• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

BURGJET RUSE (DHE TURKE) TË STËRMBUSHURA

April 22, 2022 by s p

Nga GIAN ANTONIO STELLA/

A I keni parasysh tmerret e burgjeve ruse të denoncuara nga Amnesty international, nga OJQ të ndryshme e më shumë nga sito gulagu.net? Rrahjet, shtazëritë, të burgosurit të hedhur nga dritaret, poshtërimet, përdhunimet në burgun e Saratovit e burgje të tjera të dokumentuara nga filmime rrënqethëse, të mbledhura nga ish i burgosuri Sergej Saveljev dhe të postuara on-line në mijra siti, gazeta e televizione të gjithë botës (I frikshëm shërbimi i Le Iene) me një të tillë ndikim sa të detyrojë Moskën të premtojë korigjime?

Ndoshta nuk do të jenë të gjithë kështu, burgjet e Shën Petërsburgut e të Petropavlovskit, por trullos  njohja e faktit se sa janë njerëzit e burgosur në Rusi: gati gjysëm milioni. Një e treta e 1.414. 172 burrave e grave që në janarin 2021, e dhëna më e vonë, figuronin të burgosur në 49 administratat burgosëse të Shteteve antarë të Këshillit t’Evropës. Janë numëra të nxjerra nga dosia  Prisons and Prisoners in Europe 2021 nën kujdesin e Marcelo F. Aebi, Edoardo Cocco, Lorena Molnar&Mélanie M. Tiago e sapo botuar nga Universiteti i Lozanës, në të cilën lexohet pikërisht se në vitin 2021 të burgosurit ishin 53.329 n’Itali, 59.045 në Gjermani, 62. 673 në Francë, 87.035 në Britaninë e Madhe kundrejt 275.115 në Turqi dhe 478.714 në Rusi. Nëntë herë më shumë se tek ne.

Ndërsa në raport me popullsinë, në çdo 100.000 banorë (pak a shumë ata të Andrias) ishin 90 të burgosur në Itali, 162 në Shqipëri, 176 në Estoni, 179 në Poloni, 180 në Republikën Çeke, 190 në Lituani, 192 në Sllovaki, 215 në Azerbaixhan, 231 në Gjeorgji, 325 në Turqi (i vetmi Vënd pa një të shkuar komuniste) dhe 328 në Federatën Ruse. Një e dhënë, me gjasë e rritur me rrjetatat e fundit të atyre që i janë kundërvënë mësymjes së Ukrainës.

Të kërshërishme, nëse nuk do të fusnin të dridhurat, fjalët e thëna nga Matteo Salvini  në marsin 2017, mbas njërit nga arrestimet e Aleksei Navalnit, i paracaktuar të humbiste pjesërisht pamjen sepse i goditur në sy nga hedhja e zeljonkës, për t’u helmuar më pas me gazin nervin e së fundi i kthyer në Moskë, për t’u përplasur në burg për nëntë vite: “Më duket e tepruar të krijohen heroj të rinj. Është e sata sajesë mediatike. Un jam për lirinë e mendimit. Dhe jam gjithmonë për manifestimet e autorizuara. Por nuk më duket se kjo ishte e autorizuar”. Akoma më e rëndë do t’i duket, në kohën e Covidit përdorimi i pompave të ujit mbi neofashistët e Forcës së Re….

“Corriere della Sera”, 12 prill 2022    Përktheu Eugjen Merlika

Filed Under: ESSE Tagged With: Eugjen Merlika

DENAZIFIKIMI SIMBAS MOSKËS: “DO TË VAZHDOJË 25 VITE, PUNË TË DETYRUESHME, HIQET EMRI I UKRAINËS

April 11, 2022 by s p

Nga CLAUDIO DEL FRATE

Çfarë nënkupton Moska për denazifikim? Jo vetëm thyerjen e plotë në fushën e betejës të kundërshtarëve ukrainas por edhe një vepër të mëtejshme “pastrimi” të gjithë aparateve shtetërorë, politikë e ushtarakë, riedukimin e popullsisë “për së paku një brez”, fshirjen e përgjithëshme të emrit Ukrainë. Burimi është përmbi çdo dyshim  sepse e llahtarshmja “road map” është botuar në siton e agjensisë “Novosti”,  të një respektimi të ngushtë putinian 

Plani I llahtarshëm e shtazëror I pastrimit është treguar në një artikull të gjatë, të nënëshkruar nga editorialisti Timofej Sergeicev, me titull “Çfarë duhet të bëjë Rusia me Ukrainën”, të botuar në të njëjtat orë në të cilat bota zbulonte tmerret e masakrave mbi civilët në Busha. 

