AGUSTIN A MIRAKA- MESAZHET, “PENGU” DHE NGUSHËLLIMI: PUSHOFSH ME ENGJEJT!

March 4, 2021 by dgreca

Nga Dalip Greca/ Agustin Anila Miraka shkoi të pushojë. Lutjet tona nuk u kursyen, por Zoti e mori për vete. Ka qenë shumë e vështirë që t’i shkruaja këto radhë për njeriun shpirtmirë dhe kurajoz. Nuk jam takuar asnjëherë fizikisht me të, por virtualisht shpesh herë kemi komunikuar. Madje edhe kur më përcolli thirrjen për ndihmë që të kurohej jashtë shtetit, më shkroi veçmas një mesazh shprese dhe thirrjeje bashkë… I lexoj tash mesazhet dhe ligshtohem: Me 13 Shkurt më shkroi mesazhin:”Zoti Dalip, me thanë se Klodiana Cuka ka qenë në internim në Lushnje. Ajo është shefe e një fondacioni që ka lidhje me Vatikanin … ka në dorë të më marri mua në itali për 24 orë. Ja kam çuar të gjithë ekzaminim tim shëndetësor të spitalit këtu… Në mujsh, shkruaj edhe ti diçka në këtë adresë….. ose në mesanger…Dalip nuk po më dhimset jeta, por po vuaj shumë!…

Mesazhi më ra si një kambanë e trishtë, më tronditi. Edhe pse nuk e njihja Klodianën, i ktheva përgjigje Agustinit në 6 e 10 min, pasi kisha bërë një kërkim të shpejtë në internet për Klodianën: “OK vëlla Aguustin, po i shkruaj menjëherë Klodianës.”

Ashtu bëra.Përgjigja e saj ishte e mënjëhershme(I kërkoj ndjesë Klodianës që po e përmend në këtë mesazh pa i marrë leje, por besoj në mirekuptimin e saj në respekt të shpirtit të Agustinit.

Mesazhi im: E nderuar Klodiana! Jam Dalip Greca, kryeredaktor i Gazetës së Vatrës, Diellit, që botohet në SHBA prej 15 shkurtit 1909…Kam një kërkesë të dhimbshme prej Agustin A Miraka,i përnjdjekur politik, që jeton në Tiranë dhe po vuan shumë nga sëmundja e kanserit. Më ka shkruar që t’ju kërkoj ndihmë për të ndërmjetësuar që të kurohet në Itali. Agustini më shkruan se ju keni mundësi të ndërmjetsoni përmes Vatikanit dhe ai të vijë sa më parë atje…..

Përgjigja e Klodianës: Përshëndetje Dalip. Po po, mos ke merak. Kam folë me Agustinin…Me shpresë të Zotit,javën që vjen do të jetë në Itali. Po i rregulloj rrugëtimin dhe një konsultë në Romë…Faleminderit për emailin. Zoti na ndihmoftë!..

Dhe Agustini udhëtoi për në Romë. Lajmin e dha ai vetë, sapo arriti atje, të hënën me 16 Shkurt, ku dërgoi mesazhin e tij të shpresës: “Të nderuar motra vëllezër; ju bëj me dije se sonte ndodhem në një Poliklinikë në Romë… nesër më shtrojnë në Spital….E gjithë ky interesim nga të afërmit e mi… erdhi kjo shpresë për jetën time… falë jush, ndihmesës dhe dashmirsisë tuaj. Gjithashtu dhe të burgosurve politik… Zoti jua shpërbleftë për të mira në familjet tuaja… Foto: shumë i smurë, i lodhur, duke zbritur nga Avioni në Rromë.- Ju dua shumë-Agustin Anila Miraka… Por, ah sëmundja kishte përparuar…Ishte tepër vonë. Sikur të ishte ndihmuar më parë! Peng për familjen dhe miqtë e tij.Po po, ishte vonë…

Më pikoi në zemër mesazhi i 26 shkurtit dhe ai i 1 Marsi: Të nderuar vëllezër e motra shqiptarë, kudo që jeni, kush të ketë mundësi ti lutet Zotit për shëndetin tim!……..Me përzemërsi e dashamirsi ….Agustin Anila Miraka.

Lutjuni për mua! Natyrisht u luta si shumë të tjerë. Lutem edhe tash për shpirtin e Tij: Pushofsh me ëngjëjt i dashur Agustin!

Ngushëllime familjes dhe bashkëvuajtësve…, për kauzën e pazgjidhur, ai luftoi deri në frymën e fundit! Pusho në Paqe ti shpirt i vuajtur!(Dielli)

Korpusi i Paqes “zbarkoi” për herë të parë në Shqipëri Me 24 Qershor 1992

March 4, 2021 by dgreca

Me rastin e 60-vjetorit të themelimit dhe 29 Vjetorit të “zbarkimit” në Shqipërit të Korpusit të Paqes/

“Korpusi i Paqes” “zbarkoi“ në Tiranë me 24 Qershor 1992 dhe u shpërnda në disa qytete të Shqipërisë: Tiranë, Shkodër, Elbansan, Lushnjë, Berat,Fier, Vlorë, Durrës, Kavajë, Përmet, Pogradec, Gjirokastër, Korçë etj…

– Disa prej pjesëtarëve ranë në dashuri jo vetëm me Shqipërinë, por edhe me vajzat shqiptare, ndërsa një amerikane e korpusit u martua me një djalë shqiptar dhe lindën kështu çiftet shqiptaro – amerikane që bashkëjetojnë edhe sot. Kur u nisëm ishim 22, kur u kthyem u bëmë 32, më tha me të qeshur Craig…

Nga Dalip Greca

Korpusi amertikan i Paqes zbriti për të parën herë në Shqipëri në gusht të vitit 1992, gjashtë muaj pasi forcat demokratike qeverisnin plotësisht vendin. Që në aeroportin e Rinasit ata prekën realitetin e mjerë të Shqipërisë së varfër, ku lopët e bagëtitë e tjera kullosnin në fushën e avionëve pa u trembur nga zhurma e avionëve të rrallë. Po si e përjetuan ata realitetin e Shqipërisë? Kam njohur njërin prej 22 vullnetarëve të Koprpusit të Paqës të cilët patën ardhur në Shqipëri më 24 Qershor 1992 për të kontribuar në fushën e arsimit dhe të kulturës.

Mësuesin Craig Doughert, e kam pasur fqinjë në Nju Jork. Në fakt e ksiha njohur që në qytetin e Lushnjës, ku atij i ra “llotaria” për të dhënë mësim në gjimnazin e qytetit dhe njërës prej vajzave të mia iu dha mësimin e anglishtes. Njohja shkoi pak më tej sepse Craig u bë dhëndër i qytetit tonë, u martua me një vajzë të lagjes time. Kur erdha në Amerikë u takova sërish me të. Madje në zyrat e gazetës ILLYRIA ai solli nxënësit e klasës që u jepte mësim. Më pas erdhi me banim me familje pranë nesh në Bronx. Prej kohësh kisha tentuar që t’i merrja një intervistë, por me takt ai e kishte shtyrë në kohë. Më në fund arrita që t’ia shkëpusja intervistën gjatë një vizite në shtëpinë e tij në Barnas Avenue në Bronx.

***

Craig Doughert ishte njëri nga pjesëtarët e Korpusit të Paqes që në verën e parë të demokracisë shqiptare, zbarkoi në vendin e shqiponjave për të kontribuar për demokratizimin e bastionit të fundit të komunizmit në Europë. Ai thotë se gazetat e asaj kohe në Shqipëri i patën epitetuar si “dallëndyshet e demokracisë amerikane”, ndërkohë që pas kësaj, një qytetar anonim shqiptar, i kishte provokuar më një shkrim të botuar para viteve ’90 në “Zerin e popullit”, ku Korpusi i Paqes, epitetohej si agresor dhe pushtues! Ai, anonimi, u kishte treguar një kopje të atij shkrimi të atëhershëm dhe këtu ishte mbyllur incidenti.

Craig, ashtu si shumë kolegë të tjerë të korpusit, për herë të parë ia kishte dëgjuar emrin Shqipërisë më 1991, por kjo nuk e pengoi ata që të pranonte misionin e ngarkuar. Gati të gjithë pjesëtarët ishin të rinj në moshë. Disa sapo kishin mbaruar kolegjet në Amerikë. Një ndër ta ishte edhe Craig.

Udhëtimi për në Shqipëri ishte një aventurë e lodhshme por e këndshme, ndërsa realiteti i atjeshëm, më shumë se sa sfidë, i paimagjinushëm.

Craig Doughert nuk e pat të vështirë që të rikujtonte në detaje aventurën shqiptare. Po e quaj aventurë pasi asaj nuk i munguan elementët e papritur. Kështu psh., ai kujton se në ditën e parë të zgjimit në hotelin shqiptar, një zgjim paksa i vonuar, të ndëshkonte me moslarjen e fytyrës në mëngjesin e parë shqiptar pasi ujit i dilte “gjumi” shumë më shpejt se sa ata. Ndërsa kur dilnin në shëtitje nëpër Tiranë i shihnin me kurreshtje sikur vinin nga një planet tjetër. Element tjetër i aventurës është një fakt interesant: Shumë prej pjesëtarëve ranë në dashuri jo vetëm me Shqipërinë, por edhe me vajzat shqiptare, ndërsa një amerikane ra në dashuri dhe u martua me një djalë shqiptar dhe lindën kështu çiftet shqiptaro – amerikane që bashkëjetojnë edhe sot. Kur u nisëm ishim 22, kur u kthyem u shumuam, u bëmë 32, më tha me të qeshur Craig. Më pas ai kujtoi pritjen në ambasadën amerikane në Tiranë, ku takuan edhe ish presidentin Berisha, në prani të ambasadorit Ryerson. Biseda me Berishën është zhvilluar në anglisht. Ai u kishte thënë se ishte i sigurtë që herën tjetër, kur ekipi të largohej, biseda do të zhvillohej në shqip.

