerëve të pasur. Ka të ngjarë të ketë një rëndësi politike në aspekte të tjera, sepse bejlerët miratuan aleancën italiane me idenë e pjesshme se Italia do ta frenonte mbretin në përpjekjet për të zvogëluar zotërimet e tyre. Kështu, në një mënyrë më të vogël, problemi i Mbretit Zog këtu në mbretërinë e prapambetur është i njëjtë me atë të mesjetës kur mbretërit kishin të bënin me baronët e fuqishëm e të pabindur.

Ministri Konica tha se aleanca italiane po funksionon mirë për interesat e Shqipërisë. Italianët po bashkëpunojnë dhe po i mbajnë aktivitetet e tyre në mënyrë rigoroze brenda kufijve të aleancës, tha ai.

Shqipërisë i duhet kapitali

“Shqipëria ka nevojë mbi të gjitha për kapital dhe shërbime teknike për shfrytëzimin e pasurisë dhe rindërtimin e saj”, vazhdoi ai. “Ne kemi nevojë për para për të tharë (drenuar/kulluar) zona të mëdha të cilat janë kënetore dhe malariale, dhe shpresoj që kapitali amerikan, i cili tani është kaq i bollshëm, mund të merret për këtë qëllim. Ka një përshtypje të gabuar jashtë shtetit se italianët kanë monopolin e shfrytëzimit ekonomik të Shqipërisë. Është e vërtetë që kemi një kredi italiane prej 50.000.000 frangash ari ($10.000.000), por nga ana tjetër kapitali në Bankën Kombëtare Shqiptare të krijuar dy vite më parë ka kontribues francezë, zviceranë dhe çeko-sllovakë. Krahas kësaj mund të krijohen banka të tjera ndihmëse kreditore pa shkelur kushtet e traktatit.”

Në vijim të planeve të tij për të marrë ndihmë të huaj në punën e mirëqenies në Shqipëri, Ministri Konica, në kalimin e tij në Romë, do të takohet me një agjent të fondacionit Rockefeller. Ai po përpiqet të krijojë një fondacion këtu për të luftuar malarien.

“Përmirësim i madh është bërë tashmë,” tha ai. “Në shenjë europianizimi, mbreti i ka ndaluar zyrtarët e shtetit të mbajnë qeleshe”.

7 UDHËTIMET E REPORTERIT REUBEN HENRY MARKHAM NËPËR SHQIPËRI RRËFYER NË GAZETËN AMERIKANE MË 1931 — PJESA E SHTATË : “NGA SARANDA PËR NË KORÇË, PËRMES DELVINËS, GJIROKASTRËS DHE PËRMETIT…”

May 17, 2023 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 17 Maj 2023

“The Christian Science Monitor” ka botuar, të hënën 23 marsit 1931, në ballinë, rrëfimin e shtatë dhe të fundit të reporterit amerikan Reuben Henry Markham rreth 7 udhëtimeve që ai ka realizuar asokohe nëpër Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

“American Valley” në Shqipëri e ndërtuar me fondet e dërguara në shtëpi nga djem që ikën larg

Burimi : The Christian Science Monitor, e hënë, 23 mars 1931, ballinë

Rrafshnaltë e pasur e rrethuar nga shkëmbinj të lartë

Udhëtimi me autobus e çon turistin përmes kanionit të dhëmbëzuar përgjatë rrjedhës blu

Nga R. H. MARKHAM

Korrespondenti i stafit të The Christian Science Monitor

Saranda, Shqipëri — Shqipëria është pak më e madhe se Belgjika. Shtrihet përgjatë detit Adriatik dhe ka formë disi si New Jersey në Shtetet e Bashkuara. Avionët shkojnë nga kryeqyteti, Tirana, në çdo cep të mbretërisë brenda një ore.

Kur të gjitha urat të jenë gati për përdorim, automobilat do të jenë në gjendje të shkojnë nga kryeqyteti në çdo pjesë të tokës brenda një dite, por aktualisht udhëtimi me automobil është shumë i ngadaltë, 125 milje është një arritje e mirë në ditë.

Duhen dy ditë për të kaluar skajin e poshtëm të Shqipërisë nga Saranda në Korçë, megjithëse distanca nuk është sigurisht më shumë se 75 milje. Nëse dikush shkon nga rruga më e drejtpërdrejtë që kalon një distancë të shkurtër përmes territorit grek, ai mund ta bëjë udhëtimin brenda një dite, qoftë edhe me kamion ose autobus, por për këtë kërkohen aq shumë formalitete sa shumica e makinave marrin rrugën e sipërme dhe më të gjatë.

Përafërsisht i ngjan një “W” me një krah të majtë të shkurtër dhe është 190 milje e gjatë. Gjysmën e parë të udhëtimit e bëra me një kamion pranë shoferit dhe gjysmën e dytë me autobusin e postës, duke paguar për të gjitha 5 dollarë.

