• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

TECHNOLOGY REVIEW (1981) / ÇFARË ËSHTË NJË FOTOGRAFI? — PËRGJIGJJA E FOTOGRAFIT SHQIPTAR ME FAMË BOTËRORE GJON MILI DHE NJË KOMENT PËR LIBRIN E TIJ “FOTOGRAFI DHE KUJTIME”

February 7, 2023 by s p


Takimi i blicëve (flashëve) — Ishte në fillim të viteve 1930 kur Gjon Mili, i cili studionte në atë kohë ndriçimin për fotografinë filmike në Westinghouse, u takua me profesor Harold E. Edgerton, dhe dritat stroboskopike të shpejtësisë së lartë të këtij të fundit. Përgjigja ishte e menjëhershme : “Si mund të siguroj një grup të këtyre llambave të reja?” Kur Gjoni premtoi të linte punën e tij në Westinghouse dhe të krijonte studion e parë në vend me drita strobe, përgjigja e “Doc” Edgerton-it ishte e menjëhershme dhe autoportreti në të majtë është një nga rezultatet e hershme të këtij bashkëpunimi. Këtë vjeshtë, një retrospektivë e fotografive të shumta të z. Mili ka pushtuar galerinë Margaret Hutchinson Compton në Qendrën Alumni M.I.T. dhe në fund të tetorit z. Mili më në fund u shkëput nga detyra e shkrimit të kujtimeve për të marrë lavdërimet e miqve të tij të shumtë nga Kembrixhi. Ndër të pranishmit (nga e majta në të djathtë) : Frank Massa, Z. Mili, Profesor Edgerton dhe Kenneth J. Germeshausen. (Fotografi : © Edward J. Alshut) – Burimi : Technology Review (1980-03), botuar nga Massachusetts Institute of Technology.


Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Shkurt 2023

“Technology Review” ka botuar, në prill të 1981, në faqet n°61-62, dy shkrime dedikuar asokohe fotografit të famshëm me famë botërore Gjon Milit, të cilët, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Çfarë është një fotografi ? pyet Gjon Mili, në tekstin që shoqëron foton e tij të një xhongleri (faqja përballë). Ai përgjigjet : “Një fotografi është një lidhje e shkurtër mes largpamësisë dhe rastësisë. Nuk ka nevojë të ftojë reflektim, por përkundrazi të krijojë një tronditje që paralajmëron shikuesin për çuditshmërinë e pasazhit. Në këtë faqe : Tanaquil Le Clercq, në “La Valse”, 1961. 

Gjon Mili : Fotografitë që kapin kohën, lëvizjen dhe njerëzimin

Burimi : Technology Review (1981-04), botuar nga Massachusetts Institute of Technology
Burimi : Technology Review (1981-04), botuar nga Massachusetts Institute of Technology

“Ndihem shumë më i ri vetëm duke qenë këtu”, i tha Gjon Mili, një grupi të madh të mbledhur për të parë fotografitë e tij.

Ai tregoi disa faqe nga libri i tij i sapobotuar “Fotografi dhe kujtime (Gjon Mili: Photographs and Recollections Boston : New York Graphic Society, 1980, $40.00)” (shih përmbledhjen e librit, në këtë faqe) – një përpjekje, thotë ai, që e kishte në mendje prej dy dekadash. “Më thanë se duhet të jem krenar; kjo është punë e vështirë. Jam i kënaqur me të vërtetë që nuk kam dështuar”, tha ai.

Ai kujtoi :

“Doc Edgerton (Harold Eugene Edgerton) dhe unë ishim në M.I.T. në të njëjtën kohë. Ne po merrnim “tatëpjetën”, duke ecur pranë njëri-tjetrit në sallë. Më pas, në vitin 1937 erdhi një moment vendimtar. Doc Edgerton dha një leksion mbi një blic të ri me shpejtësi të lartë.

Më pas ai më ftoi të bisedoja me të. Unë i thashë : “Unë punoj për Westinghouse; por nëse më jep dhjetëfishin e dritës, unë do të heq dorë dhe do të punoj me ty.” Ai e bëri, dhe unë e bëra. Ishte e mrekullueshme të punoje me Doc në një zbulim (përparim) të madh në fotografi.

“Pas 10 vitesh përdorimi të strobeve (bliceve), mendova se duhej të zgjeroja fushën time dhe fillova të bëja fotografi pa strob (blic). Mësova gëzimet e humanizmit.”

Fotografitë e tij të kësaj kohe janë studime në lëvizje. Çdo gjë që lëviz duhet të ndalet, thotë ai. Një balerin duke u ngritur, ndalon para se të zbresë. Z. Mili e kap atë pauzë, me një fotografi të realizuar në një teatër pa dritë strobe (blici). “Njerëzit thonë si e bëre? Dhe unë them që nuk e bëra, e kapa momentin.

“Çfarëdo që nuk është ashtu siç duhet të jetë me fjalë, është e tillë në fotografi”, shton ai.

Ai shpjegoi fotografinë e tij të Pikasos duke vizatuar me dritë. “Ai qeshte me mua – nuk ishte serioz. Kështu që unë dola me një ide; vizatim me dritë, dhe ai u fut në të menjëherë.”

Nëse nuk ka aksident, nuk ka kuptim në fotografi. “Duhet të kesh ndjenjën se jo gjithçka studiohet”, thotë ai.

Fotot e Milit të Watergate janë të jashtëzakonshme. Ai vendosi të bëjë një foto të John Dean në momentin e betimit, shpjegoi ai. “Vendosa të shkrepja spektaklin – fotografët u rreshtuan të gjithë, krah për krah, u stërvita për dy javë për të shkrepur, pa blic, duke e mbajtur aparatin pa dridhje. E dija që do të kisha dy mundësi. Isha trim, tha ai, dhe shfrytëzova rastin.” Dhe rezultati duhet të jetë fotografia e parë në historinë e Watergate. – M.L.

Si ia ka kushtuar jetën Gjon Mili “përplasjeve të shkurtra ndërmjet largpamësisë dhe rastësisë”

Gjon Mili : “Fotografi dhe kujtime — Photographs and Recollections” Boston: New York Graphic Society, 1980, Çmimi 40 $.

Komentuar nga James R. Killian, Jr,

Në vitin 1937, Gjon Mili dhe Harold E. Edgerton morën pjesë në një simpozium në M.I.T mbi ndriçimin në fotografi. Mili, me origjinë nga Shqipëria, ishte diplomuar për inxhinieri elektrike në Institut në vitin 1927 dhe shkoi në Westinghouse, ku, pas një periudhe stazhi, filloi studimin e ndriçimit. Pikërisht gjatë këtij simpoziumi të vitit 1937, ai zbuloi dritat strobe (blicin) që përfundimisht do ta drejtonin atë në një karrierë të re, atë të foto-gazetarisë.

Me llambat e vogla elektronike të vëna në dispozicion të tij nga Edgerton, Kenneth Germeshausen dhe Herbert E. Grier, ai ishte nisur dhe vraponte si fotograf stroboskopik (me blic). Ai shkrepi një grup fotografish “stop-action” që u pranuan me entuziazëm nga revista e re e atëhershme “Life”. Vetë Edgerton kishte bërë tashmë fotografi stroboskopike, të cilat për herë të parë ofronin pamje të mprehta të pikave të qumështit, plumbave dhe kafshëve që lëviznin shpejt. Në këto ditë fillestare të fotografisë me strobe (blic), ai më vuri në dispozicion një sekuencë fotografish për botim në Revistën Teknologjike (Technology Review).

Burimi : Technology Review (1981-04), botuar nga Massachusetts Institute of Technology
Burimi : Technology Review (1981-04), botuar nga Massachusetts Institute of Technology

Mili u dallua shpejt si fotograf pionier profesionist stroboskopik, duke bërë fotografi që zbulojnë lëvizjet, shumë prejt tyre të realizuara për revistën “Life” duke përfshirë kështu atletë, kërcimtarë të famshëm, aktorë, muzikantë dhe artistë të tjerë në aksion.

Së bashku me Edgerton-in, ai solli një revolucion në fotografi dhe ndihmoi shumë në ndërtimin e reputacionit të “Life” si një revistë kryesore e këtij mediumi.

Tani, në “Fotografi dhe kujtime — Photographs and Recollections”, të botuara në mënyrë elegante, Mili paraqet përzgjedhjen e tij nga fotografitë e paharrueshme që ka bërë që nga fotografia e tij e parë me blic në 1937. Ato ilustrojnë jo vetëm mjeshtërinë e tij në teknikat e blicit elektronik, por edhe komandimin e tij të gjithanshëm për fotografinë pa blic. Ai mësoi përdorimet dramatike të fotografisë me ndriçim të pasëm dhe kështu u dha shumë prej figurave të tij që lëviznin shpejt një profil drite eterik dhe shkëlqyes. Fotografia e balerinëve Charles Wiedman, Jose Limon dhe Lee Sherman, “Shpirtrat e paqetë që enden në hapësirë — Unquiet Spirits Cavorting in Space”, është vetëm një shembull i asaj që do të bëhej shenja e tij dalluese. Ai gjithashtu solli në përdorim të mrekullueshëm ndriçimin e pasëm në fotografitë e tij me ekspozim të shumëfishtë, siç është versioni i tij i pashmangshëm fotografik i “Nude Descending Staircase”.

Në një deklaratë për Milin për një ekspozitë të fotografive të tij në Paris, i ndjeri Jean-Paul Sartre theksoi se “Ky Mili është një kurth njeriu. Ai është plot me hile të zgjuara që të bëjnë të pakujdesshëm. Ai nuk kënaqet thjesht të fotografojë personazhe të famshëm në aparatin e tij; ai e bën çdo foto një test, një provë. Nëse ju bën pjesë të koleksionit të tij, ai jo vetëm që do t’ju fiksojë, të gjithë të gjallë dhe të duke luftuar, në tabelën e tij të specimenit; por, përtej kësaj, ai do t’ju ketë vëzhguar, do t’ju njohë në të gjitha mënyrat.”

Nga fotografi të tilla biografike të Milit që zbulojnë personazhet, gjeta me interes të jashtëzakonshëm sekuencat e violonçelistit Pablo Casals dhe dramaturgut Sean O’Casey. Marrëdhënia e Milit me Casals zgjati më shumë se dy dekada dhe ai e tregon violonçelistin gjatë vetë-mërgimit të tij në Prades, Francë, dhe më pas në vitet e tij të fundit në San Juan, Puerto Rico. Meqenëse kam pasur privilegjin të njoh Rudolf Serkin, u ndjeva veçanërisht i emocionuar me një fotografi të Casals dhe Serkin duke u përqafuar pasi Casals u përlot nga aktrimi “i bukur” i Serkinit. Sekuenca e Milit me O’Casey në 1953 doli të ishte një “ritual i ngrohtë dhe i gëzueshëm” për të dy. Siç bën me Casals-in, Mili i plotëson interpretimet e tij pikturale me tekste informuese dhe perceptuese. Në fakt, në të gjithë albumin ka pasazhe të ndjeshme në prozë, të cilat i japin një dimension shtesë portreteve të personazheve që zbulojmë.

Në tekstin që shoqëron fotografinë e një xhongleri, Mili pyet “Çfarë është fotografia?” dhe ai përgjigjet duke thënë se “është një lidhje e shkurtër mes largpamësisë dhe rastësisë. Nuk ka nevojë të ftojë reflektim, por përkundrazi të krijojë një tronditje që paralajmëron shikuesin për çuditshmërinë e pasazhit.”

Përveç interpretimeve të tij të shumta piktoreske të burrave dhe grave të famshëm, janë edhe vizionet e freskëta të Milit të ndërtesave madhështore, të rrënojave romake, dhe të skulpturës klasike, të Rilindjes dhe bashkëkohore.

Përmbyllja e librit është një epilog kushtuar një vizite që ai bëri në Bukuresht pas 48 vitesh në Amerikë dhe një homazh prekës për nënën e tij, së cilës Mili ia kushton me dashuri librin e tij.

Por ndoshta më i miri nga të gjithë portretet në libër është shprehja e tij jo pikturale e Milit, e shfaqur në mënyrë të pandërgjegjshme nga ky koleksion i madh portretesh dhe kujtimesh. Natyrisht, ai është një humanist në ndjenja, i ndjeshëm në art dhe bujar në shpirt.

Ne në M.I.T. gjithmonë do ta vlerësojmë trashëgiminë tonë të këtij talenti të madh, duke përfshirë në koleksionin e M.I.T. skena të cilat Mili i fotografoi dhe i përgatiti për publikim vite më parë si homazh i tij për alma mater-in e tij.

James R. Killian, Jr., ishte kryeredaktor i “Technology Review” kur imazhet e para stroboskopike të profesor Harold E. Edgerton zbukuruan faqet e saj dhe ata bashkëpunuan në një vëllim që kronizon këtë zhvillim të fotografisë me shpejtësi të lartë : “Moments of Vision: the Stroboscopic Revolution in Photography.”

Filed Under: Histori Tagged With: Aurenc Bebja

LA SEMAINE LITTÉRAIRE (1912) / UDHËTIM NË SHKODËR TË SHQIPËRISË – RRËFIMI I GAZETARES DHE SHKRIMTARES ZVICERANE NOËLLE ROGER

February 1, 2023 by s p


Noëlle Roger (1874 – 1953) – Burimi forografisë : Frank Henri Jullien, photographe – Bibliothèque de Genève
Noëlle Roger (1874 – 1953) – Burimi forografisë : Frank Henri Jullien, photographe – Bibliothèque de Genève

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Shkurt 2023

“La Semaine littéraire” ka botuar, me 2 nëntor 1912, në faqet n°524 – 526, rrëfimin e udhëtimit të gazetares dhe shkrimtares zvicerane Noëlle Roger (Hélène Dufour) asokohe në Shkodër, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Në Shkodër të Shqipërisë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Gjithë mëngjesin kishim udhëtuar nëpër shkretëtirat e gurta të Malit të Zi : një labirint malesh shkëmbore, lugina të rrumbullakosura, me një fund të gjelbër, ku grumbullohen fusha të ngushta; sfonde të forta gri, vija të thata, maja me profile të mprehta.

Sidoqoftë, majat e larta u ulën ngadalë. E gjithë lugina zbret me një pjerrësi të pandjeshme. Atje, midis shkëmbinjve të shpërthyer, mund të dallosh një hapësirë të sheshtë me një jeshile kaq të gëzueshme, saqë sytë janë ngjitur pas saj pa e kuptuar. Po, uji shkëlqeu, është vërtet skaji i ngushtë i liqenit të Shkodrës që shfaqet, që afrohet, ky liqen tërhiqet si një liqen zanash, i mbyllur në mënyrë misterioze në malet e tij të egra ku fiset gjithmonë rebele vazhdojnë një ekzistencë legjendare në skajet e qytetërimit.

Kaluam Riekën, fshatin malazez, të shtrirë përgjatë rrugës. Tashmë mund të dallojmë mbulesën e zambakëve të ujit. Duket si një lumë i gjerë i ndalur në rrjedhën e tij dhe që ka lulëzuar. Malet e thata e rrethojnë atë dhe duket se e pengojnë kalimin e tij, ndërsa pas tij, kalaja e lartë e Malit të Zi pret në qiell krelat e saj të zeza.

Vapori i vogël i ndalur pranë bregut as nuk nxjerr tym, megjithëse ora e nisjes ka kaluar. Ai duket sikur nuk dëshiron të largohet kurrë.

Malazezët me blu dhe të kuqe, dhe shqiptarët të veshur me të bardha, të ulur mbrapa, krah për krah, pinë duhan dhe shkëmbejnë fjalë të rralla. Pjesa e përparme është e zënë nga një princeshë shqiptare, e krishterë, e veshur me stil elegant perëndimor dhe nga shërbëtorët e saj.

Megjithatë anija u largua. Mbulesat e lulëzuara, njëra pas tjetrës, grisen. Korollat e bardha, të vendosura mbi ujë mes gjetheve lundruese tunden për një moment. Ne lundrojmë nëpër fusha me zambakë uji. Gjithnjë e më shumë shfaqen shelgje, të papërpunuara në ujë të plotë dhe duke i lënë rrënjët e tyre të rastësishme të varen si fije floku. Ata formojnë pyje të vërteta midis të cilëve ne thurim (ndjekim) rrugët e gjata.

Ky liqen i çuditshëm, aq i lulëzuar dhe i mbjellë me gjelbërim, kthehet, kërkon një kalim midis maleve që ndahen gradualisht, gjithmonë këto male të zhveshura, të thata, me profile të mprehta, gri dhe kaltëroshe dhe aq të ndritshme në diell.

Ja ishulli tërësisht i bardhë ku dërgohen kriminelët malazezë. Dallojmë kullat e rrumbullakëta dhe muret e kalasë. Dhe këtu, atje, në breg, janë shtëpitë e vogla të Virpazarit që janë të grumbulluara së bashku, disa tezga, “kafeneja”. Anija e madhe po na pret.

Lundrimi është piktoresk, me vajtje-ardhjet e shqiptarëve, brezat e gjerë të të cilëve përmbajnë thika me doreza të zbukuruara dhe pistoleta. Gjenden të grumubulluara në “salon” familjet myslimane, gra me ferexhe, një sërë fëmijësh të vegjël të bukur të veshur me rroba që shkëlqejnë. Një princeshë e re turke ka ardhur nga Shkodra për të takuar miken e saj shqiptare. E mbuluar rreptësisht, ajo ka veshur një rrobë të lirshme stofi që paloset mbi ballin e saj. Ajo shoqërohet nga motra e saj e vogël, një vajzë bukuroshe me flokë të shkurtër të zinj, një fytyrë të zgjatur, me sy që i shkëlqejnë, dhe suitën e saj : një oficer dhe dadoja e vjetër që pi duhan pa ndalim.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

U nisëm.

Liqeni i Shkodrës më në fund shpaloset, i jashtëzakonshëm dhe duke ndryshuar gjelbërimin nën re. Malet e shkreta largohen gjithnjë e më shumë. Anija jonë duket e humbur mbi ujërat e shkreta që takojnë qiellin në horizont.

Megjithatë, ne u ndalëm sërish. Ne nuk shohim asnjë banesë në bregun shumë të largët, nga i cili na ndajnë hapësirat e kallamishteve. Një varkë zbret nga bordi i anijes, e mbushur me shqiptarë, me gratë me ferexhe. Ajo largohet, midis kallamishteve, shkon drejt një fshati të padukshëm. Ajo u zhduk. Dhe vetmia e pamasë e liqenit nis sërish.

Kush foli në gazetat për betejat me anije në liqenin e Shkodrës ? Ne pamë vetëm këto dy varka të vogla të cilat bëjnë shërbimin me radhë.

Princesha turke u ul në pjesën e përparme dhe, me fytyrën nga horizonti, hoqi vellon e saj të trashë të zezë. Shoqja e saj shqiptare dhe ne formojmë rreth saj një rreth femëror. Burrat nuk mund ta shohin atë. Në bazë të një marrëveshjeje të heshtur, evropianët qëndrojnë në pjesën e pasme me oficerin turk dhe udhëtarët shqiptarë.

Dhe princesha e vogël i ofron erës me kënaqësi fytyrën e saj ende fëminore, të çrregullt dhe delikate, të ndriçuar nga sytë e mëdhenj kafe përkëdhelës. Në frëngjishten e pastër që theksi i saj i lehtë e bën në mënyrë të veçantë melodioze, ajo shpreh gëzimin e saj. Ajo u lejua të vinte dhe të takonte mikeshën e saj deri në Virpazar! Mikeshën e saj që kishte disa javë pa e parë! Dhe duart e tyre vazhdojnë të ndërthuren. Ato shkëmbejnë përkëdhelje, fjalë përkëdhelëse. Në Shkodër, ato nuk mund të takohen çdo ditë. Ato nuk mund ta shohin njëra-tjetrën për shumë kohë. Dhe ato e duan njëra-tjetrën.

— Ah, sa e mirë është miqësia. Nuk ka asgjë më të mirë në jetë! na thotë me një zë të rëndë vajza myslimane. Dhe zëri i saj shpreh një ndjenjë aq të thellë sa ne harrojmë moshën e saj. Duket se jemi në prezencën e një gruaje që tashmë ka vuajtur. Ajo është kaq e thjeshtë dhe kaq emocionuese, aq e ndryshme nga vajzat e reja të Perëndimit, të cilave zakonet e botës u japin një furnizim frazash të gatshme, banalitetesh të këndshme për të shprehur ndjenjat e tyre të sinqerta. Dhe ndjenjat e tyre, sa e humbasin intensitetin e tyre, duke u shpërndarë vazhdimisht në rrëmujën e jetës moderne!

Kjo e fundit e ka këtë privilegj të jetojë jashtë këtyre kontakteve që pakësohen, të këtyre kontakteve vulgare. Ajo ka të drejtë të mbulohet, të kalojë indiferente dhe e heshtur. Gjithë lulen e zemrës së saj delikate ajo e ruan për rrethin e saj intim. Ajo mund të mbetet e vërtetë edhe në fjalën e saj më të vogël.

— Por dashuria? reagon njëra prej nesh.

Ah ! dashuria… Myslimanja e vogël rrëqethet pak. Dashuria! oh nuk duhet të jetë aq e bukur sa miqësia… Ka egoizëm në dashuri… ashtu siç i paraqitet, siç shihet në libra. Ajo ka frikë prej saj. Ajo do të donte të qëndronte kështu, e ulur pranë shoqes së saj, duke i buzëqeshur asaj, me duart e tyre të ndërthurura, dhe më pas rreth tyre, vetmia e liqenit.

Ajo merr frymë thellë. Sa i bukur është liqeni! Edhe të huajve u pëlqen shumë! Oh sa e lumtur është ajo. Ajo është e lumtur sot. Ky udhëtim, për princeshën e vogël sedentare, e cila nuk është mësuar të udhëtojë rrugëve me biçikletë apo makinë, ky udhëtim në liqen me shoqen e saj, po merr përmasat e një gëzimi të pabesueshëm që do ta mbajë mend gjatë.

Tashmë, ai është pothuajse në përfundim. Koha kalon shumë shpejt. Ne flasim. Kjo vajzë e re myslimane është e qartë se nuk është e zhgënjyer. Asgjë nga snobizmi modern nuk ka mundur ta prekë atë. Ajo nuk revoltohet kundër fatit të saj. Ajo nuk admiron verbërisht gjithçka që bëjnë gratë perëndimore. Ajo i sheh disa libra të caktuar të shkruar për Turqinë shumë sipërfaqësorë dhe shumë të rremë. Dhe ajo që e fyen mbi të gjitha është mungesa e delikatesës së disa shkrimtarëve në kërkim të kopjeje për botim. — “Ka disa gjëra që nuk duhet t’i kishin thënë… I mirëpresim si miq, dhe më pas…”

Përgjatë kësaj kohe, u gjetëm përballë maleve të larta të zhveshura. Dhe ne tashmë mund të dallojmë në majë të një kodre aty pranë, një kështjellë të gjatë, gjysmë të rrënuar dhe të gëlltitur nga gjelbërimi. Shkodra. Princesha myslimane, e bija e një zyrtari të lartë, na ofron shërbimet e saj. Dhe ndërsa e falënderojmë për mirësinë e saj ndaj të huajve, ajo përgjigjet me atë buzëqeshje kaq të re dhe emocionuese :

— “Feja jonë na urdhëron të veprojmë kështu”…

Ne dallojmë përgjatë bregut ndërtesa të ulëta; afrohen varkat me majë të ngushta dhe të ngritura, duke kërcyer mbi dallgë. Nuk ka asnjë mundësi për të zbarkuar me këmbë. Në buzë të ujit, një grup ndihmësish, shqiptarë dhe ciganë presin, gati për t’u hedhur mbi udhëtarët.

Ceremonitë doganore janë shkurtuar shumë falë një fjalëkalimi misterioz të dhënë nga dy mikeshat. Dhe ja ku po endemi rastësisht në rrugicat e pazarit.

Çatitë e afërta e të shtrembërta strehojnë tezgat e ngushta. Ne qarkullojmë nëpër rrugica të ngushta me kalldrëm të mprehtë dhe të pabarabartë. Kemi përshtypjen e një ngjeshjeje të jashtëzakonshme, të një labirinti rrugicash, të një montimi shumë të vjetër shtëpish prej druri.

Pazari i Shkodrës në Shqipëri nuk është një pazar për të huajt, siç është bërë pazari i Sarajevës, p.sh., ku ofrohet xhingla e lehtë për t’u mbajtur, ose objekti luksoz, qypi, tapeti, i cili tundon udhëtarin. Jo, turistët janë të rrallë këtu. Pazari është i destinuar për jetën lokale. Ata shesin perime, fruta, mish të thatë deleje, rroba të bardha, pantofla, plisa dhe rripa të gjerë lëkure të punuar.

Zhurma e rrugëve të ngushta, turma e fëmijëve të bukur ciganë, të ngjitur pas hapave tanë, qëndrimet e turqve të vjetër të ulur para filxhanit të kafesë, të gjitha linjat dhe të gjitha ngjyrat na argëtojnë dhe joshin sytë.

Megjithatë, dita përparon. Duhet të arrijmë deri në qytet. Një rrugë e madhe na çon atje. Këtu, përtej mureve të kopshteve, janë shtëpitë e vogla turke, të mbyllura dhe të fshehta, të rrethuara me pemë. Muzgu po bie kur arrijmë në rrugën kryesore ku ndodhet hoteli dhe në shtëpitë kryesore ku jetojnë zyrtarët.

Një eunuk i zi, i dërguar nga princesha turke, pret dy të huajat që t’i shpjerë tek ajo.

Në një sallon të madh, të mobiluar në stilin europian, por të gjithë muret e të cilit janë të mbuluara me qilima të vjetër të mrekullueshëm, ajo na pret, e veshur me një bluzë dantelle dhe një fund të bardhë pëlhure, me një prerje të paqortueshme. Por kjo uniformë mondane nuk arrin t’i heqë asaj këtë joshje, të përbërë nga misteri dhe eleganca sentimentale. Ajo justifikon nënën e saj të sëmurë, e cila nuk mund të na presë. Babai i saj është në një udhëtim. Ajo dëshmon gëzimin e saj për të festuar të huajat që i ka paraqitur shoqja e saj. Ajo nuk është më statuja e qeshur në vellot e saj bionde, e cila ka frikë të kthejë kokën dhe të lërë t’i duket fytyra. E zhdërvjellët dhe e lehtë, ajo nxiton të na shërbejë kafe dhe limonada, shqetësohet për lodhjen tonë me fjalë goxha përkëdhelëse. Lëvizjet e saj mbeten të matura dhe të heshtura, zëri i saj me intonacione të buta mezi ngrihet. Ajo ka pikërisht këtë hirin e brendshëm që komunikon me çdo gjest, me çdo buzëqeshje, me çdo fjalë një emocion të vërtetë, një qëllim delikat. Këtu vështrojmë vajtje-ardhjet e saj në këtë mjedis perëndimor. Pavarësisht objekteve që e rrethojnë, pavarësisht veshjes së saj pariziane, pavarësisht kulturës së mendjes së saj, ajo ende ruan shpirtin e saj mysliman, siç ia transmetuan të parët e saj, këtë shpirt të fshehtë, të nuancuar, të përulur dhe mendjemadh, që na ikën dhe na tërheq.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Ajo dëshiron të na tregojë kopshtin e saj, lulet e saj që ne nuk do t’i shohim, sepse nata ka rënë, kopshtin e saj të mbyllur me mure të larta ku mund të dallojmë masat e zeza të pemëve dhe ku ajo kalon orë kaq të ëmbla me shoqen e saj.

Nga ana e saj, princesha e krishterë na pret dhe këtë herë zotërinjtë pranohen. Mobiljet Louis-Philippe zbukurojnë sallonin. Por ka edhe, përgjatë mureve, qilima të vjetër lutjesh dhe punime druri turke të punuara me imtësi. Mikpritësja jonë e bukur na prezanton me nënën e saj, një grua e gjatë, e dobët me tipare të vrazhda, e veshur me rroba të errëta. Ajo ka luftuar, më parë, në malet e saj. Ajo ruan traditat e vjetra. Kjo figurë energjike bie menjëherë në sy. Një botë e ndan atë nga vajza e saj, e cila duket kaq moderne dhe kozmopolite. Ato duken se e duan shumë njëra-tjetrën. Dhe ne nuk mund të mos pyesim veten se si u realizua ky transformim i brezit të ri, në sajë të çfarë zemërthyerjesh sekrete…

Na shpjerin më pas në një salon tjetër pranë peshkopit të mirditorëve, i cili sapo ka ardhur, një plak shtatlartë, mjekra e bardhë e të cilit shtrihet mbi mantelin e purpurt. Ai na flet për ato popullsi të krishtera të maleve, aq të egra, mes të cilave jeton.

Pastaj eunuku i zi na kthen në hotel. Sepse nëse një patrullë do të takonte të huaj vetëm në rrugë në këtë orë të vonë, ata do të rrezikonin të çoheshin në stacionin policor dhe të kalonin natën në burg.

Në dritën e madhe, ne shëtitëm në lagjen turke të Shkodrës. Që nga mëngjesi e gjithë jeta dhe lëvizja kthehet në pazar, pranë portit, i cili formon zonën e biznesit krejtësisht të ndarë. Lagjja e ciganëve, pak jashtë qytetit, paraqet aspektin e saj të zakonshëm të mjerimit të gëzueshëm, me kasollet e rrënuara në mënyrë të pamundur dhe me tufën e fëmijëve të rreckosur e të qeshur, gratë me rroba me ngjyrat flakë, që të shtrijnë duart nga larg dhe me sytë e bukur të zinj, ju lusin.

Shtëpitë e krishtera janë të grumbulluara rreth kishës ortodokse, ku gratë fshatare vijnë në mëngjes për të bërë lutjet e tyre. Por rrugët turke janë në gjumë në një heshtje të trazuar vetëm nga kalimi i ndonjë karroce apo një grupi burrash të heshtur që shkojnë në pazar. Të gjera dhe të shtruara, rrugët turke vazhdojnë mes dy mureve të larta të ndërprera në intervale nga një portë e fortë prej druri, e mbyllur rreptësisht, me një derë diskrete që u lejon banorëve të njohin vizitorin e tyre. Gjelbërimi shfaqet, duke shkuar përtej mureve, kulmeve dhe ndonjëherë një pjesë e një shtëpie prej druri, një ballkon. Ndonjëherë një derë hapet përgjysmë, lë të kalojë një grua me të zeza, e mbuluar, pastaj mbyllet dhe ju nuk keni mundur t’i hidhni një sy këtyre kopshteve të dendura ku gratë myslimane më në fund mund të zbulojnë fytyrat e tyre. Zakonet dhe traditat nuk harrohen aq lehtë, zakonet janë më të forta se një revolucion. Shkodra ka ruajtur pamjen e saj që kishte në regjimin e vjetër. Asgjë nuk është më mbresëlënëse se këto rrugë të heshtura, të cilat mbyllin rreth teje muret e tyre të larta xheloze, ndërkohë që ti ndihesh prapa, aq afër e megjithatë kaq larg, e gjithë kjo jetë familjare që po rrëshqet.

Këtu është xhamia, pemët e larta, shatërvani, turqit e vjetër të palëvizshëm, duke pritur orën e faljes. Jemi në shekullin e 16-të apo të 20-të? Sigurisht që kuadri mbeti i njëjtë. Këto rrugë të heshtura kanë pasur gjithmonë të njëjtën joshje misteri dhe soditjeje. Asgjë nuk ka ndryshuar në linjat e tyre, ato janë absolutisht të huaja për të gjithë utilitarizmin modern. Ato të japin ndjenjën sikur kanë qenë gjithmonë aty, ndjenjë që nuk e hasim më në asnjë qytet. Ne mund t’i harrojmë kollaj kohët tona dhe të endemi në një shekull të zhdukur. Dhe nga kjo ndjesi e rrallë, ne nuk mërzitemi kurrë.

Atje disa turq mblidhen. Të tjerë presin, të grupuar aty-këtu. Është një i vdekur që kalon. E çojnë në varreza. Atë e çojnë atje, i mbajtur nga të gjithë miqtë e tij, të cilët i japin hua shpatullat me radhë, sipas zakonit të bukur mysliman.

Falë udhëtares shqiptare patëm mundësinë të merrnim pjesë në dasmën e një fshatareje ortodokse në Shkodër.

Na futën në një dhomë ku kishte disa njerëz. Nusja u ngrit dhe qëndroi pas murit, me sytë e ulur. Ajo ishte e veshur me një xhaketë pëlhure (xhubletë) të rëndë, shumë të gjatë, shumë të gjerë, shumë të zbukuruar me perla dhe monedha, dhe që e bënte të dukej gjigante. Një model flokësh me qëndisje dhe lule ia mbulonte kokën. Ajo qëndronte e palëvizur, memece, sikur të ishte e panjohur për atë që ndodhte rreth saj, ndërsa të afërmit dhe miqtë bisedonin me zë të ulët dhe pinin kafe e limonadë. Kur dikush hynte brenda, ajo ngrihej në këmbë, me të njëjtin gjest automatik, me sytë ende në tokë, pastaj ulej sërish. Ajo dukej si një priftëreshë, e stolisur për ndonjë rit veçanërisht të shenjtë. Dhe kjo zgjat pesëmbëdhjetë ditë, gjatë të cilave ajo nuk duhet të flasë e as të shikojë askënd. Pastaj burri i saj e merr atë në shtëpinë e tij.

Ceremonia myslimane është pothuajse e njëjtë. Vetëm se asnjë burrë nuk do të lejohej të hynte në dhomë. Dhe nuses do t’i lyenin fytyrën dhe sytë e saj.

Këta të krishterë dhe myslimanë shqiptarë që jetojnë pranë njëri-tjetrit kanë zakone të ngjashme. Zakonet e disave kanë ndikuar në ato të të tjerëve. Gratë ortodokse (katolike) udhëheqin një ekzistencë të izoluar, të ruajtur, mjaft të ngjashme me atë të myslimanëve. Sepse disa shkojnë në kishë dhe të tjerë në xhami, do të ishte gabim të imagjinohet se ata e urrejnë njëri-tjetrin dhe të mendojnë vetëm të vrasin njëri-tjetrin.

I shohim shpesh, në mendime, dy vajzat e reja, të krishterën dhe myslimanen, të cilat e donin njëra-tjetrën me një miqësi kaq të bukur. Ne evokojmë siluetat e tyre, të prera në sfondin e gjelbër të liqenit, afër njëra-tjetrës, me duart e tyre të ndërthurura dhe me sytë plot lot që buzëqeshnin. Çfarë ka ndodhur me to në këtë kohë (moment) ? Familjet e tyre ndoshta janë në dy anë të kundërta (armiqësore). Baballarët e tyre, miqtë e tyre ndoshta po luftojnë. Ato kanë njerëz të dashur në të dyja ushtritë. Dhe zemrat e tyre pa dyshim janë të thyera. Dhe ato nuk mendojnë vetëm për atdheun e tyre…

Noëlle ROGER

Filed Under: Fejton Tagged With: Aurenc Bebja

THE CHICAGO TRIBUNE (1922) / WOODROW WILSON : “NËSE MË JEPET MUNDËSIA NË TË ARDHMEN, DO T’I NDIHMOJ SËRISH SHQIPTARËT…”

January 28, 2023 by s p


Woodrow Wilson (1856 – 1924)
Woodrow Wilson (1856 – 1924)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 28 Janar 2023

“The Chicago Tribune” ka botuar, të enjten e 23 shkurtit 1922, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me telegramin e veçantë që Woodrow Wilson i ka dërguar asokohe Ambrose Kelly-t, botuesit të vetëm të një gazete amerikanë në Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Wilson vlerëson Shqipërinë 

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Ambrose Kelly nga Mechanicsville, N.Y., i cili gëzon dallimin si botuesi i vetëm i një gazete amerikane në Shqipëri dhe një nga gazetat e pakta të çdo lloji në atë vend, sapo ka marrë një telegram nga Woodrow Wilson, duke i uruar mbarësi në botimin e tij.

Gazeta, e përjavshme, i kushtohet punës së Kryqit të Kuq të të Rinjve në Shqipëri dhe botohet në shtypshkronjën e qendrës së trajnimit manual për fëmijët shqiptarë nga organizata amerikane e fëmijëve. Ajo mban emrin “Yuniatieta – Tungjatjeta”, që në shqip do të thotë “How do you do – Si je”.

“Interesimi im dhe simpatitë e mia kanë qenë thellësisht të angazhuar në fatet politike të Shqipërisë dhe asgjë nuk do të më ofronte kënaqësi më të madhe sesa t’u bëja atyre një shërbim shtesë nëse do të kisha fatin të kem këtë mundësi në të ardhmen.”

Në kabllogramin e z. Wilson nuk mungojnë gjithashtu përshëndetjet për punonjësit e Kryqit të Kuq Amerikan në Shqipëri.

Filed Under: Opinion Tagged With: Aurenc Bebja

LA TURQUIE (1910) / SUKSESI I SHFAQJES SHQIPTARE “GOLFO” NË THÉÂTRE DES VARIÉTÉS (KOSTANDINOPOJË) NËN PRANINË E DERVISH BEJ HIMËS DHE FEHIM BEJ ZAVALANIT

January 23, 2023 by s p



Nga Aurenc Bebja*, Francë – 22 Janar 2023

“La Turquie” ka botuar, të hënën e 7 marsit 1910, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me suksesin e shfaqjes shqiptare “Golfo” në Théâtre des Variétés (Kostandinopojë) asokohe nën praninë e Dervish bej Himës dhe Fehim bej Zavalanit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Teatër shqiptar

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Shfaqja shqiptare “Golfo” e së shtunës mbrëma në “Théâtre des Variétés” tërhoqi një turmë të konsiderueshme shqiptarësh; të pasur e të varfër, të mëdhenj e të vegjël, deputetë e fshatarë, myslimanë e të krishterë, të gjithë të vëllazëruar në shpërthimin e entuziazmit më të lartë patriotik.

Këtë e vuri në dukje, në një improvizim brilant, gjatë “entr’acte-it”, Dervish bej Hima, drejtori simpatik i gazetës “Shqipëtari”, i cili renditi përfitimet e panumërta që do të rrjedhin nga ky solidaritet vëllazëror në realizimin e veprës qytetëruese.

Fjalimi i tij u duartrokit për një kohë të gjatë, si ai i bashkatdhetarit të tij që e pasoi, Fehim bej Zavalani, president i klubit shqiptar të Manastirit.

Shfaqja e luajtur nga të rinjtë shqiptarë pati shumë sukses; nuk e prisnim një interpretim kaq të mirë nga këta artistë të improvizuar.

Vallet dhe këngët shqiptare u duartrokitën pa masë.

Filed Under: Histori Tagged With: Aurenc Bebja

DOCUMENTS DIPLOMATIQUES FRANÇAIS (1933) / TAKIMI I AMBASADORIT FRANCEZ ME MBRETIN ZOG NË TIRANË — DOKUMENTI TOP SEKRET DËRGUAR MINISTRIT TË PUNËVE TË JASHTME TË FRANCËS

January 18, 2023 by s p


Ahmet Zogu – Mbret i shqiptarëve
Ahmet Zogu – Mbret i shqiptarëve

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 18 Janar 2023

“Documents diplomatiques français” kanë botuar, dokumentin Top Sekret (1932-1939. Seria e parë, 1932-1935. 3, 17 mars – 15 korrik 1933 / Ministria e Jashtme, 29 maj 1933, f.588-591) të takimit të zhvilluar asokohe midis ambasadorit francez Georges Degrand dhe Mbretit Zog në Tiranë dhe dërguar në vijim Ministrit të Punëve të Jashtme të Francës Joseph Paul-Boncour, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Z. Degrand, Ministër i Francës në Tiranë,

Për Z. Paul-Boncour, Ministër i Punëve të Jashtme.

Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères
Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères

T. Nr. 90 deri 100. Top sekret.

Tiranë, 29 maj 1933.

(Marrë : 6 qershor, ora 11:30)

Gjatë audiencës që më dha mëngjesin e sotëm, Mbreti për herë të parë më priti pa praninë e ministrit të Oborrit, i konsideruar nga të gjithë kolegët e mi si informatori i legatës italiane.

Gjithashtu për herë të parë ai foli për çështjet politike dhe aksionin e Francës në Shqipëri.

Fillimisht ai u interesua për negociatat e konferencës së çarmatimit dhe Paktit Katërpalësh. Unë iu përgjigja se Franca, e preokupuar me ruajtjen e paqes, kishte bërë lëshime të mëdha, por nuk mund të hiqte dorë nga garancitë e sigurisë.

Mbreti më tha se pozicioni ynë ishte i pakundërshtueshëm dhe se shtetet që na refuzuan ndihmën e tyre nuk mund të dyshonin për këtë.

Ai gjithashtu më tha se ishte për të ardhur keq që Franca dhe Gjermania nuk u morën vesh, sepse, shtoi ai, Gjermania nuk ka çfarë të kërkojë në perëndim, ku çështja Alsace-Lorraine është zgjidhur përfundimisht, dhe duhet të kufizohet në avancimin ekonomik dhe intelektual në lindje.

Ai e sheh akoma më pak të kuptueshme mosmarrëveshjen italo-franceze, por shpreson se … (2) e marrëdhënieve të treguara nga Z. de Jouvenel me të ngarkuarin me punë të Shqipërisë në Romë, do të rriten.

Ai më është dukur se fajësonte italianët edhe më shumë se gjermanët, pa dyshim, sepse mendonte për mosmarrëveshjet e tij me Romën.

Pas një digresioni për çështjen e S.V.E.A.-së, Mbreti trajtoi me qartësi çështjen e marrëdhënieve franko-shqiptare dhe aksionin e Francës në Shqipëri :

“Franca, më tha ai, e ka gabim të shpërfillë problemin shqiptar. Shqipëria është një vend i vogël, por që mund të thirret për të luajtur një rol të rëndësishëm në lojën e shahut ballkanike.

Franca është e dashur dhe e respektuar mes nesh: shkoni në fshatin më të vogël dhe pyesni fshatarët tanë; të gjithë kanë ruajtur kujtimin e ushtarëve tuaj, të gjithë e dinë se Franca është një komb i madh, trim dhe bujar.

Ju e dini gjithçka që kam bërë vetë për të zhvilluar kulturën franceze, e cila sot ka përparësi ndaj të tjerave në Shqipëri. Do të vazhdoj duke fortifikuar gjimnazin e Korçës. Sapo dhashë urdhrin për të përkthyer për shkollat tona librin e admirueshëm të Presidentit Doumer, ‘Le livre de mes fils’.

Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères
Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères

Por, që prej dhjetë vitesh, përfaqësuesit e Francës, padyshim me udhëzime nga qeveria e tyre, kanë mbajtur distancë ndaj punëve të mia.

Franca praktikon një politikë fshirjeje (pothuajse mungon) në Ballkan. Është një gabim, çështja ballkanike është e rëndësishme.”

Pas kësaj parathënieje, të zhvilluar në një notë keqardhjeje pa ashpërsi, mbreti vazhdoi :

“Franca është një komb i fuqishëm, sot më i pasuri në botë, është bujare me të vegjlit. Ajo u erdhi në ndihmë jo vetëm miqve të saj, por edhe Austrisë, Hungarisë, Turqisë, armiqve të saj të dikurshëm. Ne kemi nevojë për mbështetje financiare. A do të jemi të vetmit që nuk dëgjohen? Shqipëria është një vend i pavarur si gjithë të tjerët dhe unë do të siguroj që të mbetet i tillë. A nuk do të bëni asgjë për ne?”

Unë iu përgjigja mbretit se ndihma e dhënë Austrisë dhe [Hungarisë] ishte dhënë pas ndërhyrjes së Lidhjes së Kombeve dhe me ndihmën e qeverive të tjera, dhe i kërkova t’i adresohej Gjenevës dhe të kërkonte që të dërgohej një hetues këtu, siç kishte bërë Shqipëria në vitin 1922.

“Ne nuk kemi vetëm miq në Gjenevë, u përgjigj mbreti, dhe atëherë është një proces shumë i gjatë, situata jonë kërkon zgjidhje të shpejta. Kisha menduar për një ndihmë amerikane, por amerikanët kanë aq vështirësi saqë hoqa dorë.”

Ndërsa, në vazhdim, ai aludoi për Antantën e Vogël, unë e devijova bisedën te marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave, të cilat janë përmirësuar prej disa kohësh :

“Nuk kam asgjë për t’u ankuar ndaj Beogradit, – më tha ai, – sepse ata respektojnë agjitatorët shqiptarë që kanë emigruar atje. Por Jugosllavia, nga ana e saj, nuk ka asgjë për të më qortuar. Unë kurrë nuk i kam hapur asaj ndonjë telash. Njerëzit bëjnë një gabim në Beograd kur kërkojnë një afrim me Sofjen. Asnjë marrëveshje nuk do të jetë e mundur nga kjo anë derisa të ekzistojë Komiteti Maqedonas. Asgjë e ngjashme mes Jugosllavisë dhe Shqipërisë dhe do të doja një afrim dhe marrëdhënie miqësore me jugosllavët.”

Mbreti iu kthye temës që e preokuponte, por unë munda ta devijoj intervistën edhe një herë rreth çështjeve ekonomike dhe shfrytëzova rrethanat për t’u ankuar për inercinë e administratave dhe tregtarëve shqiptarë, si dhe pasaktësitë në statistikat doganore të qeverisë së tij.

Ai më kërkoi t’i çoja ankesat e mia drejtpërdrejt tek ai, sepse, shtoi ai, “unë nuk jam mbret me të drejtë hyjnore, jam shërbëtori i parë i popullit tim”.

Në fund të takimit, ai më përsëriti se Shqipëria ka qenë dhe do të jetë gjithmonë një shtet plotësisht i pavarur dhe më lejoj të largohem duke më thënë se do të më kontaktonte (ftonte) së shpejti.

Është një formulë të cilën ai e përdor me dëshirë dhe e cila deri më tani nuk është ndjekur me shumë efekt.

Deklaratat e mbretit Ahmet Zogu nuk kanë asgjë që duhet të na habisë.

Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères
Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères

Siç e theksova në letrën time nr. 29, ai më kishte sugjeruar tashmë nga një nga të besuarit e tij. Që atëherë, një thashethem, burimin e të cilit nuk kam mundur ta zbuloj, ka bërë të ditur se, Italia duke mos përmbushur angazhimet e saja, qeveria franceze ka vendosur t’i vijë në ndihmë Shqipërisë.

Nga ana tjetër, ndryshe nga sa u kishte pohuar disa kolegëve të tij, ministri italian nuk firmosi çekun prej tre milionë e gjysmë franga ari për të paguar kompanitë e punëve publike; ai duket se dëshiron të përfshihet në një politikë presioni financiar dhe para nisjes së tij për në Romë la të kuptohet se do të këshillonte qeverinë e tij të mbyllte të gjitha çezmat. Se si iu përgjigj Duçe sugjerimeve të tij do ta dimë së shpejti, pasi zoti Koch do të kthehet nesër në Tiranë.

Së fundi, S.V.E.A. thuhet se ka informuar qeverinë shqiptare se është dakord të shtyjë bisedimet për huanë e vitit 1926 për më 30 qershor, por duke kuptuar se propozimet e saj të mëparshme do të shërbenin si bazë për negociatat e reja, domethënë në kushtet ku vetë parimet e të cilave ishin hedhur poshtë prej saj.

Mbreti Ahmet Zogu gjendet në një udhëkryq. Qëndrimi i tij prej disa muajsh sugjeron se ai është gati të rezistojë dhe një nga miqtë e tij më tha sot se, megjithëse e dinte se i kërcënohej pasuria dhe madje edhe jeta e tij, ai vendosi të shkëputej nga Italia dhe të rifitonte lirinë e plotë edhe pse qeveria italiane do të rifillonte pagesat e saj; Ai pushoi oficerët italianë të shtëpisë së tij ushtarake dhe të shkollës profesionale. Pjesën tjetër do ta pushojë gradualisht.

Në politikën e tij të re, Mbreti Ahmet Zogu mbështetet nga i gjithë opinioni publik me përjashtim të katolikëve të Shkodrës, të cilët i ka pakënaqur me ligjin e tij shkollor, por, nga ana tjetër, arkat janë bosh dhe buxheti do të paraqitet vetëm pasnesër në Dhomë : ai përfshin reduktime serioze dhe, nëse është e nevojshme, një draft i dytë do t’i paraqitet Parlamentit, i cili do të sjellë një reduktim masiv të shpenzimeve ushtarake. Tani e tutje, duke filluar nga mbreti, të gjitha pagat do të ulen me një të dymbëdhjetën. Nuk është e thënë që këto masa do të mjaftojnë për të arritur një ekuilibër absolut.

Ministri i Mbretërisë të S.H.S, më tha se, nëse mbreti Ahmet Zogu jepte garanci, veçanërisht duke zvogëluar fuqinë e ushtrisë, Antanta e Vogël ndoshta nuk do të refuzonte t’i vinte në ndihmë për ca kohë për t’i dhënë atij mjetet për funksionuar. Ministri rumun, duke avancuar përpara si gjithmonë, thuhet se i ka kërkuar zotit Titulesco të studiojë kushtet e ndihmës financiare, megjithëse ky i fundit, më tha, se nuk ishte shumë në favor për një ndërhyrje të menjëhershme në çështjet shqiptare. Nuk do të habitesha nëse ministri rumun, i cili u prit nga Mbreti javën e kaluar, të mos e kishte nxitur apo të paktën ta inkurajojë që të na drejtohej.

Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères
Burimi : gallica.bnf.fr / Ministère des Affaires étrangères

Nuk do të mungoj ta mbaj të informuar Shkëlqesinë Tuaj për zhvillimin e kësaj situate dhe veçanërisht për qëndrimin e qeverisë italiane, e cila, për mendimin tim, mbetet faktori përcaktues për një ndërhyrje zyrtare të Antantës së Vogël në Shqipëri. Nëse mund të pranohet se Jugosllavia nuk qëndron joaktive dhe nuk refuzon ndihmën e kufizuar dhe të fshehtë për Mbretin Ahmet Zogu për ta penguar atë të bie sërish nën zgjedhën italiane, unë besoj se Antanta e Vogël, dhe aq më tepër Franca, mund t’i vinin në ndihmë vetëm nëse ai do të arrinte të çlirohej përfundimisht dhe nëse kabineti i Romës do ta pranonte publikisht këtë fakt të kryer.

Filed Under: Kronike Tagged With: Aurenc Bebja

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • …
  • 30
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NË TEQENË BEKTASHIANE SHQIPTARE NË MICHIGAN U FESTUA “SULLTAN NOVRUZI”
  • SHQIPTARËT E AMERIKËS MBLODHËN 140 MIJË E 500 USD PËR NDËRTIMIN E KËMBANARES SË KATEDRALES NËNË TEREZA NË PRISHTINË.
  • “DIELLI” ME SHQIPTARËT NË DANIMARKË
  • VATRA MICHIGAN SHTROI DARKË NDERIMI PËR PRINC LEKËN DHE KLERIN FETAR NË MICHIGAN
  • VATRA CHICAGO MORI PJESË NË PROMOVIMIN E LIBRIT “THE FLOWER OF VLORA” TË DR. ANNA KOHEN
  • “ARDIAN KOÇI DHE RINGJALLJA E FENOMENIT TË VETMBROJTJES POPULLORE”
  • Edhe shqiptarët duhet ta kenë Kërlezhën e tyre për të nxitur demokratizimin e shoqërisë serbe
  • Shën Patrik
  • PRANIMI I PROPOZIMIT EVROPIAN ËSHTË KOMPROMIS TJETËR I KOSOVËS
  • “Luba”, një dashuri që vërvitet mes kohrash dhe zhvesh sistemin diktatorial
  • SENJORIA E VENEDIKUT DHE RAPORTET E SAJ ME PRELATET KISHTAR E FAMILJET FINSIKE SHQIPTARE NË SHEKULLIN E XV-TË – KRYEIPESHKVI I DURRËSIT IMZOT PAL ENGJËLLI
  • Papa Klementi XI (Albani), një bibliofil me sqimë dhe themeluesi i Seksionit Oriental të Bibliotekës Apostolike të Vatikanit
  • THE NEWTON GRAPHIC (1975) / “NJERIU DHE LËVIZJA” — EKSPOZITA FOTOGRAFIKE E GJON MILIT NË MUZEUN E SHKENCAVE TË BOSTONIT
  • MUZIKË QË PIKON NGA GISHTËRINJTË E FËMIJËVE…
  • VATRA PROMOVON “DIPLOMACIA NDËRKOMBËTARE DHE ÇËSHTJA E KOSOVËS 1997-1999” MË 25 MARS 2023

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT