Eugjen Merlika – Dielli

E VEÇANTA E GJERMANISË – DO TË JETË M’E FUQISHME N’EVROPË

July 2, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO/*

Përktheu “Corriere della Sera” Eugjen Merlika/

Koronavirusi ka nxjerrë në dukje brishtësinë e Evropës – ka thënë Angela Merkel para parlamentit gjerman që diskutonte mbi Këshillin evropian në lidhje me Recovery Fund.Atë që kancelariagjermane nuk e tha e nuk mund t’a thonte për voli ishte fakti që në këtë brishtësi ka një Vend që bën përjashtim e ky është Gjermania. E cila po del nga faza e parë e pandemisë pa dyshim më mirë se sa Franca, Italia, Spanja dhe Britania e Madhe pas-Brexit. Të njëjtit gjermanë, mund të mendohet. Në të vërtetë mbarështimi shëndetësor dhe ekonomik i lockdown-it është i paracaktuar të ndryshojë marrëdhëniet dhe dinamikat evropiane. Që Berlini ngurues e dëshëron apo jo, që kryeqytetet e tjerë e pranojnë apo jo, Evropa e s’ardhmes do të jetë dukshëm më gjermane.

Berlini jo vetëm e ka përmbajtur më mirë virusin e kufizuar numurin e vdekjeve, jo vetëm po mbështet më me efekt ekonominë: ka marrë një rol udhëheqës kur Merkel i ka hapur rrugën Recovery Fund-it të Komisionit BE. E ka bërë duke përvehtësuar projektin e Macronit, por me këtë ka shënuar një kthesë në paradigmën zotëruese deri n’atë çast, kthesë që vetëm Gjermania mund t’a bënte: vënien në bashkësi të rezervavepër të kapërcyer krizën në një kalim historik që po ndryshon barazpeshat e botës. “Është sfida m’e madhe në historinë e Evropës – tha Merkel përpara Bundestagut – e mënyra se si Evropa do t’a përballojë këtë pandemi në krahasim me të gjthë rajonet e tjera të botës, do të përcaktojë mirëqënien e qytetarëve evropianë dhe rolin e Evropës në botë”.

Në këto çaste, vdekjet nga koronavirusi në Gjermani kanë qënë rreth nëntëmijë (në 84 milion banorë). Në Francë , pothuaj 30.000, n’Itali pothuajse 35 mijë, në Spanjë më shumë se 28 mijë; mbi popullsi dukshëm më të paka në numër. Njëstudim i krahasuar i Oxford Economics mbi mënyrat se si katër ekonomitë më të mëdha të BE po i përgjigjen krizës arrin në përfundimin se do të jetë një “gjallërim jo i njëjtë, me dy shpejtësi” e mbi bazën e sasisë e të cilësisë së stimujve të përdorur nga qeveria e Berlinit dhe të16 Länder- ve, Gjermania do të dalë nga pandemia me një ekonomi të përforcuar në krahasim me të tjerat e kontinentit. Kjo nuk do të thotë se problemet e vjetra të Vendit janë zhdukur: kriza e sektorit automobilistik mbetet e thellë, sektori i shërbimeve është pak garues, financa e bankat çalojnë. Megjithatë Gjermania vendoset në qëndrën e çështjeve evropiane, siç nuk kishte qënë asnjëherë që nga 1945.

Megjithë vatrën e fundit në Vestfalinë Renane Veriore, në mbarështimin e krizës shëndetësore ka treguar se zotëron një aftësi drejtues si pak Vende të tjera. Ka rigjetur një farë qëndrueshmërie politike, me demokristianët e Merkel-it të rikthyer fuqishëm në sondazhe. Ka vërtetuar se, nëse do të duhej, që modeli i saj i defiçitit zero e borxhit publik nën kontroll është përcaktues për të patur hapësira bilanci në çastet e krizave. Po fuqizon hegjemoninë e saj në Vendet e Veriut të Evropës, të cilët, në një farë mënyre, do të pranojnë Recovery Fund; n’ata tëLindjes që do të mbahen afër nëpërmjet bilancit të BE për vitet 2021 – 2027; n’ata mesdhetarë në sajë të ndihmave evropiane të paracaktuara për ta dhe të faktit që zinxhirët e prodhimit të vlerave, në brëndësi të të cilave Italia ka një rol të rëndësishëm , priren gjithënjë e më shumë të kenë zemrën e tyre në Gjermani. Për më tepër boshti me Francën është bërë i qëndrueshëm.

Jo vetëm aq. Ndërmjet Vendeve të mëdha të botës, me gjasë Gjermania do të jetë ajo që do të dalë më pak e dëmtuar nga kriza: më mirë se Shtetet e Bashkuara me dobësitë e tyre të brëndëshme e mungesën ndërkombëtare, më mirë se sa Kina të cilën bota e quan përgjegjëse për pandeminë; më mirë se sa Hindia e Brazili (ndoshta vetëm Japonia, ndërmjet të mëdhejve, mund të ketë rezultate të ngjajshme me ata gjermane, por në një fushë shumë të ndryshme). Një vlerësim i fuqishëm global i Gjermanisë do të pasqyrohet mbi raportin e forcave në BE.

Barazpesha e re evropiane që po krijohet ndryshon pritshmëritë politike për të gjithë kryeqytetet e për të gjitha qeveritë. Edhe Roma, veçanërisht Roma, siç është parë këto ditë, duhet t’a studjojë.

*“Corriere della Sera”, 28 qershor 2020- Përktheu Eugjen Merlika

UJDIA ZGJEDHORE DHE PRITSHMËRIA E SHQIPTARËVE

June 16, 2020 by dgreca

Shkruan Eugjen MERLIKA-Itali/

Fjala “reformë”, në zanafillën e saj do të thotë “të formojë sërishmi”, të ndreqë , të korigjojë, të japë një formë më të mirë, më të dobishme, më të përshtatëshme për qëllimin.

Sa i a arrin qëllimit e ashtuquajtura reformë zgjedhore shqiptare e vitit 2020, ka shumë për të rrahur mendime. Domosdoshmëria e rishbërjes së ligjit zgjedhor erdhi si pasojë e shtrembërimeve në atë sistem të sjella nga disa dukuri të përsëritura në vite, të cilat erdhën duke u majisur deri në kufijtë e mospranimit, për të mos thënë n’ata shkandullorë. Këto dukuri ranë aq shumë në sy, sa u pasqyruan edhe në shtypin evropian e tërhoqën vëmëndjen e diplomacive të huaja (SHBA dhe BE) që, fatmirësisht, e kanë vënë nën sqetulla jetën politike shqiptare, krejtësisht të paaftë të drejtojë një Vend në caqet e në standartet e një demokracie perëndimore. Që këtu rrjedh domosdoshmëria e ndërhyrjes në pikat nevralgjike të sistemit të sëmurë, me shpresën e vagët që të mund të synohet në shëndoshjen e tij që paraqet vështirësi të pakapërcyeshme pa funksionimin e një drejtësie të saktë e të shkëputur krejtësisht nga ndikimi i politikës.

