Mergata – Dielli

Studentë nga bota interesim për Kosovën

September 17, 2021 by s p

-Kryeministri Kurti bashkëbisedoi për sfidat në qeverisje dhe në politikë me një grup studentësh nga shtete të ndryshme të botës që ndjekin studimet master në Austri: Mënyra më e mirë që bashkësia ndërkombëtare mund të përkrahë Kosovën është heqja e regjimit të vizave…/

PRISHTINË, 17 Shtator 2021-Gazeta DIELLI/

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ka bashkëbiseduar me një grup studentësh nga shtete të ndryshme të botës që ndjekin studimet master në Austri, në fushën e të drejtave të njeriut. Delegacionit të studentëve u prinin profesorët e tyre, znj. Marijana Grandits dhe z. Manfred Novak.

Duke e falënderuar për pritjen, profesorja Grandits tha se studentët kanë shprehur dëshirë që të dëgjojnë pikëpamjet dhe sfidat me të cilat përballet kryeministri Kurti në qeverisje dhe në politikë.

Kryeministri foli për prioritetet qeveritare, pandeminë Covid19, përmirësimin e arsimit, reformat e nisura në drejtësi dhe për rrugën politike të Republikës së Kosovës për integrim evropian dhe euroatlantik.

Duke folur për menaxhimin e situatës me pandeminë COVID 19, kryeministri Kurti tha se pas shpërthimit të variantit të rrezikshëm Delta, në muajin e kaluar, e që rriti ndjeshëm numrin e infeksioneve, gjendja tani ka filluar të përmirësohet.

Ai tha se Kosova ka administruar mbi 1 milion doza të vaksinës dhe kjo shton shpresën për tejkalimin më të lehtë të gjendjes dhe forcimin e imunitetit të popullatës ndaj valëve të reja të mundshme të përhapjes së virusit.

Kryeministri tha se që pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, Republika e Kosovës nuk ka pasur stabilitet më të madh institucional dhe politik.

Dhe ky stabilitet po ndikon edhe në përparimin ekonomik, tha kryeministri gjersa i njoftoi studentët për rritjen e parashikuar ekonomike prej 7,9 % të bruto prodhimit vendor, rritjen e eksporteve prej 63%, të qarkullimit të biznesit prej 30% dhe të të hyrave të qeverisë prej 28%.

Studentët u interesuan të dinë nga kryeministri për politikën që do të ndjekë Kosova në arenën ndërkombëtare, për procesin e dialogut me Serbinë, për mënyrën sesi po e lufton korrupsionin etj.

Kryeministri tha se mënyra më e mirë që bashkësia ndërkombëtare mund të përkrahë Kosovën është heqja e regjimit të vizave, sepse kjo do t’ua lehtësonte studentëve lëvizjen për studime në universitete ndërkombëtare, ndërsa bizneseve do t’u ndihmonte të zgjerojnë dhe të zhvillojnë më lehtë aktivitetet e tyre.

Ai tha se mënyra tjetër e ndihmës do të ishin rritja e shkëmbimeve tregtare dhe investimet e pëbashkëta të kompanive të huaja me bashkatdhetarët tanë në mërgatë.

Kryeministri tha se korrupsioni në Kosovë nuk është kulturë, por sistem, dhe meqenëse nuk është shoqëror por institucional, së pari duhet të luftohet në institucione. Reformat e nisura në sistemin e drejtësisë, janë hapi i parë në luftën kundër krimit dhe korrupsionit, tha ai.

PAKËSIMI I BLETËVE VË NË RREZIK JO VETËM MJALTIN E TYRE

August 15, 2021 by s p

Nga DANILO TAINO

“Corriere della Sera”, 5 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Zhdukja e bletëve, për të cilën flitet shumë, do t’ishte një humbje e pamasë për njerëzimin. Si ajo e fluturave dhe e të tjerë insekteve nga ana tjetër. Nuk janë vetëm arinjtë polarë që meritojnë të mbrohen. Gjithshka do t’ishte më e trishtueshme e më e keqe nëse do të zhdukeshin (por nuk po ndodh). Pohimi se zhdukja e bletëve do të shpinte mbas pak vitesh në shuarjen e njerëzimit duket megjithatëi zmadhuar. Edhe në skenarin teorik të skajshëm dhe jashtë mase të pamundur të zhdukjes së plotë të insekteve, jeta e grave dhe burrave të planetit me gjasënuk do t’ishte në rrezik: më pak e larmishme e më e trishtuar, sigurisht, por jo e paracaktuar në shuarje.

