Bledi Filipi/

• Njerëzit e mirë janë të gjykuar të bëhen skllevër të të këqijve.

• Çdo mizori e ka ditën e vet të gjykimit.

• Dituria dhe shkenca i jep njeriut një armë në dorë, edukata e stërvit në përdorimin e asaj arme. Njeriu që nuk është i zoti të përdorë armën, po t’i jipet në dorë mund të vrasë shokët e vet; edhe një dijetar pa edukatë dhe me vese të liga, me diturinë e tij dëmton veten dhe të tjerët.

Sami FRASHËRI (1850-1904). Ideologu kryesor i Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe veprimtar i saj, dijetar enciklopedist, gjuhëtar, shkrimtar dhe publicist. Në literaturën e huaj, sidomos turke, është njohur me emrin Shemseddin Sami. Lindi në Frashër të Përmetit më 1 qershor. Është vëllai i vogël i Abdyl e Naim Frashërit . Mësimet e para i mori në vendlindje. Më 1865, bashkë me vëllezërit e motrat u vendos në Janinë, ku kreu gjimnazin Zosimea, së bashku me Naimin. Atje, përveç kulturës së përgjithshme, mësoi krahas greqishtes së re e të vjetër edhe latinishten, frëngjishten e italishten. Nga mësuesit e medreseve të Janinës mësoi arabishten dhe persishten. Më 1872 u vendos në Stamboll ku zhvilloi një veprimtari të gjerë atdhetare për çlirimin dhe bashkimin kombëtar të popullit shqiptar dhe bashkëpunoi me përfaqësuesit më përparimtarë të lëvizjes liberale turke. Ishte një ndër organizatorët kryesorë të Komitetit Qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare dhe me themelimin e Shoqërisë së të Shtypurit Shkronja Shqip u zgjodh kryetar i saj. Drejtoi revistat e para në gjuhën shqipe Drita dhe pastaj Dituria , ku shkroi një varg artikujsh. Për nevojat e shkollës shqipe hartoi librat Abetare e gjuhësë shqip (1886) Shkrontore e gjuhësë shqip (Gramatikë, 1886) dhe Dheshkronjë (Gjeografi, 1888). E këtij mendimtari të shquar është edhe vepra Shqipëria çka qënë, çështë e çdo të bëhetë (shih), botuar më 1899 në Bukuresht pa emër autori. Ky traktat u bë manifesti i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, vepra që sintetizoi programin e lëvizjes, strategjinë dhe taktikën e saj. Në të u shprehën idetë demokratike të tij për zhvillimin politik e shoqëror të vendit, për zhvillimin e arsimit, të kulturës e të shkencës. Hartoi dhe një fjalor të gjuhës shqipe që mbeti i pabotuar, la gjithashtu në dorëshkrim një përmbledhje këngësh popullore shqiptare. Çështjen shqiptare S.F. e mbrojti edhe në organet e ndryshme të shtypit që drejtoi sidomos në gazetën turqisht Terxhuman-i Shark. Samiu është autor i 57 veprave në gjuhën shqipe, turke dhe arabe duke përfshirë këtu edhe revistat e gazetat që i drejtoi duke botuar vetë në to. Çështjen shqiptare dhe historinë e popullit shqiptar ai i trajton edhe në veprat në gjuhën turke e sidomos në artikujt e botuar në shtypin e kohës, si edhe në veprat letrare me motive nga jeta shqiptare. Si dijetar i madh dha kontributin e tij të vyer në disa fusha të shkencës, ku u dallua si përfaqësues i mendimit të përparuar jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për vendet e Lindjes. Është autor i fjalorit normativ të gjuhës turke (Kamus-i turki, 1901) i cili ruan vlerën e vet të madhe edhe në ditët e sotme. Fjalori Kamus-i turki përmban mbi 40 mijë fjalë e shprehje gjuhësore dhe është pajisur me një parathënie të gjatë të shkruar nga vetë Samiu, ku parashtron parimet e tij mbi fjalorin e një gjuhe letrare. Samiu është edhe autor i disa fjalorëve dygjuhësh frëngjisht-turqisht (Kamus-i fransevi, 1882); turqisht-frëngjisht (Kamus-i fransevi, 1885); arabisht-turqisht (Kamus-i arabi). Vepra madhore e tij në gjuhën turke është fjalori enciklopedik Kamus-ul alam (1900) në 6 vëllime, ku Samiu u jep një vend të dukshëm botës shqiptare, figurave të rëndësishme që ka nxjerrë populli shqiptar gjatë historisë së tij. Në fjalorin enciklopedik të Samiut gjenden njoftime për institucionet shtetërore, arsimore, fetare etj., si edhe të dhëna gjeografike për qytetet dhe qendrat administrative më të rëndësishme të Shqipërisë, si edhe për fshatrat më të njohura.
Si shkrimtar ami Frashëri shkroi në gjuhën turke drama e romane. Vepra më e rëndës-ishme tregimtare e S.F., drama Besa e botuar më 1875, e ka marrë subjektin nga jeta shqiptare. Ajo u shfaq në teatrin perandorak në Stamboll më 1874, një vit para se të botohej. Për përhapjen e dijeve shkencore shkroi disa libra dhe broshura, të cilat i përmblodhi në Bibliotekën e xhepit; hartoi tekste të ndryshme, botoi antologji me pjesë të zgjedhura nga letërsia botërore dhe kryesisht orientale. La në dorëshkrim 11 vepra kryesisht nga fusha e gjuhësisë dhe e letërsisë. Samiu ishte edhe një gazetar i talentuar. Ai ka bashkëpunuar me shkrime dhe ka qenë redaktor dhe kryeredaktor në disa gazeta Sabah (Mëngjesi, 1876), ku për një kohë ishte kryeredaktor, Hafta (Java). Në punën krijuese të S.F. një vend të rëndësishëm zënë edhe përkthimet, kryesisht ato nga frëngjishtja. Ai shquhej për kulturën e tij të gjerë në shumë fusha. Biblioteka personale e tij kishte 20.000 vëllime. Për veprimtarinë e tij në të mirë të lëvizjes kombëtare shqiptare Porta e Lartë e izoloi Samiun duke e ndaluar vitet e fundit të dilte lirisht nga shtëpia. Vdiq në Stamboll.
(Bibl.: FESh I, 2009; HLSh 1988)
Foto: https://www.kultplus.com/libri/sami-frasheri-njeriun-e-bejne-te-perhershem-veprat-e-tij/

Prishtina Language Center e cila gjendet në qendër të Prishtinës, ofron një program të larmishën të gjuhëve të huaja; duke filluar me shqipen, anglishten, gjermanishten, frengjishten, kroatishten e sipas kërkesave, edhe të tjera.

Numri më i madh i të interesuarve drejtohen për gjuhën shqipe.

Shqipja është gjuha që mesohet ose përvetësohet afërsisht nga 100 studentë gjatë një viti, gjë që e çon numrin në mbi 1000 studentë që nga viti (2012) kur kemi hyrë në treg.

Mbi njëmijë persona, ku mbi gjysma e tyre, për herë të parë, i kanë dëgjuar tingujt e gjuhës sonë. E kanë parë se si tingëllon, flitet dhe si bisedohet në gjuhën shqipe; si në gjuhën standarde, ashtu edhe ne dialekt. Ka të tillë që nga kurreshtja, e disa nga dëshira, kanë përfunduar duke e studiuar atë në vendin tonë ose në departamentet e ndryshme në vendet e tyre (është e ditur që shqipja është gjuhë me zgjedhje në shumë departamente të universiteteve të ndryshme në botë).

Arsyet e të mësuarit të gjuhës shqipe në Prishtinë janë nga më të ndryshmet, ashtu siç janë edhe grupmoshat dhe shtetësitë e tyre.

Interesim jashtzakonisht të madh, çdo vit e më shumë, po shprehin familjarët të cilët jetojnë në diasporë. Dëshira dhe krenaria për gjuhën, po i bën ata që mos të kursejnë asgjë, vetëm e vetëm që fëmijët e tyre të jenë në kontakt të vazhdueshëm me gjuhën dhe kulturën tonë.

Prishtina Language Center, me shkollen verore po synon t’u ofrojmë të gjithë të interesuarve njohjen ose përmirësimin e gjuhës shqipe.

Programi do të fillojë me mësimin dhe përmirësimin e gjuhës, përmes formave më kreative të edukimit, duke përfshirë edhe aktivitete të ndryshme brenda dhe jashtë shkollës, qëndrime në parqet e qytetit, njohje dhe shoqërim me njëri-tjetrin, vizitë vendeve turistike të Prishtinës, ushqime tradicionale, muzikë dhe vallëzim.

Programin me detaje më të hollësishme, do t’ua dërgojmë të gjithë të interesuarve që do t’na kontaktojnë përmes email adresës ose numrit kontaktues.

Email: prishtinalanguagecenter@hotmail.com

PARADA SHQIPTARE NË NEW YORK 2023 I KUSHTOHET LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZRENIT.

Luan Rama/

Një takim mjaft interesant u zhvillua mbrëmë në Maison d’Albanie mbi historinë e pikëtakimeve franko-shqiptare në fushën e arkeologjisë, e cila filloi 100 vjet më parë si një nga aventurat më të bukura në këtë fushë, kur për herë të parë për këtë qëllim erdhën në Shqipëri senatori francez Justin Godard dhe arkeologu Leon Rey. Ata vinin të nënshkruanin Protokollin e Bashkëpunimit Francë-Shqipëri për kërkimet arkeologjike. Pas kthimit në Paris, Rey u rikthye shpejt në Shqipëri për fillimin e misionit të tij, dhe fillimisht në Durrës. Por ishte Apollonia që e pasiononte më shumë, për të cilën flisnin shumë autorë antikë dhe ku dikur kishte studjuar në akademinë ushtarake të qytetit nipi i Cezarit, Octavi, i cili do të bëhej dhe perandori i parë i Romës antike. Por shpejt Rey u zhgënjye pasi Apollonia ishte mbuluar nga barishtet dhe ferrat shekullorë. Do të ishte zhdukja e një dhelpre, që e çoi drejt një vrime ku shpejt do te zbulonte objekte të rëndësishme të qytezës antike. Pak më vonë, shumë monumente do të dilnin në dritë në këtë qytet hijerëndë siç e përcaktonte dhe Ciceroni « Magna urbs e gravis ».

Për jetën e Léon Rey foli gjatë biri i tij Jean-Gabriel Rey. Po kështu mbajtën fjalën dhe të ftuarit e tjerë si François Quantin, profesor dhe drejtor tashmë i Ecoles Pratiques des Hautes Etudes pranë Sorbonne-s si dhe arkitekti Philippe Lenhardt, të cilët folën për eksperiencën e tyre gjatë këtyre 30 vjetëve të fundit në Apolloni e gjetkë në Shqipëri, fillimthi nën drejtimin e profesorit të njohur Pierre Cabanes.

Një surprizë e bukur ishte prania e ish ambasadores së Francës, Christiana VASAK e cila kujtoi me shumë dashuri përkushtimin e veçantë të Francës për këtë qytezë të rëndësishme arkeologjike, e cila jo vonë do të na zbulojë të fshehta të tjera të historisë së saj.

Astrit Lulushi/

Graviteti Njutonian ka humbur mbështetjen mes shkencëtarëve sot. Të dyja, teoria e evolucionit të Darvinit dhe teoria e gravitetit të Njutonit u formuluan qindra vjet më parë për të shpjeguar se si funksiononin fenomenet natyrore. Dhe në të dyja rastet janë zbuluar informacione që zgjerohen deri në pikën ku shkencëtarët e kuptojnë se teoritë origjinale – megjithëse janë ende të dobishme në shumë raste – janë të paplota.

Teoria e Darvinit, për shembull, nuk shpjegon si ndodhën mutacionet ose se si ato mund të kalohen nga një brez në tjetrin; kjo gjë u zbulua me ADN-në shumë vite më vonë. Dhe shkencëtarët në përgjithësi i referohen të ashtuquajturës “sintezë moderne” që përfshin përmendjen e ADN-së në vend të evolucionit “darvinian”. Teoria origjinale e Darvinit gjithashtu nuk përfshinte përmendjen e temave të ndryshme që ende diskutohen sot për sa i përket rolit dhe rëndësisë që luajnë në evolucion zhvendosja gjenetike, rrjedha e gjeneve dhe ndoshta edhe epigjenetika.

Teoria e Njutonit, nga ana tjetër, prodhoi rezultate të pasakta në rastet që kanë të bëjnë me shpejtësi të larta ose masa të mëdha. U desh të vinte Ajnshtajni me teorinë e tij të relativitetit që ato çështje të zgjidheshin. Megjithëse formulat e Njutonit konsiderohen ende të dobishme sot në situata që nuk përfshijnë shpejtësi të mëdha ose masa të mëdha.

Gjëja e rëndësishme është se edhe pse shkencëtarët tani e dinë se teoria e Darvinit dhe teoria e Njutonit ishin jo të plota, asnjë shkencëtar nuk thotë se evolucioni nuk ndodh ose graviteti nuk ekziston.

Shkenca ka ecur përpara që nga koha e Darvinit dhe tani dihet se ka faktorë të tjerë të përfshirë në një shkallë ose në një tjetër. Pra, të thuash se teoria “darviniane” është jo e plotë nuk është e diskutueshme dhe se teoria “Njutoniane” është e paplotë. Pas kësaj që u tha, disave u mbushet mendja se vetë evolucioni është i rremë dhe se “Zoti e bëri atë” është shpjegimi aktual për diversitetin e jetës në Tokë.