Mendoj se problemi thelbësor që vihet para shoqërisë shqiptare dhe jo vetëm i saj, është ai i meritokracisë, i vlerësimit dhe njohjes së meritës vetiake të secilit, i përzgjedhjes dhe përgatitjes së klasës drejtuese që, në mënyrë paradoksale, në njëzet vitet e fundit në Shqipëri paraqet një rënie të lirë përsa i përket vlerave morale e profesionale, që duhet të jenë cilësitë më parake, të cilat karakterizojnë figurën e zyrtarit të çfarëdo niveli. Megjithë përparimin e jashtzakonshëm që ka bërë kombi shqiptar n’atë drejtim, nëpërmjet shkollimit cilësor të një numuri shumë të madh të bijave e bijve tëtij në universitetet e huaja e shqiptare, përfaqësimi i tyre në organet shtetërore e partiakeështë i paqënë ose nuk është në nivelin e duhur. Dhe atëherë kur një pjesë tepër e vogël e tyre futen në rradhët e administratës, nuk shkojnë të shoshitur nga sita e përgatitjes por e partishmërisë, si dikur, kur kryeministri i kohës thonte: “Ne vemë një hu dhe i themi të na e bëjë punën, dhe ai e bën”. Me këtë mendësi në brendësi të tyre vazhdojnë të ecin mjaft nga drejtuesit e shtetit e të politikës shqiptare.

Pa hyrë në shembujt konkretë, të cilët nuk është e nevojshme të vihen në dukje, sepse janë para syve të të gjithëve çdo ditë, besoj se nga kjo dukuri duhet të nisë çdo lloj reformimi, për të cilin ka nevojë shoqëria dhe shteti shqiptar. Por sa arrin ujdia zgjedhore t’i vijë përpara kësaj pritshmërie të ngutëshme të tyre? Është e vërtetë, por tepër mjerane dhe që nuk na nderon si popull, arsyeja që vihet para ligjvënësve: të shmanget vjedhja e votës. Është me të vërtetë shqetësues skajor fakti që Shqipëria, prej tridhjetë vitesh qeveriset nga një klasë politike që nguron të verë moralitetin e jetës publike në qendër të veprimtarisë së saj, duke nxitur ngjitjen e qëndrimin për kohë biblike në të të njerëzve krejtësisht të padenjë.

Të gjithë organizmat e ngarkuar gjatë këtyre viteve me kontrollin e pasurisë së personave publikë nuk kanë kryer detyrën e tyre dhe tani pasuritë e shumë politikanëve apo e një pjese jo të vogël të aktorëve të jetës ekonomike, nuk janë në gjëndje të ligjësojnë asgjë para një kontrolli e gjykimi të paanshëm e të përpiktë. Edhe ligji i fundit për sjelljen e pasurive nga jashtë nuk më duket se shkon në drejtimin e duhur, pavarësisht nga paraqitja. Në Vendin tonë vettingu përdoret për gjykatësit dhe policët e jo për kandidatët e antarët e jetës politike. Ujdia zgjedhore, në tre vite veprimtarie nuk e ka parë t’arsyeshme të verë si një kërkesë të domosdoshme edhe filtrin e pasurisë për të gjithë ata apo ato që hyjnë në jetën politike dhe administrative të Vendit. “Reforma”nuk ka bërë asnjë ndryshim cilësor gjatë kësaj kohe dhe marrëveshja e nënëshkruar prej katër përfaqësuesve të partive kryesore mund të paraqitet si një sukses nga pikpamja politike sepse sjell në një tryezë bisedimi kundërshtarë që deri dje mohonin njëri tjetrin, por është një dështim për proçesin në vetvete, sepse nuk sjell asnjë përmirësim real të tij. Jam i bindur se mbas një viti do të jemi të pranishëm në një tjetër sagë padish e kundërpadish mbi parregullsinë e proçesit zgjedhor. Ky dështim është vulosur si sukses nga përfaqësuesit e politikës botëroreqë, siç duket, kanë përvehtësuar një thënie të hershme të kolegëve të tyre të para një shekulli: “Bon pour l’Albanie”.

Ndryshe nuk shpjegohet ngulmimi për të mbajtur në fuqi listat e mbyllura, pra votimin thjesht për partitë e jo për individët përfaqësues të tyre, dëshmi e një prirjeje gjysëm autoritare e të pandryshuar të kryetarëve të partive, të cilët duan të kenë në dorë të gjitha mjetet e mundëshme në përcaktimin e strukturave politike, për pasojë edhe administrative të shtetit, në stlin e vjetër e famëkeq, “partia mbi të gjitha”. Kjo sigurisht e lehtëson punën e tyre por vështirëson tmerrësisht demokracinë faktike. Modelet shoqërore të të tilla përftimeve shtetërore i gjejmë sot në Kinë, në Rusi, në Turqi e gjetiu.Sigurisht nuk janë ata të dëshiruarit e pjesës më të madhe të shqiptarëve.

Ndryshe nuk shpjegohet kryeneçësia për të mbajtur në këmbë një administratë zgjedhore që emërohet e funksionon në një zë me drejtuesit e partive, duke i u bindur atyre. Depolitizimi i administratës zgjedhore është hapi i parë e më i rëndësishëm i një reforme të vërtetë zgjedhore, e duhej të ishte i zbatueshëm që para një të katërt shekulli. Tridhjetë vite problematike përsa i takon zgjedhjeve janë edhe pasojë e kësaj mënyre të mbarështimit të tyre. Kundërshtarët e depolitizimit kanë më shumë besim tek vetvetja, tek njerëzit e politikës, se sa tek qytetarët e thjeshtë, të cilët në të gjithë Evropën kryejnë detyrën e numurimit të votave. N’Evropë ata janë punonjës t’administratës zgjedhore ose jo, të palidhur me politikën, që thirren në detyrë sa herë ka votime, paguhen për dy ditë sa mbaron proçesi e kthehen në punën e tyre të përditëshme. Besoj se ka ardhur koha të depolitizohet jo vetëm proçesi zgjedhor por edhe ai konceptual i shoqërisë, që duhet të dalë nga korniza shtatëdhjetepesë vjeçare e një politizimi të skajshëm. Jam i bindur se komisionet jo politike do të punojnë shumë më mirë se sa ata që, në gjithë këta vite të kalesës, kanë prodhuar një gjëndje të tillë pasigurie institucionale. Në propozimet e fundit të ekspertëvë ka elementë interesantë si këshilli juridik i caktuar me short nga KLD, që mund të përcaktojnë një ecuri më të rregullt të proçesit. Të shohim sa do të mbahen parasysh këto nga këshilli politik e Kuvendi.

