Analiza – Dielli

DR. ELISABET PERAJ IU BASHKUA VATRËS

May 26, 2022 by s p

Një patriote dhe profesioniste e shkëlqyer Dr. Elisabet Peraj iu bashkua Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra. Ajo u shpreh shumë e gëzuar që i bashkohet profesionistëve e patriotëve të tjerë në Vatër dhe shprehu gatishmërinë që të ndihmojë Vatrën në të gjitha proceset dhe organizimet patriotike në dobi të çështjes kombëtare dhe komunitetit shqiptar në Amerikë. Dr. Elisabet Peraj punon si mjeke në spitalin St Barnabas Hospital në Bronx New York. Ajo u befasua me historinë e jashtëzakonshme të Federatës Vatra dhe të gazetës Dielli. Në bashkëbisedim me Editorin, Dr. Elisabet Peraj u mrekullua nga kontributi dhe përpjekjet e shqiptarëve të Amerikës në 110 vite histori për kombin, kulturën e shtetin shqiptar. Dr. Elisabet Peraj vjen nga Vermoshi, ka lindur në Amerikë dhe vjen nga një familje e arratisur nga regjimi komunist në Shqipëri. Ajo është pjesë shumë aktive në rininë e Kishës Zoja e Shkodrës, e Shoqatës së Mjekëve Shqiptaro-Amerikanë dhe ndihmon komunitetin shqiptar, mjekët e rinj dhe studentët në fushën e mjeksisë. Vatra i uron mirëseardhjen dhe e falenderon për mbështetjen edhe me mjekë e profesionistë patriotë që falë Dr.Elisabet do të vijnë ti bashkohen Federatës Vatra. Shqiptarët patriotë e profesionistë janë krenari kombëtare. Vatra rritet çdo ditë, shqiptarizma forcohet çdo ditë.

MARK MRNAÇAJ: DALIP GRECA, LAMTUMIRË NJERI MODEL

May 26, 2022 by s p

Të ndëruar miq e dashamirë, E ndëruar familja e zotit Dalip Greca… Eshtë e trishtë dhe e dhimbshme të përcjellim sot mikun tonë, me të cilin kemi ndarë ditë dhe netë, biseda, festa, gëzimet por edhe dramat e familjeve tona në emigracion, të cilat shpesh kanë kaluar edhe përmes penës së Dalip Grecës.. E ndjej nder dhe privilegj kur familja e tij të thonë: Ti Mark do ta mbash fjalën e lamtumirës për Dalipin në përcjelljen e fundit, sepse ai te ka konsideruar si vëlla..E pra, sot unë malsori i Kelmendit, po e përcjell për në amshim si vella Dalip Grecën, nga Darsia e Lushnjes. Përmes këtyre pak fjalëve të zemrës, në dhimbje dhe humbje si kjo e sotmja ne s’jemi tjetër veçse vëllezër … Me Dalip Grecën jemi njohur e miqësuar këtu në Nju York, e në veçanti te “Vatra”! Kemi pasur qindra ditë e netë të përbashkëta, ai në punën e paepur si editor që shpesh punonte deri në orët e vona të natës për ta ngritur dhe mbajtur në këmbë Gazetën e Konicës “Diellin” e ne duke e mbështetur pa rezerva në punën e tij të palodhur… Nderim dhe mirënjohje për këtë njeri që për 12 vjet, e në kohë të vështira, jo vetëm e ringriti “Diellin”, po u bë edhe përbashkues për shumë nga ne në raste dhe aktivitete. Dalipi bëri gjithçka ishte e mundur që Dielli dhe Vatra të ishte aktive dhe në lartësitë e dikurshme. Ai ishte duke kontribuar deri në ditën e fundit te jetes se tij pa pritur asnje shperblim . Dalip Greca eshte nje humbje e madhe jo vetem per familjen por te gjithe komunitetin Shqiptar. Ai duhet te na rikujtoje ne modelin e njeriut, familjarit, shokut dhe gazetarit shembullor .. Asnjëherë nuk duhet të harrojmë se ai ishte njeri i punës sistematike, i urtësisë dhe mirësjelljes, i sakrificave dhe i përkushtimit. Dalipi do ti mungoje te gjitheve shokeve te tij por Let te shpresojme se nje dite do te takohemi perseri dhe do te vazhdojme biseden dhe kafen e lene pergjysem….. Në mbyllje dua t’i falenderoj gjithë pjesëmarrësit që na nderojnë per ti dhene lamtumiren e fundit..E ngushëlloj familjen, gruan dhe shoqen e tij te jetes Xhemilen,qe kaluan beteja dhe sakrifica, fëmijët Doriani, Elizabeten,Dhe Almen per humbjen e babait … Por edhe krenar qe Dalipi ka mbete i pavdekshem duke lënë ndër ne gjurmet e tij me aq shumë kujtime të mira e aq shumë vepra dhe punë të vyera, qe nuk mund të harrohen… I lehtë të qoftë dheu Dalip Greca…!

