Nene Tereza – Dielli

U MBAJT NË KISHËN ZOJA E SHKODRËS NË NEW YORK, SIMPOZIUMI: “25 VJET PA SHËN TEREZËN”

May 5, 2022 by s p

Sokol Paja/

Në Qendrën Kulturore NënaTereza pranë Kishës Zoja e Shkodrës në NeW York u mbajt një Simpozium kushtuar 25 vjetorit të ndarjes nga jeta të Shën Terezës. Federata Pan-Shqiptare e Amerikës-Vatra, Gazeta Illyria, Qëndra Kulturore Nënë Tereza mikpritën dhjetëra besimtarë, media, aktivistë, veprimtarë, drejtues organizatash e shoqatash shqiptare në New York e më gjerë në një mbrëmje përkujtimi ndaj shenjtores shqiptare Shën Tereza. Nën prezantimin dinjitoz të Dr. Pashko Camaj, Anëtar i Kryesisë së Këshillit të Kishës, referuesit paraqitën fakte nga jeta dhe veprimtaria e Nënë Terezës dhe ndjesi e përkujtime nga takimet personale me Shën Terezën. Në ligjeratën hapëse Dom Pjetër Popaj rrëfeu takimin me Nënë Terezën e Imzot Rrok Mirditën në kohën që sapo ishte shuguruar meshtar. “Zoti e zgjodhi Nënë Terezën për mbarë njerëzimin. Zoti e zgjodhi dritë për njerëzimin. Duke i shërbyer Zotit dhe njëri-tjetrit sidomos njerëzve në nevojë” citoi ndër të tjera Famullitari Popaj. Dom Lush Gjergji në kumtesën e tij u ndal te prezantimi i librit kushtuar Nënë Terezës “E kam në zemër popullin tem shqiptar” libër në gjuhën angleze që përmban me detaje 5 vizitat e Nënë Terezës në Kosovë, Maqedoni, Shqipëri, 7 intervista ekskluzive të Nënë Terezës dhe ndjesitë personale se çfarë ka parë e çfarë ka dëgjuar nga Nënë Tereza Don Lush Gjergji. Librin e parë ia dhuroi Dom Pjetër Popajt dhe e falenderoi për punën e jashtëzakonshme si Kryebari i grigjës së Zotit në New York e më gjërë. Dom Lush Gjergji referoi për Shën Jeronimin Ilir dhe rëndësinë e tij si dijetar, përkthyes, biblicist etj. Vehbi Bajrami u shpreh në ligjeratën e tij se libri “E kam në zemër popullin tem shqiptar” përfshin veprimtarinë e shenjtores shqiptare, shpirtin, mendjen dhe lidhjen e Nënë Terezës me popullin shqiptar dhe marrëdhënien e ngrohtë me shqiptarët e Amerikës. Z.Bajrami shpjegoi dhe takimet e Nënë Terezës në Bronx dhe objekte të kultit fetar në New York. Gjithashtu z.Bajrami shpjegoi se vëllezërit Gojçaj ndërtuan statujën e pare të Nënë Terezës në Sukryq në Tuz, shtatorja e dytë është ndertuar në Prishtinë, e treta në New York, Detroit etj. Tonin Mirakaj rrëfeu për të gjithë pjesëmarrësit takimin e ngrohtë me Nënë Terezën në New York, përjetimet dhe emocionet e jashtëzakonshme që përshkroi nga takimi me Shën Terezën. Kryetari i Vatrës Elmi Berisha në referatin e tij “Energjia hyjnore e Nënë Terezës dhe ndikimi te shqiptarët” u ndal te figura e Nënë Terezës si nënë e mbarë botës. “Kombi shqiptar vuri dritë në themelet e qytetërimit perëndimor. Ne i dhamë botës një shenjtore universale, rrezatuese, frymëzuese, krijuese. Ajo la testament për mbarë njerëzimin. Nënë Tereza i dha shkëlqim dhe krenari kombit shqiptar dhe Kishës Katolike në mbarë botën” u shpreh ndër të tjera z.Berisha. Marash Nucullaj paraqiti detaje nga lamtumira e fundit të Nënë Terezës në Indi dhe bisedat më zëvendësen e Nënë Terezës motër Nimalla për lutjet që Nënë Tereza i bënte për popullin e kombin shqiptar. Anton Raja falenderoi pjesëmarrësit dhe sponsorizuesit e dakës së Simpoziumit: Kujtim Funiqi, Pjetër Palushaj, Petrit Grishaj, Prena Bujaj dhe stafin ndihmës të Kishës që punuan me përkushtim që ky simpozium të mbesë i pa harruar në kujtesën e gjithë të pranishmëve.

NESER TE VATRA “Shenjtorja Nënë Tereza” – Leksion dhe Bashkëbisedim në Vatër

April 29, 2022 by s p

NESER TE VATRA “Shenjtorja Nënë Tereza” – Leksion dhe Bashkëbisedim në Vatër / Ftohet komuniteti shqiptar në New York e më gjërë që të marrë pjesë

Topic: Mother Teresa and the Illyrian Foundations of Western Civilization.

Abstract: Employing the life, missionary work and legacy of Albanian-born Saint Teresa of Calcutta as a case study, over the last twenty years Gëzim Alpion has argued that not only Christianity remains firmly embedded in the Illyrian tradition but that it also constitutes one of the long-ignored links between modern Albanians and their Pelasgo-Illyrian ancestors. Equally important, he contends that Mother Teresa’s ethno-spiritual roots, and her own attitude towards and application of the Christian faith illustrate some perennial features of her nation’s spiritual tradition that can be traced in the ancient Illyrians’ belief systems. Drawing on his main publications – Mother Teresa: Saint or Celebrity? (Routledge 2007) and Mother Teresa; The Saint and Her Nation (Bloomsbury Academic 2020 and 2022) – and work in progress on Mother Teresa’s ‘Dark Night of the Soul’, in his talk Alpion argues that this sainted nun’s understanding and application of Christianity offer new evidence that ancient Illyrian civilization is at the heart of the triadic composition of ancient European civilization, and that Illyrians played a key role in laying the foundations of ancient Greece and Rome. Alpion concludes that ancient Illyria paved the way for the emergence of ancient Greek and Roman civilisations just as Mother Teresa’s formative years are vital to understanding the extraordinary religious and humanitarian figure she eventually became. This causality, he advises, requires further cooperation between Albanian and non-Albanian scholars which, in turn, would, hopefully, make scholarship about Albania less dependent on ‘freelance’ type specialists.

Dr. Gëzim Alpion

The University of Birmingham, UK

Brief Biography

Gëzim Alpion has a BA from Cairo University and a PhD from Durham University, UK. He lectured at the Universities of Huddersfield, Sheffield Hallam and Newman before joining the Department of Sociology at the University of Birmingham, UK, in 2002. His specializations encompass the sociology of religion, nationalism, fame, race, media, film and authorship.

His main publications include ‘Mother Teresa: Saint or Celebrity?’(Routledge, 2007), ‘Encounters with Civilizations: From Alexander the Great to Mother Teresa’ (Routledge, 2017), ‘Mother Teresa: The Saint and Her Nation’ (Bloomsbury, 2020) and a number of studies in academic journals and edited collections. Sponsored by Arts Council England, Alpion’s plays ‘Vouchers: A Tragedy’ (2001) and ‘If Only the Dead Could Listen’ (Globic Press, 2008) were well-received by both audiences and critics in England in the 2000s. Alpion’s features and op-eds have appeared in a number of international newspapers and magazines including ‘The Guardian’, ‘The Independent’, ‘The Conversation’, ‘The Tablet’, ‘Hindustan Times’, ‘The Middle East Times’, and ‘The Hürriyet Daily News’.

In his recent publications Alpion has explored the concept of charism/a from a sociological and public theology perspective, Enoch Powell’s populist rhetoric in the context of the eugenics discourse, and the reasons for the absence of modern spiritual icons in celebrity studies. An editorial board member for various scholarly journals, including ‘Celebrity Studies’ (Routledge), Alpion is currently developing the idea of ‘fame capital’ as a variable in an intranational and international context, examining ‘the Dark Night of the Soul’ phenomenon from a sociological perspective, and exploring the role of religion in fabricating national identity. In recent years, Alpion has delivered over 70 keynote addresses and talks in 15 countries.

Alpion is considered “the most authoritative English-language author” on St Teresa of Calcutta, “the founder of Mother Teresa Studies”, and “one of the most intelligent and acute observers on the subject of Albanian culture”. He received the ‘Ambassador of Nation Award’ and the ‘Mother Teresa Award’from the Prime Minister and the President of Albania in 2019 and 2021, respectively.

