Eugjen Merlika – Dielli

SI I SHEH EUROPA ZGJEDHJET NË SHBA

September 15, 2020 by dgreca

VOTA NË SHTETET E BASHKUARA DHE AMERIKA QË I DUHET EVROPËS–

Nga Angelo Panebianco*-

E përktheu nga “Corriere della Sera” Eugjen Merlika* –

Në zgjedhjet, përfundimi i të cilave do të ndikojë fatet e botës për shumë vite që vijnë, asgjë nuk duket më e paparashikueshme dora dorës që shkon përpara fushata zgjedhore. Kandidati demokrat Joe Biden është ende më përpara (duke qëndruar tek hulumtimet) por presidenti në fuqi Donald Trump është duke marrë veten. Ndoshta, së paku pjesërisht, sepse kryengritjet qytetare të këtyre muajve kanë tmerruar shumë njerëz. Për të patur të qartë se cila është rëndësia e dukurisë duhen mbajtur parasysh dy parakushte. I pari është që një evropian, i vënë përballë votimeve amerkane, duhej vetëm të pyeste se cili do t’ishte për ne evropianët, përfundimi më i mirë. Nuk e kuptojnë në Kontinentin e Vjetër, as ata që përkrahin Trump-in sepse ndjehen ideologjikish afër tij, as ata që parapëlqejnë Biden-in për të njëjtën arsye. Parakushti i dytë është që ai që vlerëson rendin liberal (demokracinë përfaqësuese, ekonominë e tregut, liritë qytetare) që është i pranishëm në botën perëndimore që nga fundi i luftës së Dytë botërore, duhet të dijë se ai rend mund të vazhdojë vetëm nëse mbeten disa kushte kulturorë, shoqërorë, ekonomikë. Por edhe gjeopolitike: vendimet e ardhëshme të Shteteve të Bashkuara do të ndikojnë fatet e rendit liberal perëndimor, do t’i japin ndihmesën e tyre vazhdimit apo shkërmoqjes së tij. Dikush thotë me të drejtë se, në kundërshtim me atë që shumë pohojnë, politika e jashtëme e Trump-it (e vetmja me të cilën merrem) nuk është në tërësi një shumë gabimesh. Ka fusha në të cilat Trump-i ka ndrequr gabimet e para-ardhësit të tij Barak Obama. Për shëmbull, ballafaqimi i ashpër i Trump-it me një Kinë që për shumë kohë ka luajtur në shfrytëzimin (e vazhdon të luajë ende sot) e dobësive të botës perëndimore, nuk meriton të trajtohet me mospërfillje: në marrëdhëniet mes Perëndimit dhe Kinës ka një problem të vërtetë e Trump-i ka meritën t’a ketë ngritur e të ketë vepruar rrjedhimisht. Gjithënjë në meritë të Trump-it mund të përmëndet kthesa në Lindjen e Mesme mbi një krifë tejet të brishtë: pozicionimi i ri i Shteteve të Bashkuara (në të vërtetë një kthim në të hershmin) sa i përket ndarjes mes myslimanëve sunitë e shiitë. Dy para-ardhësit e tij – Bushi me luftën në Irak që shliroi shumicën shiite nga tirania e një pakice sunite, e Obama me traktatin bërthamor me Iranin – kishin zgjedhur të bisedonin me shiitët në dëm të aleancës më të hershme e tradicionale me botën sunite. E vlerësuar në distancë, kjo përmbysje aleancash nuk duket se ka pjellë të mirat që priteshin, nuk ka shërbyer për t’i dhënë më shumë qëndrueshmëri rajonit dhe as për të nxjerrë përfundimisht jashtë loje xhihadizmin sunit. As nuk ka pakësuar kërcënimet kundrejt qënies së Izraelit. Ndërsa, politika e Trump-it duket se ka dhënë disa frute të rëndësishme: më i rëndësishmi ka të bëjë me ndihmesën për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Izraelit dhe Emirateve arabe (të cilave tani u është shtuar edhe Bahrejni), një ndodhi që mund t’i prijë afrimeve të mëtejshme ndërmjet Izraelit dhe fuqive sunite (me përjashtim të Turqisë). As njohja e Jeruzalemit si kryeqytet i Izraelit nga ana e Trump-it, që shkandulloi aq shumë në kohën e vet evropianët, ka penguar këtë shtjelli dobiprurëse.

Nëse duam t’i japim Trump-it atë që është e Trump-it duhet të pranojmë se këto vështrime të politikës së tij meslindore – njësoj sikurse politika e tij kundrejt Kinës – janë ndjellamira e nuk meritojnë përçmimin që u kushtojnë atyre shumë prej kundërshtarëve të tij. Duhet shpresuar që një Administratë e mundëshme Biden të mos kushtëzohet nga humoret kundër-izraeliane të krahut më të majtë të Partisë demokratike e të mos punojë për të ndaluar ato zhvillime. Gjithënjë në lidhje me zhvillimet në Lindjet e Afërta e të Mesme, mbasi thuhet se politika e Trump-it nuk ka shkëlqyer – madje ka dështuar: të mbahet parasysh egërsia me të cilën i ka kthyerkurrizin kurdëve – në Siri, ashtu si dhe Libisë, duhet t’i njohim faktorët lehtësues: Trump-i nuk arriti të ndreqë gabimet e rënda të kryera, në lidhje me Sirinë e Libinë nga para-arshësi Obama. Mbas kësaj duhet të shtojmë se meritat dhe lehtësimet mbarojnë këtu. Mbrapa fillon lista e gjatë e veprimeve të padenja (nga pikpamja e interesit perëndimor). Trump-i, me një stil të ndryshëm nga Obama, por në thelb të njëjtë me Obamën, nuk ka reshtur t’i bëjë të njohur botës se Amerika është zotuar t’a zvogëlojë rolin e saj ndërkombëtar. Kjo gjë ka hapur orekset e fuqive të tjera të mëdha (Rusia, Kina) e të fuqive rajonale (si Turqia e Erdoganit). Me që ra fjala, shpejt a vonë, SHBA duhet të vendosin se çfarë do të bëjnë me Turqinë, njëherësh antare të NATO-s e tashmë armike të botës perëndimore. A do t’i a lenë vetëm Francës të përballojë synimet perandorake të Erdoganit?