Këshilli politik pati meritën sinoptike të gjejë “dakordësinë”, një neologjizëm i shpikur kohët e fundit e që nuk gjëndet n’asnjë fjalor të gjuhës shqipe, për kohën e votimeve duke i çvendosur ato nga stina e verës n’atë të pranverës apo vjeshtës, një gjë e arsyeshme dhe arsyeja mbaron me kaq. Sepse nuk mund të quhet një shpikje e shquar fakti që u vendos kontrolli biometrik i dokumentave të identifikimit të votuesve. Kjo shitet si një masë parandaluese e rrezikut që ndonjë faqezi të votojë më shumë se njëherë. Është i habitshëm ky fakt, nëse është i vërtetë, e dëshmon paaftësinë e plotë të organizmave zgjedhore, kriteri veprues i të cilëve vazhdon të mbetet në fuqi, mbasi çdo qytetar ka një qendër votimi në të cilin voton, dhe duhej t’ishte absolutisht e pamundur të shkonte e të votonte në një qendër tjetër ku nuk është i regjistruar. Nuk kuptohet se si gjatë tre dhjetëvjeçarëve qytetarët të kenë kryer të tilla shkelje të praktikës, pa u gjetur bari i shërimit të kësaj sëmundjeje, por që sot qenka zbuluar nëpërmjet kontrollit biometrik.

Një tjetër “gjenialitet” i këshillit politik dhe i pronarëve të teatrit të kukullave që qëndrojnë mbas tyre, qe marrëveshja e menjëherëshme për t’i “deleguar” këshillit zgjedhor detyrën për t’organizuar pjesëmarrjen e të mërguarve në votimet e ardhëshme. Duket se ky vendim u muar pa asnjë kundërshtim në “lavdinë” e plotë të një mendësie që vazhdon t’i quajë shqiptarët jashtë atdheut si “tradhëtarë” të tij. Ka më se pesëmbëdhjetë vite që herë pas here politikanët shqiptarë, mes të cilëve edhe kryeministri e presidenti aktual, flasin për votat e të mërguarve. Madje u organizuan në vitet e shkuara edhe dy takime me të ftuarit e qeverisë nga mërgatapër të nxjerrë në pah “ngrohtësinë” dhe “dashurinë” e shtetit amë kundrejt bijave e bijve të tij nëpër botë. Për t’i dhënë më shumëshyret kësaj dukurie të fasadës, u emërua edhe një ish kryeministër që, çuditërisht, në këto ditë nuk pipëtin fare para një përjashtimi të maskuar të të mërguarve nga mundësia e votimit prej Vëndeve në të cilët jetojnë, pa marrë mundimin e një rrugëtimi të panevojshëm për të hedhur votën në një kuti votimi në Vëndin e lindjes.

Do t’ishte në nderin e politikës shqiptare jo një veprim skuthësh, që bën sikur e njeh të drejtën e të mërguarve për të votuar në largësi, por praktikisht e pamundëson atë, por një vendim i hapur e i ligjësuar, me të gjithë udhëzimet përkatëse për të gjithë organizmat shtetërorë që duhet të jenë të zotuar në këtë proçes. Arsyeja e një sjelljeje të tillë burracake është e njohur për të gjithë ata që jetojnë jashtë dhe është pohuar e ripohuar më se një herë nga zoti Myslim Murrizi, njëri nga personazhet më të çiltër e më të guximshëm të politikës shqiptare sot.

Të mërguarit nuk kanë asnjë interes vetiak për votimet. Nëse kanë parapëlqimet e tyre politike, ato i nënështrohen vetëm e vetëm dëshirës së tyre për të parë mbarëvajtjen e përparimin e atdheut të tyre, me të cilin, së paku, brezi i parë i mërgatës është i lidhur shpirtërisht e në shumë raste është i vendosur të kthehet e të vdesë në tokën ku ka lindur. Por nëse do t’u jepet mundësia, të mërguarit mund të jenë një rezervë e dobishme për të shkundur nga letargjia vendnumuronë e politikës e, ndoshta për të dhënë shpresë për ndonjë risi politike në dhjetëvjeçarin e tretë të shekullit 21.

Por përtej sofizmave të parafabrikuara mbi “pamundësinë kohore” të organizimit të këtyre lloj votimeve, më duket se një shpjegim i hollësishëm e i qartë i ministrit Majko bëhet një domosdoshmëri morale e politike për të e për të gjithë ata që qeverisin Shqipërinë. U habita kur dëgjova në televizion “shpjegimet”, gjoja të shprehura me “keqardhje” nga përfaqësuesit e opozitës jashtëparlamentare, që shtjellonin pamundësinë e organizimit për mungesë kohe. Më sollën ndërmënd ata arsyetime një thënie të Lordit Bacon rreth katër shekuj më parë: “Hipokrizia është urtia e krokodilëve që qanin duke llupur.”E kjo thënie e urtë e filozofit anglez vlen për të gjithë aktorët e politikës shqiptare sot, përfshirë këtu edhe autoritetet më të lartë si presidenti dhe kryeministri, apo pasuesit e tyre.

Po të ishte i vërtetë vullneti për t’u dhënë bashkatdhetarëve të tyre një mundësi pjesëmarrjeje në votimet, siç e kanë shumë prej qytetarëve të mërguar në shumë Vende të botës, rruga për t’a sendërtuar thjeshtohet më së miri. Një deklaratë e hapur qeveritare, rrjedhojë e një vendimi të Kuvendit të Shqipërisë, duhej t’i ftonte të gjithëtë mërguarit që dëshirojnë të votojnë, t’i drejtojnë miratimin e tyre një organi të ngarkuar e të kapshëm on line, me të gjitha përgjigjet e nevojshme të kërkuara. Në bazë të këtyre përgjigjeve organi i ngarkuar bën kontrollin e nevojshëm në regjistrat e qëndrave zgjedhore, duke përcaktuar rregullsinë. Me mjetet e sotme të komunikimit besoj se nuk duhet më shumë se një muaj për të kryer një proçedurë të tillë duke aktvizuar personelin e nevojshëm, prandaj “keqardhjet” e rradhës dëshmojnë vetëm hipokrizinë e klasës politike që, në ndryshim nga parardhësja e saj komuniste nuk shfaq burrërinë t’i quajë dukuritë dhe objektet me emrat e tyre të vërtetë.