Shihni dhëndrin amerikan

Në mëngjesin e ditës së parë kur u nisëm nga Saranda, burrat në kamion flisnin greqisht, megjithëse të gjithë ishin shqiptarë. Qyteti i parë në të cilin erdhëm, Delvina, ka shumë grekë. U ndalëm në shesh për të parë një turmë njerëzish që vinin nga kisha pas nuses dhe dhëndrit.

Vajza ishte greke, ndërsa djali shqiptar. Domethënë ai ka qenë shqiptar, por tani është amerikan dhe së shpejti do ta çojë nusen e tij përtej oqeanit. E gjithë popullata doli për t’i përshëndetur, gjë që na dha një mundësi të mirë për të parë se çfarë lloj njerëzish jetojnë këtu, dhe ky dukej qyteti më i përparuar dhe më pak oriental që kam parë në vend. Njerëzit kanë një pamje inteligjence, energjie, kulture dhe kursimtarie. Qyteti i tyre është i shpërndarë në mënyrë piktoreske mbi një numër shkëmbinjsh, të kryqëzuar nga lugina të thella dhe është një vendbanim malor, por i mungon mjerimi dhe letargjia që shihet në shumë vende të tjera. Duket se ka një inteligjencë; njerëzit padyshim që lexojnë, ndoshta janë të njohur me çështjet botërore dhe padiskutim janë tregtarë të mirë.

Përgjatë grykave të rrezikshme

Ne vazhduam udhëtimin nëpër male përgjatë grykave të rrezikshme, duke ndaluar herë pas here për të hedhur benzinë në karburator dhe pastaj zbritëm përgjatë një rruge shumë të vjetër turke që përshkon kilometra të tëra shkëmbinjsh pothuajse të fortë. Duke ardhur në një lum që ujit një fushë të gjerë, ne vijmë në bazën e poshtme të majtë të “W”, dhe u kthyem menjëherë në veri, sepse po të shkonim në jug do të hynim në Greqi.

Ne u gjendëm në një rrugë të shkëlqyer dhe pamë një sërë fshatrash të shpërndara përgjatë skajeve të luginës së sheshtë ku janë ndërtuar mbi shkëmbinjtë rrëzë maleve. Ata janë të gjithë thelbësorë dhe të begatë në pamje.

Fushat janë të rregulluara mirë, njerëzit janë të veshur mirë dhe kanë fytyra të shndritshme e të hapura. Një qytet i vogël ka një duzinë shtëpi të reja të mëdha dhe ujë të rrjedhshëm. Shumë prej njerëzve flasin greqisht. Shumë flasin edhe anglisht. Kjo është pothuajse një luginë amerikane. Shqiptarët në Amerikë po dërgojnë para për shumë shtëpi të reja, dhe djemtë që kanë qenë në Amerikë ndërtojnë të tjera.

Ne u ndalëm për darkë në Gjirokastër, të ulur me marramendje në një gjysmë duzine shkëmbinjsh dhe duke dominuar të gjithë fushën e pasur. Ka një hotel të madh dhe mbresëlënës, dhe një sërë shtëpish masive me një stil të veçantë dhe me disa dekorime. Këtu pamë dëshmi të një kulture të këndshme shqiptare. Kishte dy makina në shesh, i cili është i vetmi vend në nivel në qytet.

Traget (trap) mbi rrjedhë

Pas një drekë të nxituar, zbritëm luginën deri në pikën e mesme të “W” tonë, e cila kurorëzohet nga qyteti i vogël dhe kalaja e madhe e Tepelenës, e vendosur në kryqëzimin e dy lumenjve të mëdhenj që rrjedhin me shpejtësi. Nuk ka urë dhe na u desh të na dërgonin me traget (trap) mbi rrjedhë.

Kalimi është aq i vështirë sa e gjithë ngarkesa duhet të shkarkohet dhe të sillet veçmas, kështu që kaloi një orë e gjysmë para se të nisnim përsëri nga ana tjetër.

Kaluam përgjatë një përroi të ngushtë blu, i cili pret një kanion të thellë dhe të thepisur nëpër shkëmbinj dhe në orën 5 arritëm në qytetin e vogël të Përmetit, në gjysmë të rrugës poshtë anës së brendshme të djathtë të “W”. Këtu ura e vjetër e varur e improvizuar është shumë e dobët për të marrë kamionin, kështu që ne u ndalëm për të shkarkuar dhe për të kaluar natën. Eca përtej urës elastike në një qytet shumë kompakt, të mbushur me njerëz, që shtrihet lart në anën e një mali shkëmbor.