TRASHËGIMI NGA DIASPORA KRAJANE

May 26, 2022 by s p

Nga: Hamid Alaj – New York/

Veshja e nusërisë krajane-allaturka është trashëgimi e trevës së Krajës që e ka ruajtur origjinën e vet edhe brenda shukullit XX, mbase edhe më parë, e deri në ditët tona. Ajo paraqet një thesar të çmuar të kulturës tradicionale të trevës në fjalë, e cila po i kanoset rreziku i zhdukjes së saj nga vërshima e kohëve moderne.

Kjo veshje me ngjyrat e saja dhe dekoracionet e larmishme si dhe estetika e sajë i ngjanë një petku magjik që mund të zgjojë kurreshtjen e artistëve ashtu siç ka zgjuar kurreshtjen e mjeshtreve krajane, të cilat e kanë qëndisur me gjilpërë duke formuar këtë veshje si formatike të ruajtjes së sajë në formë suveniri.

Bukuria e kësaj veshje tradicionale e nusërisë krajane (allaturka) që i ngjanë një petku magjik, ajo shfaqet e qetë për bartëset e saj. Mirëpo, kurë e shpalosë pjesë-pjesë këtë dekor ke të bëshë me supriza, me shumë mendime, me shumë gjykime etj., se si është krijuar dhe është ruajtur deri në ditët e sotit gjithë ky dekor i kësaj veshje, edhe pse me ndryshime të shumta që ajo ka kaluar nga dekada në dekadë. Një nga suprizë e tillë është edhe për ditët tona, që kjo veshje gjithnjë e më tepër po ruhet dhe po trashëgohet edhe në diasporen krajane, si në Amerikë, Australi, Gjermani e kudo ku ka krajane, e cila ja dinë vlerë dhe bukurinë e sajë.

Kjo veshje është një trashëgimi e kulturës materiale, të cilën vasha krajane e ruan me fanatizëm, pa i’u shmangur asaj, kurse për nga zbukurimet e saja ajo është si pjesë e kulturës shpirtërore e vashave krajane, të cilat e kanë krijuar, dekoruar e dhënë formën e sajë të duhur, gjë që ka bërë të mundur mbajtjen gjallë të kësaj veshje, në radhët e tyre. Ajo jo vetëm është e pranishme në trevën e Krajës, por siç kemi cekur edhe më parë, ajo ruhet dhe trashëgohet edhe në diasporën krajane. Sot kjo veshje është, pothuaj se më e pranishme në diasporën krajane se sa në vetë trevën e Krajës, prej nga është e trashëguar në diasporë. Po thuaj se nuk ka vashë krajane që kurë martohet nuk e veshë këtë veshje kur bëhet nuse, ndoshta jo ditën e nusërisë së sajë, por patjetër që e veshë për fotografi kujtimi, apo edhe për trashëgimi, me të cilën identifikohet prejardhja e sajë. Kur shohim ndonjë vashë krajane me veshjen e “nusërisë krajane (allaturka)”, çdo krajani i cohet zemra pesh, çdo krajani ia kujton vendlindjen e vet Krajën, çdo krajani ia kujton ato ditët e dasmave të hershme krajane , kur një dasëm e tillë , kur përcillej nusja, ajo ishte e veshur me një veshje “allaturka”. Sot kjo nuk ndodhë në trevën e Krajës. Kjo nuk ndodhë as në diaporë, sepse aty nuk ka ndodhur kurrë, por sot në diasporë kjo veshje po ruhet dhe kujtohet edhe më shumë se në vetë Krajën, prej nga rrjedh trashëgimia e saj në diasporë.

E gjithë veshje e “nusërisë krajane (allaturka)” është produkt i punëve nga vetë dora e vajzës krajane, pra e punëdorës shtëpiake. Materialet e kësaj veshje kryesisht janë nga mëndafshi dhe pambuku. Dikur, secila shtëpi krajane e kishte tezjehun e vendosur horizontalisht ku endnin gratë për përgaditjen e veshjes së nusërisë krajane. Ato, përpos që endnin, qendisni, qepnin pjesë të kësaj veshje dhe thurnin në grep materialet e nevojshme të sajë.

$F:\Pictures\1bbbbbbb.jpg$ Vashat krajane dinë t’i ruajnë traditat e tyre të pasura, si në kulturë, në fushën shpirtërore, në folklor etj., poashtu edhe në veshjet e tyre, e në veçanti veshjen e “nusërisë krajane (allaturka)”. Ajo gjithmonë është trajtuar si element kryesorë i kulturës shpirtërore e asaj materiale të vashës krajane, gjegjësisht të përkatësisë etnike të sajë.

Kjo veshje ka shumë karakteristika të rëndësishme në përbërjen e sajë, por njëra ndër to është për tu veçuar, mbulesa e kokës “kaferxhiku”, i cili është i punuar nga mëndafshi me ngjyrë të kuqe ose me ngjyrë rozë (bajbakame), i dekoruar dhe në fund të pëlhurës së mëndafshit ka thakë që lëshohen poshtë shpinës së nuses. Në përbërjen e “kaferxhikut” bënë pjesë edhe kapuçi i vogël i cili vendoset mbi kokë dhe ka ngjyrë rozë (bajbakame), ose të kuqe, qe duhet të jetë e kundërta e ngjyrës së “kaferxhikut”. Pastaj, për tu veçuar është edhe vargu i madh me lira ari (teste me florinj), pa të cilat kjo veshje as që mund të paramendohet se do ta mbërrijë vlerën e sajë estetike për nga stolit që ajo përmbanë në kuadrin e vet.

Paraqitja e veshjes së nusërisë krajane te bartësja e sajë, bëhej sa më dinjitoze dhe ishte diçka e veçantë, andaj krajanija, konkretisht prindërit e saj, kompenzonion me vetëdije të plotë, sepse një sakrificë e tillë ekonomike për vajzën e vet (për t’ia përgaditur veshjen e nusërisë), konsiderohej si një gjë tradicionale apo detyrim shpirtëror ndaj fëmisë (vajzës) së vet, gjë së cilës nuk mund t’i shmangësh lehtë. Duke qenë kaqë e shtrenjtë dhe kaqë e çmuar në vlera materiale dhe ato shpirtërore, kjo veshje u bë shenjë e dashur e përkatësisë së vajzës krajane e sidomos atyre që e bartin atë.

Mund të themi se ruajtja e kësaj veshje në diasporën krajane, si pasuri shpirtërore e vajzës krajane, si përkatësi etnike të trevës nga rrjedh ajo, veshja e “nusërisë krajane (allaturka)” është një veshje tradicionale që tregon për: relacionet në shoqërinë krajane, për ëndrrat, dëshirat, aspiratat, për të ruajtur traditën e vet, etj., të çdo vajzë krajane që ta ketë dhe ta ruajë si relike të origjinës së sajë, edhe pse sot kjo mund të konsiderohet si e tillë.