Duke mos ndryshuar sistemin e votimit, duke mos ligjësuar depolitizimin e organeve zgjedhore, duke mos miratuar de facto votën e të mërguarve shqiptarë ujdia zgjedhore, e trumbetuar me bujë nga shumë anë, është një marrëveshje në zbritje për të ruajtur “statu quon”, pra një dështim i plotë sa i përket të sotmes dhe t’ardhmes së Shqipërisë. Cilido që mbron të kundërtën e këtij pohimi, mendoj se nuk i bën një shërbim së vërtetës dhe as pritshmërive të ligjëshme të shqiptarëve, kudo që ata jetojnë.

Qershor 2020

“Ideologjia Chavez- Maduro është një nga përshtatjet e komunizmit”

June 16, 2020 by dgreca

–INTERVISTË E RENATO CRISTINIT PËR NURENBERGUN E KOMUNIZMIT(2)/

Nga Roberto Mansilla Blanco më 5 maj 2020/

Renato Cristin është një filozof e profesor i filozofisë ndërpretuese pranë Universitetit të Triestes, n’Itali, dhe nismëtar i fushatës botërore Appeal for Nuremberg Trials for Communism, i prirur për të gjykuar krimet historike të komunizmit. Në këtë intervistë të posaçme për Qué Vaina!i përgjigjet pyetjeve tona mbi këtë nismë, mbi rolin e komunizmit në ngjarjet e sotme e në një vështrim shumë kritik padit regjimin e zaptuar nga Nicolàs Maduro dhe Chavizmin në Venezuelë.

(Pjesa e II)

A mendoni se vlerësimi historik i kësaj ideologjie ka qënë ai i duhuri?

Gjykimi historik i kuptuar si gjykim i historianëve mbi komunizmin paraqet vlerësime të ndryshme, simbas pikëpamjeve teorike e politike nëpërmjet të cilave historianët e kanë shqyrtuar komunizmin në bazë të formës së tij qoftë ajo komuniste ideologjike apo shtetërore. Ka një larmi opinionesh, por sot, me pëjashtim të njerëzve të përmalluar apo ideologjikisht të shtrembëruar, askush nuk mund të mohojë të vërtetën e krimeve të kryera nga regjimet e ndryshme gjatë viteve. Shumë përpiqen të dallojnë qëllimet nga përfundimet, duke pohuar se komunizmi ishte një ide e mirë, një hipotezë çlirimi njerëzor dhe mungesa e zbatimit të saj i kushtohet papërsosmërisë së njerëzve që e kanë birësuar, e pra edhe pasojat katastrofike, edhe plojët, nuk duhet t’i vishen idesë por njerëzve. Ështëe qartëqë justifikimi është po aq i dëmshëm sa mohueshmëria.

Si e sheh sot të majtën në rrafsh botëror? A mendon se ka qënë një vetëprovim i asaj që krimet e komunizmit kanë përbërë për historinë?

Bota e mbetur sot është në një gjëndje paradoksale. Nga një anë është trashëgimtare e mbytjes historike të projektit social-komunist, pra është dukshëm inferiore kundrejt vlerës së projektit që, për t’a thjeshtuar, po e quaj liberal-kapitalist, dhe vizionit të botës që është shpallur në qytetërimin perëndimor e që sot shtrihet në gjithë Vendet që përparojnë nën frymëzimin e tij.Nga ana tjetër, mbi të gjithë në Vende të tilla, ideologjia komuniste e – shndërruar në trajta të ndryshme dhe në mënyrë oportuniste e ndryshuar simbas rasteve – po lulëzon përsëri si ai që Bukovski e quante ”një tumor në trupin e racës njerëzore”; po i përshtatet rrethanave të reja gjeopolitike, dhe po riorganizohet për t’u lënë si trashëgim i diçkaje të re e të mirë, një projekt shoqëror që, në të kundërt, nuk ka prodhuar asgjë përveçse mjerim e shkatërrim. E zhytur në këtë paradox, e majta ka shpikur një shkurtore për t’i ikur qorrsokakut në të cilin historia i ka ngritur kurthin, në sajë të disa ndodhive historike të rastit e në sajë të disa aleatëve të vjetër e të rinj. Këto dukuri të rastit janë, për shembull, ndryshimet klimaterike, të paraqitura si një aspekt i një krize mjedisore planetare; trysnia mërgimtare nga Afrika e nga Azia që kërcënon Evropën e që e majta e sheh si një mundësi hakmarrjeje mbi kapitalizmin e si një rast për të sendërtuar botën e tretë që ka qënë gjithmonë pjesë e pasurisë së saj ideologjike; kriza të përsëritura ekonomike të ndërpretuara si shënja që paralajmërojnë shëmbjen e sistemit kapitalist, pra tërë sistemin ekonomiko-shoqëror perëndimor. Të gjitha këto dukuri janë shfrytëzuar nga bota sot për të fituar hapësirë politike dhe miratim të opinionit publik. Bashkë me këto e majta ka aleatë të fuqishëm: miq historikë si një pjesë të madhe të medias, shumica e përlyer me ideologji socialiste-komuniste e kundërperëndimore (edhe se e pacipë në të marrurit para nga manjatët e kapitalizmit të urryer), e rrjeshtuar në pozitat e tercomondizmit e të progresizmit radikal; aleatë institucionalë, për shembull Kombet e Bashkuara e të gjitha agjensitë e saj, nga FAO tek UNESCO, nga Zyra e Kombeve të Bashkuara të Komisarit të lartë për refugjatët deri tek Organizata Botërore e Shëndetësisë; dhe një aleat të ri e të papritur, Kishën katolike të drejtuar nga Papati i sotëm, për të qënë më të saktë, ajo pjesë e Kishës që ndjek teologjinë politike të Bergolios, të frymëzuar nga teologjia e çlirimit, ai “katoliçizëm komunizëm” që kishte shumë ndjekës në botë e që sot është bërë pozitë e shumicës së klerit, ndruaj edhe mes besimtarëve. Për shkak të autoritetit të rolit të tij dhe papërfillshmërisë së drejtuesve të së majtës së sotme, Papa aktual mund të quhet si udhëheqësi më hirplotë për të cilin e majta ka nevojë sot për të vazhduar t’ushqejë përfytyresën e përbashkët të pasuesve të saj.