Contribution to Mother Teresa Studies

Over the last two decades, Alpion has explored a number of aspects of Mother Teresa’s life and work as a private individual and public personality, arguing that they complement each other. Here are some of Alpion’s contentions in his publications and work in progress on this sainted woman.

A charismatic personality of Mother Teresa’s calibre and global reach does not come about by chance. To provide a well-rounded portrait of this influential figure, one needs to approach her in the context of her familial background, ethnic, cultural and spiritual milieus, the Albanian nation’s spiritual tradition before and after the advent of Christianity, and the impact of the Vatican and other influential powers on her people since the early Middle Ages.

Mother Teresa’s childhood traumas, ordeals and achievements indicate that her life and her nation’s history, especially her countrymen’s relationship with Roman Catholicism, are interconnected. Unravelling this interconnectedness is essential to understanding how this modern spiritual and humanitarian icon has come to epitomise her ancient nation’s cultural and spiritual DNA, and provide further evidence of the triadic – Illyro-Greco-Roman – foundation of ancient European civilisation.

Mother Teresa played an active role in the construction of her public imagesince the inception of the Missionaries of Charity in the late 1940s. She understood the value and power of mass communication before this became the focus of the Second Vatican Council.

Although essentially a spiritual person, Mother Teresa was not above and beyond politics. Throughout her missionary life, this charismatic ‘revolutionary’ never tired of building bridges like few other influential personalities.

Mother Teresa literature continues to suffer from polarised views about her work and legacy held by her supporters and detractors. Mother Teresa Studies, on the other hand, is still at an early stage. One of its challenges is to bridge the chasm between these two opposing camps. This is paramount to fathoming one of the most complex and enduring personalities of the modern age.

“NE SHQIPTARËT JU NDEROJMË SEPSE SHIKOJMË TEK JU NJË BIJË TË POPULLIT SHQIPTAR”

September 20, 2021 by s p

Letra që Nënë Tereza i shkroi Ramiz Alisë

Prof. Dr. Musa Ahmeti

Po botojmë bisedën e zbardhur nga takimi kokë me kokë i Nënë Terezës me Ramiz Alinë më 4 dhjetor 1990. – Çfarë u bisedua në këtë takim? – Pse Nënë Tereza insistonte për të marrë tri dhoma në Shqipëri për murgeshat e saj? – Cila ishte arsyea pse presidenti shqiptar, Ramiz Alija, i përmend datën 4 mars 1991, si kohën reale kur mund ta hapte shtëpinë e motrave të saj? – Cili ishte roli i ndërhyrjës së islamikëve të Arabisë Saudite në ngurrimin dhe rezervat e persidentit Ramiz Alia? – Çfarë i tha presidenti Ramiz Alia, Nënë Terezës për parashikimet te tij, rreth ndryshimeve politike në Shqipëri? – Si do ndryshoheshin Kushtetuta dhe Ligjet në Shqipëri? – Çfarë folën Ramiz Alia dhe Nënë Terza rreth sëmundjes së shekullit SIDA dhe për drogën, të cilat sipas Ramiz Alisë, nuk kishin mundur të depërtonin në Shqipëri fal izolimit që zotëronte në vend. – Rrëfimet e Nënë Terezës për angazhimet e saj dhe të motrave në gjithë botën. – Bisedat plot interes rreth konceptit të dashurisë, sakrificës, besës… etj.

Nëpër duar po kalonim dokumente origjinale te mesjetës shqiptare, ato të cilat flisnin për gjendjen e popullit dhe fisnikëve të tij, për kushtet e rënda dhe tmerret që po përjetonin nga pushtuesi, duke mos kursyer as të rinj e të vjetër, as gra e fëmijë. Në pushimin e shkurtër prej një çerek ore, morëm vesh se në cortile në me të Archivio Segreto vaticano e Bibliteca Apostolica Vaticana do të qëndronte humanistja shqiptare, Nënë Tereza, për një pushim të shkurtër. Nuk kishim dëgjuar shumë për të më parë, mirëpo kureshtja na bëri që me çdo kusht ta prisnim ta shikonim në cortile (kortilja është një vend, shëtitore, në katin e tretë në mes të Arkivit Sekret të Vatikanit dhe Bibliotekës Apostolike, ku dalin për t’u çlodhur jo vetëm studiuesit dhe punonjësit e arkivit dhe të bibliotekës, por edhe prelatët dhe të tjerë, si kardinalët, sekretarët, prefektët e kongregacioneve etj., etj.). Nuk vonoi shumë, dhe e shoqëruar nga njëri prej kardinalëve doli aty ku ishte fontana e shekullit të gjashtëmbëdhjetë edhe Nënë Tereza, një grua e imët por shumë e shkathët. Pas disa momentesh patëm fatin që t’i flisnim duke i thënë se ishim shqiptarë. Ajo buzëqeshi me ëmbëlsi dhe shkëmbyem disa fjalë. Ky nuk ishte takimi i fundit dhe as i vetmi me Nënë Terezën.

Meqë ky vit është vit i përvjetgorit të Nënë Terezës, ne vendosëm që të shtyrë nga botuesi ynë të përgatisim për botim një libër me burime dokumentare të panjohura ose fare pak të njohura si për studiues ashtu edhe për lexuesin shqiptar e të huaj, për Nënë Terezën.

Ç’është e vërteta, lëndën dokumentare kishim filluar ta mbledhim në origjinal të skanuar ose riprodhuar, të mikrofilmuar ose të fotokopjuar sipas rastit apo mundësive që na ofroheshin. Patëm fatin të takonim shumë persona e personaitete të jetës kishtare, publike, politike, kulturoe, etj., që e kanë njohur nga afër Nënë Terezën, rrëfimet e të cilëve shpesh shoqëroheshin edhe me letërkëmbim apo me dokumente të tjera të cilat sot kanë vlerë të paçmuar. Gjatë këtyre kërkimeve arritëm të sigurojmë mjaft materiale, dokumente edhe në gjuhën shqipe, të cilat gjendeshin në Shqipëri dhe gjetiu, që nga koha e krijimit të tyre, përkatësisht që nga vizita e parë e Nënë Terezës në Shqipëri, dhe deri tek e fundit e saj.

Siç e pohuam edhe më parë, një pjesë e tyre janë botuar në mënyrë fragmentare ose janë cituar nga autorë e studiues të ndryshëm, por pjesa kryesore e tyre kanë mbetur të pabotuara si tërësi. Ideja jonë për t’i botuar të gjitha mbështetet në faktin se ato përbëjnë një burim të vërtetë të kohës kur u krijuan, respektivisht gjatë kohës kur ishte gjallë Nënë Tereza, të cilat në mënyrë reale pasqyrojnë momente të ndryshme të vazhdimësisë logjike të sistemit në të cilin ishte Shqipëria, ku Nënë Tereza nuk ishte lejuar për shumë vite të shkelte, për shkak të atij sistemi, i cili po vetë ia mundësonte tani një gjë të tillë duke e pranuar ‘me përzemërsi’ dhe duke i ndarë çmimin kombëtar, siç ishte ai “Naim Frashëri”.

Nuk dëshirojmë që të gjykojmë apo të japim ndonjë përfundim për kohën kur Nënë Tereza e vizitoi Shqipërinë për herë të parë, dhe më vonë kur ajo takoi personalitete të ndryshme, duke filluar që nga presidenti i vendit, në atë kohë Ramiz Alia, personalitete të tjera të njohura, dhe deri te populli i thjeshtë. Megjithatë, nuk mund të lemë pa prekur pohimet e bëra nga ajo vetë, për përkatësinë kombëtare shqiptare, për faktin se kuptonte shqip, edhe pse nuk e fliste dot për shkak të kohës së gjatë që nuk e kishte folur atë, pastaj elementin e njohur shqiptar, besën, për të cilën ajo diskuton me presidentin Ramiz Alia në dhjetor të vitit 1990, kur ai i premton se do t’i mundësonte të hapte një shtëpi në Shqipëri.

Dokumenti që po botojmë është transkriptim stenografik i bisedës që u zhvillua gjatë takimit të Nënë Terezës me presidentin Ramiz Alia, më 4 dhjetor 1990. Ky dokument ruhet në tri kopje identike, origjinale, nga ku ne disponojmë njërën prej tyre. Dy të tjerat ruhen, njëra në arkivin e shtetit në Tiranë, dhe tjetra te prelatët kishtarë.

Përveç Nënë Terezës dhe presidentit Ramiz Alia, në transkript përmendet edhe shoqëruesja kanadeze e Nënë Terezës, pastaj Adelina Mazreku, Ciril Pistoli etj. Ndërkohë, redaktore stenografe është A. Hoxha dhe e daktilografoi L. Ilia, siç vërehet edhe nga faksimilet që po botojmë.