-Der. Berisha na e parandjeu aventurën e martesës shqiptaro-amerikane, thotë Craig, i cili e flet bukur gjuhën shqipe. Berisha u kish thënë në takimin e parë me të qeshur se ishte i sigurtë se Shqipëria do t’u pëlqente, madje dhe vajzat e djemtë, dhe se ndoshta edhe martoheshin. Shqiptaret janë të bukura dhe familjare të mira.

-Ne të gjthë u shkulëm së qeshuri duke mos i kushtuar vëmendje, por ja tani…kujton Craig.

Ish pjesëtari i Korpusit të paqes, Craig Doughert, nxjerr nga albumi personal një fotografi, e cila i takon muajit gusht 1992. Foto është bërë gati 3 muaj pas mbërritjes. Është një kujtim i tërë ekipit, dalë përpara Universitetit të Tiranës.

Craig m’i prezanton me radhë pjesëtarët e Korpusit të Paqes: në rreshtin e parë, nga e majta në të djathtë; Llenda Corry, e cila u emërua pedagoge në Vlorë, Aimee’, në Përmet, Lynnn Can’t në Fier, Roberti në shkollën e gjuhëve të huaja në Tiranë, Eddie Sottles në Universitetin e Shkodrës, Dina Siber në Kavajë.

Në rreshtin e dytë, nga e majta në të djathtë: Lisa Morgan, punoi në Universitetin e Gjirokastrës, Heidi, në shkollën e gjuhëve të huaja të Shkodrës, Shirley, fillimisht u emërua në Elbasan, pastaj në Tiranë, Anne dha anglisht në shkollën e gjuhëve të huaj të Korçës, Nancy Hohman në Berat, Kristen punoi në Durrës, Tim Walsh në Elbasan, Sean në Universitetin e Korçës, John shkoi e dha mësim në Pogradec, Tom në Universitetine Tiranës, Robert në Gjirokastër, David në Tiranë, Jack në Universitetin e Shkodrës, ndërsa vetë Craig në gjimnazin e Lushnjës. Në intervistë Craig zbulon gjithë të fshehtat e misionit të tij dhe pjesëtarëve të tjerë të Korpusit të Paqes.

-Si ju lindi idea që të rreshtoheshit në Korpusin e Paqes dhe të shkonit vullnetar në një vend që nuk e njihnit dhe as ia kishit dëgjuar emrin?

-Mendoj se meritë për këtë gjetje ka mësuesja ime e praktikës, që ishte kujdestare për mua. Ajo hodhi idenë për Korpusin e Paqes.Më pëlqeu mendimi i saj. Jam i dashuruar pas udhëtimeve në vende të panjohura. Dhe vendosa të shkoj. Do të ishte një përvojë e re, pse të humbja rast? Aq më shumë që atje sapo ishte rrëzuar kështjella komuniste. Kurreshtja ishte e veçantë. Kështu aplikova.

-Sa zgjaten procedurat nga konkurimi, regjistrimi për vullnetar, deri në nisje?

-Pak a shumë një vit e gjysëm. Në fillim dërgova aplikimin në Washington pastaj dhashë disa intervista të njëpasnjëshme për pranimin tim në Korpusin e Paqes duke i bashkangjitur edhe gjashtë referenca nga pedagogët dhe shokët e mi.

-Çfarë kishit dëgjuar ju për Shqipërinë para se të niseshit drejt atij vendi të panjohur?

-Në fillim asgjë nuk dija. As në hartë nuk e dija se ku ndodhej Shqipëria. Kjo është e vërteta lakuriq, si thoni ju shqiptarët. Në fakt kisha dy alternativa për të zgjedhur: Varej nga unë, mund të zgjidhja Europën ose Afrikën. Zgjodha Europën dhe më caktuan në Shqipëri. Mendoj se kam qenë me fat që zgjodha Shqipërinë. Më dërguan një paketë me informacion për Shqipërinë, ku ndodheshin në hartë dhe disa faqe mbi historinë e këtij vendi ku mbizotëronin malet e ashpra. Nuk u mjaftova me kaq. Shkova dhe pyeta disa pedagogë historie dhe linguistë se çfarë dinin ata për këtë vend, por këtu isha i pafat. Nuk mësova ndonjë gjë të madhe tek ata. Mungonte krejtësoisht informacioni për atë vend të izoluar prej botës. Mos harro se ishte fillimi i viteve ’90, menjëherë pas rrëzimit të murit të komunizmit. Tani ndryshojnë punët. Për Shqipërinë mund të gjesh gjithandej informacion në Amerikë.

-Ju kujtohet ekipi me të cilët u nisët në Shqipëri? Sa emra mbani mend?

-I mbaj mend të gjithë emrat, fatkeqësisht jo të gjithë mbiemrat. Më kujtohet nisja, si të ndodhte dje. Për herë të parë u takuam në Philadelphia, ku qëndruam dy a tre ditë. Para se të niseshim u takuam tri herë. Ishim 22 studentë që takoheshim për herë të parë…Ndërsa emrat ua thashë më parë kur ju prezantova fotografinë e ekipit.

– Si u prezantua Shqipëria në sytë tuaj.? U zhgënjyet kur shkelët për të parë herë tokën e shqiponjave?

– Edhe po edhe jo…Pak a shumë e prisnim se jo më kot ishte zgjedhur Shqipëria.Ishte 24 qershor i vitit 1992. Natyra e atij vendi m’u duk shumë piktoreske. Lart nga aeroplani sodisja malet që më dukeshin sikur takonin me qiellin, ndërsa fushat, edhe pse të kursyera, dukej se rrinin ngushtë në prehër të maleve; një bregdet i bukur, që të shlodhte sytë. Të kuptohemi, kjo ishte ndjesia romantike që të falte peisazhi shqiptar. Ndërsa vendi kishte shumë probleme të trashëguara nga izolimi 50 vjeçar.

Diçka më konkrete për mbresat e para. Si ju pritën nëpër familjet shqiptare, në mjediset publike, në mjediset shkollore?
Na kishin njoftuar që më parë se në Rinas do të ishte i pranishëm televizioni shqiptar kështu që ishim të veshur me kostume. Ceremonia ishte zyrtare. Pas Rinasit na dërguan në Hotel Arbëria, ku qëndruam për dy net. Një hotel modest, kur ditën e parë provova të hap çesmën për të larë sytë, por…ah… s’kishte ujë. Më vonë do të mësoheshim me kapriço të atilla. Mëngjeset e tjerë nxitoja të çohesha shpejt….Na shpërndanë në familje të ndryshme tiranase. Qytetarët shqiptarë janë njerëz zemërmirë dhe bujarë. Kisha lexuar për këtë cilësi të tyre, por tani nuk kam më nevojë ta vërtetoj. E përjetova vetë në familjen Grezda. Më trajtonin ngrohtësisht dhe shumë miqësisht. Ata i kam miq dhe tani pas shumë vjetësh. Edhe shokët e mi më thanë se ishin ndarë shumë miqësisht me familjet e tyre ku kishin bujtur.

Nëpër familje tiranase qëndruam për sa kohë u trajnuam, më pas na shpërndanë nëpër rrethe të ndryshme të vendit; nga veriu në jug. Misioni ynë ishte mësimdhënia e anglishtes. Mua më caktuan në qytetin e Lushnjës. Erdhën dhe më shoqëruan për në Lushnje Asqeri Lamçe, drejtor i Drejtorisë së Arsimit, Diana Aliaj mësuese e anglishtes. Bashkë me ta ishte dhe Dhimitër Sema, mësues, kryefamiljari, ku do të sistemohesha dhe do të flija. Familja ku më dërguan më priti shumë mirë. Kishim pak problem me komunikimin. Asnjë në atë familje nuk fliste anglisht, por djemtë e tyre flisnin italisht dhe unë flas spanjisht dhe kështu kemi komunikuar për një kohë të gjatë. Kam përshtypje shumë të mira për atë familje pasi më pritën dhe më trajtuan shumë mirë.

-Mund të tregoni disa nga mbresat tuaja në qytetin e Lushnjës? Si ju pritën lushnjarët, ekipi i mësuesve të gjimnazit ?