Duke vazhduar padinë e listës së vështrimeve negative, duhet kujtuar se kanë mbetur të errëta (pra të rrezikëshme) marrëdhëniet ndërmjet Trump-it dhe Rusisë së Putinit. Si për Lindjen e Afërt apo të Mesme apo marrëdhëniet me Rusinë, flitet për gjëra që prekin interesat e ne evropianëve. Ashtu sikurse na përket, duke na destabilizuar, kombëtarizmi trampian, me pasojat e tij rrënuese: ndeshja me Gjermaninë, armiqësia kundrejt Bashkimit evropian, polemikat mbi rolin e NATO-s, më në përgjithësi sulmi kundrejt institucioneve shumëkahëshe të krijuara nga Shtetet e Bashkuara mbas vitit 1945.

Të hamendësojmë se faktikisht politika e jashtëme e Trump-it është vërtetimi më i pakundërshtueshëm se koha e mbisundimit ndërkombëtar të Amerikës të ketë mbaruar, cilido t’i fitojë zgjedhjet e ardhëshme presidenciale, që rënia (relative) e Shteteve të Bashkuara tashmë është e pakthyeshme. Është shumë e mundur. Por pyetja atëherë shtrohet: rënia amerikane, vjetrimi i NATO-s, e të tjera mund të vijnë pa prekur rendin liberal tek ne n’Evropë?

Me të vërtetë ka ndonjë që beson se Bashkimi evropian do të mundë në kohë të shkurtëra, të zëvendësojë Shtetet e Bashkuara, të bëhet një digë e fuqishme dhe e pavarur e atij rendi liberal të mbështetur deri pak kohë më parë nga fuqia amerikane? Ndoshta një Biden në Shtëpinë e Bardhë nuk do t’ishte i aftë rë riqepë marrëdhëniet me evropianët, t’i rijapë fuqi e vrull rendit liberal perëndimor. Është e mundur. Por ajo që me Biden-in është një mundësi, kthehet në një siguri në rastin e rizgjedhjes së Trump-it. Nuk është e vështirë për t’u kuptuar se çfarë u leverdis evropianëve.

*“Corriere della Sera”, 13 shtator 2020 E përktheu Eugjen Merlika

NGA DIKTATURA NË DEMOKRATURË(2)

September 15, 2020 by dgreca

(Tridhjetë vite historie shqiptare)-

“Demokraci do të thotë shumë më tepër se sa qeveri popullore e zotërim i shumicës”– J. F. KENNEDY–

NGA EUGJEN MERLIKA*-

Fitorja e vitit 2005 i dha rastin PD të rifillonte një tjetër rrugëtim në drejtimin e shtetit, duke patur mundësi që “të ndreqte” përfytyresën e cënuar nga firmat rentiere e rrëmujat e vitit të “mbrapshtë” 1997. Para së gjithsh asaj i duhej vetëdijesimi për gabimet e legjislaturës së parë, duke ndrequr shumë shtrembërime në veprimtarinë e saj, filluar nga qëndrimi kundrejt shtresës së ish të përndjekurve politikë, të cilët kishin humbur me kohë edhe ndonjë përfaqësi formale që kishin patur në strukturat qeverisëse. Por gjëja m’e rëndësishme ishte fakti që, megjithëse Kuvendi i parë me shumicë demokrate kishte miratuar një ligj për dëmshpërblimin e punës së papaguar në kampet e çfarosjes (Tepelenë) e të punës së detyruar, në terrenin konkret nuk ishte bërë asgjë për sendërtimin e tij. Është e vërtetë se PS, nën drejtimin e Fatos Nanos, e pezulloi plotësisht atë proçes, por ardhja në fuqi e PD dhe Aleancës së djathtë duhej t’a kishte vënë menjëherë në rrugën e zgjidhjes.

Por të tjera ishin përparësitë e forcave politike n’ata vite. Synimi kryesor ishte fuqizimi i pozitave zotëruese në pushtet, që ishte sinonim jo vetëm i aftësisë vendim-marrëse në të gjithë drejtimet, por edhe i fitimeve lëndore që, në mendësinë e klasës politike, ishin kthyer në normalitetin e sundimit, pra ky nuk mund të përfytyrohej i ndarë nga pasurimi i kastës. Këtij synimi i shërbente e gjithë veprimtaria qeveritare, por dhe ajo opozitare. Kjo prirje ishte në përputhje me projektin e demokraturës, që vazhdonte të merrte formë në mëndjet e drejtuesve të dy partive kryesore, të kryeministrit Berisha e të kryetarit të ri të socialistëve, Rama, t’ardhur në udhëheqje të partisë, mbas dorëheqjes së Fatos Nanos. Ky i fundit ndoshta pati një ndriçim “hyjnor” në mëndje, duke vendosur atë akt, mbas gjithë mashtrimeve, nëpërmjet të cilëve e fitoi pushtetin dhe e mbajti për disa vite me rradhë. Ndër ta nuk duhet harruar tjetërsimi i përfundimit të votimit në referendumin për rivendosjen e mbretërisë, e cila me shumë gjasë, kishte fituar me vota, por Komisioni zgjedhor komunikoi humbjen e saj. Ndoshta n’atë rast, nuk ishte vetëm nisma e Nanos për të ndryshuar në tavolinë përfundimin e votimit, por edhe “këshillat”që ai mori n’atë drejtim nga Evropa e ndokush tjetër, që nuk e dëshironin një ndryshim të tillë në Shqipëri.