Një orë para se të errësohej, shikova vendin. Duke qenë një festë, shumë njerëz janë në rrugë. Dhe të gjithë janë të veshur shumë mirë. Askush nuk është këmbëzbathur. Të gjithë janë të mirëmbajtur dhe të pastër. As gratë dhe vajzat nuk u larguan dhe nuk i fshehën fytyrat e tyre kur unë kaloja. Ato nuk kanë frikë nga burrat.

Shtëpi të rregullta dhe të pastra

Ata kanë besim te vetja dhe te të tjerët dhe marrin pjesë në punët e botës së tyre të vogël. Portat janë të gjitha të hapura, njerëzit komunikojnë me njëri-tjetrin dhe duke parë nëpër oborre dhe shtëpi pashë se gjithçka ishte e rregullt, e pastër dhe e sistemuar.

Ka një sërë shkollash, të cilat të gjitha më parë kanë qenë greke. Dyqanet janë tërheqëse dhe të rregulluara mirë. Postieri kalon dhe lë letra, greke dhe shqipe, në shumë shtëpi.

Të nesërmen në mëngjes në autobus zbrita në bazën e djathtë të “W”, që qëndron pikërisht në kufirin grek; dy kufijtë, shqiptarë dhe grekë, qëndrojnë në skajet e kundërta të një ure të vogël. U kthyem përsëri në veri dhe udhëtuam për orë të tëra mbi male të larta.

Ishte ora 5 kur arritëm në fund në anën tjetër dhe, duke kaluar nga fusha më e madhe dhe më e pasur e Shqipërisë, hymë në qytetin më të madh dhe më të mirë të saj, Korçën, në cepin juglindor të mbretërisë. Ai është superior ndaj shumicës së qyteteve ballkanike të përmasave të tij dhe e bind vëzhguesin se shqiptarët janë padyshim të aftë të ndërtojnë një qytetërim, të vendosin rendin, të qeverisin veten dhe të krijojnë një shkallë kulture.

Gjatë këtij udhëtimi dyditor nga deti në të gjithë Shqipërinë jugore në Korçë pashë kontraste të dhimbshme dhe të habitshme. Ekzistonin ende dhjetëra qytete dhe fshatra të djegura. Ndonëse u bënë 16 vjet që kur u shkatërruan, rrënojat mbeten akoma në shumë vende.

Dhe ishin grekët ata që i shkatërruan. Ata pushtuan gjithë Shqipërinë e Jugut, të vendosur për ta bërë atë pjesë të Greqisë. Vetëm Korça kaloi nëpër duar nëntë herë në katër vjet. Fshatrat e djegur tregojnë se sa e nxehtë ka qenë këtu beteja midis grekëve dhe shqiptarëve

Megjithatë, shumica e shqiptarëve në këtë pjesë të vendit flasin greqisht. Një pjesë të madhe të kulturës së tyre ata e morën nga grekët. Është kryesisht falë grekëve që kjo është pjesa më premtuese dhe më e përparuar e Shqipërisë.

Ata u kanë bërë një shërbim të madh shqiptarëve dhe përparimi i Mbretërisë në të ardhmen varet jo pak nga shkalla në të cilën njerëzit më të mirë në zonat greqishtfolëse do të lejohen të udhëheqin në çështjet sociale, politike dhe ekonomike.

Për më tepër, një shekull më parë një numër shqiptarësh i bënë Greqisë shërbime të dukshme në luftën e saj çlirimtare kundër Turqisë. Pra, tani duhet shpresuar se llogaritë e vjetra janë sheshuar, se grekët dhe shqiptarët do të heqin dorë nga pretendimet e vjetra kundër njëri-tjetrit dhe do të punojnë së bashku për përparimin e përgjithshëm të Ballkanit.

Në Shqipëri ka grekë dhe në Greqi shqiptarë, dhe të dyja palët do të përfitojnë nga marrëdhëniet miqësore.

Pjesa e parë : “Arritjet e Shqipërisë nuk duhet të krahasohen me Zvicrën apo Holandën, të cilat kanë qenë të lira për shekuj, por me atë që ajo vetë ishte dje dhe pardje”

Pjesa e dytë : “Shkodra dhe lumi që “ngacmon” të gjithë zonën. Quhet Drin, por mendoj se duhet të quhet Drin Pasha, pasi u ngjan pushtuesve të egër…”

Pjesa e tretë : “Tirana është qyteti më triumfues në këtë pjesë të botës…”

Pjesa e katërt : “Durrësi antik po shndërrohet në portin kryesor të vendit. Vlora është një nga qytetet më të mira shqiptare…”

Pjesa e pestë : “Nga Vlora për në Sarandë, ndalesa në Tepelenë dhe legjendat e Ali Pashës…”

Pjesa e gjashtë : “Një vizitë në Butrint të ofron një nga ditët më mbresëlënëse dhe më të këndshme që Europa ka për t’i ofruar udhëtarit…”