– Përgjithësisht kam kujtime shumë të mira. Ata ishin mësues që vërtet kishin pasion dhënien e mësimit, i respektonin dhe i donin nxënësit. Në fillim isha shumë kureshtar për eksperiencat e tyre. Por kam diçka që dua ta përmend. Ditën e parë që u paraqita në shkollë takova drejtorin e shkollës, Ilir Gjeçin. Në atë çast ai ishte duke vendosur xhamin e një dritareje dhe më kërkoi ta ndihmoja. Përkthyesja që ishte mësuesja e anglishtes po vihej në siklet të më thoshte mua. Iliri tha se unë isha mësues si gjithë të tjerët kështu që s’kishte ndonjë gjë të keqe ta ndihmoja qoftë dhe për vendosjen e një xhami. Duhet të mësohesha. Dhe unë sigurisht isha shumë dakort me të. Pastaj, mbaj mend se shkova në zyrën e tij, në drejtori; ku ai më pyeti: Dua të di një gjë, këtu, në gjimnazin tonë, jeni si simbol i pranisë amerikane si një mësimdhënës? Nëse je këtu si mësues do të trajtohesh njëlloj si mesuesit e tjerë. Me simbol me sa kuptova unë ai do të thoshte sikur unë isha politikan dhe do të shkoja dy herë në javë në shkollë sa për t’u paraqitur. Por unë i thashë që isha atje si mësues do të mësoja nxënësit. Dhe dua t’më trajtosh njësoj si kolegët e mi shqiptarë.

-Kaq dua të di,- më tha ai. Dhe këtu fillon jeta ime në Lushnjë. Me Illirin dhe kolegët e tjerë kalova shumë mirë; më donin dhe më respektonin. Nuk shkonin në kafe pa më marrë mua me vete. Më çonin në mjedise publike, por shpesh në to flitej vetëm për politikë dhe mua kjo nuk më jepte ndonjë kënaqësi. Sidoqoftë, ishte një përvojë për të përvetësuar gjuhën shqipe, që ia kisha vënë si qëllim vetes.

-Ju në Lushnjë gjetët edhe bashkëshorten tuaj. A e kishit në mend të ktheheshit çift në SHBA? Si e priti nëna juaj fejesën…?

– Gjendja s’ka qenë fare e përshtatshme për një fejesë dhe unë as e kisha në plan pasi sapo kisha mbaruar misionin për Korpusin e Paqes, punë s’kisha, por…Fakti që nusja ishte shqiptare s’ishte aspak problem në familjen time pasi të gjithë ishin të gëzuar që unë kisha vendosur të martohesha dhe nëna më tha nëse e do, mere… dhe kaq.

– Si ndodhi që gati gjysma e ekipit u martua në Shqipëri? Diçka më shumë rreth këtij informacioni?

Ne ekipin tone ishin 11 vajza dha 11 djem. Nga 11 djem 9 u martuan me vajza shqiptare dhe një vajzë amerikane u martua me një djalë shqiptar. I pari nga ne ishte Tom, që dha lajmin e gëzuar. Ai u martua me sekretaren e korpusit të paqes, që ishte një shqiptare. Tom rrinte në Elbasan pas martese u vendos në Tiranë dhe jepte mësim në universitet, pasi ata që kishin gradë shkencore u vendosën nëpër universitete. Dhe të gjithëve na bëri përshtypje dhe menduam ç’është kjo? Nuk na kishte shkuar në mendje se kjo lloj aventure ishte ngjitëse dhe do të na prekte edhe ne të tjerëve. Nuk zgjati shumë kohë; dhe “sëmundja” na preku radhazi; një nga një u martuam. Doli profecia e ish presidentit Sali Berisha.
Mund të jepni ndonjë detaj më shumë për profecinë e Berishës? Bëri shaka apo…?
Jo, s’besoj se ka nevojë për detaje shtesë. Është ajo që ju thashë në fillim të bisedës. Në fillim, në pritjen që na u bë në ambasadën amerikane, takuam ish-presidentin Berisha, me të cilin komunikuam në anglisht dhe na tha që ndoshta herën tjetër do të komunikonim me të në gjuhën shqipe dhe na parashikoi fatin se do të njheshim me shumë vajza shqiptare dhe se ndoshta edhe martoheshim me to,… ne të gjithë qeshëm duke mos i kushtuar vëmendje, por ja tani…Ky fakt është bërë realitet. Ne bashkëjetojmë me shqiptaret. Kemi krijuar familjet tona. Kjo na ka mbajtur të lidhur me Shqipërinë.

– Për sa kohë punuat në Shqipëri? U larguat bashkë siç erdhët apo në kohë të ndryshme?

– Unë punova gjithsej dy vjet e gjysëm. Megjithëse në fillim erdhëm të gjithë bashkë kur u larguam, ikëm në kohë të ndryshme. Unë u largova në qershor, të tjerët ikën në korrik apo gusht, diçka e tillë.Tim, që ishte edhe gazetar dhe ishte vendosur në Elbasan, qëndroi edhe 6 muaj më shumë pasi kishte hapur një stacion Radio plus. Siç ju thashë ai ishte i martuar me një vajzë shqiptare.

– Po t’iu bënin thirrje për të shkuar përsëri me një ekip që do të nisej në Shqipëri, a do të pranonit?

– Varet, ka mundësi që po. Por edhe varet se herën e parë unë isha vullnetar por tani kam familje dhe s’mund ta pranoj një ofertë të tillë pa pagesë. Unë jam shumë i lumtur që vajta kur isha student.

– Çfarë ju ka pëlqyer në Shqipëri(përveç vajzave)?

– Njerëzit që kam takuar, ju shqiptarët jeni shumë të afrueshëm e bujarë. Unë jam tip i mbyllur dhe e kam shumë të vështirë të takoj njerëz por në Shqipëri s’e kisha këtë vështirësi. Në Shqipëri mu dha rasti të takoj plot njerëz edhe të huaj, si anglezë e italianë. Të gjithë ishin të kënaqur. Ndoshta e keqja e shqiptarëve është në marrëdhëniet me njeri-tjetrin, dhe kjo jo për të gjithë, por për ata që merren me politikë. Gjëja që më pëlqeu më shumë ishte eksperienca që fitova si mësues. Kisha punuar edhe më parë si mësues, por asnjëherë s’e kisha patur klasën të gjithë timen. Njerëzit ishin pak a shumë njëlloj edhe nga gjendja ekonomike dhe u përshtata shpejt. M’u duk një vend, ku varfëria i kishte barazuar qyetarët e vet. S’ka më keq se një vend i varfër, por të them të drejtën mua, vrfëria nuk më bënte përshtypje. E rëndësishme ishte se njerëzit po aspironin për një jetë ndryshe, një jetë demokratike, të lirë.Pata rastin që të shkoja edhe nëpër dasma. Më pëlqenin shumë. Më kujtohet që shkuam në dasmën e inspektores te gjuhëve të huaja në Lushnje, Afërditës. U kënaqëm. Bëmë dhe fotografi me nusen…

– Si do ta përcaktonit përvojën që fituat në Shqipëri?

Kur u ktheva nga Shqipëria burri i tezes, Mark, më ka thënë: Ti ishe djalë i mirë… por ke vajtur në Shqipëri si djalë dhe je kthyer si burrë. Mu hapën sytë, eksperienca që fitova në punën time si mësues, kuptova më shumë për jetën, fitova një gjuhë tjetër përveç anglishtes dhe spanjishtes.

– A ekziston mundësia e një takimi të ish vullnetarëve të korpusit të paqes që punuan në Shqipëri?

-Unë do të kisha shumë qejf. Ndoshta ka mundësi pasi shumë grupe të tjerë e bëjnë një takim të tillë por s’e di. Nëse do ta organizojmë një takim të tillë do të ishte vërtetë shumë interesante.

***

Treguesit e fotografive: 1/ Gusht 1992. Pjesëtarë të Korpusit të Paqes përpara godinës qëndrore të Universitetit të Tiranës

2/Me familjen Grezda në Tiranë

3/ Në laboratorin e gjuhën angleze në gjimnazin e Lushnjës

4/25 maj 1994 me klasën e I-b në shkollën “18 tetori”

5/ Në një dasëm shqiptare.Nusja është kolegia shqiptare, inspektorja e frëngjishtes, Afërdita Arapi. Majtas Craig, djathtas,Glenda Corvallis, amerikania që punoi në Vlorë

6/ Një kujtim me familjen lushnjare Sema

7/Qershor 1944, me kolegët e gjimnazit”18 tetori”

8/Përpara korpusit të Paqes

9/ Në ditën e dasmës, Craig dhe Dallëndyshja

10/Bashkë me Eddie Suttles, i cili dha mësim në universitetin e Shkodrës

SHAQIR GASHI SHKOI TE PUSHOJE-NE VEND TE LAMTUMIRES

February 18, 2021 by dgreca

Në vend të përcjelljes- Nje intervistë me aktivistin e shquar shqiptaro-amerika, Shaqir Gashin, që u nda nga jeta sot/

Kur Kongresisti Tom Lantos vizitoi Kosovën dhe Shqipërinë komuniste/

Bisedë me aktivistin Shaqir Gashi, i cili, ishte ndërmjetës i vizitës në Tiranë. Pritja e Nexhmije Hoxhës dhe dhuratat për kongresistin/

Nga Dalip Greca*

Shaqir Gashi, një ndër veprimtarët e hershëm të çështjes shqiptare në SHBA, zbardh vizitën e parë të kongresistit Tom Lantos në Kosovë e Shqipëri, kongresistit që punoi shumë për çështjen e Kosovës, por që nuk pati fat që ta gëzonte shpalljen e pavarësisë së saj së bashku me shqiptarët, që i ndjehen borxh.