Për të përcaktuar rolin e insekteve mbi qënien tonë, shihet më shumë në aftësinë e tyre të polenizimit, veçanërisht për bletët, grerëzat, flatrafortët, mizat, milingonat, fluturat në llojet e nënllojet e ndryshme të tyre. Fao – Food and Agriculture Organization e Kombeve të Bashkuara llogarit se 75 % e të vjelave botërore varet nga insektet polenizues. Kjo llogari ka të bëjë me numërin e llojeve të të vjelave. Nëse merret për bazë prodhimi i përgjithshëm në tonelata, kuota ulet në35 %, nënvizon në një botim të fundit ourworldindata.com e universitetit të Oxfordit. Kjo ndodh sepse të vjelat më të përhapura, si për shembull orizi dhe gruri, nuk varen nga polenizimi. Jo vetëm aq: pjesa m’e madhe e të vjelave ka vetëm pjesërisht nevojë për polenizim. Ndërsa drithërat, zhardhokët, bishtajorët, bananet, marulet e shumë të tjera rriten pa polenizimin e insekteve, ky i funditështë i domosdoshëm për kungujt, shalqinjtë, farat e kakaos, në kuptimin që pa atë do të humbiste më shumë se 90 % e prodhimit të tyre. Nga agrumet dhe bizelet do të merrnim 10 % më pak, nga farat e sojës, kafeja, luleshtrydhet, fiqtë e patllixhanat do të kishim një pakësim nga dhjetë deri në40 %; m’e madhe, nga 40 e 90 % do t’ishte humbja e mollëve, dardhave, pjeshkëve, kumbullave, qershive, arrave. Një botë pa insekte do t’ishte një botë pa çokollatë e shumë më pak e pëlqyeshme.

Llogaritë e sjellura nga ourworldindata.com tregojnë se, në tërësi, pakësimi i prodhimeve do t’ishte 8 % në Vendet më të varfër dhe 5 % në ata më të pasur. Bëhet fjalë përllogari(më të fundit) të një dhjetëvjeçari më parë: sot me gjasë përfytyrohetse janë ngritur në10 %. Nuk është pak, si sepse dietat priren të drejtohen gjithënjë e më shumë drejt prodhimeve të ndjeshme ndaj polenizimit, ashtu sikurse sepse humbja e t’ardhurave të kultivuesve do t’ishte e pallogaritëshme. Shpesh mbi pasojën e zhdukjes së bletëve ka një tepri alarmizmi. Por të sigurohet biodiversiteti e të përdoren helme e plehra të mira do të shpëtonin shumë më tepër se sa mjalti i mëngjezit tonë.

“Corriere della Sera”, 5 gusht 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Qeveria e Kosovës masa për parandalimin dhe luftimin e pandemisë COVID-19

August 12, 2021 by s p

Dergoi Behlul Jashari /

Prishtinë, 12 gusht 2021 / Qeveria e Republikës së Kosovës ka mbajtur mbledhjen e 25-të, në të cilën ka shqyrtuar dhe aprovuar masat e përgjithshme dhe të veçanta për kontrollin, parandalimin dhe luftimin e pandemisë Covid-19, pas situatës së krijuar me rritjen e numrit të të infektuarve me këtë virus në vendin tonë. Masat e reja për ruajtjen e shëndetit publik dhe mbrojtjen nga COVID-19 janë vërtetuar si të domosdoshme për të kufizuar transmetimin e COVID-19 dhe për të zvogëluar vdekjet. Sipas raporteve të fundit të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës, situata epidemiologjike me COVID–19, në Kosovë paraqet një ngritje të rasteve të infektimit me COVID-19. Në një situatë të tillë, duke ju referuar të dhënave aktuale mbi situatën epidemiologjike dhe rekomandimeve të IKShPK – së, Qeveria ka balancuar interesin e ruajtjes së shëndetit publik dhe interesin ekonomik duke marrë masa të cilat në njërën anë mundësojnë një aktivitet të shtuar ekonomik, ndërsa në anën tjetër kontrollojnë dhe parandalojnë shpërndarjen e COVID-19. Prandaj, në bazë të rekomandimeve të dhëna nga IKShPK, ministritë e linjës, palët e interesit dhe ekspertët përkatës, në këtë mbledhje u vendos për masat kundër COVID-19 të cilat mund t’i gjeni të plota në dokumentin e bashkëngjitur. Gjithashtu, për të përshpejtuar procesin e vaksinimit, Qeveria ka ndarë mjete buxhetore për angazhimin e 50 infermierëve të cilët do të angazhohen në procesin e vaksinimit. Ministria e Shëndetësisë ka bërë kërkesë për ndarje të mjeteve buxhetore në shumë prej 88,620 € (tetëdhjetë e tetë mijë e gjashtë qind e njëzet euro) për angazhimin e 50 infermierëve për procesin e vaksinimit. Këto mjete merren nga Programi i Rimëkëmbjes Ekonomike, dhe ndahen në kategorinë e shpenzimeve të mallrave dhe shërbimeve, në përputhje me kërkesën e Ministrisë së Shëndetësisë.

