Rita Loloçi

Dua Lipa, artisja me famë ndërkombëtare, në jo pak raste në dalje publike ka vënë në pah se është shqiptare, se ajo nuk është e vetme po ka edhe të tjerë me origjinë nga kombi më i vjetër dhe shteti më i ri në Europë, pra nga Kosova që janë bërë pjesë e universializmit planetar.Pak kohë më parë ajo u nderua me çmimin për rol të shquar udhëheqës në trajtimin e çështjeve të rëndësishme sikurse të drejtat e grave, ndarë nga Këshilli i Atlantikut, në 60-vjetorin e themelimit të tij. Dua Lipa u vlerësua për përfshirjen e saj aktive në mbrojtjen e të drejtave të njeriut, në veçanti të viktimave të luftërave të Ballkanit, për ndihmesën e saj për fuqizimin e shtetit të ri të Kosovës, humanizmin, frymëzimin dhe krijimin e mundësive të reja për gjeratat e reja.Në një prononcim për ‘Zërin e Amerikës’, Dua Lipa tha ndër të tjera se “jam shumë e nderuar të jem këtu sot, të pranoj këtë çmim. Në emër të të gjithë të rinjve të Kosovës dhe faktit se ne jemi shtet kaq i vogël për vetëm 13 vite me një mundësi që ndoshta një ditë të bëhemi pjesë e Evropës. Kjo vërtetë është pjesë e rrugëtimit, betejës sime dhe arsyes pse jam këtu. Prandaj jam shumë mirënjohëse të jem këtu dhe të flas për diçka që është në zemrën time”. Gjithashtu ajo foli për filmin “Zgjoi”, që është propozuar të jetë një nga filmat kandidatë për çmimin prestigjioz Oscar.Dua shfrytëzoi ardhjen e saj në Uashington për të ndihmuar promovimin e filmit emocional nga Kosova që ka tërhequr vëmendje të madhe ndërkombëtare. “Ishte mrekulli. Jam prekur shumë nga rrëfimi i Fahrije Hotit, gruas në historinë e së cilës bazohet filmi. Tregon se sa shumë këmbëngulëse dhe të fuqishme janë gratë e Kosovës, sidomos në një kohë kur ndonëse kanë humbur shumë arritën të gjejnë një mënyrë për të vazhduar dhe luftuan që të arrijnë diçka që ndjenin se ishte e drejtë për to. Ishte shumë frymëzuese dhe isha shumë e nderuar të isha në shfaqjen e filmit me shumë gra tjera të fuqishme dhe të mrekullueshme. Pres me padurim dhe shpresojmë që të sigurojë nominimin për Oscars”, tha ajo.Dua dhe babai i saj muzikant, Dukagjin Lipa, drejtojnë fondacionin ‘Sunny Hill’ dhe festivalin me të njëjtin emër që mbahet në Prishtinë, nëpërmjet të cilit Kosova është futur në hartën botërore të kulturës. Artistja paralajmëroi rikthimin e fuqishëm të festivalit pas një pauze për shkak të pandemisë. Tetë herë e nominuara dhe tri herë fituesja e çmimeve ‘Grammy’, Dua Lipa foli për vendlindjen e saj dhe apeloi për heqjen e vizave ndaj qytetarëve të Kosovës.Rasti i Dua Lipës nuk është i vetëm. Ndryshe nga shumë shtete dhe kombe të tjerë, shqiptarët kanë një pasaportë që i bën krenarë kudo që ndodhen dhe kjo është pasaporta e Shën Trerëzës, nobelistes së Paqes. Një pasaportë tjetër po aq e madhe është ajo e personalitetit të shquar Ismail Kadare që falë artit të tij të magjishëm i ka bërë shqiptarët të njohur në çdo skaj të botës. Ka edhe artistë të tjerë si Inva Mula, Ermonela Jaho e shumë të tjerë, brenda dhe jashtë kufijve natyrorë, që famën e tyre artistike e bashkëshoqërojnë me mesazhe shqiptarie e qytetarie për një botë më të drejtë, më të zhvilluar, pa luftra e konflikte.

Viron KONA   

               Buka dhe liria

I keni parë ju n`pranverë fushat me grurë,

kur fruti i tyre verdhon e ato shushurijnë?

Po lulëkuqet, balerinat trupgjata si lastarë,

ngjyrëkuqet si gjaku,që simbolizonë lirinë?

Gjithnjë n`fushat e grurit ka dhe lulëkuqe,

bashkë me të lashtat rriten pranë e pranë,

natyra nuk gabon në harmoninë e gjërave,

bukën dhe lirinë nga njëra-tjetra s`i ndanë.

           Mirësi dhe dashuri

Sa mundemi shtëpinë-planet ta vizitojmë,

Ajo është e jona, më e bukura në gjithësi,

Veç lutem, atje ku ne vëmë këmbën tonë, 

T`mbjellim nga pak paqe,mirësi e dashuri.

Traditat  e t`parëve tanë i kemi të shenjta,

Kemi zakone e virtyte si rrallëkush n`jetë,

N`vështirësi i jemi gjendur fqinjit e mikut,

Për t`i dhënë dritë botës, jemi djegur vetë.

Bota na sheh me interesim të dukshëm,

E  etur të njohë thellë popullin shqiptar, 

Me vepra le të tregojmë genet tona ilire,

Kur shkojmë e vijmë si zogjtë shtegtarë.

Rruzulli ynë përthith gjithçka  brenda tij,

Dhe veprën e keqe, edhe veprën e mirë,

Ndaj le të mbjellim veç mirësi e dashuri, 

Ne bijtë e shqipeve, të Shqipërisë së lirë. 

Thesari i Justinianit

Kërkojnë, nën ethet e arit thesarkërkuesit,

pasurinë e fshehur t`perandorit Justinian,

gërmojnë gjithkund, gërmojnë parreshtur,

veçanërisht në fshatin Lin dhe diku pranë.

S`ndahen dot nga ëndërrat e s`heqin dorë,

t`bindur se nj`ditë do ta gjejnë mrekullinë,

u shkon mundi kot thesarkërkuesve t`gjorë,

“thesari  i Justinianit” është vetë fshati Lin…

……………………

Fshati Lin, ndodhet në një kodër-gadishull të bukur buzë liqenit të Pogradecit. Konsiderohet njëri nga fshatrat më piktoresk dhe më të bukur shqiptar. Vizitorët mahniten atje nga burimet gurgulluese, hijet e freskëta të pemëve, nga prania e një bazilike të lashtë kristiane, por dhe nga mozaikët e rrallë shumëngjyrësh (Shek. VI-VII), që të magjepsin me bukurinë e tyre. Prej shekujsh rrëfehet një gojëdhënë se perandori Justinian me origjinë ilire (482-565), në një moment kritikë ka fshehur në brigjet e liqenit të Ohrit në afërsi me gadishullin e Linit një pjesë të rëndësishme të thesarit të perandorisë bizantine. Kjo gojëdhënë ka 14 shekuj që rrëfehet dhe vjen deri në ditët e sotme…  