Një nga hapat më të fuqishëm drejt demokraturës qe marrëveshja e tetorit 2008 për ndryshimet kushtetuese, e hartuar nga grupet e punës së qeverisë e t’Opozitës, të frymëzuar nga Berisha e Rama dhe e miratuar nga shumica e deputetëve. Kjo marrëveshje ndryshonte sistemin zgjedhor, duke i hequr votuesve mundësinë e zgjedhjes së deputetëve e duke i shtuar kompetencat e sekretarëve apo të kryetarëve të partive, si dikur në socializëm. Duket se kushtrimi i të parëve vazhdonte t’u bënte jehonë si ish sekretarit të partisë, ashtu edhe “rebelit” antikomunist të orëve të para, të cilëve mbas kaq vitesh thirrjeje për vlerat e demokracisë perëndimore, në të cilën ishin “konvertuar”, me marrëveshjen e tyre mbillnin farën e autoritarizmit partiak, që kishin jetuar në rininë e tyre.

Deri atëherë Shqipëria kishte patur një ligj zgjedhor, ndër më të mirët n’Evropë, që siguronte qeverishmërinë dhe përfaqësimin, një përzierje, mjaft të zgjuar të maxhoritarit me proporcionalin. Njëqind deputetë zgjidheshin drejt për së drejti nga ballafaqimi i votave, që merrnin qoftë edhe me zgjedhje të dyta, simbas modelit francez. Kjo i jepte mundësi votuesve të vendosnin emërimin e deputetit të tyre me votë të drejtpërdrejtë e të hapur. Por nga ana tjetër, për të ruajtur praninë e disa drejtuesve të partive në Kuvend, ligji parashikonte edhe emërimin e 40 deputetëve me ligjin proporcional në të cilin njerëzit vinin kryqin mbi simbolet e partive. Kjo gjë shmangëte të papritura të bujshme si fitorja e një inxhinjeri nga Shkodra kundër Ramiz Alisë në votimet e para. Nuk besoj se ishte i dobishëm ai ndryshim për demokracinë shqiptare. Sistemi që e zëvëndësoi i shërbente më së miri demokraturës.

Proporcionali rajonal me lista të mbyllura i jepte tw drejtwn e padiskutueshme kryetarwve tw partive të vendosnin vetë mbi përbërjen e Kuvendit, të mbanin shtrënguar frerët e partisë duke kërcënuar me mos kandidim cilindo që nuk do t’i qëndronte ngushtësisht shijeve e prirjeve të kryetarit, duke përqëndruar në duart e tij të gjithë pushtetin që mund të ushtronte partia. Ndoshta një dukuri e këtillë do të kishte patur përfundime të mira nëse në krye të partive do të ishin njerëz të zgjedhur, që vërtetonin teorinë e Platonit mbi “mëndjet e ndritura”, të paracaktuara për të drejtuar tufën. Por nuk ishte ky rasti i politikës shqiptare, në të cilën mbizotëronte jo shqetësimi për të zgjidhur problemet e Vendit, por etja e pashuar për pushtet a pasuri, që është kthyer në alfën e omegën e mendimit politik shtetëror.

Demokracitë më të rrënjosura, si ato angleze, gjermane, amerikane, franceze, austriake, zvicerane etj. kanë modele zgjedhore prej dhjetra e qindra vjetësh e nuk kanë ndjerë nevojën për t’i ndryshuar sa herë këmbehen partitë e ndryshme në pushtet. Nëse është marrë si model praktike sistemi italian nuk më duket se është një zgjedhje e mirë. Ligji zgjedhor nuk duhet të shohë interesat e menjëherëshme të atyre që kanë shumicën, por të jetë i palëvizshëm e i barabartë për të gjithë, përfshirë dhe forcat e reja që mund të dalin n’arenën politike.

Pasojat e marrëveshjes së 2008 qenë gjithënjë e më tepër rrënuese: u shtuan me tepri kundërshtitë që ndikuan në ndërprerjen e shpeshtë të vetë veprimtarisë shtetërore. Dalja nga Kuvendi u bë një metodë e zakonshme, me pasojë pezullimin e jetës ligjvënëse, e cila nga një detyrë parësore e secilit të zgjedhur kundrejt institucionit e vetë shtetit, kthehej në një mundësi vetiake të tij apo të kryetarit, simbas humorit, për t’a ushtruar apo mos e ushtruar atë. Kjo mendësi shtrembëruese e vetë parimeve më të thjeshta të jetës demokratike në Shqipëri ka marrë përmasa me të vërtetë shqetësuese. Kaq e thellë dhe e gjërë është kriza e sistemit shqiptar, sa që nuk ka asnjë organ kontrolli ligjëshmërie që të ushtrojë të drejtën e tij mbi “të zgjedhurit e popullit”, për t’u kujtuar atyre se vota që kanë marrë nuk është leje për të livadhisur lart e poshtë, simbas qejfit, por zotim tërësor për t’i shërbyer në çdo çast interesve kombëtare në çdo rrethanë e pavarësisht nga çdo lloj pakënaqësie që mund t’u lindë. Madje mendoj se duhet miratuar një ligj i veçantë, që t’i detyrojë deputetët apo të zgjedhurit në çfarëdo instancë të pushtetit, të sigurojnë praninë e tyre gjithmonë në forumet në të cilët marrin pjesë, me përjashtim të rasteve të detyrave shtetërore, të rasteve të jashtzakonëshme apo shëndetësore. Në të kundërt e në raste të përsëritura, ata duhet të përjashtohen nga pjesëmarrja në jetën politike, të mos kenë të drejtë kandidimi e të vazhdojnë jetën e qytetarëve të thjeshtë, të ndërgjegjësuar se besimi i marrë nga populli nuk duhet të shpërdorohet simbas dëshirës, se detyra e përfaqësuesit të popullit nuk është një privilegj i këndshëm, por një barrë e rëndë, një zotim i patjetërsueshëm.