Denazifikimi është një kërkesë që Kremlini e quan të pakthyeshme, edhe se deri më sot nuk ishte shpjeguar në imtësi. “Denazifikimi është i nevojshëm sepse një pjesë e madhe e popullit – me gjasë shumica – është e zotëruar dhe e joshur nga regjimi nazist” sulmon Novosti. Pra synimi i parë është që “nazistët që kanë marrë armët duhet të shkatërrohen së shumti në fushën e betejës”. Vlen të kujtohet se Putini në më shumë se një rrethanë ka krahasuar Zelenskin dhe qeverinë e tij, ushtrinë e rregulltë të Ukrainës që kundërshton mësymjen ruse me batalionet -si Azov- që imitojnë simbologjinë naziste.

Të gjithë në të njëjtin kazan. Pra, “përveç drejtuesve, janë fajtorë edhe një pjesë e rëndësishme e masave, që janë naziste pasive, bashkëpuntore të nazizmit”.

Operacioni i pastrimit, nuk duhet të jetë vetëm fizik e ushtarak por të përfshijë edhe sferën e kulturës e të edukimit”që sendërtohet nëpërmjet shtypjes ideologjike (Shfarosje) të qëndrimeve naziste dhe një çensure të rreptë: jo vetëm në fushën politike, por edhe detyrimisht në atë të kulturës e të arsimit”. Për nënëshkruesin e artikullit kuptohet vetvetiu se “denazifikimi mund të bëhet vetëm nga fituesi”. Aspak forca paqeje ndërkombëtare, aspak OKB. Bëhet fjalë për një larje hesapesh, e gjitha brënda përmbrënda Rusisë. E siç sqarohet pak më tutje, “nuk mund të kryhet me një kompromis, mbi bazën e një formule si “NATO-jo, BE-po”.

Një synim i një përmase të tillë  nuk arrihet me sot e me nesër “Kohët e denazifikimit n’asnjë mënyrë nuk mund të jenë më të pakta se një brez”, mbasi nazifikimi i Ukrainës ka vazhduar për më shumë se tridhjetë vite, së paku duke filluar që nga 1989”. Në ç’drejtim? “Veçoria e Ukrainës bashkëkohore të nazifikuar qëndron në mungesën e karakterit e në dyvlershmërinë, që i lejojnë nazizmit të fshihet në dëshirën për “pavarësi” e për një rrugë “evropiane” (perëndimore, filoamerikane) të “zhvillimit”. Pra si duhet vazhduar? “Emri “Ukrainë” nuk mund të mbahet si tiull i çfarëdo njësie shtetërore krejtësisht të denazifikuar në një territor të liruar”, por këtu Novosti le të hapur  mundësinë që për territor të liruar të mos mendohet i gjithë Vëndi i sotëm, por vetëm pjesa e tij lindore. Do të këtheheshim kështu në shembëlltyrën e një kohe të Luftës së ftohtë, me dy Ukraina simbas modelit të dy Gjermanive. Mbetet se “në ndryshim, për shembull nga Gjeorgjia apo Vëndet balltike, Ukraina, siç ka vërtetuar historia, është e pamundur si shtet kombëtar dhe përpjekjet për të “ndërtuar një” çojnë natyrisht në nazizëm”. Pra “denazifikimi i Ukrainës është edhe de-evropianizimi i pashmangëshëmi i saj”.

Në kohë paqeje, denazifikimi duhet të shkojë gjatë disa drejtuesve: zhdukje e formacioneve të armatosura naziste…. krijim i organeve të vetëqeverisjes publike e të milicive… instalim i hapësirës informative ruse…  tërheqje e materialeve mësimore dhe ndalim i programeve edukative në të gjithë nivelet që përmbajnë udhëzime ideologjike naziste…publikim i emrave të bashkëpuntorëve të regjimit nazist, duke i përfshirë në punët e detyrueshme për rindreqjen e infrastrukturave… krijim i organizmave të përherëshme të denazifikimit për një periudhë prej 25 vitesh”. Një shpëlarje truri në rregull të plotë. 

Mbyllja përfundimtare: “Për të vënë në jetë planin e denazifikimit të Ukrainës, vetë Rusia më së fundi duhet të ndahet nga miklimet filo-evropiane e filo-perëndimore, të sendërtohet si aspirata e fundit për të nbrojtur e ruajtur vlerat e Evropës historike”. Shkurt, mesazhi nuk vlen vetëm për ukrainasit nën bomba.

“Corriere della Sera”, 4 prill 2022    Përktheu Eugjen Merlika

Filed Under: ESSE Tagged With: Eugjen Merlika

JA ÇFARË ËSHTË NJË DIKTATURË

April 8, 2022 by s p

Nga ERNESTO GALLI DELLA LOGGIA/

U desh agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës për të na kujtuar se çdo të thotë një diktaturë. Për t’ i a kujtuar opinonit publik evropian e veçanërisht atij italian. Mbas shëmbjes së regjimeve komuniste dhe Bashkimit Sovjetik, tridhjetë vite më parë, kemi menduar se pak a shumë kudo – si  në kontinentin tonë ashtu edhe në Vendet kryesore të botës – ishin vendosur tashmë regjime afërsisht të ngjajshme me atë që ishte në anët tona.

Ndoshta me ndonjë dozë lirie më pak, me më pak liri shtypi ose mbledhjesh, makar me zgjedhje jo të paqortueshme si ato me të cilat jemi mësuar neve, por në përgjithësi gjithmonë regjime në të cilët mund të jetohet në siguri, ku Shteti nuk është zot në fakt i jetës së qytetarëve të tij siç ndodhte në kohët e Stalinit e të Maos. Për të përforcuar këtë ide jo pak ka ndikuar hapja e botës ish komuniste të një bindjeje marksiste-leniniste ndaj sipërmarrjeve kapitaliste, logjikave të tyre, allishverisheve të tyre: tregut, siç thuhet rëndom. Një hapje simbolizuese në fillimin e viteve 2000 nga hyrja e Kinës në Wto, Organizata botërore e tregëtisë. Ekuacioni i rremë liberalizëm ekonomik = liberalizëm politik i ka mbyllur sytë shumëve. E kështu jemi bindur se në praktikë kishte mbetur vetëm radikalizmi islamik, talebanët, ose në një drejtim tjetër, ajatollahët, duke i shtuar ndonjë tirani të errët afrikane , të përfaqësonin në botë diktaturën, mohimin e lirisë. Me kohë madje edhe përndjekja e egër e të krishterëve në Pakistan dhe moria e dhjetra ekzekutimeve kapitale nga ana e Arabisë Saudite nuk na janë dukur të denja aq sa të tërhiqnin vëmëndjen tonë. Në fakt e kemi quajtur si një gjë normale që shumë shtetarë të ndritur e më pak të ndritur të shkonin rregullisht në Riad apo në Pekin a kudo gjetiu, për të ndriçuar ato   qeveri me mendimin e tyre të lartë: natyrisht kundrejt një shpërblimi të kënaqshëm prej mijra dollarësh.