Gashi tregon se është njohur me Tom Lantos-in në këto rrethana: Ishte viti 1987. Atëhere Shaqir Gashi sapo ishte njohur me kongresistin Joseph DioGuardn. Një ditë vjeshte të vitit 1987 kongresiti DioGuardi i telefonon Gashit dhe e pyet nëse ishte i gatshëm që të shkonte në një takim me një kongresist të njohur dhe me peshë në Kongres, i cili kishte shfaqur interes që të njihej me shqiptarët.

Gashi kujton se shkoi bashkë me tre shokë të tij nga Manhattan-i në Yonkers, ku bëhej takimi. Kongresisti nga California i kishte dëgjuar me vemëndje folësit shqiptarë. Gashi kujton se jo të gjithë shqiptarët ishin në një mendje në atë takim për zgjidhjen e çështjes që shqetësonin kombin. Njëri grupim, i kërkonte me këmbëngulje kongresistit që të bëhej diçka nga Amerika për Shqipërinë, e cila po kalonte kohë tepër të vështira nën regjimin komunist. Grupimi tjetër, ku bënte pjesë edhe Gashi, shfaqi urgjencë për çështjen e Kosovës. Ai kujton sot se i pat thënë kongresistit se Shqipëria vërtetë është e izoluar, ka varfëri e probleme të mëdha, por ajo është shtet i vetëvetes dhe ata paçin në qafë vetëveten, që nuk e shembin komunizmin. Problemi më emergjent është popullsia prej 2 milionë shqiptarësh në Kosvovë, ku shkelen të drejtat njerëzore. Kosova është e pushtuar dhe popullsia po kalon çaste tragjike.

Kongresisti kishte thënë se ky ishte problem që duhej ndjekur sepse ai kishte marrë të dhëna edhe nga Joseph DioGuardi.

Z. Lantos, duke folur për “Zërin e Amerikës”, pasi ka folur për problemet që shqetësonin shqiptarët, ka shtuar: ”Shiko se çfarë kushtesh të mrekullueshme ofron Amerika. Ajo e bën emigrantin nga asgjë në shumëkush. Ja z.Gashi ka ardhur në Amerikë e ka punuar si pjatarës ndërsa sot është pronar restorantesh dhe mendon që të t’i ndihmojë vendit nga ka ardhur. Kjo është Amerika e emigranëtve”.

Lantos shfaqi dëshirën që të vizitojë Tiranën

Po në takimin e Yonkers-it, kongresisti Lantos i është drejtuar Shaqir Gashit:- Ti e dashke Shqipërinë shumë.

-Po, ia kthen ai, e dua, si Shqipërinë ashtu dhe Kosovën.

-Mirë thotë, kam dëshirë që këmba ime të shkelë bulevardin e Tiranës.

– Më erdhi e papritur, kjo kërkesë dhe se si m’u duk, – tregon Shaqiri për “Illyria”-n.

Ai kujton se shokët që ishin aty i kanë thënë më pas se i kishte marrë ngjyrë dheu fytyra. Kongresisti e kishte lexuar shqetësimin në mënyrën e vet dhe i kishte thënë:

– Unë do të shkoj atje si mik, jo në mënyrë tjetër.

Shaqir Gashi kishte marrdhënie shumë të mira me Misionin Shqiptar në Kombet e Bashkuara, hynte dhe dilte atje. “Në mënyrën time, unë respektoja popullin dhe jo shtetin komunist. Dëshira e kongresistit m’u duk e natyrshme dhe mendova se nuk do të ishte e vështirë që të realizohej vizita e tij”.

E kishte menduar kështu pasi ai kishte vendosur ura komunikimi me Misionin, shkonte atje me aktivistë të tjerë në raste festash, u shfaqnin filma dhe aktivitete të tjera. Në këto kushte miqësie me Misionin e kishte menduar të lehtë vizitën e kongresistit dhe i kishte dhënë fjalën aty në takim se ai do ta realizonte vizitën e tij në Tiranë. The i jep fjalën: “Këmba juaj do të jetë e para nga Amerika që do të shkelë në Tiranë dhe uën do të filloj përgatitjet që sot”.

Që prej asaj dite Shaqir Gashi shkon në Mision dhe ua prezanton kërkesën e kongresistit Lantos.

Ata e përcollën me fjalë të mira:”Mirë shoku Gashi, patjetër shoku Gashi…” por koha kalonte dhe asgjë konkrete nga Misioni…Vetë ambasadori i atëhershëm, Bashkim Pitarka, i kishte thënë se ishin duke u marrë me atë problem, të mos mërzitej.

Organizimi i Lobi shqiptar

Ndërkohë faktori shqiptar filloi të organizohej. Ishte krijuar Liga Qytetare Shqiptaro – Amerikane, ku Shaqir Gashi ishte një ndër themeluesit e tij. Ai këmbëngul në mendimin e vet se Liga ka meritën e vet në organizmin e faktorit shqiptar dhe askush nuk mund t’i heq ato merita. Filluan takimet me politikanë amerikanë. Janë gjashtë vetë që e kanë themeluar atë që ai e quan lobi shqiptar. Ndër ta: Jim Xhema, Sami Repishti, Joe DioGuardi, Shaqir Gashi, Bruno Selimaj, Sejdi Bitiçi dhe Din Derti. Këta ishin themeluesit, ndërkaq më vonë u afruan të tjerë.

Vizita e Tom Lantos në Kosovë dhe Shqipëri

Shaqir Gashi ishte ndërmjetësi i vizitës që do të bëhej në Shqipëri. Tre vjet kohë, kujton ai, iu desh për ta realizuar vizitën e një personaliteti të lartë të politikës amerikane në Tiranë. David Philips punonte në zyrën e kongresistit Lantos. Z. Gashi i mbante lidhjet pikërish me të. Ai e informonte zyrën e kongresistit me anë të letërkëmbimit për çdo sinjal që i vinte nga Tirana përmes Misionit Shqiptar.

Më në fund i mbërrin një letër, që zyrtarisht pranonte vizitën, por që nuk ishte konceptuar si ftesë zyrtare.Letër-ftesa nuk merrte parasysh formatin e kongresistit, rangun e tij. Në të shkruhej ”Meqenëse e keni shprehur dëshirën tuaj për të vizituar Shqipërinë, urdhëroni dhe vizitojeni”!.

Gashi nuk i dha shumë rëndësi letrës, por gjithësesi e çoi tek z. Philips, i cili revoltuar me mënyrën e shkrimit dhe ishte shprehur se ajo nuk ishte ftesë zyrtare. “Kjo është një lojë. Nuk mund t’i bëhet një prej kongresistëve më të njohur të Amerikës një ftesë e tillë, sa për t’u tallur. Letra duhet të jetë e shkruar zyrtarisht dhe ftesa të jetë e përcaktuar qartë, ku të shprehet dhe dëshira për të bërë ndryshime e për të vendosur marrëdhënie me Amerikën”, kishte thënë Phillips.

Shaqir Gashi kujton se është ndjerë në një pozicion të vështirë. Kishte mbetur mes dy palëve pa e çuar në fund zotimin e vet që këmba e Lantosi-t të shkelte në bulevardin e Tiranës. Lajmëroi në Mision, por ambasadori Pitarka nuk po ndjehej më. Njoftoi në Tiranë ku kishte shkuar Rexhë Xhakli, për të parë nënën e vet pas 40 vjet shkeputje, por asgjë nuk ndryshoi. Pas pak kohe i sollën një letër tjetër, por dhe ajo ishte tamam si e para. Kësaj letre Gashi i bëri një modifikim dhe e dërgon me faks. E merr zyra e kongresistit dhe përgjigjet po me faks: E pranojmë ftesën. Së shpejti do të përcaktojmë datën e vizitës. Loja funksionoi.

U bë projekti, në fillim do të vizitohej Kosova, Mali i Zi e më pas do të shkohej në Shqipëri.

U nisën në fillim për në ish Jugosllavi për të parë shkeljen e të drejtave të shqiptarëve. Aso kohe Liga Qyetare Shqiptaro-Amerikane kishte radion e vet. Atë ditë që delegacioni i kongresistit i shoqëruar nga DioGuardi po qëndronin në Beograd, Shaqir Gashi po merrte në intervistë në Radion e Ligës, Mandelën Shqiptare, Adem Demaçin, i cili sapo kishte dalë nga burgu. Programin e udhëhiqte DioGuardi prej hotelit në Beograd, Shaqir Gashi ishte në New York, ndërsa Adem Demaçi në Prishtinë, dhe intervista bëhej treshe. Dioguradi tërheq vëmendjen me fjalën e tij tek lajmëron se ky emision ishte i veçantë se po bëhej mu në qendër të Beogradit dhe po i tërhiqej vëmendja Serbisë se po shkelte të drejtat e shqiptarëve dhe për këtë qëllim Tom Lantos kishte marrë vetë rrugën për t’i parë problemet vetë dhe do të shkonte në Kosovë e nga Kosova do të vizitonte Shqipërinë. Adem Demaçi nga Prishtina foli për shqiptarët e Amerikës. Ishte një emision tepër i veçantë, kujton Gashi, emocionues.

Nga New York-u në Tiranë

Shaqir Gashi kujton se para nisjes për në Tiranë, ku do të takohej me pjesën tjetër të delegacionit që do të vinte prej Kosove, takoi Bruno Selimajn, i cili kishte qenë para tij në vizita në Tiranë dhe e pyet nëse ishte e nevojshme që të merreshin viza për të shkuar në Tiranë. E këshillon që të konsultohet me Misionin Shqiptar. Gashi merr në telefon ambasadorin Bashkim Pitarka dhe e pyet se si duhej të vepronte për të vizituar Tiranën sepse do të ishte atje me Tom Lantos që ishte nisur nga Kosova.