Kjo metodë u bë e njohur historikisht n’Itali në vitin 1924, mbas vrasjes së deputetit socialist Matteotti nga fashistët, por mbeti në histori si një dukuri që nuk solli asnjë dobi, veç dobësimit të Opozitës demokratike kundër fashiste. Zbatimi tek neve në vitet kur PS mëtonte hapjen e kutive të votimit, u pasua nga dukuri të mëvonëshme, gjithmonë të Opozitave të secilës ngjyrë, duke arritur majën me vitin 2019, në të cilën Opozita PD – LSI, së bashku me parti të tjera të spektrit të djathtë, vendosën njëzëri daljen jashtë sistemit e protestat popullore në rrugët e Tiranës për muaj me rradhë. Rezultati i këtyre vendimeve qe një prishje e plotë barazpeshash institucionale në dobi të PS e kryeministrit Rama, që nuk u tund nga “istikami”, por në mungesë kundërshtarësh institucionalë që ishin kthyer në qytetarë të thjeshtë, pa asnjë farë peshe ligjore, mori në dorë të gjitha levat e shtetit. Marrëzia e asaj politike çoroditi edhe kryetarin e shtetit e i dha mundësi shumicës në pushtet të merrte gjithë pushtetin lokal, mbasi u braktisën zgjedhjet në afatin kushtetues. Madje pati edhe përpjekje qesharake të presidentit për të caktuar datë tjetër e cila kaloi si një ditë e zakonshme kalendarike.

Ndërkaq kryeministri dhe partia e tij, që u paditën hapur madje nga një e përditëshme e njohur e shtypit gjerman për tjetërsimin e përfundimit të votimeve kuvendore të vitit 2017 e për ato vendore në Dibër, duke vazhduar ecjen drejt demokraturës, njohën si të ligjshëm një votim kombëtar për autoritetet vendore, në të cilin votuan zyrtarisht vetëm 18 % e votuesve!!! Nuk besoj të ketë asnjë sistem në botë që të arrijë në të tilla pozita qesharake e poshtëruese si ato në të cilat është zhytur Shqipëria e viteve 2019 – 2020. Rastësia e sjell që, pikërisht në këtë periudhë, Vendi i ynë të ketë kryesinë e rradhës të Organizatës për sigurinë e bashkëpunimin n’Evropë (OSBE). Si e tillë atij i takoi të jetë në vijën e parë si përfaqësues i vullnetit botëror në zgjidhjen e një problemi të ndërlikuar, si ai i tjetërsimit të përfundimit të votimeve presidenciale në Bjellorusi.

Nuk e marr me mënd se me çfarë autoriteti kryeministri i ynë mund të ndërpretojë vullnetin evropian e botëror për respektimin e të drejtave e lirive të bjellorusëve kur në Vendin e tij pranohet nga të gjitjë se votat vidhen sa herë që votohet e që ato quhen të vlefshme edhe atëherë kur më shumë se 80 % e zgjedhësve nuk paraqiten fare para kutive të votimit. Sigurisht përgjegjësia kryesore bie mbi Opozitën që vendosi të bojkotojë zgjedhjet, që në pjesën dërmuese të tyre u zhvilluan me vetëm një kandidat, kthim klasik në të shkuarën enveriste kur ekzistonin vetëm kandidatët e frontit demokratik, kësaj rradhe të partisë socialiste. Por një klasë politike serioze duhet të dijë të shmangë paçavure të tilla e të gjejë rrugën e pranueshme për të nderuar pritmëritë kushtetuese. Fatkeqësisht termi “serioz”është fshirë nga fjalori i botës së sotme politike shqiptare e ky është një nga treguesit më shqetësues me të cilin ballafaqohemi si shoqëri.

Më 5 qershor 2020, mbas më shumë se dy vjet rrahjeje uji në havan nga përfaqësuesit e pushtetit që, jo rastësisht, ka zgjedhur për kryetar një të përfolur të vjedhjeve zgjedhore e atyre të Opozitës “rrugore”e “sheshore” e një parlamentareje me një mbiemër të kumbueshëm në historinë e kronikën e viteve të para pas komuniste, të gjithë të caktuar, edhe me bekimin SHBA – BE, të sillnin “normalitetin” në jetën shqiptare nëpërmjet reformës zgjedhore, u shënua një risi, një marrëveshje e tryezës politike. Por, si vërtetim i mungesës së seriozitetit, që theksova më sipër, kjo marrëveshje u desh të nënëshkruhej në ndërtesën e ambasadës amerikane, mbas disa orësh përpjekjesh të ambasadores për të gjetur një ujdi.