Gjatë viteve, shumë marrëdhënie politike dhe ekonomike me një seri Vëndesh kanë qënë gjithmonë e më shumë të shprehura me një farë vetësigurie. Me një harresë të dëshiruar se çfarw ishin ishin regjimet e atyre Vëndeve. Sa deputetë italianë për shembull, gjatë gjithë kësaj kohe kanë shkuar në Rusi të lumtur sepse priteshin me të gjithë vëmëndjen e duhur, por duke harruar ndonjëherë se dhomat e hoteleve kanë sy dhe veshë? Indiferentë ndaj faktit që ekzisojnë shumë mënyra për të mos shpërndarë në erë fjalët e një bisede e që nuk ka nevojë për një faturë të firmosur për të vërtetuar ekzistencën e një kontributi për çështjen? Në të njëjtën mënyrë shumë vetë kanë vazhduar qetësisht të bëjnë allishverishe me Kinën, duke u shtirur se nuk e dinin se në çdo këshill mbarështimi të cilësdo ndërmarrjeje kineze qëndron një funksionar i Partisë komuniste e që synimi kryesor i sistemit industrial t’atij Vëndi, kur lidh marrëdhënie me ndërmarrje të huaja, është zotërimi i know how teknik të tyre; duke u shtirur se  sikur nuk kuptonin se çfarë mesazhi i egër përmbahej në kërkesën e faljes në të cilën qenë të detyruar Dolce &Gabbana për të shlyer fajin e tmerrshëm të zgjedhjes së një reklame të papëlqyer për Pekinin: duke u shtirur se nuk e shihnin fatin që i rezervohej Hong kongut: një shembull i mahnitshëm i asaj se si i respektonte Perandoria e Kaltër, e kthyer në të Kuqe, zotimet ndërkombëtare të nënëshkruara prej saj.

Por një nga karakteristikat më të shëmtuara të këtyre realiteteve është që shpejt a vonë del në shesh për inat të gjithshkaje e të gjithëve. Agresioni rus i Ukrainës ka patur pikërisht këtë funksion. I ka hequr maskën shumë hipokrizive, po i detyron shumë koka të kthyera nga ana tjetër të rrotullohen e të shohin përpara. Të shohin në fytyrë  kush është Putini, se ç’është sistemi i tij i qeverimit e i vlerave. 

Sigurisht, kur bëhet fjalë për një gjë tmerrësisht serioze si lufta, është mirë të gjykojmë faktet, e të shmangim moralizimin me gishtin e drejtuar kundrejt atyre që në gjithë këtë kohë  janë treguar syleshë me fuqinë e diktaturave dhe mundësitë që ato ofrojnë. Por është e vërtetë se ky qëndrim sylesh, kjo gatishmëri për të harruar, të themi kjo indiferencë nga ana e opinionit publik perëndimor (do të thosha së pari italian) kundrejt natyrës së pushtetit  të Vëndeve si Rusia o Kina, ka favorizuar madhërisht në kryetarët e këtyre Vëndeve shfaqjen e një ndjenje të paturpësisë e të pandëshkueshmërisë, që ka të bëjë me shpërthimin e mësymjes ruse një muaj më parë.

Dijmë me siguri, për shëmbull, se pikërisht konstatimi i mungesës së Perëndimit  në një protestë  kundër sipërmarrjeve të tij agresive në Çeçeni, Gjeorgji, Siri, Krime, konstatimi se karriera e jashtzakonëshme e helmuesit të kundërshtarëve politikë, ka lënë indiferentë rrjeshtimin e simpatizantëve – lutës të tij para derës ose t’atyre që donin të bënin allishverishe me Rusinë, pikërisht nga e gjithë kjo ka ardhur duke u pjekur tek ai përçmimi më i thellë për botën tonë. Për mungesën tonë, në sytë e tij, të shtyllës kurrizore, për mungesën tonë të besimit në vlerat tona në vullnetin për t’i mbrojtur. Që këtu në një shkallë të madhe, që këtu buron vendimi i marrë lehtësisht për të shfarosur Zelenskin dhe ukrainasit. E mund të jemi të sigurtë që Xi Jinping nuk e mendon shumë ndryshe.

Do t’ishte mirë që shumë njerëz të mendoheshin dy herë para se të porosisnin një fluturim për në Moskë apo për në Pekin.