Pitarka e këshillon: Z. Gashi ti nuk ke nevojë të shkosh në Tiranë! Të çojmë ne pas me një grup shqiptarësh, s’ke pse nxitohesh tani.

U ndje i mërzitur Gashi që ishte përgatitur për atë vizitë aq më shumë se i kishte dhënë fjalën kongresistit Lantos.

Ç’të bënte? I telefonon DioGuardit në Beograd, i cili ishte ende atje bashkë me Tom Lantos-in. Ia shpjegon rrethanat e reja dhe i kërkon ndjesë që s’mundi të mbante fjalën nga që nuk i dhanë vizë. Që andej DioGuardi i telefonon Tiranës. Siç e mëson më vonë, DioGuardi kishte folë me Ramiz Alinë. Tirana i telefon Misionit dhe e urdhëron që ta pajisin urgjentisht Gashin me vizë. Bashkohet me Bruno Selimajn dhe Din Dertin dhe nisen.Kur kanë shkuar në Zyrih janë takuar me Hysen Gërvallën, të vëllanë e Jusuf Gërvallës, i cili kur mëson për misionin e tyre drejt Tiranës, kërkon që t’i shoqërojë.

Kur puthën tokën e shtetit Amë

E kanë marrë me vete edhe Hysen Gërvallën dhe kanë vazhduar rrugën me linjën Zyrih-Tiranë. Kur kanë shkuar në Tiranë, Din Derti, që nuk e kishte parë Shqipërinë për shumë vite, ishte ulur në gjunj dhe i përlotur kishte puthur tokën.Të njëjtin veprim kishin bërë edhe të tjerët pas Dinit. Në Shqipëri i kanë pritur me madhështi. Shaqiri kujton se kishin sjellë dhjetë Mercedes të rinj të sapoblerë. Njëri Mercedes ishte i porositur për vetë z. Gashi, i cili kur e tregon tani qeshet për salltanetin me të cilin e priti Shqipëria komuniste. Njëri Mercedes ishte për Tom Lantos. Nga aeroporti i çuan në Hotel “Dajti” i cili aso kohe ishte më moderni dhe rezervohej enkas për të huajt.”Nuk më besohej se isha në Tiranë, dhe tërë natën kam qëndruar pa gjumë”, kujton Shaqiri.

Tom Lantosin e ksihin vendosur në vilën e Enver Hoxhës. Shaqiri kujton se për të parën herë pa vilat e qeveritarëve komunistë, ku po pushonte Tom Lantos me zonjën Anette dhe z. DioGuardi.

Vizitat vazhduan nëpër vendet historike e turistike; i çuan në Krujë, në Berat e vende të tjera.

Gashi kujton se një ndër shoqëruesit që ishte në benzin e zi, e kishte pyetur duke i treguar pamjen plot bunkera matanë xhamit të makinës: Ç’mendim keni për këta bunkerët tanë, ju shoku Gashi?

Nuk i ka dhënë përgjigje në fillim. Është menduar. Pas një heshtjeje disa sekondshe shoqëruesi ka pyet prapë: Thuaje të vërtetën ashtu siç e ndjen!

-Të vërtetën,e kam të lehtë ta them, ua kthen përgjigjen: T’kishit bërë më mirë këto rrugë, se qenkan gropa-gropa, ku mund të thyeke qafën, do të ishit më të fituar, ose së paku t’i kishit bërë shtëpi për popullin.

Provokimi në Universitetin e Tiranës

Tom Lantos u prit shumë mirë nga qeveritarët. Ramiz Alia i kishte dorëzuar ato ditë të vizitës edhe dosjen e dokumentave për shpëtimin e hebrenjëve në Shqipëri gjatë Holokaustit. Pas vizitave turistike nëpër kala e muze, ishte rezervuar një vizitë në Universitetin e Tiranës. Tom Lantos edhe në Universitet ishte pritur mirë, kujton Gashi. Ai qetësisht i përcillte të gjitha, edhe përdredhjet e Ramiz Alisë, edhe lëvdatat e profesorëve, edhe zotimet e disa studentëve që kishin zgjedhë ata për takim me kongresistin. Mirëpo dikur ngrihet një vajzë, që e fliste mirë anglishten dhe i thotë: ”Ka disa shenja që tregojnë se ne do t’i vendosim marrëdhëniet me Amerikën. Një ndër këto shenja është dhe vizita juaj këtu. Kam një lutje thotë ajo: Mos na tregoni lulen përpara dhe thikën pas shpine!”

Kishte rënë një heshtje e akullt. Kongresistit i kishte rënë një ngjyrë e kuqerremtë në fytyrë. U kuptua se u prek. “E pamë të gjithë që u prek. Dukej provokim i hapur”, thotë Gashi.

Kongresiti ishte kthyer nga studentja dhe i kishte thënë :”Dëgjo zonjushë, po i vendosëm marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Amerikës, ne nuk kemi punë me thika, nga ne keni vetëm lule, para dhe pas. Nëse vendosen marrëdhënet ne ju themi vetëm ecni përpara!”

Pas kësaj u bënë takime e vizita të tjera. I çuan nëpër shfaqje e koncerte.

Takimi me Nexhmije Hoxhën

Para se të iknin i ndanë në dy grupe. Njëri grup do të shkonte të takohej tek Ramiz Alia, tjetri do të pritej nga Nexhmije Hoxha. Grupin që do të shkonte tek Nexhmija e kryesonte Shaqir Gashi. Në këtë grup bënte pjesë edhe Bruno Selimaj me Rexhë Xhaklin, ndërsa Din Derti nuk qëlloi aty sepse kishte shkuar që të vizitonte njerëzit e vet, pasi nuk i kishte parë kurrë. Shaqir Gashi kujton se shkuan tek shtëpia e Nexhmije Hoxhës dhe nuk harron një fotoreporter të çuditshëm që e shkrepte pa pushim një tip aparati. Kanë shkuar në takime dhe fëmijët e Enverit: Sokoli, Iliri, Pranvera, nuset e djemëve. Mikpritje e madhe, thotë Gashi. Dukej se u kishte hyrë uji nën vete, por ne ende nuk e ndjenim, shprehet Gashi..

Nexhmija në bisedë e sipër u thotë se Enveri e ka dashur shumë Kosovën dhe kosovarët.

-Edhe kosovarët e kanë dashtë Enverin, – i ka kthyer Gashi. “Ne në Kosovë mund të hanim 60 ditë burg vetëm po të na kapnin duke dëgjuar një këngë nga Shqipëria. Ne kemi ardhë këtu nga Amerika që t’i nxisim sa më shpejt marrëdhëniet shqiptaro-amerikane sepse sa më shpejt të miqësohet Shqipëria me Amerikën, aq më lehtë do ta ketë Kosova. Shpejtësia e vendosjes së këtyre marrëdhënieve kanë të bëjnë edhe me Kosovën, që po i rëndohet rrethi serb pas qafe, – e kishte mbyllur fjalën e vet Gashi.

E veja e diktatorit prapë nuk kishte heqë dorë nga ideologjia komuniste. Kishte sjellë në vëmendjen se Shqipëria nga 1 milion para lufte ishte bërë 3 milionë nën udhëheqjen e shokut Enver. Kemi vendos marrdhënie me shumë miq, kishte thënë ajo, por ata na kthyen shpinën. Tani e kuptojmë se po vijnë kohë të tjera dhe rinia po kërkon që të lidhet me vendet e Perëndimit, natyrisht dhe me Amerikën. Ne nuk mund ta pengojmë…Pra, aludimi i saj ishte se nuk kishte rrugë tjetër.

Rexhë Xhakli, i ndërhyn dhe i thotë se ishte hapë fjala se asaj i kishin thyer këmbët, a është vërtetë kjo?

Ajo ia ktheu menjëherë: – Janë fjalë që përhapin për të ulur autoritetin tonë…

Shaqir Gashi kujton se i çuan për vizitë edhe në Durrës, tek Vila e Mbretit Zog.

Gashi kujton:”Kur hymë atje pamë një mrekulli. E gjithë udhëheqja komuniste ishte aty për të pritë kongresistin Lantos, madje edhe Ramiz Alia e Adil Çarçani, kryeministri. Askush nuk mungonte”.

Gashit i kujtohet një fragment bisede me Adil Çarçanin, i cili i thotë me mburrje: Kurrgjë nuk kemi prekë në këtë vilë të Mbretit!

-Po më vjen mirë se Zogu paska pas shije që e paska mobiluar kaq bukur që para 60 vitesh…

Dhuratat e çuditshme për kongresistin LANTOS

Vizitës, që ishte vlerësuar e suksesshme, i kishte ardhë fundi. Që atë ditë është konsideruar i shkrirë akulli mes dy shteteve dhe pas asaj vizite ka shkuar një ekip tjetër i madhj, në të cilin ka pasë edhe shumë shqiptaro-amerikanë, që kanë vendosur mardhëniet mes dy shteteve.

Gashit i kujtohet se dhurata që u kishin dhënë me vete ishin të cuditshme. Atë e kishin ngarkur bukur fort me një cantë me libra të Enver Hoxhës. – Mirë mua, thotë Gashi, por kongresistit se marr me mend pse i zgjodhën dy defa, tip dajresh dhe ia dhuruan.