Shtator 2020

* VIJON

NGA DIKTATURA NË DEMOKRATURË

September 12, 2020 by dgreca

-(Tridhjetë vite historie shqiptare)–

“Demokraci do të thotë shumë më tepër se sa qeveri popullore e zotërim i shumicës”– J. F. KENNEDY-

NGA EUGJEN MERLIKA-

Para disa ditësh ribotova një shkrim timin të vitit 2004, pra plot gjashtëmbëdhjetë vite më parë. Shkrimi përimtonte një fjalë të Ramiz Alisë, të mbajtur në byronë politike të komitetit qëndror të P.P.Sh., në tetor 1989.

Dua të saktësoj se, në lidhje me atë fjalë, pavarësisht përhapjes së gjërë në rrjetet sociale, ka patur mendime të ndryshme nga politika shqiptare mbas komuniste, se ajo nuk ishte e vërtetë, ishte e paqënë, se ajo nuk ishte mbajtur kurrë, por ishte një trillim i dikujt në portalet e internetit. Nuk di se sa i saktë është ky argument, por vetë fakti që atëherë nuk pati një qëndrim të përcaktuar zyrtarisht nga PS, pasardhësja e partisë së cilës i përkiste ai dokument, të shtyn të besohet se tema në vetvete parapëlqehet të lihet në heshtje, mbasi rrjedhojat e sendërtimit të saj hamendësojnë një sërë përgjegjësish, të shumta e të ndryshme, të cilat askush nuk është i gatshëm t’i marrë përsipër haptas e pa rezerva.

Pavarësisht qëndrimit pilatesk të politikës në përgjithësi, mbasi periudha e marrë në shqyrtim nuk e shmang asnjërin nga krahët politikë prej përgjegjësisë, duke i marrë për të mirëqëna zërat mohuese të dukurisë, vazhdoj të mendoj se ajo temë meriton vëmëndjen e duhur, mbasi ka të bëjë jo vetëm me vitin 2004, por edhe me vitet pasardhëse e, ca më shumë, me vitet që kemi përpara.

“Nëse nuk është e vërtetë është e shpikur mirë” thotë një fjalë e urtë italiane. Besoj se zbatim më të saktë se në këtë rast, kjo fjalë e urtë nuk ka gjetur asnjëherë. Kjo për faktin se ngjajshmëria ndërmjet pohimeve të fjalimit dhe zhvillimit të ngjarjeve në pesëmbëdhjetë vitet e para të kalesës, i shëmbëllen një filmimi besnik të së vërtetës. Arsyetimi i mëtejshëm mbi shtjellimin e bisedës duhet të niset pikërisht nga ky fakt.

Si paraqitet Shqipëria mbas gjashtëmbëdhejë vitesh të kalimit të kohës? Mashtrimi i madh është fuqizuar, është kthyer në edukatë, ka krijuar një trajtë të qëndrueshme në padrejtësinë e tij, duke u kthyer në një sistem që dikush, vite më parë, e pagëzoi me emrin “demokraturë”. Ndoshta, në grumullsinë e saj, i ka tejkaluar edhe parashikimet më ndjellamira të frymëzuesit e konceptuesit të saj që, me gjithë sigurinë e shtjelluar në fjalim, besoj se ka patur dhe ai ndonjë dyshim në vetevete mbi mundësinë e sendërtimit të paradigmës së re në gjirin e NATO-s e të BE.

Cili ishte tipari i saj kryesor, në vazhdimësi me të shkuarën i projektuar më 1989, në një çast historik kur u kuptua se enverizmi pa Enverin nuk mund të zgjatej në përjetësi? Përpjekja për të rifituar pushtetin politik, të braktisur më 1992, si pasojë e nevojës për të lënë të “qetësoheshin gjakrat” e pakënaqësisë së përgjithëshme të shkaktuar nga mjerimi shëmbullor në të cilin e kishte çuar Vendin e popullsinë enverizmi e vazhduesi i tij, ramizizmi. Ngitja në skenën e pushtetit të PD ishte “gjethja e fikut”, për të mbuluar travajën e pashmangëshme të ripërtëritjes së komunistëve, që ndërruan emrin për t’u futur në rradhët e Ndërkombëtares socialiste, duke fituar një farë ligjësimi në Evropën pas komuniste, në të cilën ishin tashmë tepër të vonuar.

Duke i lënë në dorë partisë demokratike, në gjirin e së cilës kishin hyrë mjaft elementë të rinj e jo të gjithë me prejardhje nga regjimi, një Vend në pikën më t’ulët të rrënimit të tij e të shoqërisë, komunistët mendonin të kalonin purgatorin e tyre, pa njohur ata vetë mundimet e ferrit, të cilin e kishin krijuar e mbajtur më këmbë për gati gjysmë qindvjeti. Kështu ata pranuan “ndëshkimet e vogla, sa për sy e faqe ndaj nomenklaturës së lartë komuniste”, të cilat i shumfishuan në propagandën e tyre, sidomos për të huajtë, nëpërmjet intervistave ku dilnin si flamurtarë të mbrojtjes së të drejtave të njeriut e të parimeve të demokracisë perëndimore edhe se për gjysëm shekulli e kishin quajtur atë, “imperialiste”, “fashiste”, “shtypëse të të drejtave të puntorëve” etj, etj.