Çuditërisht, në të majtën kishte më shumë vetëqortim në periudhën e mëparëshme ose në vitet menjëherë mbas rënies së murit të Berlinit, ndërsa sot e kanë kaluar atë fazë dhe kanë braktisur çdo qëndrim vetëqortues, duke u bërë gjithënjë e më shumë krenarë dhe luftarakë. Një vetëqortim i njimendtë, që nëse është i ndërlidhur nxjerr pasoja nga shqyrtimi i tij, do të shtrëngonte çdo njeri t’arsyeshëm të braktiste ata qëndrime. Pra nuk mbetet tjetër për ta veçse të kërkojnë rrugë teorike e praktike, sofizma që, siç kam vërejtur, i lejojnë idealit komunist të ruajë atë aureolë mistiçizmi që është bërë i domosdoshëm për këdo që është në gjëndje të besojë.

A mendon se jemi në prag të zgjedhjeve më radikale e populiste nga e maajta?

Në botën perëndimore, e majta duhet të shkojë përpara simbas dy tonesh ose shpejtësish: njëri me një profil t’ulët ideologjik, që mund të sigurojë përceptimin e saj si të përshtatëshme për të qeverisur e për të mos trembur zgjedhësit e sistemit liberal-demokrat, që nuk do të lejonin ndryshime rrënjësore; e një tjetër, me një karakter ideologjik më agresiv, që të mund të fryjë rastësitë (veçanërisht krizën ekonomike dhe ndryshimet klimatike) për të nxehur mëndjet e të rinjve, për të shtyrë në drejtim të mërgimit afro-aziatik n’Evropë, për të ndihmuar kryengritjet subversive në Amerikën Latine, siç kemi parë disa muaj më parë, ose për të inkurajuar lëvizje kryengritëse n’Evropë që të mund të shkaktojnë çrregullime shoqërore e të nxisin trazirat.

Si e karakterizon ideologjikisht Çavizmin? A e quan një trashëgimtar të tezave komuniste?

Simbas mendimit tim, Çavesi qe përfaqësuesi kryesor i një populizmi latinoamerikan që, duke bashkuar marksizëm-leninizmin me kombëtarizmin, gjeti një pranim të madh në të gjithë kontinentin (Aleanca bolivariane qe një rezultat rrënues por objektivisht i dukshëm)jo sepse kishte një thellësi të madhe teorike por sepse mori pushtetin në një nga Vëndet kryesore prodhuese të naftës. Në sajë të rezervave të naftës të Venezuelës e jo të zgjuarsisë politike të Çavesit, lëvizja u quajt Çavizëm mundi të formohet, të fuqizohet e të vazhdojë të mbajë edhe sot pushtetin në Venezuelë. Fija e naftës lidh efektivisht Vëndet që duket se kanë disa ngjajshmëri mes tyre: Rusia, Irani e, natyrisht, Venezuela me Kubën, kjo më shumë si një relike ideologjike se sa si aktore e barabartë, po të mbahet parasysh pafuqishmëria e saj ekonomike. Kujtoj qartë se si në 2007 Çavesi dhe presidenti i atëhershëm i Iranit firmosën një aleancë të hekurt ndërmjet dy Vendeve; kujtoj mirë shkëmbimet e vizitave ndërmjet tyre, arritjen ngadhnjyese t’Iranit në Karakas, pastaj qëndrimin në Kubë për t’i bërë nderimin “ajatollah” Fidel Kastros, e për të dhënë sigurinë e një lidhjeje që shihte të ngrihej një aleancë botërore ndërmjet islamikut Nazizëm e komunizmit, me objektivin e përbashkët për të shkatërruar fuqinë amerikane dhe Perëndimin në përgjithësi (përfshirë Izraelin, natyrisht). Me këtë aleancë, së cilës i u bashkua më vonë Rusia u përvijuan projekte të çuditëshme, si socializmi i shekullit 21: një çmënduri e mirëfilltë, skenarë strategjikë të padëgjuar, por mbi të gjitha energji të reja ideologjike, e ajo më shqetësuesja, ushtarake. Lufta kundër Perëndimit në 2007 kishte gjetur tashmë një bosht me një depërtim të fuqishëm gjeopolitik. Po të vazhdojmë me Amerikën e Jugut: të gjithë njohin trekëndëshin e kufirit ndërmjet Argjentinës, Paraguajit dhe Brazilit që është kthyer në një zonë, në fakt jashtëterritoriale, një qoshe e mbyllur pa ligjëshmëri nga mafia e trafikut të drogës dhe e përdorur si një pozicion i përparuar për xhihadin në Perëndim, si një hapësirë strehuese për fuqizimin ekonomik e ushtarak të grupeve terroriste, për të cilët të gjithë janë në dijeni por të cilëve askush nuk don t’u kundërvihet, që Çavesi i kishte vënë në lëvizje e mbas marrëveshjes me Iranin i kishte financuar. Për të paguar militantët e Hezbollahut e të Hamasit në Lindjen e Mesme e të qelizave të ndryshme në pjesë të ndryshme të botës, Irani nuk kishte nevojë për para çaviste, por Çavesi që me retorikën e tij neveritëse do të kishte bërë të rrotullohej në varr Simon Bolivarin, në fakt tregoi se nuk donte të nguronte aspak për të mbështetur atëherë revolucionin botëror komunisto-islamik të dëshiruar. Ideologjia Çaves-Maduro që ende është e formuar nga pak ide por ka shumë përkrahje ndërkombëtare, është njëra nga përshtatjet e komunizmit, në këtë rast në realitetin shoqëror e kulturor të Venezuelës, një formë e urryer pandërgjegjshmërie ideologjike që përfundon në diktaturë.

Si e sheh gjëndjen në Venezuelë?

Nicolas Maduro është një president i dhunshëmqë jo vetëm ka pushtuar zyrën, por që me ngritjen e një sistemi të përdhosur të nomenklaturës, me përdorimin ndrydhës të demagogjisë e me mbështetjen, deri tani ndoshta të përgjithëshme, të komandës ushtarake, i ka sjellë mjerim popullit të tij (gjithë popullit: edhe ata që zbresin në shesh për t’a mbështetur vuajnë në fakt nga mungesat të shkaktuara nga ekonomia politike çaviste). Një despot që është ngjitur në majën e pushtetit pa respekt për demokracinë e pa mëshirën më të vogël edhe për bashkatdhetarët që po vdesin dalngadalë nga uria e – jo më pak keq – pësojnë fatkeqësinë e shpërthimit vetiak të lirisë së tyre. Vetëm ideologët marksistë, politikanët pa ndjenja, ose figurat kishtare “bergoliane” mund të vazhdojnë t’a mbështesin atë diktaturë ose të shpallen të paanshëm ndërmjet Maduros dhe opozitës.