Ky dokument do të jetë pjesë integrale e librit që siç e theksuam në fillim është në përgatitje e sipër për botim. Përgatitja po ndihmohet nga shumë bashkëpunëtorë e kolegë shqiptarë dhe të huaj, qoftë prelatë kishtarë, studiues apo persona të zakonshëm, të cilët na kanë ofruar dhe mundësuar botimin e dokumenteve të ndryshme siç është edhe dokumenti që po botojmë, letërkëmbimi i Nënë Terezës me të tjerët, kujtime të tyre, fotografi dhe gjëra të tjera.

Dokumenti stenografik që po botojmë mban titullin “Ne shqiptarët ju nderojmë sepse shikojmë tek ju një bijë të popullit shqiptar” e kemi transkriptuar duke ruajtur grafinë origjinale, pa asnjë ndërhyrje në tekst, në shenja pikësimi apo të tjera. Së bashku me transkriptimin, po botojmë edhe faksimile të tekstit të stenografuar si dhe dy faqe të një letre autograf në anglisht të Nënë Terezës të shkruara më 4 dhjetor 1990, të cilën ajo e lexon para presidentit dhe përkthimin e saj gjendet brenda dokumentit të stenografuar.

NE SHQIPTARËT JU NDEROJMË SEPSE SHIKOJMË TEK JU NJË BIJË TË POPULLIT SHQIPTAR

Më 4. 12. 1990 shoku

Ramiz Alia priti bamërisen e mirë-

njohur me origjinë shqiptare, nënë

Terezën me të cilën zhvilloi këtë

bisedë:

Shoku Ramiz Alia: Unë ju kam ndjekur vazhdimisht sepse jeni jo vetëm nënë Tereza e Kalkutës po edhe nënë Tereza e Shqipërisë.

Nënë Tereza: Unë jam shqiptare dhe në të njëjtën kohë lidh Shqipërinë me Indinë. Kam 62 vjet që jetoj në Indi dhe kam shtetësinë indiane. Kam shkuar atje që në moshën 18 vjeç.

Shoku Ramiz Alia: Por Shqipërinë nuk e keni harruar.

Nënë Tereza: Shqipërinë nuk e kam harruar, por atje nuk kam me kë të flas shqip.

Shoku Ramiz Alia: Fjalë shqip dini?

Nënë Tereza: Di, për shembull “lutu për mua” etj.

Ju kam shkruar juve disa fjalë në gjuhën shqipe për herë të parë pas kaq vitesh.

Shoku Ramiz Alia: I kam marrë letrat, ju falemnderit shumë. Ishin letra plot dashuri e ngrohtësi për popullin shqiptar edhe për mua.

Nënë Tereza: Kam sjelle diçka për ju (është një dhuratë e vogël fetare). Unë nuk kam ar e argjend. Mezi kam pritur që të sjell motrat e mia këtu. Ne jemi shpërndarë ne 94 vende të botës. Shqipëria do të jetë i 95-ti.

Sivjet ju me bëtë një dhuratë të veçantë për 80-vjetorin e ditëlindjes sime. Për vendin tim, për popullin tim unë dua të hap këto shtëpi, edhe për motrat e mia.

Shoku Ramiz Alia: Ju përshëndes për 80-vjetorin!

Nënë Tereza: Ju falemnderit! Ishte një dhuratë vërtet e bukur. Që të gjithë këtu janë sjelle me dashuri me mua.

Shoku Ramiz Alia: Dhe duhet të sillen me dashuri, se të rrallë janë njerëzit si ju. Jeni njeriu që keni një zemër të madhe. Ju keni dhënë shumë për njerëzimin duke u kujdesur për njerëzit, për ata që vuajnë, për ata që kanë shpresë dhe ata që nuk kanë shpresë. Prandaj dhe gjithë njerëzimi ju nderon, ju nderojmë ne shqiptarët, veçanërisht, sepse shikojmë tek ju dhe një bijë të popullit shqiptar.

Nënë Tereza: Prandaj thashë që kam qenë për botën dhe mezi kam pritur të vija edhe në Shqipëri. Prandaj ju thashë që nuk kam ar e argjend t’ju jap, po unë dua t’ju jap motrat e mia dhe se bashku të bëjmë diçka të bukur.

Shoku Ramiz Alia: Shumë mirë! Dhe unë do ta marr si nga zemra dhe jam i bindur që ardhja juaj në Shqipëri ndiqet me vëmendje nga gjithë populli shqiptar.

Nënë Tereza: Njerëzit kanë shfaqur një dashuri të madhe për mua,

Shoku Ramiz Alia: Ne e kishim detyrim ndaj jush si bijë e popullit shqiptar. Ne nuk japim dot çmime Nobël.

Nënë Tereza: Ju më jepni një shtëpi.

Shoku Ramiz Alia: Çmime Nobël jo, por çmimin Naim Frashëri po, sepse ai ka qenë një poet i madh shqiptar, njeri i madh i kulturës shqiptare.

Nënë Tereza: Kishte shumë njerëz aty kur ma dhanë këtë dekoratë.

Shoku Ramiz Alia: Unë mund t’ju them një gjë, këta djemtë e televizionit e dhanë mbrëmë ceremoninë në televizion dhe fëmijët e mi u gëzuan shumë kur ju panë juve, gjithashtu, u gëzuan që kishte shumë njerëz kur e morët dekoratën.

Në Shqipëri ju nderojnë sepse dhe ju e nderoni Shqipërinë.

U lodhët pak këto ditë në Shqipëri?

Nënë Tereza: Jo, jo nuk u lodha.

Shoku Ramiz Alia: Dje ishit tek fëmijët e vegjël.

Nënë Tereza: Po, shkova në kopshtin “Nënë Tereza”. E botuan të tëra gazetat indiane dhe ishin shumë të gëzuar për këtë lajm. Indianët kanë dashuri të madhe për mua.

Shoku Ramiz Alia: Duhet te kenë dashuri, se edhe ju bëni shumë për ta. Keni bërë shume për të varfërit, për të sëmurët, por edhe për Indinë keni bërë shumë.

Nënë Tereza: Unë jam qytetare indiane.

Shoku Ramiz Alia: Ashtu është. Është mirë të bëni edhe për Indinë.

Nënë Tereza: Tani kemi hapur 6 shtëpi edhe në Bashkimin Sovjetik, në Çekosllovaki, në Rumani, Hungari, Kubë. Jemi miq me zotin Kastro.

Shoku Ramiz Alia: Shumë mirë. Gëzohem shumë. Shqipëria ndryshon e ecën përpara. Ka të mira ka edhe të këqija.

Nënë Tereza: Si çdo vend.

Shoku Ramiz Alia: Bashkë shkojnë ato. E keqja dhe e mira janë motër e vëlla. Ka suksese edhe vështirësi.

Nënë Tereza: Ka edhe dështime.

Shoku Ramiz Alia: Ka edhe dështime ndonjëherë. Ndodh edhe kjo. Në jetë çdo gjë ndodh.

Nënë Tereza: Par mjafton të mos bëhet me qëllim.

Shoku Ramiz Alia: Ashtu është. Me qëllim nuk bëhet. Ne, të paktën flas për ne drejtuesit, qeveritarët, përpiqemi te bëjmë mirë. Nënë Tereza është simboli i së mirës, simboli i bamirësisë. Ne përpiqemi që popullit tonë t’i bëjmë mirë.

Nënë Tereza: Megjithatë, unë nuk mund të bëja atë që bëj sikur të mos merrja ndihmën e të tjerëve.

Për shembull, tani që kemi ardhur këtu në Shqipëri unë nuk do të mund të bëja asgjë në rast se nuk do të më ndihmonit ju. Të gjithë thanë, po qe se presidenti thotë po, çdo gjë është në rregull, Prandaj kam ardhur t’ju them juve.

Shoku Ramiz Alia: Domethënë më vë mua përpara një përgjegjësie të rëndë.

Nënë Tereza: Motrat e mia presin në Rome për të ardhur këtu, Në rast se do të gjendet një vend, mund të vijnë që nesër. Vetëm tri dhoma duam.

Shoku Ramiz Alia: le nuk e kemi te keqen tek dhomat.

Nënë Tereza: Në Rusi, në Moskë e filluam me tri dhoma, tani kemi një shtëpi tonën.

Shoku Ramiz Alia: Nënë Tereza është e Kalkutës, po unë do ta konsideroi si nënën e Shqipërisë, prandaj do t’i qaj hallet e Shqipërisë. Shqipëria ka disa halle, ka disa probleme që duhet t’i zgjidhë në rrugën e drejtë, nënë Tereza thotë në rrugën e zotit, unë po them në rrugën e drejtë, Që t^’i bëjmë punët mirë nuk duhet t. nxitohemi. Unë mendoj nuk duhet nxituar. As në politikë nuk duhet nxituar, as në ekonomi, as në jetë.