Më kujtohet një e tillë e zonjës së parë të regjimit, Nexhmije Xhuglini – Hoxha, me një gazetar italian, Riccardo Orizio, të së përjavëshmes “Panorama”, në të cilën ajo shprehej: “Oh, po, bash një demokraci e bukur është Shqipëria e sotme. E ndyrë, e papunë, e dhunshme, e etur për dollarë. Së paku Shqipëria socialiste kishte dinjitet”. Edhe sot ka mjaft shqiptarë, që shkruajnë në internet, në këtë fushë prrallore të zhvillimit shkencor, në të cilën, si asnjëherë në historinë e njerëzimit, marrëzia njerëzore, në të gjitha format e saj, ka gjetur të drejtë qytetarie, se ata janë të një mendimi me opinionin e gruas së Enver Hoxhës. Çuditërisht, kjo lloj propagande gjente idhtarë në organet e të majtave prokomuniste t’Evropës, që përpiqeshin të ushtronin ndikim në “zbutjen”e masave kundër komuniste të Qeverisë Meksi, sado të vogla ishin ato.

Megjithë vullnetin e mirë të të parit kryeministër të shtetit demokratik, Shqipëria, me një mijë probleme, nuk i lejonte asaj qeverie mundësi bindëse për rimëkëmbjen e shpejtë të Vendit. Mungesa e përvojës qeverisëse, në ballafaqimin me vështirësitë tejet të mëdha, sillte edhe gabime në rrugën e saj. Një nga këta gabime, ndoshta më dëmprurësi për fatet e Vendit e të vetë qeverisë, qe lejimi i piramidave financiare, që e vunë Shqipërinë në qëndër të vëmëndjes së FMN e çoroditën plotësisht popullin që u përkund për disa vite, në mashtrime tepër të rrezikëshme, si ai i parave që trefishoheshin brënda tre muajve, mjaft që t’i dorëzoheshin Sudes apo ndonjë kolegu të saj, duke siguruar kështu një jetë të qetë e pa asnjë farë mundimi. Ai gabim doli kobzi edhe për qeverisjen demokratike. Socialistët, që kishin fuqizuar bazën e tyre, nëpërmjet pasurimit të saj, duke u nisur nga shtënia në dorë e pothuaj gjithë pasurisë shtetërore nëpërmjet privatizimeve krejtësisht të favorshme për ta, shfrytëzuan me shumë mjeshtëri pakënaqësinë popullore për humbjet e parave në firmat rentiere, mbas dështimit e mbylljes së tyre. Ata sabotuan planin e kryeministrit për t’u kthyer qytetarëve një pjesë të mirë të kapitalit që kishin humbur, por organizuan kryengritjen e kallashnikovëve, duke e kthyer Vendin vite mbrapa e duke vënë në lojë vetë besueshmërinë në aftësinë shtetformuese të vetë shqiptarëve.

Më parë ata kishin goditur fort institucionin e zgjedhjeve kuvendore, duke u tërhequr nga pjesëmarrja pikërisht në ditën e caktuar e duke hapur shtegun ogurzi të shpërdorimeve të proçeseve zgjedhore, dukuri e shfaqur mjaftueshëm në të gjithë votimet e mëvonëshme. Strategjia rrënuese e socialistëve dha frutet e saj në hapjet e depove t’armëve, në ndarjen e Vendit në dy pjesë, në shkatërrimin e shtetit dhe institucioneve të tij. Kjo gjëndje shkatërruese çoi në një shqeverim të plotë, të pasuar nga rreth 20 mijë të vrarë e qindra mijë të shpërngulurish nga Shqipëria. Mbas “qetësimit” disi t’atmosferës, si pasojë e ndërhyrjes së Evropës e misionit të saj të kryesuar nga kryeministrat e Italisë dhe Austrisë, jo rastësisht qeveritarët e Vendeve që mbështetën më 1912 pavarësinë shqiptare, socialistët e kryesuar nga Fatos Nano, kanakari i Nexhmije Hoxhës në institutin e studimeve marksiste – leniniste, dolën para shqiptarëve me premtimin e bujshëm të kthimit të gjithë parave të investuara tek Vefa, firma m’e madhe e më e organizuar rentiere në Shqipëri. Shqiptarët, të dëshpëruar nga humbjet e pësuara, jo rrallë të gjithë pasurisë që zotëronin, mbasi kryetari i shtetit të tyre i siguronte se “paratë e tyre ishin më të sigurtat në botë”, ndërsa po dilnin më të pasigurtat në dorë të gjithfarë batakçinjsh që livadhisnin pa asnjë farë freri, i besuan premtimit dhe i sollën premtuesit në pushtet në verën e vitit 1997.

Qe fitorja më amorale e të gjithë kalesës shqiptare mbas komuniste, mbasi u bazua mbi një premtim të pambajtur, aq shumë të trumbetuar gjatë fushatës zgjedhore. Jo vetëm paratë nuk u kthyen, por askush nuk e mori vesh se ku përfunduan megjithëse ishin të bllokuara, e nuk ishin pak, por më shumë se një miliard dollarë. Me gjasë ato përfunduan në xhepat e fituesve të zgjedhjeve e bashkëpuntorëve të tyre, u grabitën paturpësisht në dritë të diellit, siç ishin përvehtësuar paratë e të tjerë shqiptarëve, gjysëm shekulli më parë, nga dhuna e parardhësve të tyre, të tjerëve fitues të luftës së dytë botërore. Qarkullonin atëherë zëra se kryeministri Nano harxhonte edhe 200 mijë dollarë në një seancë bixhozi në kazinotë e Evropës… nuk dij sa është e vërtetë.