Përtej këtyre tipave, duhej t’ishte një mbështetje pa kushte shtysës së demokracisë e të lirisë të shpalosur nga opozita. Parlamenti evropian, në pranverën e vitit 2019, ka njohur ligjëshmërinë e presidentit të Asamblesë kombëtare venezuelane, Huan Guaidó, siç e kanë njohur më shumë se gjashtëdhjetë Vende, me në krye Shtetet e Bashkuara në vijë të parë (fatkeqësisht Italia nuk bën pjesë n’atë grup për shkak të qëndrimit pro – Maduro të Lëvizjes pesë yje; dhe as Vatikani, që ngulmon në tezën tërheqëse e kripto- socialiste të barazpeshës ndërmjet dy palëve, që megjithatë nuk mund të krahasohen). Por trysnia politike në lartësi të këtilla nuk është e mjaftueshme për të rrëzuar administratën e Maduros. Boshti i Rusisë, Iranit e sot edhe të Kinës, po mbështet një regjim të kalbur, por ende në gjëndje t’i marrë frymën opozitës. Prandaj çështjes i duhet mëshuar, me ndihmë edhe nga jashtë, për të dhënë ndihmesën që të përmbyset ky regjim gjithënjë e më mizor.

Një akt-akuzë ndërkombëtare e fajit mund të jetë një rrugë e mesme ndërmjet trysnisë politike (pothuaj gjithmonë shumë e ngadaltë dhe me efekt të pakët) dhe ndërhyrjes ushtarake (të padëshirueshme sepse do të kishte viktima ndërmjet qytetarëve, tashmë të telekosur nga varfëria maduriste): në këtë drejtim duhet të ketë një mbështetje të dukëshme ndërkombëtare urdhërit të arrestimit të Maduros, të nxjerrë nga Shtetet e Bashkuara e t’urdhëruar nga presidenti Donald Trump, por për të arritur këtë synim duhet të jetë një vullnet i qartë dhe qeveri që dëshërojnë të shpallin parimet e lirisë pa rezerva ideologjike.

Është e urueshme që një vullnet i këtillë të mund të gjejë mënyrën për të sendërtuar synimet e tij. Të gjithë ata që e bashkëndajnë do të duhej të vepronin në fushat e tyre përkatëse në mënyrë që qeveritë perëndimore të marrin një vendim që po bëhet gjithënjë e më urgjent çdo ditë. Nuk mund të jemi tepër optimistë, sepse njohim sot drejtimin ideologjik dhe burracakërinë e shumë partive në pushtet në Perëndim (përfshirë Bashkimin Evropian), por kemi besim në energjinë e ideve dhe në fuqinë e lirisë, që mund të vënë në lëvizje opinionet publike për të ushtruar trysni mbi faktin që qeveritë nuk mund t’i shmangen nëse duan të jenë vërtetë liberal-demokratike e jo vetëm të quhen të tilla.

Botuar në siton : International Freedom Education Foundation (IFEF)

E përktheu Eugjen Merlika

INTERVISTË E RENATO CRISTINIT PËR NURENBERGUN E KOMUNIZMIT

June 14, 2020 by dgreca

“Ideologjia Chavez – Maduro është një nga përshtatjet e komunizmit”/

Nga Roberto Mansilla Blanco më 5 maj 2020/-Perktheu:Eugjen Merlika/

(Pjesa e I)/

Renato Cristin është një filozof e profesor i filozofisë ndërpretuese pranë Universitetit të Triestes, n’Itali, dhe nismëtar i fushatës botërore Appeal for Nuremberg Trials for Communism, i prirur për të gjykuar krimet historike të komunizmit. Në këtë intervistë të posaçme për Qué Vaina!i përgjigjet pyetjeve tona mbi këtë nismë, mbi rolin e komunizmit në ngjarjet e sotme e në një vështrim shumë kritik padit regjimin e zaptuar nga Nicolàs Maduro dhe Chavizmin në Venezuelë.

Kur ka lindur “Thirrja për provimet e komunizmit në Nuremberg”, që ti dhe kundërshtuesi sovjetik Vladimir Bukovski keni vënë në lëvizje?

Kjo nismë është lindur në verën e vitit 2019, por ka patur një shtatzani që mund t’a tregoj shkurtimisht. Gjatë një konferencenë vitin 2005 kushtuar kujtesës së totalitarizmit, një konferencë që e kisha organizuar kur isha Drejtues i Institutit italian të kulturës në Berlin, Vladimir Bukovski më ka shprehur idenë e tijpër të krijuar një “Nuremberg për komunizmin” i cili të mund të përcillte një dënim historik e moral, të njëjtë me atë që me të drejtë dënonte nazizmin dhe e përjashtonte përfundimisht atë nga bota e qytetëruar. Disa vite më pas një grup ekspertësh, profesorë, studjues e politikanë të Vendeve balltike e rimorën atë ide, duke vënë së bashku ndodhi e tubime të karakterit historik, por që në vazhdim nuk arritëm t’a gjenim mënyrën për t’a betonuar nismën. Më së fundi në verën e vitit 2019 i shkruajta Bukovskit për t’i dhënë një shtysë asaj nëpërmjet një thirrjeje që mund të shërbente si bazë për një nismë ndërkombëtare duke filluar nga përvjetori i tridhjetë i rënies së murit të Berlinit. Edhe se ishte i drobitur nga sëmundja e tij, e pranoi me zell, sepse pa mundësinë që t’i jepej një formë idesë së tij. Kështu shkruajtëm tekstin e Thirrjese vendosëm të përgatisnim shpalljen duke mbledhur firma për t’a paraqitur në publik në datën simbolike të 9 nëndorit. Fatkeqësisht Bukovski ndërroi jetë më 27 tetor 2019, duke lënë një zbrazësirë të pamasë tek të gjithë ata që kishin duartrokitur betejën e tij të gjatë kundër komunizmit e kishin ndarë me të arsyet dhe synimet; por njëkohësisht ai na la si trashëgim zotimin e tij për të sendërtuar qëllimet e tij, pjesërisht nëpërmjet nismës sonë të re.

Cilat janë kërkesat kryesore që gjejnë shprehje në këtë nismë?

Kjo nismë është e nevojshme me qëllim që plojët e gjenocidet e regjimeve të ndryshme dhe lëvizjeve komuniste të mund t’i nënështrohen zyrtarisht një gjykimi që deri tani nuk ka ndodhur; në mënyrë që të pastrojë vetëdijen tonë historike nga helmet që ideologjia komuniste ka përhapur gjithandej; kështu të mund të riekuilibrohet ndërgjegjia morale e botës perëndimore, ndërgjegja e botës së lirë që shumë shpesh, për përtaci apo për keqbesim, fsheh të vërtetat e komunizmit, duke mbuluar thelbin kriminal të një ideologjie që është ende vepruese dhe vdekjeprurëse. Praktikisht do të zhvillohet në tre rrafshe, ngushtësisht të lidhur: një vijë veçanërisht kulturore (historiografike, filozofike, sociologjike, politike, gjeopolitike); një vijë juridike (me synimin për të shqyrtuar mundësinë konkrete për të përparuar në kahun e të drejtës penale, si përsa i përket rasteve të veçanta po ashtu edhe për gjenocidin karakteristik të shumë prej këtyre masakrave); një vijë politike dhe institucionale që duhet të bashkojë si qeveritë mirëpritëse të idesë për të arritur dënimin politik e moral të komunizmit po ashtu si dhe Parlamentin evropian me synimin për të kënaqur përfundimin që barazon komunizmin me nacional socializmin, të miratuar në shtator 2019. Në javët e fundit spikama shëndetësore globale e shkaktuar nga koronavirusi – një argument që ka shumë ndërlikime, jo vetëm ekonomike e shoqërore por edhe politike, mbi të cilët nuk do të ndalohem këtu – ka prodhuar një gjëndje që na ka shtrënguar të ripërsiasim veprimet konkrete që kishim nisur të zhvillonim e që do të rifillojnë kur gjëndja të bëhet e qëndrueshme, besoj mbas verës. Po vazhdojmë të shkojmë përpara me mbledhjen e firmave që mbështesin Thirrjen, që mund të lexohet e të firmoset në faqen web: https://appeal.nurembergforcommunism.org//.

Si ka qënë pritja ndërkombëtare e kësaj nisme, veçanërisht nga pikpamja e opinionit publik, të botës akademike, të lëmshit politik etj?

Deri sot thirrja është përkrahur nga firmat e më shumë se 1500 vetëve, që, siç mund të shihet nga lista që shfaqet në faqen web, vijnë nga shumë Vende dhe janë të lidhur me shumë institucione dhe me një gamë të gjërë profesionistësh, akademikësh e sektorësh institucionalë. Një artikull në italisht, megjithëse i botuar nëndorin e shkuar e pra jo i përditësuar, paraqiste disa nga emrat që duken mes firmëtarëve të parë. Që nga fillimi nisma ka patur një sukses të madh në anën e njerëzve e të bashkësive, përfshirë edhe të ikurit, që kanë jetuar nën komunizmin nga Evropa Lindore deri në Amerikën Latine. Është guximi i pamasë e i adhurueshëm i shumë firmuesve që kanë dalë sot në pah për t’a mbështetur, dhe është gjithashtu miratimi (forcëdhënës e i fuqishëm) i shumë intelektualëve, veçanërisht liberalë klasikë ose konservatorë liberalë në mbrojtje të botës së lirë. N’Itali është paraqitur në Senat me mbështetjen e partive të qendrës së djathtë, por në të vërtetë është një thirrje jo partizane që, duke nënëshkruar nevojën e mënjanimit të ekstremizmit, shënon një ecje të arsyeshme që ka të bëjë me një vizion të barazpeshuar, madje dhe njerëzor (sepse disa prej krimeve të kryera n’emër të asaj ideologjie vazhdojnë ende të kryhen e vazhdon përsëri të ketë viktima). Është një nismë ndërkombëtare me karakter etik, ende më shumë se sa politik, historik e kulturor.

Përkrahja e firmëtarëve të parë, disa prej të cilëve më ndihmojnë edhe në shpërndarjen e dokumentit, është e çmuar. Ndërmjet tyre janë antarë tëParlamentit evropian dhe disa parlamentarë kombëtarë, figura të botës së biznesit, të mediave, të shkencës, të kulturës e të fesë, profesorë universitarë, ekonomistë, artistë e shkrimtarë, personazhe të sportit, profesionistë të fushave të ndryshme, regjizorë të grupeve të përsiatjeve e përfaqësues të shumë institucioneve të kushtuara kujtesës së krimeve të komunizmit që gjinden në të gjithë botën. Dua të ve në dukje njerëzit që kanë pësuar përndjekje nga regjime të ndryshme komuniste evropiane të shekullit 20 (ndërmjet të cilëve dua të përmënd një mik të mirë të Bukovskit, shkrimtarin e disidentin sovietik Arkadi Polishkuk), e t’atyre që ende sot vuajnë në kushte të ngjajshme regjimi: të mërguar e kundërshtarë kubanë, figura të opozitës venezuelane, njerëz që nëpërmjet përvojës së drejtpërdrejtë kanë parë se cilat mund të jenë pasojat rrënuese të kësaj ideologjie, në secilin variant të saj.

Do të desha t’i përmëndja secilin një nga një, mbasi ushqej kundrejt tyre një ndjenjë që shkon përtej mirënjohjes për mbështetjen e tyre, një t’atillë që arrin pikën e miqësisë.

Veç tyre ka organizata që shfaqin zotimin e tyre për të punuar së bashku për të pasuruar nismën e po fillojnë t’a bëjnë në mënyrë konkrete; për shembull Platforma e kujtesës evropiane të ndërgjegjes (Pragë), Victims of Communism Memorial Foundation (SHBA), International Freedom Educational Foundation (SHBA), Corneliu Coposu Foundation (Romania), Instituti eston i kujtesës historike (Estonia), Club de los Viernes (Spagna), Fondacioni Lepanto (Itali), Fondacioni Farefuturo (Italia), për të përmendur vetëm disa prej shumë të tillëve.

Kemi edhe përkrahjen e çmuar të kryetarëve e drejtorëve të organizatave të panumurta, ndërmjet të cilave David Horoëitz Freedom center (SHBA), Bashkimi i Këshillave për hebrenjtë në ish Bashkimin Sovjetik (SHBA), Ëestminster Institute (SHBA), Mannkal Economic Education Foundation (Australi), Liberty Memorial to the Victims of Communism (Canada), National Museum of the Holodomor – Genocide (Ucraina), Cuban Democratic Directory (Cuba-SHBA), House of Terror (Hngari), Komisioni ndërkombëtar për vlerësimin e krimeve të regjimeve të pushtimit nazist e sovjetik në Lituani, Shoqata ndërkombëtare e ish të burgosurve politikë e viktimave të comunizmit (Gjermani), Grupi i studimeve strategjike (Spanjë), Instituti për demokracinë, Median dhe kulturën (Shqipëri), revista New Criterion (SHBA), PanAm Post (Columbia – SHBA), New English Review (SHBA), revista Jihad Watch (Shtetet e Bashkuara), Libertad Digital (Spanja), Opinioni i lirive (Itali) e shumë të tjerë. Për një panoramë të plotë, që për arsye hapësire nuk mund t’i jap të tëra siç do të kisha dëshëruar, ju çoj tek lista e firmëtarëve që mund të lexohen në siton e përdorimit.