Nënë Tereza: Jo, po për dashurinë nuk ka kufizime.

Shoku Ramiz Alia: Për dashurinë nuk ka kufizime por sidoqoftë nuk duhet nxituar, se edhe dashuria duhet të jetë e fortë.

Nënë Tereza: Dashuria shtyn përpara.

Shoku Ramiz Alia: Ashtu është, po edhe kësaj dashurie do t’i gjejmë kohën. Ka disa gjëra që duhet t^’i rregullojmë me ligjet e shtetit. Nuk besoj që nënë Tereza do të më vërë mua në vështirësi.

Nënë Tereza: Jo, në asnjë mënyrë.

Shoku Ramiz Alia: Domethënë ju doni që edhe unë si president të jem i rregullt.

Nënë Tereza: Po_, patjetër.

Shoku Ramiz Alia: Duhet të jem i rregullt me ligjet dhe Kushtetutën.

Nënë Tereza: Njerëzit duan një president të drejtë e të mirë

Shoku Ramiz Alia: E shikon, edhe nënë Tereza kështu me do.

Nënë Tereza: Po ne duhet të bëjmë diçka për popullin, është diçka që është imja, juaja e të gjithëve. Është punë e dashurisë, e paqes.

Shoku Ramiz Alia: Ne do të vendosim bashkë. Sot është 4 dhjetor. Ne do ta hapim shtëpinë këtu me 4 mars.

Nënë Tereza: Është shumë kohë, fjala është për një shtëpi të vogël.

Shoku Ramiz Alia: Shtëpia është e vogël, po puna është e madhe.

LETRA E NËNË TEREZËS PËR PRESIDENTIN E SHIPËRISË, RAMIZ ALIA

Nënë Tereza: Kam një letër për ju, të thjeshtë.

“I dashur President,

Pasi pranuat ftesën për të ardhur në Shqipëri me qëllim që të rregulloj e të përfundoj hollësitë e nevojshme për të sjellë 4 prej motrave të mia në Shqipëri, unë i anullova të tëra angazhimet me shpresën që pas takimit me ju çdo gjë do të përfundohej.

A do të jem në gjendje t’i sjell motrat. Ato po presin në Romë dhe janë gati që nesër të nisen që është ditë e mërkurë. Vetëm doja t’ju sqaroja juve. Ne nuk jemi institucion prandaj nuk do të bëjmë ceremoni fetare publike. Tani për tani na mjafton vetëm një shtëpi fare e vogël e thjeshtë ku motrat mund të jetojnë një jetë të qetë private. Mendoj që gjithë përkrahjen financiare për motrat e mia tani për tani do ta përballoj duke u dhënë atyre vetëm një dorë ndihmë prandaj ju kërkoj juve përsëri një vend ku mund të sjell motrat nesër dhe së bashku të lemë kur do të fillojnë.

Për lavdinë e zotit e për të mirën e popullit tonë. Mirënjohja ime për ju është lutja për ju dhe për popullin që i shërbeni ju.”

Kur filluam të punonim në Moskë në Bashkimin Sovjetik shkuam në një spital ku bëheshin operacionet në shtyllën kurrizore. Aty mblodhëm tërë ndihmat që i duheshin spitalit. Pastaj qeveria na dha një shtëpi. Gjithashtu po punojmë me qeverinë në Moskë që të organizojmë një shtëpi me 600 vende për të moshuar që janë gjymtuar. Në atë shtëpi të madhe kemi tri dhoma ku jetojmë.

Shoku Ramiz Alia: Unë ju kam shkruar edhe në letër dhe e keni parasysh që të gjitha rastet e fatkeqësisë i merr përsipër shteti dhe ka doktorë, infermierë, ka shërbim për të gjithë të sëmurët e fatkeqët. Këtë që do të bëjmë për ju ne do ta bëjmë në mënyrë simbolike, për ne, ndërsa për ju është në tërë kuadrin e institucionit të bamirësisë që keni. Nuk ka dyshim që është gjë

shumë e mirë. Unë kam i porositur edhe organet e drejtësisë.

Nënë Tereza: Thjesht për t’u kujdesur e për t’u shërbyer këtyre njerëzve. As para, asgjë tjetër nuk kërkojmë. Jam shumë e lirë.

Sh. Ramiz Alia: Edhe ne nuk kemi gjë’ jemi të lirë. Prandaj i thashë nënës, me do për president të mirë apo për president të keq.

Nënë Tereza: Unë lutem për ju!

Sh. Ramiz Alia: Që të jem president i mirë unë nuk kam rrugë tjetër.

Nënë Tereza: Po të me jepni mua një shtëpi ju do të jeni një president i mirë, jo i keq. Populli i Shqipërisë, shqiptarët më duan shumë.

Sh. Ramiz Alia: E di_, po do të bie në kundërshtim me ligjet.

Nënë Tereza: Për punë të tillë bamirësie dashuria nuk ka ligje.

Sh. Ramiz Alia: T’jua them unë ligjin. Sot që u mor vesh që ka ardhur nënë Tereza në Shqipëri islamikët e Arabisë Saudite kërkuan të vijnë në Shqipëri të ndihmojnë për hapjen e xhamisë. Si të bëj unë?

Nënë Tereza: T’ju them unë do t’i jap nënë Terezës një xhami për një kishë.

Sh. Ramiz Alia: Jo, nuk i them dot ashtu se nuk më lejon Kushtetuta, nuk më lejojnë ligjet. Unë do t’u them atyre kur të ndryshojë ligji. Pse iu thashë juve për në 4 mars sepse parashikoj që në shkurt ne do te kemi zgjedhjet dhe do të ndryshojmë kushtetutën. Kështu që edhe ligjërisht unë jam ballhapur përpara te gjithëve dhe të parën gjë që do e bëj, do të jetë për nënë Terezën. Domethënë i pari favor do të jetë për nënë Terezën.

Nënë Tereza: Është kohë e gjatë shumë deri në mars.

Sh. Ramiz Alia: Janë vetëm 3 muaj. Do ta rregullojmë, ne kemi një institucion për fëmijë e të rritur, të hendikapuar. Ne kemi mjekë e infermiere, po motrat tuaja mund të japin një ndihmë atje. Kjo do të jetë gjë e mirë.

Nënë Tereza: Motra që më shoqëron është murgeshë dhe infermiere, do të vijë edhe një shqiptare, një italiane dhe një nga India. Motra që është këtu është nga Ishujt Mauricius. Janë katër motra nga katër kombe te ndryshme, po me një zemër.

Sh. Ramiz Alia: Shumë mirë. Edhe ne do t’i trajtojmë si njerëzit tanë.

Nënë Tereza: Ato po presin ne Romë dhe në qoftë se ju thoni “po” ato nesër janë këtu.

Sh. Ramiz Alia: Ju me 4 mars, mos me pyesni mua are, jepni urdhër të nisen në Shqipëri dhe to të vijnë këtu. Unë po ju jap fjalën në sy ë tërëve këtu. Ju si shqiptare e dini që kur japim fjalën ne e mbajmë.

Nënë Tereza: Besa shqiptare.

Sh. Ramiz Alia: Ju e kuptoni mirë gjuhën shqipe. Nënë Tereza: Sigurisht e kuptoj, po nuk mund të flas.

Sh. Ramiz Alia: Kështu do ta bëjmë dhe do të jetë më mirë. Do të jetë një gjë e mire. Edhe populli do ta presë mirë. Po unë jua them se edhe për mua është me lehtë.

Nënë Tereza: Unë dua të bëj atë që është më e mirë.

Sh. Ramiz Alia: Atëherë më 4 mars.

Nënë Tereza: Po ju tregoj marrëveshjen që kemi bërë me BS, kemi dy shtëpi në Moskë, në Leningrad, në Gjeorgji, dhe një në Siberi, në Spitakë. Qeveria ka kërkuar të hapim dhe shtatë të tjera.

Sh. Ramiz Alia: Bashkimi Sovjetik është vend i madh.

Nënë Tereza: Na janë sjellë mjaft mirë. Gorbaçovi më ka dërguar dy letra dhe jam gëzuar shumë.

Sh. Ramiz Alia: Si jeni me shëndet tani?

Nënë Tereza: Mirë. U lutën të gjithë për mua.

Sh. Ramiz Alia: Edhe ne jemi lutur në mënyrën tonë. Te gjithë donim të shëroheshit.

Nënë Tereza: Më kanë vënë peismeker në zemër. Çdo gjë kanë bërë pa pagesë.

Sh. Ramiz Alia: Shumë mirë, një nënë Terezë ka.

Nënë Tereza: Unë kam 2000 motra dhe ne kemi 440 shtëpi në 94 shtete. Dje kanë shkuar motrat në Kamboxhia. Na kanë kërkuar të hapim një shtëpi edhe ne RP të Kinës, ne Vietnam, në Japoni, në Kore.