Nga: Hamid Alaj

New York

Haris Vongli dhe Stela Bermema i bashkohen Vatrës

May 25, 2022 by s p

Nga sot Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA ka dy mbështetëse shumë të forta për çështjen shqiptare. Haris Vongli dhe Stela Bermema dy intelektuale, femra shqiptare të suksesshme në diasporë, mendje të bukura e të ndritura i bashkohen Vatrës për të çuar përpara çështjen kombëtare përtej Atlantikut dhe të mirën e komunitetit shqiptar në Amerikë. Haris Vongli, Kandidate për PhD pranë Universitetit “Glasgow Caledonian” në Londër. Vazhdon kërkimet në fushën e shkencave politike, me fokus marrëdhënien media-politikë në Shqipëri.Stela Bermema ka kryer Mastër në Universitetin Columbia në fushën e Administrimit Shëndetësor, drejton Fondacionin GIVE (The Gift Project for Global Cardiovascular Health) ku ka pozicion si Drejtore e Lidhjeve dhe Bashkepunimeve Strategjike dhe Medies Sociale.Shqiptarët e mirë dhe shqiptarët e suksesshëm janë krenari kombëtare.Vatra rritet çdo ditë, shqiptarizma forcohet çdo ditë.

NEVE, EVROPA DHE AMERIKA: INTERESAT E VËRTETA DHE ATA TË RREME

May 24, 2022 by s p

Nga ERNESTO GALLI DELLA LOGGIA/

“Interesat e Italisë dhe të BE nuk janë ata të Shteteve të Bashkuara”: prej javësh diskutimi italian mbi politikën përballë agresionit rus kundrejt Ukrainës është zotëruar nga ky pohim ose nga ndonjëri prej varianteve të shumtë të mundshëm. Kuptimi i hapur është: “Shtetet e Bashkuara, zotër të NATO-s, në të vërtetë duan të shfrytëzojnë Ukrainën për të luftuar kundër Moskës e për të përzënë Putinin. Por ky nuk mund të jetë synimi i ynë”. Pa mbajtur parasysh se pasojat ekonomike janë shumë më pak të rënda se sa për ne (italianët, evropianët), që do të përfundojmë së shkatërruari. Pra, të ndihmohet Kievi për t’u mbrojtur, mirë, por aq sa është e domosdoshme dhe asgjë më shumë. Amerika të shkojë në rrugën e vet e ne në tonën”.

Një pohim i tillë fsheh, përtej së vërtetës që është afërmëndsh, gënjeshtrën e silogjizmit të rremë. Është e sigurtë që interesat e Italisë nuk janë ata të Shteteve të Bashkuara: por a nuk mund të thuhej po ashtu e njëjta gjë edhe për ata të Trentinos dhe të Siqilisë? Apo t’atyre të Portugalisë e të Italisë? Po, natyrisht. Çështja e vërtetë qëndron se për çfarë interesah po flasim, për natyrën e interesave. Askush nuk ka “interes” të paguajë taksat, për shëmbull. I paguajmë se jemi të bindur se kjo gjë i shërben një qëllimi, një “interesi” që e quajmë më të rëndësishëm se sa dëmi që pësojmë duke i dhënë një pjesë të fitimit tonë taksave. Ka interesa e interesa, dhe politika qëndron pikërisht në përcaktimin cilët janë më të rëndësishëm e cilët jo. Politika: është vështrimi i përgjithshëm i gjërave, aftësia për të vlerësuar dobitë e dëmet, për të arrirë shikimin më larg se hunda e vet dhe xhepat e vet; për të kujtuar të shkuarën dhe përfytyruar t’ardhmen. Janë cilësi që pikërisht u mungojnë hatashëm atyre që thonë se interesat tona kanë të bëjnë pak ose aspak me ata të Shteteve të Bashkuara. Nuk kanë të bëjnë fare me interesat e së vetmes fuqie botërore që njihet në vetë vlerat tona njerëzore, shoqërore e politike e, në disa drejtime, është zanafilla e tyre: me interesat e së vetmes fuqie botërore që i është kundërvënë e para për gjysëm shekulli, kërcënimit të komunizmit sovjetik që përndryshe do të na kishte futur lehtë në sferën e tij të ndikimit, e vetmja që sot kundërshton kthimin e botës në një zinxhir tregëtar të nënështruar dëshirave të Pekinit. A vërtetë do të ishin të ndryshme interesat tona nga ata të një Vëndi ku kanë zanafillën pjesa m’e madhe e njohjeve, teknologjive, instrumentave, barnavet, modave, tregimeve, që na pushtojnë e na ndihmojnë të punojmë e të jetojmë më mirë? Të një Vëndi që strehon qëndrat më të mëdha të kërkimit e të stdimeve universitare, bibliotekat më të mëdha e u a hap të gjithëve me lehtësinë më të madhe? Leximin e shtypit të të cilit është i domosdoshëm nëse duam të dihet diçka që i shëmbëllen së vërtetës së çfarëdo veprimi që zhvillohet në çfarëdo vëndi të Tokës?

A është një Vënd i përsosur? Aspak. Aq është e vërtetë sa që ka kryer gabime shumë të rënda, madje edhe tmerre të vërteta: jo e fundit, sepse në sajë të rolit të tij planetar – a ka menduar ndonjëri prej kritikëve të tij? – i është dashur të përballojë shumë herë, si askush tjetër, me më të këqijat e asaj që gjënden në Botë. I është dashur e i duhet edhe tani të marrë përgjegjësinë të ndalojë kërcënime e rreziqe të çdo lloji, të cilët, në një mënyrë apo në një tjetër, na kanë vënë edhe ne në shënjestër. Sigurisht, në Abu Ghraib kanë ndodhur gjëra të turpëshme: por a i ka me të vërtetë letrat në rregull për t’u ngritur në cilësinë e një gjykatësi të pagabueshmëm Vëndi në të cilin ka qënë një burg si ai i Santa Maria Capua Vetere e në burgjet e të cilit ka gjetur vdekjen n’atë mënyrë Stefano Cucchi? A jemi vërtetë të sigurtë, se në vënd të Shteteve të Bashkuara të kishte qënë Evropa mitike, me akoma më mitiken “ushtrinë evropiane”, do të kishim shkuar nëpër botë të gjithë krenarë për prejardhjen tonë të papërlyer? Nga sa dihet ushtarët e Republikës franceze nuk kanë lënë një kujtim të mirë të vehtes në Afrikë ku Parisi për dhjetëvjeçarë ka mbështetur fytyrat më të ndyra presidenciale; ashtu sikurse në Ceuta dhe Melila policia e Madridit nuk përdor dorezat, e, nëse e mbaj mënd mirë, është ende një e panjohur ajo që ndodhi në Stammheim.

Është e drejtë pra që Italia dhe Evropa t’i kërkojnë Washingtonit që çmimi për sanksionet kundër Rusisë të jetë i shpërndarë njësoj në dy brigjet e Atllantikut. E t’a kërkojnë me forcë, pa lajka. Por të përsëritet vazhdimisht se interesat tona nuk janë ata të Amerikës, sigurisht nuk synon tek kjo. Mbas dukjes së natyrshmërisë synohet të dobësohen marrëdhëniet tona me Vëndin që ka shoqëruar me një fjalë, lumturisht, të gjithë ecjen e demokracisë sonë e që në furtunat e botës gjindet gjithmonë së fundi në të njëjtin krah që është i yni.

“Corriere della Sera”, 15 maj 2022 Përktheu Eugjen Merlika