Që këtu filloi revani drejt “demokraturës”, që erdhi gjithënjë e më shumë duke u përsosur në formë dhe përmbajtje. U ballafaqua në vitet e para me ndasitë e kundërshtitë brënda species, mbasi kundërshtari kishte pësuar një gotije të fortë e ishte ende i trumhasur. Doli në skenë një brez i ri politikanësh socialistë, që u përpoqën të nxjerrin në pension etërit e tyre, n’emër rë “ripërtëritjes” së partisë e “vlerave demokratike”. Ishin thjesht karieristë që mendonin se kishte ardhur koha të fitonin skenën duke nxjerrë anash Nanon e bashkëpuntorët e tij. Meta, Rama, Majko ishin emrat më në dukje të kësaj vale të re ndryshime emrash në kupolën e re të PS. Barazpeshat e reja brënda klanit i vunë në provë në pozita të ndryshme duke filluar nga ministri të rëndësishme e duke përfunduar si kryetarë qeverie, pa treguar asnjë farë merite të veçantë veç aftësisë për të luajtur rreptë në fushën e lojës nëpërmjet intrigash e mjetesh të tjera të ngjitjes politike.

Socialistët, mbas tre ndërrimesh kryeministrash, në vitet 2001 – 2005, si pasojë e prirjes së Ilir Metës për të patur një rol vendimtar në barazpeshat e politikës shqiptare, humbën zgjedhjet e vitit 2005, duke u vënë përsëri në udhën e “kapërcimit të shkretëtirës”. Ajo qe një odise e gjatë që u përshkua nga partia për të ardhur përsëri në pushtet, por që u desh të bëjë llogaritë gjithënjë me Ilir Metën që mbeti për më shumë se njëzet vite njëri ndër personazhet më të përfolur, por edhe më të fuqishmit e demokraturës.

Shtator 2020 -VIJON

SULMI KUNDËR QYTETËRIMIT

September 11, 2020 by dgreca

NGA EUGJEN MERLIKA-

11 shtatori 2001 do të mbetet gjatë në kujtesën e miliarda njerëzve të cilët, falë televizionit, mundën të shohin skena të gjalla të Apokalipsit në qendrën më të rëndësishme ekonomike të botës Perëndimore, në Nju Jork e në kryeqytetin politik të Fuqisë më të madhe botërore, në Uashington. Ajo do të mbetet dhe në analet historike për përmasat e mëdha të dëmeve njerëzore e ekonomike e njëkohësisht për pasojat e saj në rrjedhën e ngjarjeve politike botërore.

Sulmi terrorist, i projektuar dhe i zbatuar me një saktësi matematike mbi kullat binjake të Uorlld Trejd Sentër të Manhatanit në Nju Jork dhe mbi Pentagonin në Uashington, i ngjante më shumë një mirazhi fantashkencor sesa një ngjarjeje të vërtetë. As fantazia më e ndezur nuk mund të parashikonte një dhunim kaqë brutal e kaqë të pamëshirshëm të objekteve ekonomike e shtetërore të SH.B.A.. Ishte hera e parë në historinë e tij që Vendi sulmohej në zemrën e tij dhe ai që mësynte ishte i panjohur, nuk kishte një fytyrë, një ushtri, një emblemë, një flamur. Ata që mësynë ishin avionët Boing të kompanive ajrore amerikane. Dukej se kishin humbur koordinatat, se drejtoheshin nga qënie jashtokësore, armike të betuara të qytetërimit të planetit. Sulmi i tyre mbi kullat binjake ishte sfida më e egër që ata, të panjohurit i bënin simboleve të zhvillimit. Ata vinin nga larg, nga thellësitë e shekujve e kishin përqëndruar në vetvete gjithë energjitë e zgjuarsinë djallëzore të gjithë atyre që kudo e kurdoherë kishin penguar përparimin njerëzor. Në vetmohimin e tyre kishte vetëm një motiv, urrejtja për Shtetin simbol të demokracisë, forcës e mirëqënies, thyerja e mitit të paprekshmërisë të këtij shteti dhe istitucioneve të tij.

Amerika në sulm- ishte titulli i kronikës televizive të SNN me pamjet rrënqethëse të tymit, të flakës e të shembjes së “piramidave” të kohëve moderne.

Amerika e fuqishme, fituese e dy luftrave botërore, fituese së bashku me aleatët e një lufte të ftohtë e të një gare paqësore, pothuajse shekullore me komunizmin, e ndjeu thellë goditjen në “margaritarët“ e qytetit të saj. Ato gërmadha gjigande në zemrën e Nju Jorkut mbulojnë mijra jetë njerëzore që një logjikë absurde e kriminale i ndërpreu në një ditë të kthjelltë shtatori. Ky qe tributi i tmerrshëm që qytetërimi i pagoi barbarisë në epokën e globalizimit elektronik. Ky tribut bëhet akoma më tragjik kur, në pika të tjera të globit, turma njerëzish të të gjitha moshave festojnë „fitoren” duke brohoritur nëpër rrugë me dy gishtat përpjetë në formë V.

Amerika është në zi e së bashku me të gjithë bota e qytetëruar. Ajo vajton ato mijra djem e vajza që përbënin krenarinë e saj në fushën ekonomike e financiare. Ajo i ngjan një luani të plagosur që tani lëpin plagët e llogarit dëmet, por është e ndërgjegjëshme se mbas kësaj lufte të pashpallur shumë gjëra do të ndryshojnë. Viktimat kërkojnë drejtësi dhe Amerika mund e duhet t’ua japë atë duke ndëshkuar rreptësisht ata që projektuan, ndihmuan e morën pjesë në zbatimin e këtij sulmi makabër ndaj popullit që prin sot karvanin e qytetërimit e ndaj istitucioneve të tij, duke mbjellë vdekjen në qiellin e tyre. “Eshtë një akt lufte, do t’i ndëshkojmë” u shpreh me një fytyrë të ngrysur presidenti Bush, i pari që një forcë madhore e detyroi të qeverisë Vendin e tij për orë të tëra nga ajri.