Sh. Ramiz Alia: Kur të vini herën tjetër do t’i shikoni motrat në punë.

Nënë Tereza: Unë gjithnjë dëshiroj të fillojnë punën motrat sepse ne jemi një familje dhe jemi shumë afër njëra-tjetrës.

Sh. Ramiz Alia: Dhe ashtu duhet të jetë. Ky është një shembull i madh që jepni ju.

Nënë Tereza: Ne mund të vinim këtu në spitalin onkologjik.

Sh. Ramiz Alia: Doktoreshë Adelina ka disa ligje të forta është edhe ajo një nenë Terezë këtu. Është e rreptë shumë, nuk pranon njeri.

Këta të Kryqit të Kuq shqiptar kanë filluar tani javën e Kryqit të Kuq dhe kërkojnë ndihma në popull. Këtë po më thoshte Cirili (Pistoli) që njerëzit ndihmojnë shumë. Kryqi i Kuq ka rëndësi shumë të madhe për të zhvilluar sidomos bamirësinë e njerëzve.

Nënë Tereza: Ata dëshirojnë shumë që të na marrin.

Sh. Ramiz Alia: Po do t’ju pranojnë medoemos me 4 mars. Unë i thashë Cirilit që të mësoje nga këmbëngulja e nënë Terezës që edhe ai për Kryqin e Kuq të punojë shumë. Po Cirili nuk është “baba Tereza”, nuk e ka atë kërkesë.

A mbani kontakt me të gjitha motrat?

Nënë Tereza: Po kontakte shumë të mira. Jemi shumë të bashkuara. Përbëhemi nga 35 kombësi.

Sh. Ramiz Alia: Po shqiptare keni?

Nënë Tereza: Janë katër. Njëra është nga Prizreni, ajo është caktuar këtu.

Sh. Ramiz Alia: Mos është ajo që ka qenë këtu përpara?

Nënë Tereza: Është motra e saj. Ajo do të jetë përgjegjësja, është shumë e mirë.

Shoku Ramiz Alia: Të gjitha janë të mira derisa i janë kushtuar një çështje të tillë që është shumë humanitare.

Nënë Tereza: Një tjetër gjë që e kemi të veçantë, të gjitha jemi në një kongregacion fetar që betohen për varfërinë, bamirësinë kurse ne kemi dhe një betim të katërt, për të bërë me gjithë zemër shërbim pa para për më të varfërit e të varfërve. Ne nuk pranojmë asnjë lloj ndihme nga qeveritë, nuk kërkojmë të mbahemi nga kisha, as rroga, jemi si zogjtë e si lulet dhe asnjëherë nuk i lejojmë njerëzit të grumbullojnë para ose fonde ne emër tonë. Jemi komplet për bamirësinë për njerëzit.

Shoku Ramiz Alia: Shumë mirë! Ishte një vepër shumë humanitare dhe vetëm një njeri me zemër të madhe mund ta bëjë këtë punë. Kjo punë ju ka mbajtur gjallë.

Nënë Tereza: Po është e vërtetë, edhe lutja.

Shoku Ramiz Alia: Edhe lutja, po në radhë të parë puna juaj dhe dashuria e njerëzve për ju.

Nënë Tereza: Është gjë shumë e bukur.

Ne kemi edhe shtëpi për ata që janë në rrugën e vdekjes. Nuk kemi institucione të tjera. Nuk kemi spitale, nuk kemi shkolla, por kemi shkolla vetëm për fëmijët e rrugëve. Ne kemi shtëpi për ata që janë duke vdekur dhe kujdesemi për 1500 persona që janë lebrozë.

Në SHBA kemi 27 shtëpi, ne Nju Jork, në Uashington, në San Françisko kemi shtëpi edhe për të kuruar nga AIDS-i

Shoku Ramiz Alia: Ne këtu në Shqipëri kemi pasur një qendër për lebrozët.

Nënë Tereza: Ma jepni mua.

Shoku Ramiz Alia: Tani nuk ka më. U shëruan dhe më kanë thënë që ka mbetur vetëm një lebroz. Ai është shëruar dhe i bëhen kura nga mjekët në shtëpinë e tij. Kështu më kanë thënë, nuk e di.

Adelina Mazreku: Kështu është.

Nënë Tereza: Ne marrim medikamente nga Zvicra që mund t’i kurojmë ata brenda 6 muajsh. Dhe rastet pozitive kthehen në negative.

Tani duhet të lutemi dhe për AIDS-in, që shkencëtarët të shpikin ilaçin kundër kësaj sëmundjeje.

Shoku Ramiz Alia: Tek ne kjo sëmundje nuk ekziston. Por kjo botë ka të mira, ka edhe të këqija. Zhvillimi, ardhja e njerëzve nga jashtë në Shqipëri, kam frikë se do të na sjellë disa të këqija, do të na sjellë dhe drogën. Sot tek ne nuk ka drogë.

Nënë Tereza: Zakonisht kjo sëmundje vjen nëpërmjet drogës. AIDS-i ka ardhur nga Afrika. Atje kemi shumë shtëpi. Nga kjo sëmundje vdesin të gjithë. Nuk mund të mbijetojë ai që vuan se nuk ka ilaçe akoma.

Shoku Ramiz Alia: Juve (i drejtohet shoqërueses së Nënë Terezës) jetoni në Nju-Jork?

Shoqëruesja: Po, unë shumicën e kohës jetoj në Nju-Jork por kam lindur në Kanada

Nënë Tereza: Kjo ka bërë filmin.

Shoku Ramiz Alia: E kam parë filmin dhe më ka pëlqyer shumë.

Shoqëruesja: Doja t^’ju sillja një kopje të tij, po nuk e mendova të përshtatshme t’jua jepja këtu. Një kopje të filmit e kam në shtëpinë ku po rrimë tani dhe do t’a lë nesër për ju.

Shoku Ramiz Alia: Ju falemnderit shumë. Ne njerëzit e mirë i kemi dashur dhe i duam gjithnjë. Punojmë që të zhvillohet e të përparojë vendi.

Nënë Tereza: Dhe njerëzit ju duan juve shumë dhe presin shumë prej jush.

Shoku Ramiz Alia: Po të punosh mirë duhet të të duan. Unë e di që presin prandaj nuk nxitohem shumë dhe u them të gjithëve që duhet kujdes se po ece shpejt te ngec këmba diku e vritesh.

Nënë Tereza: Dashuria nuk bën gabime.

Shoku Ramiz Alia: Unë jam për shtetin, për politikën.

Nënë Tereza: Unë nuk përzihem në politikë. Ajo që ju ofroj unë nuk ka të bëjë me politikën.

Shoku Ramiz Alia: E kam të qartë.

Nënë Tereza: Prandaj dua te vij sa më shpejt të jetë e mundur.

Shoku Ramiz Alia: Unë e dhashë besën.

Nënë Tereza: Unë i numëroj ditët. Do t’u them të gjitha motrave këtu të luten për ju. Kam shumë dëshirë, tani që kemi shkuar në aq shume vende, natyrisht motrat kërkojnë që edhe unë të vij në Shqipëri.

Shoku Ramiz Alia: Të vini medoemos. Zakonisht prindi i gëzohet fëmijës së fundit. Dhe ju do t’i gëzoheni shtëpisë sonë që do të hapet tani së fundi.

Nënë Tereza: Do të jem vërtet shumë e lumtur.

Shoku Ramiz Alia: Dhe ne ju presim të vini.

Nënë Tereza: Ne bëjmë gjëra të thjeshta, të vogla, nuk bëjmë gjëra të mëdha. Ne merremi me njerëz pa njeri, të vetmuar apo të gjymtuar nga ana mendore. Në këtë punën tonë kemi afruar edhe shumë njerëz të pasur, sepse nuk kemi paga. Çdo gjë vjen nga bamirësia e njerëzve. Shumë njerëz bëjnë sakrifica për të na ndihmuar, bile edhe fëmijët. Kjo i ka sjelle paqe shume njerëzve. Puna ka qenë një mjet paqeje për t’i bashkuar indutë, myslimanët, budistët etj., së bashku. Në shtëpinë tonë ku janë njerëzit duke vdekur nuk bëjmë asnjë lloj dallimi është kristian, mysliman apo i ndonjë feje tjetër, po u shërbejmë të gjithëve njësoj.

Shoku Ramiz Alia: Shumë mirë! Ishte një kënaqësi e madhe për mua bile një nder i madh që u takova me ju.

Nënë Tereza: Më vjen shume keq që nuk mund të flas shqip.

Shoku Ramiz Alia: S’ka gjë, ato fjalë që thatë i thatë mirë.