SËMUNDJA E MIGRENËS (MIGRAINE)

July 31, 2021 by s p

Dr. Zekri Palushi (MD)

AUSTRALI

Fjala ‘migraine’ vjen prej greqishtes, që pak a shumë do të thotë ‘dhimbje në gjysmën e kokës’. Është një problem i shpeshtë që prek 1 në çdo 10 persona. Takohet më shumë në femra, dhe përjetohet më keq prej moshave 20 dhe 50 vjeçare. Zakonisht influencohet nga kushtet ambjentale, dhe gjenetike. Nga kjo sëmundje, mendohet të kenë vuajtur njerëz famoz si, Julius Caesar, Elvis Presley, Charles Darëin, Karl Marx, Tchaikovsky, etj. Nga ana ekonomike, vetëm në vitin 2018, migrena i ka kushtuar Australisë rreth 35.7 miliardë dollarë.

SHËNJAT E NJË DHIMBJE MIGRENOZE

Një dhimbje MIGRENOZE KLASIKE, (Classic migraine), zakonisht gjendet në anën e djathtë të kokës, dhe paraprihet nga aura, pra me ç’rregullime të pamjes (vizive), që pasohen me ndjenjën e të vjellurit, apo me të vjella (nausea dhe vomiting). Ndërsa një tip tjetër, është MIGRENA e ZAKONSHME (Common migraine), nuk paraprihet me të ashtquajturen ‘aura’, pra ska çrregullime vizive, në këtë rast, dhimbja e kokës mund të shoqërohet vetëm me ndjenjën për të vjellur, ose të vjella. Ndër shenjat e tjera shoqëruese mund të përmendim edhe ndjeshmërinë ndaj dritës, zhurmave dhe ernave të ndryshme, përfshi parfumërat. Migrena tek fëmijët paraqitet jo si dhimbje koke, por më së shumti si dhimbje e herë-pas-hershme barku. Kohëzgjatja e një goditje (ataku) migrenoz, mund të jetë e ndryshme, në njerëz të ndryshëm, por zakonisht, ai zgjatë mbi dy orë.

KUSH E SHKAKTON MIGRENËN?

Mendohet që të shkaktohet nga zgjerimi apo enjtja e enëve të gjakut mbrenda dhe jashtë lëkurës së kokës, (scalp), në ato njerëz, që kanë enët e gjakut shumë të ndjeshme. Si rezultat, në këto enë gjaku, pompohet më shumë gjaku, duke dhënë ndjenjën e një pulsimi, (throbbing sensation), prandaj kjo quhet edhe ‘dhimbje vaskulare e kokës’, (vascular headache).

FAKTORË NXITËS/AKTIVIZUES, (TRIGGER FACTORS), PËR NJË ATAK MIGRENOZ MUND TË JENË:

Streset, emocionet, ernat e këqia, disa lloje ushqimesh si: djathi, portokallat, domatet, çokollatat, verërat, (sidomos vera e kuqe). Të ftohtat, si: akullore, etj., kemikate të ndryshëm që përdoren për rujatjen e ushqimeve, (food additives), si MONOSODIUM GLUTAMATE, zakonisht shkakton të ashtëquajturën, ‘dhimbje koke nga ushqime aziatike) (Asian food headache), Sodium nitrate, që shkakton të ashtquajturen ‘dhimbje koke nga sallamrat, (hot dog headache), dhe Tyraminë, që shkakton të ashtquajturën, ‘dhimbje koke, apo migrenë nga Tyramina’, si dhe rritje të tensionit. Faktorë të tjerë nxitës, mund të jenë edhe mungesa e gjumit, apo një gjumë i pamjaftueshëm, uria, strese të vazhdueshme fizike, ndryshimet hormonale (para mensturacioneve/periodave, apo marrja e kontraceptiveve, shtatzania dhe ovulacioni). Dritat e forta, ndriçimet reflektuese, përfshi ato televizive, (TV), ndryshimet atmosferike, zhurmat e mëdha, parfumet e forta, dehydrimi, dhe në disa njerëz, edhe kafeina. Trajtimi i dhimbjeve migrenoze të kokës konsiston në mjekimin akut abortive, dhe terapine parandaluese (preventive therapy). Trajtimi akut, ka për qëllim që të ndalojë progresionin e atyre dhimbjeve që kanë filluar, ndërsa mjekimi preventative ka për qëllim që të reduktojë shpeshtësinë, dhe severitetinë një ataku, dhe ta bëjë atë, më të ndjeshme ndaj terapisë abortuese, e kështu, të përmirësojë kualitetin e jetës. Megjithësë ska një kuro të mirëfilltë për migrenën, prapë se prapë, kjo gjëndje mund të përmirësohet në mënyrë të konsiderueshme. Njerëzit që vuajnë nga migrena, pas çdo ataku duhet të mendojnë se çfarë mund t’ua ketë provokuar këtë atak, pra çfarë ishin duke bërë para atakut, çfarë ishin duke ngrënë apo pirë, dhe në çfarë gjendje shpirtërore, apo psikologjike ishin. Duhet të mos harrojmë se nga atake migrenoze, vuajnë dhe shumë njerëz me problem të vërtebrave të qafës (cervicale), si dhe Patent Foramen Ovale (PFO), një vrimë e vogël, që ndodhet në murin ndarës të atriumeve të zemrës, që është normale, gjatë kohës ns uterus, por që normalisht mbyllet 6-12 muaj pas lindjes. Pra këto dy raste, do të ishte shumë mirë që të përjashtoheshin si shkaktarë të migrenës.

KËSHILLIME PËR TRAJTIMIN E NJË ATAKU MIGRENOZ

Gjatë një ataku, do të ishte tepër ndihmuese marrja e MENJËHERESHME e ASPIRINËS, 1gram (nga ato që shkrihen në ujë), apo Paracetamol (për ato që smund të marrin aspirinë), si dhe një tabletë MAXOLON 10mg. Po kështu qëndrimi shtrirë, në një dhomë të qetë, të freskët e të errësuar, me një muzikë relaksuese, dhe marrja e 1L uji, apo lëngje të tjera me një energji të ulët (loë-energy sports drink), gjatë një periudhe 20 minutëshe. Të ndihmueshme mund të jenë edhe vendosja e një borse të ftohtë në ballë, dhe vendosja e një borse të ngrohtë, pas koke, dhe në qafë, e supe, shmangia e lëvizjeve, dhe leximit, apo shikimi i TV. Nëse me këto masa nuk qetësoheni, atëherë doktori juaj mund t’iu rekomandojë një nga ilaçet e grupit të TRIPTAN-ve, -siç janë: SUMATRIPTAN, 50-100mg., ose ELETRIPTAN, 40-80mg., ose NARATRIPTAN 2.5mg., ose RIZATRIPTAN 10mg (ëafer)., ose ZOLMITRIPTAN 2.5mg. Pra, një nga këto ilaçe, mund të merret, në çdo 4 or, nëse është e nevojshme. Ky grup ilaçesh, kontrakton enët e gjakut rreth trurit, që mendohet të jenë zgjeruar gjatë atakut, kështu pra, qetësojnë dhimbjen e kokës. Duhet të jeni shumë të vëmendshëm nëse: dhimbja e kokës është shumë e madhe, dhe keni dobësi në njerën anë të trupit, apo keni humbje të shikimit dhe ç’rregullime të të folurit. Në këto raste, do të ishte mirë që të thirrni urgjencën mjekësore.