Do të shtonja se nga Amerika Latine në veçanti Thirrja ka marrë mbështetjen e vyer të Fondazione Libertad y Progreso (Argjentinë), Fondazione Bases (Argjentinë), Instituti i studimeve mbi veprimin njerëzor (Peru), ndërmjet të tjerëve dhe Fondacioni Bolivia e Lirë. Nga Venezuela veçanërisht kemi rreth dyzetë deklarata mbështetjeje, ndërmjet të cilave nënvizoj atë të një ish presidenti të Vendit, Lëvizja anarkiste e Venezuelës, Rumbo Libertad Movement dhe Qué Vaina!, vetë sito.

A mund të flisni për disidentin sovjetik Vladimir Bukovski? Çfarë roli historik pati Bukovski në nismën për të përdorur fjalën gjykim mbi krimet e komunizmit?

Një kundërshtar i qëndrueshëm i regjimit sovjetik dhe një nismëtar i bindur i nevojës për të ngritur një gjykim botëror mbi krimet e ideologjisë komuniste, Vladimir Bukovskiarriti t’i japë një dukshmëri më të madhe politike, më shumë se cilido disident tjetër sovjetik, tezës sipas së cilës ideologjia komuniste nuk mund të lejohet të shumëzohet, para e mbrapa rënies së Brss e të satelitëve të tij. (Mund të shihet profili i botuar në Pan Am Post). Megjithëse Aleksandër Sollzhenicini ishte tregimtari më i madh, asnjëherë i vlerësuar sa duhej, i plojës së fshehur që ishte gulagu sovjetik, Bukovski qe teoricieni më i madh, i njohur edhe për kërkimet e tij se si funksiononte diktatura mbas perdes, në sajë të të cilëve libri i tij Judgment in Moscow është një kryevepër e vërtetë.

Nga pikpamja e gjykimit historik, si do t’a kishit përcaktuar komunizmin?

Historia e kuptuar si një rrjedhë faktesh ka treguar dëmin që ajo ideologji ka shkaktuar në rrafshin ekonomik e shoqëror. Që aty mund të arrijmë tek dënimi – të cilin un e mbështes dhe e propozoj – të komunizmit jo vetëm si një dështim socioekonomik, por edhe politik, moral, shpirtëror e kulturor dhe si një histori të një gabimi antropologjik, i vërtetur si i tillë nga secila prej ngasjeve për të imponuar një njeri të ri: sovjetik, maoist, Castroist, Çavist të çfarëdo lloji tjetër. Por me që ajo ideologji është ende vepruese dhe akoma sot shkakton pasoja rrënuese, si përsa i përket lirisë e dinjitetit njerëzor ashtu edhe për sistemin shoqëror që mbron ato liri e dinjitete, “Thirrja për provimin e Nurembergut për komunizmin” nuk është i vlefshëm vetëm për të shkuarën, por mund të shërbejë për të tashmen e për t’ardhmen, për të ndaluar atë ideologji të shpërndahet më shumë e për të mos e lejuar të dehë brezat e ardhshëm. Shkurt kjo nismë shërben për të dënuar komunizmin aty ku është vënë me të vërtetë në zbatim, në regjimet e shkuara e të tashme në variantet e ndryshme të tij (ndërmjet të tjerëve Kina, Koreja e Veriut, Laosi, Kamboxha, Kuba, Venezuela, Nikaragua, Mozambiku, Eritrea), të dënohet ideologjia totalitare që i ka pjellë e që vazhdon të veprojë në çdo zonë të rruzullit, edhe në brendësi të botës perëndimore, nën trajtën e partive politike, lëvizjeve revolucionare, grupeve subversive dhe organizatave të botës së tretë, kundër-Perëndimore dhe armike të sistemit ekonomiko-shoqëror perëndimor.

L’Opinione delle libertà

E përktheu Eugjen Merlika

Fundi i pjesës së parë

NE, TË TRAJTUAR SI FËMIJË NGA DREJTUESIT TANË

May 27, 2020 by dgreca

Nga MAURO BONAZZI/

Përktheu nga Corriere della Sera, 25 Maj 2020, Eugjen Merlika/

Në luftë nuk ka kohë për të diskutuar, duhet vepruar. Duhen shtrënguar rradhët, lënë mënjanë ndryshimet e luftuar të bashkuar. Për të tjerat do të ketë kohë më vonë. Që jemi në luftë na është përsëritur shumë herë, në këta muaj kaq të zotuar. N’Itali, n’Evropë, në botë të gjithë drejtuesit më të rëndësishëm politikë i janë drejtuar kësaj gjuhe për të ligjësuar vendime e masa. Pastaj lufta mbaron e fillohet të ndërtohet. Po sot? A ka mbaruar lufta, apo vazhdon? Çfarë duhet të bëjmë atëherë, të dalim, të qëndrojmë në shtëpi, çfarë? Kërshërisht, vetëm një drejtues botëror nuk ka përdorur kurrë metaforat luftarake: Angela Merkel. Ndoshta sepse në Gjermani këto shëmbëllesa çojnë në një të shkuar, ende tepër problematike; ndoshta për shkak të karakterit të saj aq të përmbajtur e të mbyllur, pak të prirë për fjalitë bombastike. Në fakt Angela Merkel nuk ka thirrur kurrë në ndihmë skenarët e luftës: ka kërkuar të shmangë metaforat e shumta, e kur i ka përdorur ka folur për akull të hollë ose rendje në hapësirë të madhe. Ka dhënë një perspektivë kohore kur të tjerët fshiheshin mbas këtu e tashmë. I është drejtuar zgjuarsisë së njerëzve e jo emocioneve të tyre.

A është e rastit që Gjermania po bën më mirë se shumë Vende të tjera? Sigurisht po vërteton se edhe fjalët peshojnë, veçanërisht në politikë. Sepse janë fjalë që na ndihmojnë të vemë rregull në të vërtetën që na rrethon: fjalët janë si një ilaç, thoshte sofisti Gorgia, mund të shërojnë ose të helmojnë, varet nga si i përdor. Shumë dyshojnë se përdorimi i metaforave luftarake, kjo ringjallje e përherëshme e klimës së gatishmërisë, synon në kufizimin e lirive demokratike. Tek ne është më e mundëshme që ajo gjuhë të jetë shfrytëzuar për të fshehur pavendosmëri e pasiguri, madje dhe papregatitje fatkeqësisht, në disa raste. Edhe në këtë rastin e dytë nuk i është bërë një shërbim i mirë demokracisë, që është një sistem i qytetarëve përgjegjës e jo i fëmijëve për t’u trembur apo ngushulluar simbas rrethanave.

“Corriere della Sera”, 25 maj 2020 Përktheu Eugjen Merlika