Nënë Tereza i lexon letrën e saj drejtuar ambasadorit shqiptar në Itali.

Nënë Tereza: Unë do te lutem shumë për ju! Zoti qoftë me ju! Ju bekoj ju edhe familjen tuaj!

Shoku Ramiz Alia: Ju falemnderit shumë!

Marrë me stenogramë.

Redaktore-stenografe: A. Hoxha (Firma, autograf).

Daktilografoi: L. Ilia

SHENJTJA NËNË TEREZA NË BERAT

September 19, 2021 by s p

Berati feston 5 vjetorin e shenjtërimit të Nënë Terezës me një kuvend të mrekullueshëm, të organizuar nga fondazioni “G. Toska” dhe muzeu “Solomon”.

Qytetarë të shumtë, ardhur dhe nga qytete te tjera, edhe të huaj, të ardhur dhe nga SHBA, religjiozë të të gjithë besimeve, murgesha, të rinj, shkrimtarë, deputetë, funksionare, ambasadorë, të ardhur posaçërisht nga Tirana, etj, u mblodhën në taracën e Hotel “Portik” duke patur në sfond jo vetëm portretin e Shenjtes Nënë Tereza por dhe lagjet muzeale të Beratit mijëvjeçar, me atë dritë qiellore si dhuratë per këtë ditë.

Takimin e hapi sipërmarrësi Ing. Gazmen Toska, organizatori i veprimtarisë. Shkrimtari dhe poeti Ndue Ukaj, i ardhur me familjen e tij nga Kosova, foli per jetën e Shenjtes Nënë Tereza si frymëzim dashurie dhe më pas Eda Zhiti tregoi per diten e shenjterimit te Nënë Terezes, ku ishte e pranishme në Vatikan në meshën e shenjte dhe per librin e saj, te botuar në Itali, ku permbledh emocionet dhe mbresat e grave diplomate në atë ditë.

Visar Zhiti, nisur nga pervoja vetjake, tregoi si erdhi Nënë Tereza në Shqipëri, njohjet me të, si shqiptarët shkojne drejt Saj, etj

Një intermexo: aktori i njohur Mirush Kabashi reciton nje kolazh malkengjyes me lutje te Nënë Terezes.

Dhe pastaj thirret në foltore Imzot Dom Lush Gjergji, vikar i Katedrales “Nënë Tereza” në Prishtinë, vëlla shpirteror i Nënë Terezes, Mik i saj, deshmitar i bemave te saj, biografi shqiptar me i mire i Nënë Terezes. Ai foli për universalitetin e Shenjtes tonë.

EKSPOZITA E MAKS VELOS DHE MUZEU SOLOMON

Te pranishmit aty vizituan ekspoziten me vizatime dhe skica te artistit te njohur Maks Velo, te gjitha te dhuruara Eda Zhitit, e cila i solli enkas per këtë rast te veçantë.

Me pas te ftuarit shkuan në muzeun “Solomon”, ideuar nga poeti beratas, mik yni, i ndjeri Simon Vrusho. Mbrojtja e hevrenjve gjate luftes nga shqiptarët është tregues i shpirtit shqiptar, që kulmoi me shenjteri me Nënë Terezën, gruan me të njohur te planetit…

NËNË TEREZA NGA PLAGËT TEK YJET…

September 19, 2021 by s p

Visar ZHITI

Të mbledhurit sërish së bashku për Shenjten Nënë Tereza më ngjan me një misionin. Eshtë fuqia përbashkuese e Saj. Jemi në Beratin e lashtë, biblik, me ordodoksë e myslimanë, mbi të githa me qytetarë të denjë, me ikonat e famshme të Onufrit dhe Kodikët e vyer, që, atë të Purpurtin, kur e kanë çuar të ekspozohet në Vatikan, e kanë venë në shtrat topi…

Nuk jemi larg bibliotekës së qytetit që mban emrin “Vexhi Buharaja”, poet e përkthyes nga bota e orientit, plot shpirt dhe ajo.

Për më tepër, ky takim bëhet afër Muzeut “Solomon”, që dëshmon përndjekjen dhe dashurinë njerëzore, thelbin e shenjtë të Nënës tonë Tereza. Por unë dua të kujtoj ideatorin e këtij muzeu, të urtin, me të gjitha kuptimet, Simon Vrusho, poet, humanist juaji, një nga miqtë e mi më të mirë e besnik, që kur u njohëm student e deri tani vonë, kur ai çeli këtë muze dhe bisedonim për vështirësitë që do të kishte për ta mbajtur, që aq denjësisht po e vazhdon këtë detyre humane bashkëshortja e tij, zonja Angjelina Vrusho.

Unë besoj te fuqia e Shenjtes Nënë Tereza që na mblodhi sot këtu, edhe me ata që janë në Qiell, që i duam dhe na duan…

Erdha në 5 shtator në aeroportin që mban emrin e Shenjtes tonë Nënë Tereza në Tiranë, pra, në ditën e shenjtërimit të saj, që është dhe festë zyrtare, por nuk pashë ndonjë shenjë që të na e përkujtonte, një pllakat a drita, as lule të freskëta në shtatoren e saj, aq të trishtë.

Mësomë të dua! – lutej Nënë Tereza. Të mësojmë të duam. Dhe më ngazëllen së brendshmi Berati me këtë takim dashurie.

U bënë 5 vjet nga dita kur u shenjtërua Nënë Tereza. E kujtoj atë ditë të madhe, meshën e shenjtë të kanonizimit, isha atje, në Selinë e Shenjtë në Vatikan.

Po si arritëm deri atje? Rrugëtimi drejt Nënë Terezës, i gjeneratës time, ndoshta është i njëjtë a i ngjashëm për ne, shqiptarët këtej…

* * *

Po, po, në burg dëgjova për herë të parë emrin Nënë Tereza, kur isha në Spaç, i dënuar me 10 vjet heqje lirie për poezitë e mia. Kujtoj me nderim bashkëvuajtasit e mi beratas, Prof. Luan Myftiu, Shkëlqim Kurti, Dane Zdrava, Adriatik Mustafaraj, Ushtar Çobo, Protoduarin, Rajmond Sejkon… Një pasdite, ishim një grup të burgosurish te shkallët, po shplodheshim nga puna prej skllavi në minierë, kur na afrohet një i burgosur i porsaardhur, që s’ishte i ri në burg, e kishin dënuar prapë, Gjonzeneli e kishte mbiemrin, nga Vlora.

Ç’ka ndodhur ndonjë gjë jashtë? – e pyeti njëri që e njihnin që më parë.

Para se të më riarrestonin, dëgjova fshehurazi në televizorin Italian se çmimi Nobel për Paqe iu dha një murgeshe shqiptare.

Vërtet?

Po, e dëgjova vetë. Madre Tereza. – dhe na i thoshte dhe italisht lajmin. Të burgosurit përreth u mahnitëm, por nuk po guxonin ta besonim. Mos duan të sfidojnë regjimin kështu, duke krijuar lajme të bukura? Se ndodhte dhe kështu.

Jashtë telave me gjëmba ishte viti 1979, brenda televe me gjëmba nuk hynte koha, por antikoha. Kështu erdhi Nënë Tereza së pari tek unë burg.

Por ajo ishte e ndaluar në atdhe. Edhe si emër.

Ndërkaq, më vonë, edhe pse shumë vonë, kur do të binte perandoria komuniste e do të ndryshonte bota, edhe ne njohëm Nënë Terezë, nga shenjtëria e Saj. Donin të dinim sa më shumë për të dhe si vazhdim i asaj që dëgjova në Spaç, në leximet e mia gjeta diçka nga ceremonia e Çmimit Nobel, ç’kishte ndodhur në Oslo, në kryeqytetin e Norvegjisë në ato ditë.

Rrugëve endeshin mijëra e mijëra njerëz me pishtarë drite në duar, përflakeshin xhamat, dyndeshin te hoteli ku kishte bujtur Nënë Tereza, kudo ku mund të ishte ajo, donin që ta shikonin. Në pallati mbretëror, Mbreti i Norvegjisë, Ollavi V, do t’i thoshte Nënë Terezës:

– … po sikur të mos vij nesër në ceremoni?

– E pse? – ia kthen Nënë Tereza shkujdesshëm.

– Që të mos jem unë në qendër të vëmendjes, – kishte buzëqeshur Mbreti.

– E ke gabim, në qendër s’jemi as ti, as unë, – e ndërpreu Nënë Tereza, – por Zoti…

Mbretërve, presidentëve, sundimtarëve, kujdo Nënë Tereza guxonte, duke mos e ndjerë si guxim, t’u drejtohej secilit me “ti”. Ajo beson te natyrshmëria, te vlera dhe barazia, që Zoti i ka dhënë gjithsecilit.

Si përherë në raste të tilla siperane, ishin gazetarët që do e rrethonin Nënë Terezën, që do ta pyesnin dhe fjala e Saj do të përhapej në të gjithë botën, përveçse në Shqipërinë e saj të mbyllur si një burg.

Dhe aty, si i dërguar nga Zoti, do të ishte dhe një meshtar shqiptar, i ri dhe i përunjur, vëlla shpirtër i Nënë Terezës, që e kemi midis nesh sot në Berat, Dom Lush Gjergji, që do të bëhej dhe biografi më i mirë shqiptar i Nënë Terezës. Ai e dinte më mirë se kushdo se cila ishte Nënë Tereza, nga vinte, ç’kishte qenë ajo, i dinte dramat e familjes së saj dhe të popullit të saj, që siç duket iu përshkëndijua që në atë çast se ç’do të bëhej me Nënë Terezën, sikur ia pa aureolën, breroren mbi krye. Dhe pati frymëzimin, s’dihet nga ç’tallaze parandjenjash për të ardhmen dhe aty bëri pyetjen më të thjeshtë që mund të bëhet, po aq dhe të çuditëshme për atëhere dhe sa e vlefshme për më pas:

Kush jeni Ju? – Ishte për të mbajtur frymën dhe të dëgjoje ç’do të thoshte botërisht Nëna Tereze: “Origjina ime është shqiptare. Shtetësia ime është indiane. Unë jam katolike, murgeshë e kushtuar. Për nga thirrja ime, unë i takoj tërë botës. Por zemra ime i takon tërësisht Zemrës së Jezusit”.

ARDHJA NË ATDHE

…mundi të vijë në atdheun e saj 10 vjet pas marrjes së çmimit Nobel, në 1989, pra 32 vjet më parë, në gusht, kur në tetor do të shëmbej Muri i Berlinit, që kishte ndarë vëndet dhe njerëzit, pak më parë se të binte perandoria komuniste. Sundimtarët e Tiranës, ata që nuk e kishin lejuar të shkelte tokën e saj, të takonte nënën dhe motrën, që ia vdiqën me pengun më të madh, tani i dhanë leje të shkonte dhe të vinte lule në varret e tyre.

Por dhe te varri i diktatorit. E kishin ftuar vejusha e diktatori dhe pasuesi i tij. Ç’ishte kjo, frika e Tiranës politike nga mëkatet dhe krimet e veta, që ndërkaq po përgatitej e detyruar të ndërronte sistem?

Nënë Tereza me sundimtarët e Tiranës, dëshmohet që nuk ka folur shqip.

Mendoj, jo nga që nuk po e përdorte më shqipen e saj të familjes nëpër punërat në botë, por duhet të ketë qenë dhe si një lloj qortimi i heshtur për ata që vranë shqipen e hershme liturgjike, ndërkaq Nënë Tereza mund të fliste me ta dhe me ndonjë nga gjuhët sllave, që dinte dhe që mund t’u shkonte më për shtat sundimtarëve në Tiranë, por përdori gjuhën e saj të misionit, anglishten, të kultures Perëndimore.

Kam lexuar në gazetën e madhe katolike italiane “Avvenire” një dëshmi të një shkodrani, autor librash, Marçel Hila, mik dhe imi, që thotë atë që pak veta e dinë, se varri i Enver Hoxhës dridhej në atë kohë sikur të kishte djallin brenda dhe ushtarët e shërbimit tmerroheshin e i ndërronin menjëherë.

Që Shqipëria e tërë dridhej nga djalli Enver Hoxha e dinë të gjithë. Nënë Tereza u thirr kështu dhe si ekzorciste. Dora e Saj mbi mermerin mortor është e sigurtë që i qetësoi drithmat e Shqipërisë që po i kthente fytyrën e vet të rreshkur Zotit.

Një mrekulli kjo, dhuratë qiellore dhe prej lutjeve të Nënë Terezës dhe kthimit të saj.

* * *

Kur Shqipëria jonë po hapej, drejt perëndimit, lirisë dhe demokracisë, unë shkoj në Itali, në Milano si gazetar i opozitës për një specializim.

RAI jepte çdo mbrëmje para lajmeve një lutje, video, të Nënë Terezës nga libri i porsabotuar i saj në italisht. Kërkova librin dhe e nisa ta lexoja netëve në dhomën time, një herë, dy, tre… më mahnitën lutjet e saj, të thjeshta dhe të thella, gjeta lutje për të burgosurit, e si të mos më intrigonte, për gjykatësit, lutje për të mbjellat, për ata që do të martohen, për fëmijën që do të lindë, për të dehurit, për shoferat, për kafshët, për atë që do të vdesë, për të poshtëruarit, për kohën, për emigrantët, muzikantët, për mikpritjen, për buzëqeshjen, unë jam nusja e Krishtit, thoshte ajo, lutje për ata që s’dinë të luten… ishin si poezi dhe më lindi dëshira t’i them në shqip dhe nisi kështu përkthimi i tyre. S’ishte thjesht akt letrar, ishte zbulim i lutjes, i fuqisë së saj, teksa shpesh libri më mjegullohej prej lotëve.

* * *

Ëndrra e takimit tim me Nënë Terezën u realizua me ardhjen e Saj të dytë në Tiranë, kur diktatura qe zhbërë e në pushtet ishin ngjitur liderat e lëvizjes së demokratizimit të vendit. Ndërkaq Nënë Tereza kishte pasaportë shqiptare, diplomatike.

Ajo kishte ardhur më përpara në Pallatin e Kongreseve se të vinin kreu i shtetit dhe personalitete të tjera. Iu afrova dhe unë duke fërgëlluar para asaj bardhësie të qirinjtë qiellore. Më bënë përshtypje këmbët e zbathura në sandalet e saj pelegrine. Dhe më vjen keq që në foton që bëmë vura çantën time para tyre, si për t’i mbrojtur nga një varfëri që unë s’e kuptoja atëhere, ajo ishte pasuria më e çmuar. S’po dija ç’t’i thosha:

– Kam përkthyer nga lutjet e Tua… – mërmërita.

– Mir’ ke ba! – m’u bë se m’u përgjigj. Kaq. Edhe rreptë. Pse, pyesja veten.

Më pas zbulova se Nënë Tereza, grua e ditur dhe e lauruar, me master, etj, që mbante ditar, etj, lexuese e shquar, etj, nuk kishte lexuar asnjë libër nga ato që botoheshin për të, aq të shumtë e në shumë gjuhe e kudo në botë.

Kur ndonjë shkrimtar a gazetar, biograf i Saj, i jepte librin e vet a guxonte t’i thoshte se shih, ç’kam shkruar apo po shkruaj për ju, ajo e ndërpriste dhe i thoshte: mirë po bën, duhen për t’i sensibilizuar njerëzit që bëjnë mirë. Dhe s’pranonte të dëgjonte më tej për vete.

Kur Shqipërinë për herë të parë në historinë e saj do ta vizitonte një papë, Gjon Pali II, në 25 prill 1993, Nënë Tereza erdhi që ta priste këtu, si bija “në derë të t’et”, doli në aeroportin që do të merrte emrin e saj në Tiranë dhe që të dy, ecën dorë për dore, shenjtër që do të shpalleshin më vonë.

* * *

…duhet të them diçka për luftën në gjysmën tonë, në Kosovë. Nënë Tereza pa dyshim si katolike e madhe është kundër çdo lufte dhe kundër çdo lloj arme, që nga ato të abortit dhe deri te ato të lemerishmet që shfarosin njerëz në masë, njëlloj janë e te pandemitë, që I perhaps djalli.

Që të çlirohej Kosova, ndërhyri NATO-ja dhe bëri të parën luftë morale, të shpëtonte një popull që po kërcënohej nga përzënia, nga ai eksod si në bibël, nga zhbëria.

Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Bill Clinton do të dëshmont botërisht në qershor të vitit 2002: “Nënë Tereza, ishte e para Ajo që më bëri ta dua kombin shqiptar, dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë”.

Kaq herë u kishte thënë Ajo të mëdhenjve të botës: Ndihmojeni popullin tim!

SHENJTËRIMI DHE LIDERSHIPI SHQIPTAR

(Pjesa që s’u lexua dot në kuvend)

…Sa dritë kishte ajo ditë! Në një nga dritaret e pëfaqësisë, në katin e dytë të një pallati të vjetër në Rrugën “Ottaviano” 43, kishim vënë një portret të madh të Nënë Terezës, që dukej sikur e qeshura e saj e bënte më të ëmbël ajrin dhe pelegrinët apo turistët e shumtë ndalnin, e fotografonin dhe vazhdonin në turma të shkonin për te sheshi më i bukur i të gjithë botës katolike, para Bazilikës “San Pietro”.