Tregon Gashi: Kongresisti po i shikonte me habi dhe nuk po fliste, as poi merrte… Që të mos ofendohej kongresisti, sepse në fakt ato janë vegla muzikore kryesisht për evgjitët,që i aknë zanat, ia kishin mbledhur me ca gazeta, që dukeshin mos më keq.”

Gashit nuk i kishte ardhë mirë mirë për atë llojë dhurate, por ishte përpjekë që të krijonte një tjetër situataë. I kishte thënë kongresistit se ato ishin instrumente të lashta Ilire, që kanë shumë vlera historike sepse dëshmojnë kulturën e lashtë të kombit Ilir. Pasi e ka dëgjuar kongresisti këtë spjegim, me një qeshje të lehtë i është kthyer Gashit:Me që paskan aq shuëmë rëndësi dhe ju ia ditkeni vlerën, po du me t’i falë ty.

Shaqir Gashi këtë kishte pritë, që ato dhurata pa kuptim, t’ia hiqte nga duart kongresistit se po ndjehej i turpëruar.

Njërin def e kam akoma në shtëpi, thotë Gashi..

Fotografitë: 1- Shaqir Gashi duke u inetrvistuar prej meje në redaksinë e Gazetës ILLYRIA

2- Shaqir Gashi,i pari djathtas, me kongresistët Tom Lantos, DioGuardi e veprimtarë të Ligës Qytetare Shqiptaro Amerikane. Kortezi- Vehbi Bajrami:”Shqiptarët e Amerikës”-Illyria

Nju Jork, mars 2008(Kortezi:Botoi ILLYRIA, NEW YORK)

SOT DITËLINDJA, “DIELLI” U BË 112 VJEÇ

February 15, 2021 by dgreca

NGA DALIP GRECA*/

Përvjetorët e gazetës Dielli shënojnë ngjarje të rëndësishme jo vetëm për Vatrën e vatranët, por edhe për komunitetin dhe vendlindjen. Përvjetorët e mëdhenj të gazetës kanë lënë pas ngjarje të mëdha. Kështu psh përvjetori i 50-të i Diellit lindi Fondin e Studentëve të Vatrës(që vazhdon edhe sot); përvjetori i 60-të bashkoi në SHBA për të parën herë shqiptarët e mërgatës së vjetër arbëreshe të Italisë me Shqiptarët e Amerikës; përvjetori i 100-të rilindi Diellin, që aksidentalisht ishte shuar për 2 vite e gjysëm…

Kur Dielli mbushte Motin e parë të botimit, editori i dytë i Diellit, Faik Bej Konitza, shkruante:”Me këtë numër, 22 Tetor 1910- DIELLI mbushi Motin e parë të botimit… Kur bën një udhë të gjatë, udhëtari qëndron ndonjëherë, rri mbi gur dhe hedh sytë pas. Është një çlodhje, një kurajo për të shkuar përpara, kur sheh se sa eci dhe kur mendon se ku do të shkojë…” …

Me At Arthur Liolinin ne Kishen e Shengjergjit ne Boston me rastin e 110 vetorit te Diellit.

Natyrisht, Konica, nuk e mendoi se Dielli do ta kalonte një shekull Jetë!

Ndërsa Editori i parë i gazetës, ai që e pagëzoi Diellin, me emrin e bukur ndriçues-,ai që hartoi programin Kombëtar, të botuar në numrin e parë, Fan S. Noli, që pati fatin ta shoh Diellin-burrë të rritur, tek festohej 50 vjetori i gazetës, Uronte:”Urojmë me gjithë zemër që DIELLI,gazetë e parë në Gjuhën Shqipe, që u botua e përditshme, të arrijë të festonjë dhe 100 vjeçarin.”

Ne 110 vjetorin e gazetes”Dielli”. Gazetari Frank Shkreli hap konferencen shkencore.

Dielli e kaloi 100 vjeçarin dhe ka hyrë në dekadën e dytë të vjeçarit të dytë të jetës së vet dhe vatranët nuk do ta lejonë që të shuhet ky qiri Kombëtar i ndezur në kohë errësire për Kombin dhe Lusim Zoti të arrijë 200 vjetorin.

Konference shkencore kushtuar 110 vjetorit te Diellit.

Po ku qëndron Misteri i jetës shekullore, 109 Vite VATRA dhe 112 vite –Dielli?

Kësaj pyetjeje janë përpjekë që t’i japin përgjigje analistë, studiues, gazetarë, historianë. Duket se konkluzioni logjik i ish Editor i Diellit Peter Prifti (1958-59), janë më të pranuarat. Së pari, Shqiptari e sheh Vatrën jo si një shoqatë, por si një Institucion, si një Monument historik. Së dyti, edhe Vatra, edhe Dielli, lidhen me dy figura eminente të Historisë Kombëtare, Noli dhe Konica.

Së treti, semantika kuptimore e VATRËS dhe DIELLIT, janë magjike. Emri i Federatës të sjell menjëherë në mendje imazhin e ngrohtë të Vatrës dhe oxhakut, që shpërndajnë ngrohtësi, por dhe mikpritje, bujari karakteristike shqiptare. Po edhe –DIELLI-, është një fjalë që na tërheq si me magnet, sepse”Diell” do të thotë Dritë,energji e pasosur,Jetë e Gjallëri.

Vatra dhe Dielli janë emra të goditur, që i kanë tërhequr fort shqiptarët nga fillimi i Shekullit 20 e deri tash në shekullin e 21.

Juristi i njohur, nje nga zerat e fuqishem te diaspores shqiptare ne kohe te veshtira, Juristi erudite, atdhetari I sprovuar Hasan Dosti, ne 60 vjetorin e Gazetes Dielli, per Diellin dhe Vatren, u shpreh: “Vatra” dhe “Dielli”, janë shprehje simbolike këto. Na zgjuanë iden’ e zjarrit e të dritës, që do të thotë flakë patriotizmi dhe rreze kulture. Këtyre simbolizmave u janë përgjegjur edhe realitetet”. Ndersa gazetari i pare i Vatres, editori i Diellit refat Gurarzezi Diellin dhe Vatren i ka cilesuar si”Institute Kombetare”.

Conference Shkencore me rastin e 110 vetorit te Diellit.

***

Gazeta më e vjetër e Botes Shqiptare, që vazhdon të botohet në Amerikë, DIELLI, mbetet një monument i gjallë i gazetarisë shqiptare dhe i kulturës tonë Kombëtare, që sjell 112 vite histori të shqiptarëve të Amerikës. Në gjoksin e Diellit ka shumë histori, ka dhe një çmim të tretë në konkursin e shpallur nga Organizata COMMON COUNCILL FOR AMERICAN UNITY, ku morën pjesë 1000 gazeta që botoheshin në Amerikë në gjuhë të huaja. Dielli konkuroi me Editorialin e shkruar nga editori i asaj kohe, Qerim Panariti, nje nga dishepujt e Nolit.

Në maj të vitit 2017 gazeta Dielli u dekorua nga Presidenti i Shqipërisë me dekoratën” Nder i Kombit”.

***

Dielli, ishte me fat sepse u udhëhoq nga pena të talentuara, shkrimtarë e gazetarë të njohur, (po perdor renditjen kohore)duke nisë me Fan S Noli, Faik Konica, Efthim Natsi, Kristo Dako, Kostë Çekrezi, Kristo Floqi,Loni Kristo, Andrea D. Elia,Bahri Omari, Aqile Tasi, Andon Frasheri,Refat Gurrazezi, Nelo Drizari, Petër Tiko, Qerim Panariti, Peter Prifti, Dr.Athanas Gegaj,pak kohë punoi si ndihmës editor edhe poeti e shkrimtari Çam Bilal Xhaferri, Xhevat Kalljaxhiu, Dr.Eduard Liçaj, Din Derti, Prof. Arshi Pipa, Anton Çefa dhe prej 12 vitesh kam nderin që ta Editoj unë Gazetën-Ikonë