KRISTAQ BALLI

Në programin ikonografik të besimit orthodoks bën pjesë edhe një ikonë interesante, origjinalja e parë e së cilës, e quajtur “Shën Maria me tre duar” (Triherousa) e ka vendodhjen e saj në Malin e Shenjtë. Por cila është narrativa tradicionale e saj? Në shekullin e tetë gjatë kohës së Ikonoklastëve, Shën Gjoni i Damaskut (4 Dhjetor) ishte i përkushtuar në nderimin e ikonave të shenjta. Për shkak të kësaj, ai u spiunua nga perandori ikonoklast (kundërshtar i ikonave) Leo III Isauri (717-740), i cili informoi kalifin osman të Damaskut se Shën Gjoni po kryente veprime tradhtie kundër tij. Kalifi dha urdhër që t’i prisnin dorën murgut dhe t’ia çonin në treg. Në mbrëmje, pasi kalifi ia dërgoi dorën e prerë Gjonit, ky e vendosi në kyçin e parakrahut të tij dhe ra në tokë përpara ikonës së Nënës së Zotit. Murgu iu lut Shën Marisë për t’ia ngjitur e shëruar dorën që kishte shkruar e pikturuar në mbrojtje të besimit Ortodoks. Pas lutjes së gjatë, atë e zuri gjumi dhe pa në ëndërr sikur Nëna e Zotit kishte ardhur tek ai duke i premtuar shërim të shpejtë. Pasi u zgjua nga gjumi, Shën Gjoni pa që dora e tij ishte ngjitur dhe dukej e padëmtuar. Në shenjë falënderimi për këtë shërim, Shën Gjoni vendosi në ikonë një dorë të modeluar prej argjendi, nga e cila ikona mori emrin e saj “Me Tre Duar”. Sipas Traditës, Shën Gjoni shkroi një himn falënderimesh për Nënën e Zotit “I gjithë krijimi gëzohet për Ty, O i Hiri i Plotë”. Shën Gjoni i Damaskut praktikoi monasticizmin (murgërinë) në manastirin e Shën Savës dhe atje pikturoi dhe i dedikoi ikonën e tij mrekullibërëse. Lavra ia dhuroi ikonën “E Tre Duarve” për shenjtërimin e Shën Sava-s, Kryepeshkop i Serbisë ( V. 1237). Gjatë kohës së pushtimit të Serbisë nga Osmanët, disa të krishterë që donin të mbronin ikonën, ia besuan ruajtjen e ikonës së Nënës së Zotit vetë asaj. Ata e vendosën ikonën mbi një gomar, i cili vetë, pa asnjë kafshar shoqërues, vazhdoi rrugën deri në Athos dhe u ndal para manastirit Hilandar. Murgjit e vendosën ikonën në kishën katedrale (katholikon) të manastirit. Gjatë një kohe mosmarrëveshjesh mbi zgjedhjen e igumenit të këtij manastiri, Nëna e Zotit mori përsipër ta drejtojë vetë manastirin dhe që nga ajo kohë ikona e shenjtë ka zënë vendin e igumenit në tempull. Në manastirin Hilandar zgjedhet vetëm një zëvendës, dhe nga ikona e shenjtë murgjit marrin bekimimin për çdo veprim e bindje ndaj besimit dhe përsosjes së shpirtit të tyre. Prej asaj kohe kjo ikonë u bë model i ri ikonografik i tipit hodigitria dhe u praktikua dendur në të gjithë hapësirën e krishtërimit lindor si një prej tipeve mrekullibërëse të Nënës së Zotit. Gjatë një ekspedite shkencore në Malin e Shenjtë ne e kemi parë ikonën në Manastirin Hilandar, ashtu si edhe vendin ku është varrosur Rreposh Kastrioti, vëllai i Gjergj Kastriotit, në këtë manastir.Përg. K.B.

Nga E.B., Nju Jork

“Samba Griega” është një video muzikore, rezultat i bashkëpunimit mes dy krijuesve shqiptarë që jetojnë dhe veprojnë në New York, fotografit/regjisorit Ilir Rizaj dhe kinematografit Adriatik Bërdaku. Videoja është krijuar për Aggeliki, këngëtare greko-amerikane, e cila sjell një interpretim sensual dhe mbresëlënës. Rrjedha e videos e përcjell frymën e vargjeve të këngës që në original është e shkruar nga Lina Nikolakopoulou, poetesha/liricistja legjendare greke, kurse muzika është e komponuar nga Daphne Alexandri. Verzionin e tanishëm e ka aranzhuar gitaristi dhe kompozitori i mirënjohur grek, Spiros Exaras.

Intervistë eksklusive me kinematografin e talentuar Adriatik Bërdaku

Si ishte bashkëpunimi me fotografin dhe regjisorin e njohur Ilir Rizaj?