Isha vetëm në ambasadë, bashkëpunoja me time shoqe, punonim deri pas mesante, dërgonim relacione të shpeshta në Ministrinë tonë të Jashtme, në Tiranë dhe në Sekretarinë e Shtetit të Vatikan.

Do të mblidhej e gjithë bota atë ditë të shenjtë. Vendet që lidheshin më shumë dhe drejtpërsëdrejti me Nënë Terezën, Shqipëria e para me Kosovën, Maqedonia e Veriut, për ne, Maqedonia e Jugut dhe India do të kishin delegacionet më të mëdha shtetërore, edhe mbi 20 veta. Vendet e tjera jo. Do të vinin kryetarë shtetesh, president, mbretër, nobelistë…

Ambasadori i Maqedonisë së Veriut më tha një ditë pas njërës nga meshat në Bazilikë se s’dinte nga t’ia mbante, ata të qeverisë së tij donin që të vinin që të gjithë në ceremoni, po me të tutë si i keni punët ju, – më pyeti.

Edhe unë s’di nga t’ja mbaj, – i thashë, – s’do të vijë asnjëri…

Lejomëni të rrëfehem, ndjehem si midis miqsh në Beratin dhe të prindërve të mi.

Nga Presidenca s’kishte përgjigje a do të vinin. Edhe nga Parlamenti. Kryeministri do të vinte, por jo delegacion shtetëror, ja ashtu vetëm, me grupin e tij. Me Ministrin e Jashtëm, mbase. Nga Sekretaria e Shtetit të Vatikanit donin të dinin sa vetë do të vinin, nga Shqipëria, cili do të ishte kryetari i delegacionit shtetëror? Nëse nuk vinte presidenti? Kabineti i tij absurdshëm po bashkëpunonte me nunciaturën, jo me ambasadën e vet. Erdhi në kohë një listë nga Kryeministria, do të vinte Kryeministri, bashkëshortja, Ministri i Jashtëm dhe nja dy drejtorë të asj ministrie. Pastaj më vjen një listë e gjatë, ku presidenti i Republikës, si kryetar delegacioni do të ishte në krye të nja 25-30 vetave, bashkëshortja, stafi i tij, këshilltarë, roje, vetura. etj. Pra s’kishte vend më për të tjerë, sipas tyre. Një ditë a dy para ceremonisë dëgoi listen e vet parlamenti, do të vinte Kryetari pa bashkëshorten, me një këshilltar e nja dy deputetë. Nga opozita asnjë lajm për pjesëmarrje.

Sekretaria e Shtetit të Vatikanit më mirëkuptonte dhe priste e qetë çdo sugjerim timin, kërkesë apo shkresa që anullonin njëra-tjetrën, siç më vinin nga atdheu.

Dhe mbërriti delegacioni shqiptar, tre krerësh, presidenti me të vetët, sa shumë, që s’donin të kishin punë me askënd, veç me piceritë e Romës, kryeparlamentari, jo dhe aq shumë në grup, kryeministri – korrekt me pjesëtarët e dërgatës së tij. Ishin vendosur në hotele të ndryshme, pa paqe midis tyre.

Ndërkaq Dioqeza e Prizren-Prishtinës kishte organizuar një koncert të madh në Romë, i ndihmova dhe unë, në një kishë të famshme me artistë shqiptarë nga e gjithë bota, që vërtet ishin të shkëlqyer. Na mblodhi dhe na frymëzoi Nënë Tereza, thoshim. Mes spektatorëve pafund ishin të gjitha copërat e delegacionit tonë, edhe nga opozita, por kurrsesi bashkë.

Dhe ja, mëngjezi i 5 shtatorit, me emocione të mëdha e me shqetësime ende më të mëdha. U kërkua nga policia italiane dhe protokolli që makinat e delegacionit shqiptar si për çdo delegacion shtetëror, të ishin në rresht bashkë. Ata të presidencës, vetë presidenti u alarmuan se makina e tyre nuk ishte e para, i sqaruan se para tyre nuk ishin as makinat e Kryeministrit e as të Kryetarit të parlamentit, por ato të policisë dhe ajo e ambasadës së Shqipërisë pranë Selisë së Shenjtë, sipas protokollit. Mezi u qetësuan.

Si shumë po vepron qoftëlargu mes nesh, thosha me vete këtë varg të Nënë Terezës. “Qoftëlargu” ajo i thoshte djallit shqip.

U futëm në Vatikan, vargan vaturash të zeza, nga portat pas dhe do të dilnin në shesh duke kaluar mespërmes brenda Bazilikës mahnitëse të Shën Pjetrit. Sheshi ishte plot, një det me njerëz dhe me flamuj nga e gjithë bota. Skuqnin flamujt u bukur të Shqipërisë. Ja, dhe ata të Kosovës. Rojet e palëvizura zviceriane me shtiza në dorë, me uniformën me ngjyra, të stilizuara nga Mikelanxhelo.

Delegacionet shtetërore po zinin vendet e caktuara për to afër altarit të madh, përballë kardinalëve.

Pa i folur njëri-tjetrit u ulën në rreshtin e parë presidenti shqiptar me bashkëshorten dhe pranë saj bashkëshortja e Kryeministrit me Kryeministrin, Në rreshtin e dytë – Kryetari i Parlamentit, ndërsa në vendin e Ministrit të jashtëm ishte ambasadorja në Romë. E zura e para, tha. Vendet tona si diplomat i kishin zënë ata të shpurës së klanit të presidentit dhe bisedonin me zë të lartë, aq sa delegacionet e tjera kujtuan se po grindeshin.

Nejse. Rëndësi ka dielli. Shkëlqente mahnitshëm. Në taracat sipër, mes statujave të shumta, kamerat e gazetarëve nga e gjithë bota, edhe nga Shqipëria e Kosova. Kori i madh kishtar, muzika gregoriane, po ngriheshin nëpër ajrin biblik. Erdhi procesioni i bardhë me Papa Françeskun. Një mallëgjim hyjnor na mbushte shpirtrat.

Filloi mesha e shenjtë. Kanonizimi i Nënë Terezes tonë. U tha që është shqiptare. Kur erdhi koha që, sipas ritualit në meshë, i duhej dhënë dora njëri-tjetrit në shenjë paqeje, në gjithe atë shesh me mbi 100 mijë veta, vetëm presidenti shqiptar nuk i dha dorën kryeministrit të tij dhe e anasjellta.

Ndërkaq do të ndodhte dhe një si incident, le ta themi, por me Maqedoninë. Në broshurën e meshes së shenjtë, të shpërndarë ndër të pranishëm, në biografinë e Nënë Terezës, në anglisht ishte shkruar që ka lindur në Shkup dhe bnë kllapa ishte shtuar Shqipëri. Ambasada e Maqedonisë së Veriut, e Jugut për ne, protestoi, Shkupi s’është në Shqipëri, por kur lindi Nënë Tereza, në 1910, Shkupi ishte Sanxhak shqiptar dhe ende s’ishte shpikur Republika e Maqedonisë. Zyrtarët e Vatikanit kërkuan ndjesë, broshura s’kishte kohë të rishtypej, pas fjalës Shkup, emri Shqipëri në kllapa, u nxi, por ashtu tërhiqte më shum;e vëmendjen. Nuk di si ndodhi ky gabim, që s’ishte aq gabim, nuk besoj se u bë qëllimisht, por e ndolli një e vërtetë historike.

Nuk po zgjatem. Rëndësi ka që shqiptarët i dhanë botës sërish një shenjtore, tani moderne, të shekullit XX, që u kanonizua 5 vjet më pare në shekullin që jemi.

Shenjta Nënë Tereza është shqiptare,

por sa janë shqiptarët të Shenjtes Nënë Tereza?

Kjo është çështje. Është pyetja që kam bërë më herët. Duhet të jemi optimist megjithë vështirësitë dhe zhgënjimet. Të shkojmë drejt saj. Është ikonë përbashkuese, mbarëkombëtare. Rruga e saj është nga plagët tek yjet. Se dhe yjet janë plagë dhe plagët janë yje në universin tonë.

* * *

Ende ëndërroj që shesheve të qyteteve tona si vepra skulpturore të ketë dhe libra të hapur, të mëdhenj prej guri a bronzi a mermeri, me porosira dhe vargje të gdhëndura, nga eposi, por dhe nene të Kanunit tonë madhështor, nga Naimi e De Radës e Samiu, Ismail Qemali, Fishta, etj, e Vexhi Buharaja në qytetin e tij, etj, por kudo mund të vihen lutje dhe nga Shenjtja jonë Nënë Tereza, patjetër, ashtu siç i ka shkruar me dorë, me ato shkronjat e bukura rilindase.

Sot, në ajrin e Beratit diçka gdhëndëm dhe ne!