***
Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” sot ka ditën e Lindjes.

” Dielli” lindi në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë dhe ka si ditëlindje datën 15 shkurt 1909. Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosën që të federoheshin në Vatër (procesi i bashkimit nisi që në dhjetor 1911-dita zyrtare e themelimit të Vatrës është 28 prill 1912, dita e njohjes nga Shteti i Massachusetts, 10 qershor 1912) Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë. Me 18 Nëntor 1914, Gazeta nisi të botohet tri herë në javë dhe më 9 nëntor 1915 u bë e përditshme nen drejtimin e Kostë Çekrezit. Historishkruesit e Vatrës dhe të Diellit e kanë bërë tashmë publik faktin se Dielli erdhi si nevojë shpirtërore dhe informuese për shqiptarët e Amerikës në një kohë të vështirë.
Mëkëmbsi i Mit’hat Frashërit, i shumëdturi Hasan Dosti, është shprehur se “Vatra” dhe “Dielli” na zgjuanë iden’ e zjarrit e të dritës, që do të thotë flakë patriotizmi dhe rreze kulture. Këtyre simbolizmave u janë përgjegjur edhe realitetet”.
Kronika e lindjes së Diellit, është e njohur: Me mbylljen e gazetës “Kombi” të Sotir Pecit në Boston me 10 Janar1909, diktohej nevoja e një tribunë kombëtare për të luftuar për të drejtat e Kombit shqiptar, ndërkohë që ishte mbyllur tashmë dhe Albania e Faik Konicës. Kur qe hapur Kombi me 6 qershor 1906 numri i shqiptarëve sipas regjistrave të kohës ishte rreth 7 mijë, ndërkohë që kur u mbyll gazeta e Pecit, numri i shqiptarëve së paku kishte shkuar në dhjetë mijë. Pa gazetën Kombi emigrantët shqiptar kishin mbetur si në shkretëtirë, në terrin e padijes e mosinformimit. Nevoja për një gazetë u bë më emergjente kur xhon turqit burgosën Dervish Himën në Shkodër sepse i gjetën Flamurin e Shqipërisë në gji dhe asnjë gazetë në Shqipëri nuk guxoi që të shkruante e ta mbronte atdhetarin nga frika e represionit turk. Shoqëria Besa-Besë mori vendimin për botimin e një gazeta shqip në Amerikë. Dielli u shkak që të vinte drejt Amerikës nga Europa edhe Faik Konica, për t’u vënë në krye të taborrit kombëtar të shqiptarëve të Amerikës së bashku me Fan Nolin që kishte mbërritë tre vjet para tij.Deri në atë kohë dy patriotët nuk njiheshin përsafërmi me njëri-tjetrin, por ishin të njohur në distancë duke lexuar shkrimet e njëri-tjetrit në shtypin e kohës si dhe nga letërkëmbimi. Me përpjekjet e të dy kolosëve të mendimit shqiptar të asaj kohe u ndez ky kandil kombëtar, siç e cilëson ish editori Refat Gurrazezi, kandil që ndriçon ende edhe sot në SHBA falë kontributit të shqiptarëve të Amerikës.
Gazeta ka për kumbarë Fan S. Nolin që e pagëzoi me emrin e bukur “Dielli” ndërkohë që emri i Vatrës duket se ka për Kumbar Konicën.Është e dokumentuar kjo në një artikull të botuar në gazetën Dielli me rastin e 10 vjetorit të themelimit të Vatrës, në numrin special, ku Konica dëshmon:”Për emrin, formën federale, Kanunoren, rregulloren, dhe shpiriten e parë të VATRËS, jam responsible (përgjegjës) unë. Po e drejta është që Vatra, të cilën un’ e lashë çilimi shtatë muajëshe, u rrit, u madhua, u bë një forcë nga Fan Noli dhe Vatranët e Amerikës, me 1915-1919 dhe në atë zhvillim unë s’kam patur asnjë pjesë (Faik Konica-Dielli, 31 mars 1922).
Dielli ishte shkolla e parë e shqiptarëve të Amerikës për të mësuar shkrim e këndim, ndërkohë që u bë Abetarja për mësimin e Atdhetarizmit. Në shkollën e Diellit kanë kaluar shumë gazetarë. Editor i parë i Diellit faktikisht ishte Fan Noli, por editor faktik i emëruar prej Shoqërisë Besa-Besë ishte Faik Konica. Emrin e Nolit si editor nuk e gjejmë në numrat e parë të gazetës. E vërteta është se 29 numrat e parë të gazetës i drejtoi Fan Noli, më pas erdhi nga Londra Faik Konica dhe e mori në dorë Diellin. Edhe në historinë e Vatrës është shkruar se editor i parë i Diellit ishte Fan S. Noli, ndërkohë që në numrin e parë të Diellit qe botuar ky shënim:”Kjo gazetë do të botohet prej shoqërisë Besa-Besë, e cila do të bëjë mbledhje të përgjithshme me 15 të marsit(1909), në Boston për të zgjedhur një direktor.Gjersa të vijë direktori i kësaj flete, Dielli do të dalë një herë më dy javë, pastaj do të nisë të dalë për javë me rregull.”
Faik Konica mbërriti në Boston me 9 tetor 1909. Refat Gurazezi shkruan në Historinë e Vatrës se ”Kur doli nga “Inverna” ish veshur me kostum Kombëtar dhe i mbajti veshur disa ditë, jo vetëm aq, por s’desh t’i hiqte dhe i lutej Fan Nolit që të vishej edhe ai si prift me kamilaq të lartë dhe të shëtitjin tok nëpër rrugët e Bostonit. Më në funt e bindën shokët që i hoqi ato petka dhe veshi rroba të vendit. Më 22 të tetorit Konica mori në dorë drejtimin e Diellit.”

DIELLI DHE PROGRAMI KOMBËTAR

Dielli u bë ungjilli i shqiptarëve të Amerikës, të cilët të mbledhur fillimisht rreth Besa-Besën, e më pas rreth Vatrës, e kthyen atë në një busull orientuese në kohë të trazuara, kur kombi shqiptar përjetonte çastet e vështira të egzistencës. Do të mjaftonte shfletimi i programit të kësaj gazete për të gjykuar mbi misionin, orientimin, guximin dhe arritjet në fushën e atdhetarisë, shtetësisë dhe natyrisht të gazetarisë shqiptare.
Dielli ka meritën historike se shtroi para shqiptarëve programin Kombëtar, i cili paraqet edhe kthjelltësinë Kombëtare dhe orientimin kombëtar të atyre që e hartuan atë program. Ka dy mendime për autorin e programit, një pjesë mbrojnë idenë se e shkroi Noli, një pjese këmbëngulin se sitli është i Konicës, balanca anon nga i pari. Në programin Kombëtar të Diellit kërkohej njohja e Kombësisë shqiptare prej qeverisë turke; njohja e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, Arsim Kombëtar në shqip, kërkohej zhvillim ekonomik, ndërtim rrugësh, kërkohej përcaktimi i kufijëve kombëtar që të përfshinin Vilajetet e Kosovës, Shkodrës, Janinës dhe Manastirit dhe këmbëngulej fort për qeverisje të vendit prej shqiptarëve përmes një Parlamenti Kombëtar.Programi i Diellit kërkonte lirinë dhe të drejtat e Kombësisë shqiptare prej guvernës turke, por pa u ndarë nga Perandoria,duke patur të përbashkët veç ushtrinë, punët e luftës dhe punët e jashtme.
Gazeta Dielli luajti rol të rëndësishëm në përgatitjen e lëvizjeve kryengritëse të viteve 1910-1912 dhe duket se kjo ishte arsyeja që Perandoria e ndaloi hyrjen e saj në Shqipëri, por u përdor një reng për ta futur gazetën sërish në Portat e Perandorisë dhe në Shqipëri, u përdor emërtimi”Dielli dhe Flamuri”. Aty nga gushti 1912 Dielli u la i lirë pasi Qeveria e Qamil Pashës vendosi ta njohë autonominë e Shqipërisë, gjë që nuk u konkretizua sepse shtetet e Ballkanit i shpallën luftë Turqisë në tetor 1912.
Që në kryeartikullin e parë të Konicës në Dielli me 29 tetor 1909, u shfaq mendimi për krijimin e një shoqërie të fortë Kombëtare, rreth së cilës të mblidheshin të gjithë shqiptarët e Amerikës. Konica e drejtoi Diellin deri në mars 1910, më pas për ca kohë Diellin e nxori komisioni i Besa-Besën, por ai nuk vazhdoi më gjatë se fundi i prillit, Konica e rimori Diellin si editor në fillim të majit deri në korrik. Gazeta nuk doli për 3 muaj. Është koha kur Konica nxjerr Trumbeta e Krujës në St. Louis në Sain Louis.

NOLI, KONICA DHE EDITORËT E TJERË QË DREJTUAN DIELLIN

Gazeta “Dielli” qe me fat sepse që në numrin e parë trashëgoi erudicionin e Fan Nolit, stilin e tij informativ, ironik e sarkastik; dhe më pas edhe përvojën e vyeshme e stilin polemizues, por dhe plot elegancë të Faik Konicës, Kristo Dakos, Kostë Çekrezit, Bahri Omarit, Rafat Gurrazezit, Qerim Panaritit, Nelo Drizarit, Xhevat Kallajxhiut, ish drejtorit të gazetës Demokratia e Gjirokastrës, Athanas Gegës etj. Mbi të gjitha Faik Konica, i mbiquajturi ”ustai i gjuhës shqipe” sillte me vete shkollën e madhe të Albania-s, ç’ka shërbeu në rritjen e standardeve të profesionalizmin të mëtejshëm të Diellit.
Duke shfletuar koleksionet e Diellit, bindesh se secili prej editorëve i dha ngjyrën e stilit dhe të shpirtit të vet gazetës së shqiptarëve të Amerikës. Lënda që rrjedh në faqet e Diellit i ngjanë një përroi malor që rrjedh rrëmbyshëm, pa u ndalur; në të është përjetësuar jo vetëm historia e shqiptarëve të Amerikës, por e gjithë shqiptarëve, kudo që jetojnë. Aty është kombi shqiptar, aty është shteti shqiptar, pasi qe fat për Vatrën që lindi para shtetit dhe e orientoi shtetin, që foshnje.
Gurazezi, hartuesi i së parës Histori të Vatrës, shkruan se si Noli ashtu dhe Konica patën mosmarrëveshje me komisionin e Besa-Besën që nxirrte gazetën. Në kohën kur Noli vazhdonte studimet në Harvard, nuk e braktisi gazetën që e kishte krijuar vetë. Edhe pse ishte i ngarkuar me studimet dhe punët e kishës ai gjente kohë të drejtoi Diellin edhe për nëntë muaj, tetor 1910- qershor 1911. Pas Nolit ishte Efthim Natsi, që e mori përsipër barrën e drejtimit të Diellit për dy herë, por me periudha të shkurtëra kohore. Pas tij ishte Kristo Floqi editor i Diellit nga tetori 1911 deri në korrik 1912. Konica edhe pse e la Trumbetën e Krujës dhe iku nga St. Louisi, nuk u mor për ca kohë drejtëpërsëdrejti me Diellin dhe aso kohe lëshoi një batutë, që i zemroi ata që merreshin me Diellin ”Nuk e lexoj më Diellin pasi kam frikë se harroj shqipen” pat thënë Faiku, por në fakt iu afrua prapë Diellit dhe bashkëpunoi me të ngushtësisht, duke u rikthyer edhe si editor i gazetes rilindase.Historia vijon.

Mirenjohje per te gjithe Editoret e Gazetes Dielli!

LETRA E PRESIDENTIT BIDEN PËR NJOHJE TË NDËRSJELLTË SERBI-KOSOVË PËRBALLË KOKËFORTËSISË SË VUÇIÇIT PËR MOSNJOHJE

February 8, 2021 by dgreca

NGA DALIP GRECA /

Letra e Presidentit Joesph Biden drejtuar Presidentit të Serbisë Aleksander Vuçiç me 5 shkurt 2021, me rastin e ditës së Pavarësisë, është një lajm i mirë për Kosovën, ndërsa reagimi i pritur i Vuçiçit, tregon se ky vazhdon të jetë i përkëdheluri i BE-së dhe i Rusisë dhe këmbëngul për mosnjohje të Kosovës, ndërsa për vazhdimin e dialogut kërkon sërish ndërmjetësimin e Bashkimit Europian.

E dërguar pak ditë pas fjalimit të parë të Presidentit të 46 amerikan për vizionin e ri në politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara të Amerikës gjatë mandatit të tij, për rikthim të fuqishëm në arenën ndërkombëtare, letra vjen si sinjal i fortë i mosndryshimit të kursit në Bllkan në përshtatje me strategjinë e rikthimit të SHBA në politikën botërore, ku diplomacia do të jetë instrumenti bazik.

Në mënyrë diplomatike presidenti Biden i shkroi Vuçiçit se Amerika do ta mbështesë integrimin europian të Serbisë, por këmbëngul në thellimin e reformave dhe e inkurajon që të ndërmarrë hapa të fortë për të ecur përpara me qëllimin final arritjen e marrëveshjes gjithëpërfshirëse dhe normalizimin e marrdhënieve me Kosovën dhe njohjen e ndërsjelltë mes tyre.

E shkruar me gjuhë diplomatike letra presidenciale merr një përgjigje jo diplomatike prej Vuçiçit. Edhe pse janë vetëm dy rreshta në letrën prej 15 radhësh, që i referohen reformave dhe normalizimit të marrdhënieve me Kosovën, Vuçiçit duket se i ka djegë fortë, tek ka komentuar për mediat, jo pa nervozizëm. Ai pranon urimin e presidentit amerikan, por kundërshton thirrjen për njohjen e ndërsjelltë të Kosovës. Përpjekja e sforcuar për ta shitur këtë qëndrim si detyrë kushtetuse të tij në mbrojtje të interesave të Serbisë, e le të varur në pafundësi zgjidhjen e çështjes së njohjes dhe e zvarrit dialogun në pafundsi.Vuçiçi duhet të pajtohet me të vërtetën, që tashmë është aksiomë dhe s’pranon vërtetim; Kosova nuk ka kthim pas si shtet i pavarur, e njeh apo jo ai dhe Serbia!

Presidenti i serbëve harron një fakt në parashtrimet e tij; harron faktin se ai përfaqëson një shtet agresor që ushtroi genocid ndaj popullit të pambrojtur të Kosovës dhe në këto kushte , jo vetëm duhet ta njohë, por edhe të kryej detyrimin njerëzor për t’i kërkuar falje shqiptarëve të Kosovës, të ndjejë përgjegjësinë për ta zhdëmtuar Kosovën për dëmet e luftës, të ndihmojë për të gjetur të zhdukurit nga makina shfarosëse serbe, të njohë botërisht krimet e kryera nga idhulli i tij Millosheviçi. Tendenca e Beogradit prej kohësh ka qenë dhe mbetet barazimi i viktimës me agresorin; gjë që nuk ka për të ndodhur dhe vetë Evropa nuk duhet ta lejojë si kujtesë kundër genocidit.

Vuçiç po bën të fortin tek deklaron për të disatën herë se po i kërkojnë që t’ia imponojnë njohjen e ndërsjelltë të Kosovës, por ai nuk do ta bëjë këtë. Madje po krekoset si shumë, kur thotë se ua kam thënë në fytyrë (amerikanëve) se nuk do të ketë njohje! Kjo është më shumë se krekosje, edhe pse është e lexueshme se është e destinuar për tregun e brendshëm elektoral serb, ku nacionalizmi vazhdon të jetë i ulur këmbëkryq.

Presidenti serb nuk është i sinqertë me veten kur deklaron se kjo (imponimi i njohjes së ndërsjelltë) është politikë e re e Washingtonit; në fakt Washingtoni ka qenë shumë i qartë që me ndërhyrjen e armatosur të NATO-s, bombardimet (24 mars 1999-10 Qershor) për të shpëtuar shqiptarët e Kosovës nga katastrofa humanitare që i kërcënonte, në kohën kur në Shtëpinë e Bardhë ishte Presidenti Bill Klinton; ka vijuar me njohen e Pavarësisë së Kovës në kohën e Presidentit George W. Bush(2001-2009), për të ardhur tek ruajtja e statukuosë në kohën e presidentit Barak Obama(2009-2017), deri tek shtytja që i dha në fundin e mandatit të tij Presidenti Donald Trump(2017-2021) me marrëveshjen e 4 shtatorit 2020, ku uli përballë njeri tjetrit në Shtëpinë e Bardhë Presidentin Aleksander Vuçiç dhe kryeministrin e Kosovës Avdullah Hoti. Në këtë vijimësi, letra e Presidentit Biden dhe thirrja e tij për njohje të ndërsjelltë, s’është gjë tjetër veçse finalizim i kërkesave amerikane për njohjen e Kosovës prej Serbisë. Atëherë përse i duket qëndrim i ri Serbisë kërkesa amerikane për njohje të ndërsjelltë?

Është e lexueshme në dekleratat e bëra me këtë rast se qëllimi i Vuçiçit është mosnjohja e Kosovës dhe vazhdimi formal i bisedimeve Serbi-Kosovë, për të shtyrë kohën. Tek komentoi thirrjen e presidentit amerikan Joseph Biden ai u zotua se shteti i tij ishte i gatshëm të vazhdonte bisedimet me Kosovën, por….të ndërmjetësuara nga Bashkimi Europian….Përse po kërkon vetëm ndërmjetësim të Bashkimit Europian Beogradi? Natyrisht se është i kurajuar edhe nga kritikat e Bashkimit Evropian adresuar Kosovës për vendimin e saj për çeljen e ambasadës kosovare në Jeruzalem, veprim që është konsideruar si largim i Kosovës nga Evropa!

Presidenti serb kërkon ndërmjetësinë e Brukselit sepse është i bindur se vetë Europa nuk e ka seriozisht zgjidhjen e afërt të çështjes së Kosovës, njohjen e saj prej Serbisë, përderisa pesë shtete të Bashkimit Europian ende nuk e kanë miratuar pavarësinë; nuk do ta kenë seriozisht përderisa në krye të politikës së jashtme të BE-së të jetë Josep Borrell, shteti i të cilit, është një nga më të mëdhenjtë e Bashkimit Evropian, që nuk ka ndërmend të njohë Kosovën; përderisa ndërmjetësi i Bashkimit Evropian në dialogun mes shqiptarëve dhe serbëve të jetë sllovaku Miroslav Lajçak, shteti i të cilit po ashtu nuk e ka njohur Kosovën si shtet i pavarur!

U bënë 9 vjet(2011) që vazhdojnë bisedimet mes Serbisë dhe Kosovës nën kujdestarinë dhe ndërmjetësinë e Bashkimit Europian, por asgjë nuk kanë nxjerrë në dritë përveç shtërngimit të duarëve para kamerave.

Në këto kushte presidenti Serb, duke pasur avokate diplomacinë ruse, ndjehet i sigurtë dhe bën të fortin përballë kërkesave amerikane. Ai ka thënë se “edhe në Uashington ka pasur përpjekje që “njohja e ndërsjellë” të imponohet si zgjidhje përfundimtare, por është detyrim i tij(Vuçeviçit) të “mbrojë interesat serbe dhe se Dita e Shtetësisë është më e rëndësishme sesa dëshirat e shqiptarëve dhe amerikanëve”.

Shqiptarët e Kosovës duhet të ndjehen mirë që Vuçiçi i vendos në të njëjtin krah me amerikanët,(pasi vetë është në krahun e aleatëve tradicionalë, rusëve) por udhëheqësit kosovarë duhet t’i bëjnë më mirë detyrat e shtëpisë që Kosova të ecë përpara dhe me ndihmën amerikane të arrijë qëllimin final.

Prova e radhës për ta janë zgjedhjet e 14 shkurtit.