Adriatik Bërdaku: Me Ilirin u njohëm disa vite më përpara dhe mbajtëm lidhjet. Duke biseduar një ditë me tha që ka një projekt të bukur me një këngëtare greke dhe nëse isha i interesuar. Kuptohet që një bashkëpunim profesional me Ilirin është diçka qe jo të gjithë e kan fatin, unë isha i përzgjedhuri për të realizuar këtë projekt dhe e pranova me shumë kënaqësi.

Ilir Rizaj ka përvojë të jashtëzakonshme në fushën artistike dhe bashkëpunimi ishte fare i lehtë.

Si ishte procesi artistik për krijimin e videos muzikore “Samba Griega”?

Adriatik Bërdaku: Procesi u zhvillua në disa faza, së pari ishte Iliri që komunikoi me producentin dhe këngëtaren për të kuptuar idete e tyre. Pastaj ai m’i prezantoi dhe aty filluan të zbërthenim detajet e historisë nga ana teknike. Të gjithë ishin të gatshëm për të ndihmuar në realizimin artistik duke filluar nga ideja deri tek detajet më te vogla të organizimit.

Mund të na tregoni për disa projektet e tua më të fundit?

Adriatik Bërdaku: Sapo jam kthyer nga nje udhëtim pune në Honolulu, Maui, Nevada për realizimin e një programi të ri për televizionin Italian RAI. Aktualisht po merem me xhirime spotesh per Prada, Philips, dhe shumë të tjerë. Gjithashtu kemi disa projekte të tjera me Ilir Rizaj, për kengetarë të huaj dhe jo vetëm.

Po në fushën e filmit, me cilat projekte apo festivale po angazhoheni?

Adriatik Bërdaku: Në fushën e filmit kemi realizuar një projekt me regjisorin dhe skenaristin Julian Biba, “Departure”, film i cili ka marrë pjesë në shumë festivale dhe fitues i disa çmimeve. Së shpejti do realizojmë një film me metrazh të gjatë ku nuk do të mungojnë surprizat.

Si ka qenë përvoja juaj deri tani në fushën e artit në Nju Jork?

Adriatik Bërdaku: Dua të them që jam shumë i kënaqur apo i “realizuar” artistikisht në New York, kam patur shumë mundësi të bashkëpunoj dhe të njoh artista të rangut të lartë. Nuk më kanë munguar, bashkëpunimet në fushën televizive apo ato të modës. Vlen të përmend New Fashion Week të cilën ka 10 vite që bashkëpunoj për sfilatat e stilistave më me emër në botë. Gjithashtu edhe eksperienca shumë e bukur me Bashkinë e New Yorkut (NYC Media) ku bëj pjesë si operator video.

Si mund ta krahasoni me përvojën tuaj artistike në Itali dhe në Shqipëri?

Adriatik Bërdaku: Shqipëria është vendlindja ime dhe ato 5 vite punë atje më kanë ndihmuar për të përballuar shumë situata. Por Italia më ka rritur dhe më ka dhënë të gjitha mundësitë për të përparuar në këtë profesion. Në Itali mora njohuritë profesionale duke u angazhuar me televizionet më prestigjoze si RAI, MEDIASET, SKY, LA7. Pra Italia më dha shumë pë 18 vite, pothuajse gjysmën e jetës sime e kalova aty dhe u integrova duke zgjeruar hapësirat e mia profesionale, për të kërkuar më shumë nga vetja dhe për të emigruar në Amerikë.

Cilat momente do veçonit nga karriera juaj deri tani?

Adriatik Bërdaku: Të them të drejtën nuk mund të veçoj asnjë moment sepse unë këtë profesion e kam në gjak dhe e bëj me zemër. Për mua çdo moment është unik dhe e shijoj atë duke e shprehur atë nëpërmjet imazheve të mia.

Mesazhi juaj per festat e nëntorit dhe fundvitit.

Adriatik Bërdaku: Deshiroj t’i uroj të gjithë Shqiptarëve kudo që ndodhen, gëzuar festat dhe shpresoj të jemi të bashkuar gjithmonë.