“Corriere della Sera”, 30 mars 2022    Përktheu Eugjen Merlika   

Filed Under: ESSE Tagged With: Eugjen Merlika

KLIMA DHE TË DREJTAT: ME MBROJTË SHOQËRITË E HAPURA

December 1, 2021 by s p

Nga ANGELO PANEBIANCO

“Corriere della Sera”, 21 nëndor 2021    Përktheu: Eugjen Merlika/

Të shuara dritëhedhësit mbi Cop 26, mbi takimin e Glasgow, për më tepër mbi manifestimet e udhëhequra nga Greta Thunberg që e kanë shoqëruar, ndoshta i a vlen të bëhen një palë pyetjesh. Megjithë marrëveshjen e befasishme mbi klimën ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kinës (që duket se është një lëvizje më shumë në një ndeshje të ndërlikuar shahu ndërmjet dy Vendeve), mbetet që kundërshtia e ndotësit më të madh të Planetit, Kinës, për marrëveshje shtrënguese mbi energjinë e ndotur ka qënë përcaktuese. Më shumë se ajo e Hindisë që ka shfaqur hapur armiqësinë e saj (në të vërtetë, për arsye të kuptueshme) ndaj një heqje dorë shumë të shpejtë të përdorimit të qymyrit. 

Si vallë nuk shihen në qarkullim nëpër botë veprimtarë të mjedisit të zinxhirosur para ambasadave kineze? Si vallë Kina nuk është bërë armiku i tyre kryesor? Një tjetër pyetje e pason: në Glasgow kishte veprimtarë t’ardhur nga gjithë anët e botës por mund të vihet bast se ata me pashaportën e Republikës popullore kineze ishin shumë të paktë. Ndoshta asnjë. Si ndodh kështu? Pyetja e parë detyron dallimin ndërmjet shqetësimeve të natyrshme për ndryshimet klimatike dhe atyre të natyrave të tjera. Pyetja e dytë do të duhej të inkurajonte veprimtarët e mjedisit të pranonin se nuk jemi të gjithë njësoj, se ka, ndërmjet Vëndeve të ndryshme të pështjelluara, ndryshime politike rrënjësore, të cilat nuk do të jenë të papërfillëshme në vendimet e ardhëshme të qeverive, edhe në lëndën e kundërshtisë ndaj ndryshimeve klimatike.

Përgjigja e pyetjes së parë nuk është e vështirë. Në lëvizjen mjedisore bashkëjetojnë dukshëm dy drejtime. I pari është ai i atyre që kanë si interes të vetëm të natyrshëm ndalimin e ndryshimeve klimatike. Sigurisht ai është drejtimi i shumë veprimtarëve. Është ai që fiton simpatinë e një publiku të gjërë perëndimor që bashkëndan me të shqetësimet.

Por ka edhe një tjetër, po aq të dukshëm, një tjetër drejtim që mund t’a pagëzojmë “kundërkapitalizëm me të gjitha mjetet”. Është drejtimi i atyre që janë të interesuar të luftojnë kapitalizmin e njëjtësuar me shoqërinë perëndimore. Njëherej kjo rrymë gjallëronte lëvizjet komuniste. Sot që komunizmi është një utopi e vjetëruar, që nuk shërben më, maqina e re është lufta kundër ndryshimeve klimatike. A nuk ka qënë vallë kapitalizmi perëndimor që ka dhunuar mjedisin në shekujt e fundit? Pra lufta kundër ndryshimeve klimatike dhe kundër kapitalizmit në trajtë perëndimore a nuk është e njëjta gjë? Ja përse Kina nuk mund të bëhet armiku kryesor. Do t’ishte në kundërshti me rrëfimin, ndoshta jo zotërues, por sigurisht shumë të përhapur në botën mjedisore. Do t’a zhvendoste vëmëndjen nga armiku “i vërtetë”, i cili, veç të tjerave, është shumë më i ndikueshëm se sa Kina.