TERAPIA PREVENTIVE

Për këtë qëllim, për 8-12 javë, jepen: PROPRANOLOL 20mg (në darkë), doza e të cilit mund të rritet sipas nevojës, nga 20mg, çdo javë derisa të arrihet në dozën 80mg, dy herë në ditë, ose CANDESARTAN 4-8mg, në darkë, kjo dozë mund tërritet nga 4-8 mg, çdo javë, deri në një dozë të përshtatshme, 24-32mg në ditë, ose PIZOTIFEN 0.5mg, në darkë, e që mund të rritet deri në 1.5-3mg. Ose AMITRIPTYLINE 10mg, në darkë, ose që mund të rritet çdo javë nga 10-50mg, deri në dozën maksimale, 300mg, nëse është e nevojshme. Një zgjedhje tjetër mund të jetë edhe përdorimi i grupit të anti-epileptikeve, si- TOPIRAMATE 25mg në ditë, dozë që mund të rritet çdo javë, derisa të arrihet në një dozë të përshtateshme prej 25-100mg, dy herë në ditë Disa përdorin edhe anti-depresant (SSRIs), por të dhënat studimore nuk e mbështesin këtë grup, kështu pra edhe nuk rekomandohen. Megjithatë, ekzistojnë pak të dhena favorizuese për përdorimin e SNRIs (serotonin/norepinephrine reuptake inhibitor) si VENLAFAXINE, në ato pacientë me të ashtëquajturen ‘Migraine variant’, apo Migrenen Hemiplegjike.

TRAJTIMI I TË VJELLAVE NË ATAKET E RËNDA MIGRENOZE

Antiemetiketsi: PROCHLORPERAZINE, shpesh kombinohen me DIPHENHYDRAMINE, për të minimizuar riskun e AKATHISIA, (një çrregullim i lëvizjeve, dhe mos rehatit e brendshme). Ky kombinim i dhënë intra-venoz (IV), është superior ndaj SUMATRIPTANIT të dhënë nën lëkurë (SC), sigurisht në departamentet e urgjencës. Për ato që pëlqejnë të përdorin suplemente, do t’iu sygjeroja provimin e MIGRELIEF, dhe MigreLief Noë, jepen pa recetë, shumë nga pacientët e mi, janë mjaft të kënaqur me rezultatet, sidomos kur i marrin këto se bashku çdo ditë.

Kosova, mbështetje mësimit shqip në diasporë

July 29, 2021 by s p

-Ministret Gërvalla dhe Nagavci takojnë mësuesit e diasporës, u sigurojnë mbështetjen e Qeverisë së Kosovës për mësimin plotësues shqip. Të punohet në drejtim të shtimit të numrit të fëmijëve shqiptarë që ndjekin mësimin shqip në diasporë/

PRISHTINË, 28 Korrik 2021-Gazeta DIELLI- Behlul Jashari/ Ministrja e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Republikës së Kosovës, znj.Donika Gërvalla, së bashku me ministren e Arsimit znj. Arbërie Nagavci dhe zëvendësministren e MPJD-së znj.Liza Gashi, ishin nikoqire të një grupi të mësuesve nga diaspora, me të cilët zhvilluan takim për të diskutuar për procesin e mësimit plotësues të gjuhës shqipe jashtë vendit. Me këtë rast, ministrja Gërvalla ka theksuar se qëllimi i këtij takimi është që të diskutohen nevojat dhe kërkesat që kanë mësimdhënësit e mërgatës. “Sot do të dëgjojmë kërkesat e juaja, do të ndërtojmë ura të komunikimit, të shqyrtojmë kërkesat dhe më pas të bëjmë hapa konkretë”, u ka thënë ajo mësimdhënësve. Kurse ministrja Nagavci ka thënë se Ministria e Arsimit dhe ajo e Diasporës janë në bashkëpunim të vazhdueshëm për të koordinuar punët për arsimin dhe mësimin e gjuhës shqipe në diasporë. Gjithashtu ka theksuar nevojën që të punohet në drejtim të shtimit të numrit të fëmijëve shqiptarë që ndjekin mësimin shqip në diasporë. Zëvendësministrja Gashi, ka theksuar se mësimi plotësues i gjuhës shqipe në diasporë ka nevojë për përmirësim dhe institucionalizim. Në këtë drejtim ka thënë se do të ngritet nevoja për certifikim të gjuhës shqipe jashtë vendit.