Vendi simbol i demokracisë e ka për detyrë të mbrojë e t’u japë drejtësi qytetarëve të saj,por parimet morale e politike mbi të cilat është ngritur godina amerikane e detyrojnë më parë të zbulojë e të identifikojë forcat e errëta të krimit, që e kanë mësyer e që kërcënojnë qetësinë e botës.

Bota duhet të jetë e ndërgjegjëshme se, me dështimin e ideologjive dhe rrëzimin e skemave të ekuilibrit të terrorit, që karakterizuan gjysmën e dytë të shekullit që shkoi, si pasojë edhe e mjaft konflikteve të pazgjidhura në zona të ndryshme të globit, terrorizmi i praktikuar nga individë, grupe apo bashkësi, që gëzojnë përkrahje drejt për së drejti apo tërthorazi edhe nga ndonjë shtet, përbën sot rrezikun kryesor për fatet e saj.Spiralet e dhunës që mund të shkaktojë ky fenomen mund të kenë pasoja të pallogaritëshme, para të cilave ndoshta krizat e Berlinit dhe të Kubës do të zbeheshin. Lufta kundër terrorizmit, që me 11 shtatorin 2001 ne qiellin e Amerikës bëri një hap gjigand cilësor, bëhet imperativi i kohës për Bashkësinë Ndërkombëtare. Kjo luftë duhet të ketë dy vështrime që plotësojnë njëri tjetrin: tolerancë zero ndaj çdo veprimi terrorist kudo që të çfaqet e përpjekje të përbashkëta, në shkallën më të lartë, për të shmangur arsyet që nxisin lindjen e përhapjen e tij.

Do të jetë një luftë e gjatë dhe e vështirë, që do të kërkojë bashkëpunimin e të gjithëve, të shteteve të medha e të vogla, të vendeve të zhvilluara e të atyre në zhvillim.Me sa duket, kjo do të jetë një nga sfidat kryesore të demokracive e të mbarë njerëzimit të fillimit të mijëvjeçarit të tretë. Fitorja e saj do të vërtetojë edhe një herë dobinë e globalizimit si parim.

Kullat binjake të Uorlld Trejd Sentër të Manhatanit dhe ëndrrat njerëzore të vrara nën gërmadhat e tyre na ftojnë jo vetëm të ndajmë dhimbjen me familjarët e viktimave të pafajshme, por dhe të mendohemi, të vendosim e të veprojmë, secili në vendin e tij, por të gjithë me një qëllim: të ndërtojmë një botë më të mirë, në të cilën dhuna dhe terrorizmi i çfarëdo ngjyre, si shfaqjet më të shëmtuara të poshtërsisë njerëzore, të mos kenë të drejtë qytetarie.

Shtator 2001

MALI I ZI, FILLON LAMTUMIRA E ZGJATUR E GJUKANOVIÇIT JETËGJATË

September 7, 2020 by dgreca

Nga Francesco Battistini- Përktheu Eugjen Merlika- Filloi të komandojë kur ishte Jugosllavia. Kur Saddami pushtonte Kuvajtin e Gorbaçovi humbiste BRSS. Kur Occhetto fundoste PKI dhe në Brindizi arrinin anijet e para të shqiptarëvet. Ka mbaruar të djelën në darkë: mbas gjashtë kryeministrish e dy kryetarësish, që e kanë këthyer, me tridhjetë vitet e tij të regjimthit, në më jetëgjatin e kryetarëveevropianë të Shtetit së bashku me mbretëreshën Elizabeta. Milo Gjukanoviç ka humbur zgjedhjet politike. Deri në 2023 do të jetë kryetari i çalë i Malit të Zi, nëse opozitorët do të arrijnë të krijojnë një qeveri shumë të shtrënguar në vota e të çthurin rrjetën e fuqishme të pushtetit e të korrupsionittë endur në tridhjetëvjeçarin gjukanovist. Shumë i aftë t’i rrëshqasë padive të prokurorive italiane, i shpenguar në mohimin e krimeve të luftës e në kalimin nga aleanca me Milosheviçin në Aleancën atllantike që kishte bombarduar Millosheviçin, Milo u palos nga Kovidi dhe nga kriza e turizmit, zëri i parë i ekonomisë. Veçanërisht nga ndeshja politike me Kishën ortodokse filoserbe që në Malin e Zi lëviz një zgjedhës në tre.

I fundmi autokrat i butë i Evropës perëndimore është përpjekur të sigurojë një votë alla Lukashenko, ka bërë propagandë shtruar në mediat që kontrollon (pothuajse të gjitha), i ka veshur humbjen e parashikuar Putinit dhe kujtdo që nuk i a ka falur kurrë faktin se ka zgjedhur NATO-n. Më kot. Edhe se ndoshta ka diçka të vërtetë në hamëndjet e tij komplotiste, po të kujtohet se sa u zemërua Moska sapo Podgorica braktisi përfundimisht vëllazërinë sllave me Beogradin: kjo pjesë e vogël e Ballkanit është një shtetëth pak më i madh se Trentino Alto Adige e me popullsi më të vogël se Umbria, por për pozitën strategjike n’Adriatik është i hollë e i rëndë si një gjilpërë kandari. Shumica e re, më e shumta filoserbe e filoruse, ka premtuar se do të mbetet e lidhur me BE dhe NATO-n. Një farë dyshimi është. Malazeztë luten si sërbët e shkruajnë si rusët: a do të arsyetojnë si atllantikë dhe evropianë?

“Corriere della Sera”, 1 shtator 2020 Përktheu Eugjen Merlika