Deri sa dy drejtimet do të vazhdojnë të bashkëjetojnë, “të fuqishmit e Tokës” me të cilët do të merren do të jenë kryesisht “të fuqishmet” (qeveri) perëndimore, çfarëdo të thonë faktet që duken sheshit (për shembull, ata që tregojnë pakësimin, gjatë kohës, të pasojave ndotëse të veprimtarisë industriale n’Evropë). Ja përse fjala e urtë e ish Presidentit Obama mbi shumllojshmërinë e problemeve dhe shkallshmërinë e nevojshme të dhënies së përgjigjeve, i u kthye mbrapsht dërguesit. Është njëra nga dy arsyet, për të cilat zotërojnë parashikimet apokaliptike mbi përimtimet e qeta e të matura: sa më shumë të përhapet bestytnia në katastrofën kërcënuese, aq më shumë kapitalizmi (perëndimor) mund të vihet në vështirësi. Arsyeja tjetër, më e përgjithëshme, është që utopitë mijëvjeçare (pritja në një t’ardhme rrënjësisht të ndryshme nga e sotmja) janë kripa dhe motori i të gjitha lëvizjeve kolektive. 

Vështrimi tjetër, i lidhur me të parin, është i përfaqësuar nga nënvleftësimi i ndryshimeve që shfaqen ndërmjet shoqërive të hapura e demokratike perëndimore dhe atyre të mbyllura e autokratike. Siç ka vërejtur Federico Rampini (Corriere, 14 nëndor) nuk mund të ketë një Greta kineze. Për arsyen e thjeshtë se nëse një kundërshtar me çfarëdo titulli, ngre kokën nga ato anë, menjëherë atë i a presin. Rrjedhin dy pasoja. E para është se lëvizjet mjedisore  mund t’a bëjnë të ndihet zëri i tyre veçanërisht ose vetëm në Perëndim. E dyta është se duke qënë ato perëndimore shoqëri të hapura, në të cilat qeveritë duhet të përgjigjen për veprimet e tyre para opinioneve publike, do të jenë ato në vitet e ardhëshme që do të venë në jetë masat e kundërshtisë së ndryshimit klimatik, për shkak të përhapjes së shqetësimeve në vetë ato shoqëri.

Duhet vënë re se ata ndryshime shfaqen në çdo drejtim. Është e vështirë (siç ka vërejtur Franco Venturini në Corriere të 17 nëndorit) që të mos i vishet fakti që në Rusi përqindja e të vaksinuarve është thellësisht më e ulët se ajo që regjistrohet në Vendet perëndimore, mosbesimit tepër të kuptueshëm e shumë të lashtë të rusëve kundrejt autokracive të pushtetit. Kush mund t’i besojë, nga ato anë, asaj që thotë qeveria?

Si vallë këto ndryshime të dukëshme ndërmjet Vëndeve kaqë shpesh nuk mbahen parasysh nga një lloj veprimtarësh të mjedisit, po aqë nga shmë prej atyre që, duke punuar në sistemin e komunikimeve, mbajnë haptas anën e tyre? Kjo “harresë”  miratueshmërisht është pjesë e një sintome të njohur e të vërejtur prej shumë kohe: prirja, veçanërisht e disa perëndimorëve të ndryshëm që ushtrojnë, me çfarëdo titulli, punë intelektuale, për të urryer shoqëritë e hapura e demokratike në të cilat jetojnë e për të parapëlqyer shoqëritë e mbyllura dhe autokratike. Thonte ekonomisti Joseph Schumpeter se vetëm shoqëria perëndimore ka rritur një numër kaq të madh intelektualësh, të cilët kanë marrë përsipër detyrën për të dhënë ndihmesën për t’a shkatërruar. Të mos vlerësojnë shoqërinë e hapur në të cilën bëjnë pjesë dhe në qoftë nevoja edhe t’a luftojnë (mjaft se me mjete paqësore e të ligjëshme) është një e drejtë e qytetarëve perëndimorë. Duhet t’u kujtohet atyre se ka edhe një të drejtë për t’a mbrojtur.

“Corriere della Sera”, 21 nëndor 2021    Përktheu: Eugjen Merlika               

Filed Under: Analiza Tagged With: Eugjen Merlika

UDHËHEQËSI QË I U KUNDËRVU NAZIZMIT, JEMI TË GJITHË BORXHLINJ NDAJ CHURCHILL-it

November 30, 2021 by s p

Nga ANTONIO CARIOTI

“Corriere della Sera”, 12 nëndor 2021     Përktheu: Eugjen Merlika

Winston Churchill është një mit, ende I bleruar nga kinematografia, por edhe një shënjestër, sepse personazhi kishte cilësi mjaft të papëlqyeshme për ndjeshmërinë e ditëve tona, të mprehura nga kaqë dhjetëvjeçarë paqeje, në të cilët është humbur në shumë drejtime kahu i asaj se sa tragjike është historia. 

Shkëlqim e poshtërsi, libri i Erik Larsonit, sot në shitje së bashku me “Corriere”, na e tregon në çastin më të vështirë e njëkohësisht më të lavdishëm të karierës së tij tepër të gjatë politike: kur u thirr për të udhëhequr Britaninë e Madhe, ndërsa armatat e Adolf Hitlerit po përpinin Francën, në majin e vitit 1940, e për një vit Vendi i tij u gjend në luftë i vetëm kundër fuqive të Boshtit (Gjermanisë i ishte shtuar edhe Italia fashiste) që zotëronin Evropën kontinentale. 

Nuk bëhej fjalë vetëm për të përballuar sulmet e aviacionit gjerman që synonte të asgjësonte forcat ajrore britanike, në pritje të një mësymjeje përtej Manshit, në të famëshmen “betejë të Anglisë”. Ishin edhe nëndetëset e Rajhut të Tretë që godisnin flotën e madhërisë së tij. N’Afrikën e Veriut luftohej për kontrollin e Mesdheut; deri sa bëhej fjalë për të përballuar italianët, gjithshka shkonte si në vaj për trupat e Komonuellthit, por në fillim të 1941 zbarkoi në Libi gjenerali i shkëlqyergjerman Erwin Rommel dhe kundër Trupës së tij Afrikane qe krejtësisht një muzikë tjetër.

Churchill-i, n’atë vit të tmerrshëm ndërmjet 1940 dhe 1941 i treguar nga Larsoni, më parë se Hitleri të hidhej në aventurën e çmëndur për të sulmuar Bashkimin Sovjetik, pati meritën t’a mbante timonin drejt, të mos i lëshonte pe miklimeve të Gjermanisë, që do të kishte dëshiruar me qejf të përfundonte një paqë të veçantë me Londrën, për t’i kthyer pastaj të gjitha fuqitë e saj ushtarake drejt lindjes. Disa – zakonisht në Itali të përmalluarit e Duçes – i a quajnë një faj, ashtu sikurse e padisin për përkulje kundrejt Josif Stalinit.

Në të vërtetë Churchill-i kishte kuptuar karakterin e thellë të regjimit të Hitlerit, me të drejtë e quante një kërcënim vdekësor për vlerat e Perëndimit liberal, edhe të ndërpretuara në kahun konservator. Kur diktatori gjerman i bëri favorin e hedhjes në një sipërmarrje të kuturisur në fushat e pakufishme ruse, ai nuk mund të mos përfitonte edhe me çmimin për të shtrënguar një aleancë me despotin e Kremlinit, ai që ishte një kundër komunist granitik i orës së parë. Nga ana tjetër synimi kryesor i kryeministrit britanik ishte një tjetër, siç vëren me të drejtë Larseni: të tërhiqte në luftë nga ana e tij Shtetet e Bashkuara, fuqinë industriale të saj ai, me të drejtë, e shihte si siguri të fitores. Nuk qe një ndërmarrje e lehtë, sepse në Shtetet e Bashkuara izolacionizmi kishte themele të qëndrueshme: u desht sulmi i pabesë japonez në Pearl Harbor për t’i bindur të rrëmbenin armët.

Por sot paditë mbizotuese mbas vdekjes së tij janë të një tjetër mënyre nga ato të së djathtës skajore. Në tabanin e një përmendoreje të tij kanë shkruajtur epitetin çnderues “racist”. I vishet atij kryerja e një gjenocidi gjatë luftës së Dytë botërore, lenia të vdesin urije bengalezët për t’i dhënë përparësi skajore synimeve luftarake.

Në të vërtetë paditë që kanë të bëjnë me zinë e bukës që efektivisht goditi Bengalën ndërmjet 1943 dhe1944, janë zmadhuar gjërësisht, ndërsa i a vlen të ndalohet mbi sulmet kundër këndvështrimit të botës nga ana e Churchill-it, që sigurisht ishte një njeri që besonte në “misionin qytetërues” të Perandorisë britanike – “barra e njeriut të bardhë” për të cilën fliste Rudyard Kiplingu – dhe kishte paragjykime të rënda kundrejt popullsive jashtë evropiane, edhe se çmonte shumë vlerat e ushtarëve hindianë, të mobilizuar nën simbolet e Londrës.

Fakti që të matet me metrin e sotëm një udhëheqës i lindur në 1874 do të thotë të bihet në një anakronizëm të hapur, duke harruar se çdo epokë  ka bindjet e saj të përhapura dhe gabimet e saj. Veçanërisht në rrafshin historik nuk mund të ngatërrohet evroqëndërsia e tetëqind-nëntëqindit, e themeluar mbi një ide të përparimit, ndoshta e patëkeq e sigurisht e padrejtë kundrejt popujve afrikanë dhe aziatikë, me ideologjinë raciste që i ndan qëniet njerëzore në eprorë e më të ulët, jo për çështje zhvillimi qytetar por mbi bazën biologjike duke vënë në lëvizje mitin e gjakut.

 N’ato ditë të 1940-ës e 1941-shit, ndërsa përgatitej Shoah-u, Churchill-i ishte rrjeshtuar me të gjithë energjitë e tij në anën e kundërt të racizmit. Një thyerje e tij do të kishte hapur pritmëri të tmerrshme, njëherë që e gjithë Evropa do të ishte fuqimisht në dorën e çfarosësve të Auschwitz-it. Kryeministri britanik kishte të meta e dobësi, siç nënvizon Larson në librin e tij, por n’atë luftë titanike ai qe mbrojtës i lirisë. Jo vetëm të asaj të britanikëve, por asaj të gjithë njerëzve, përfshirë italianët e gjermanët armiq të tij.

“Corriere della Sera”, 12 nëndor 2021     Përktheu: Eugjen Merlika    

Filed Under: Politike Tagged With: Eugjen Merlika

  • 1
  • 2
  • 3
  • …
  • 55
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Një lutje për shëndetin e mikut tonë të çmuar Dalip Greca
  • SHUHET PATRIOTI I MADH DR. GJON BUÇAJ, VATRA MESAZH NGUSHËLLIMI
  • SUPREME COURT LEAK LEADS THE HEADLINES
  • GAZZETTA DI VENEZIA (1919) / SHKRESA E DJEMVE TË ISMAIL QEMALIT DREJTUAR MINISTRIT TË PUNËVE TË JASHTME TË ITALISË ME RASTIN E VDEKJES SË BABAIT TË TYRE
  • TURKEY’S COLLUSION WITH RUSSIA – NEW REPORT
  • Jo, po: ka Shqipni për Zotin
  • GJON KAMSI DHE RRËNJËT E FAMILJES SË TIJ MESJETARE
  • KAFSHËT LUFTËTARE SI DHE NJERËZIT
  • ALBANIAN LANGUAGE – ELECTIVE COURSE – AT HARVARD UNIVERSITY
  • MITINGU I MADH I 13 MAJIT 1910 NË BOSTON NË PËRKRAHJE TË KRYENGRITSËVE TË KOSOVËS DHE KRYEKOMANDANTIT ISA BOLETINI
  • Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA mirëpret të gjithë shqiptarët në festën e 110 vjetorit të krijimit të saj
  • Liria e popujve kërkon sakrificë dhe vetëmohim
  • Poezi nga Lulëzime Malaj
  • Poezi nga Emine S.HOTI
  • LEGJENDA E DUKATIT DERVISH ALI AJANI 1794-1851

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Tregim Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT