Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Fundi i marrëzisë apo marrëzia e fundit

by

Koment nga Rafael Floqi/

Qeveria shqiptare e sulmoi tregun e paligjshëm të lojërave të fatit përmes operacionit “Fundi i Marrëzisë” në vitin 2013, dhe në vitin 2015, miratoi një ligj që u komentua si radikal për frenimin e kësaj industrie. Megjithatë, lojërat e fatit lulëzuan edhe më shumë pas miratimit të ligjit të ri, çka e shtyu qeverinë të vendoste ndalimin e plotë të tyre në vjeshtën e vitit 2018.

Kushdo që e ka provokuar fatin, të paktën një herë në jetë me bastet sportive, duhet ta ketë të qartë se ligji i ri që propozon qeveria Rama e rikthen fuqishëm fenomenin e kumarit, në përmasa më të mëdha se ç ‘ishte më parë.

Shqipëria është një nga vendet me numrin më të lartë të lotove për frymë popullsie. Krahasimi i të dhënave zyrtare tregon se, numri i pikave të basteve për frymë popullsie lë pas me diferencë të theksuar edhe vendet që kanë traditën më të hershme të kumarit në botë. Sipas të dhënave zyrtare nga Qendra Kombëtare e Biznesit, në maj të këtij viti, në Shqipëri numëroheshin 3.916 pika bastesh, ose 1 loto për çdo 730 banorë.

Nxitimi i kryeministrit për t’i mbyllur bastet dhe kazinotë nga 1 Janari i vitit 2019 është zëvendësuar nga nxitimi për t’i hapur sa më shpejt ato. Rama e pranon me gjysmë zëri dështimin e masave ekstreme që mori nga 1 Janari i vitit 2019, por justifikohet kur thotë se ky fenomen nuk është ndalur as në Kinë.

Por çfarë tha kumarxhiu kur humbi të gjitha kursimet e jetës? “Epo, mendoj se kjo dëshmon se nuk duhet të vendosni kurrë bast kundër vetes!” Po ja që dikush kësaj here po vë bast kundër vetes

Por a thua të jetë kështu me kryeministrin tonë “Loja më intereson shumë,” thoshte Hermanni, shkruante Aleksandër Sergejviç Pushkini “por nuk jam në gjendje të sakrifikoj të nevojshmen me shpresën për të fituar të tepërtën.” Ah ha i mençur…

Ta ketë kuptuar këtë kryeministri ynë . Apo ka ndryshuar diçka . Çfarë ka ndryshuar nga situata e tre viteve më parë?

Çfarë argumentesh përdori Rama kur u mbyllën bastet dhe kazinotë? A ishin ato thjesht propagandë për të mbuluar kapjen e industrisë së kumarit? Apo kujt ia hedh ai , ato ishin kumar me kumarin.

Të kalojmë tek kontrolli i tregut të kumarit nga krimi i organizuar

“Po i heqim miliarda krimit të organizuar”, kështu deklaronte kryeministri Rama në dhjetor të vitit 2018, kur justifikonte aksionin e mbylljes së basteve dhe kazinove. Sipas kryeministrit, kjo industri po furnizonte krimin e organizuar ndaj duhej të merrte fund.

“Industria i ka dhënë një hapësirë të pajustifikueshme një pjese njerëzish që janë drejtpërdrejt të lidhur me krimin e organizuar dhe një pjesë e konsiderueshme e pronarëve të këtyre kompanive janë njerëz që kanë kaluar përmes burgjeve, plagosjeve, peng marrjeve dhe shfrytëzimit të prostitucionit e kështu me radhë” shprehej kryeministri.

Pavarësisht demonizimit që i bëhej aktorëve në treg, ata zhvillonin një aktivitet të ligjshëm dhe paguanin taksa për këtë.

Po absurdi qëndron në faktin se të njëjtin argument që kishte për mbylljen e basteve, Rama e sjell prapë pas 3 vitesh për hapjen e basteve. Ah po përsëritja mëma e dijes dhe babai i bezdisë.

“Ne nuk flasim këtu për hapje, por për marrjen e këtij aktiviteti nga duart e ekonomisë së zezë” thotë sot Rama që flet për “portofola të zeza individësh me profil kriminal”. Sikur nuk ka qenë ai vetë në krye të qeverisë. Ah këta kriminelët? Ku është ai Ahmetaj, more.

Që më kërcënuan dhe ke shtëpia ime në Surrel. Këtyre kriminelëve ia bëmë që të mos i dihet nami as i gjallë dhe as i vdekur s’po i del.

“Bixhozi është një akt besimi i kumarxhinjve. Profecia është një akt besimi i shenjtorëve. ”E në këtë mes kumarxhinjtë janë shqiptarët dhe shenjtorët janë të qeverisë nuk e di a thuhet apo jo në ‘Biblën e Bixhozit“. Ligji i ri parashikon që personat që do të marrin licencat duhet të kenë dëshmi të pastër penaliteti.( në rregull këtu) Përveç kësaj ata duhet të kenë eksperiencë jo më pak se 3 vjet dhe në disa vende të Bashkimit Evropian. Po kjo është e thjeshtë ku do ti në Londër e do, Në Monako , në Ekuador në Doha apo në Kretë. Problemi qëndron në faktin se kush do ta ndalë krimin të vazhdojë të përfshihet në këtë biznes, përderisa shteti dalka përherë i humbur në këtë arenë, siç e pranon vetë kryeministri (Sic!)

Siç e dinë të gjithë kumarxhinjtë e vërtetë, disponimi i fatit, qoftë i keq apo i mirë, është po aq i ndryshueshëm sa erërat. Një moment ajo mund të jetë me ju, duke ju udhëhequr butësisht drejt një parajse të largët që nuk keni shpresuar kurrë ta shihni; tjetra, ajo mund të të godasë për vdekje kundër shkëmbinjve. Prandaj, kumarxhiu i rëndësishëm, kishte thënë një plak, nuk është ai të cilit fati nuk e kthen kurrë shpinën, por më tepër ai që di momentin për të marrë fatin në duart e veta. Dhe kjo po bën qeveria , pasi dihet, ai që fiton nga kumari është vetëm shtëpia , në këtë rast qeveria.

Kumari si gomari plagë sociale

Rreth tre vite më parë, kur përgatitej të mbyllte pikat e basteve dhe kazinotë, kryeministri Rama shkoi të marrë përgëzimet e grave dhe vajzave në Lushnjë. “Ajo që na ka bërë përshtypje është mbështetja e kësaj nisme nga 90% e grave dhe vajzave” u shpreh Rama, duke u solidarizuar me shqetësimin e zonjave për paratë, që burrat dhe djemtë e tyre humbnin në baste.

Rama fliste edhe për tragjedi të shkaktuara nga bixhozi në familjet shqiptare. Në një dalje në emisionin “Zonë e lirë”, ai renditi disa pasoja të rënda nga kumari kur tha se “Më shumë se 70% tregojnë se kanë probleme stresi dhe nervozizmi. 1 lojtar në 4, tregon se kanë tentuar një herë të vrasë veten”. Këtyre statistikave, kryeministri u vuri vulën me një premtim të fortë për gratë dhe vajzat. “Në datë 31 Dhjetor (2018), nënat, gratë dhe vajzat do të marrin mbrapsht djalin apo burrin e sëmurë nga bixhozi” tha ai.

Dikush nuk e kuptoi pse kuiste i vetëm Deputeti i PS-së, Erion Braçe që tha se ligji nuk ishte konsultuar me të gjithë grupet e interesuara dhe kërkoi të dëgjohej shoqata e personave të dëmtuar nga bastet, si dhe AKSHI për mënyrën se si do të kontrolloheshin bastet on-line. E këto shoqata ishin ato shoqatat e grave të zhgënjyera të Lushnjës që i kishte gënjyer asokohe kryeministri

“Këtij komisioni i lind detyrimi që edhe të kërkojë llogari, edhe të japë një zgjidhje që s’i çon prapë te banditët,” tha Braçe, duke parashikuar se “edhe ky aktivitet do kthehet në një betejë mes atyre që janë legalë dhe ilegalë”.

Problemi është se me ligjin e ri, bastet sportive janë shumë herë më pranë lojtarit. Nëse dikur, një lojtar duhej të dilte nga shtëpia për të paguar skedinën në pikën e basteve, me ligjin e ri i mjafton smarphone që ka në duar. Pasi ke shkarkuar aplikacionin në celular në çdo moment, kudo që të jesh, mund të vendosësh bastin. Këtë shans jua ofron ligji i ri i qeverisë Rama, pa qenë nevoja të mundoheni dhe të dilni nga shtëpia. Gratë dhe vajzat që e dëgjonin kryeministrin atëherë, sot duhet të jenë dyfish të shqetësuara. Dhe kanë marrë vendimin si tek Lisistrata, që nuk do t’u japim më burrave … celularin.

Përfitimet ekonomike nga mbyllja e pikave të basteve. Përfitime ku jeni….

“Ne vendosëm të ndalojmë krejtësisht lojërat e fatit duke pasur parasysh një situatë dramatike me kërpudhëzimin e gjithë infrastrukturës së lojërave të fatit, me pafundësinë e sallave të bingove, makinetave, ekraneve, basteve”, ishin fjalët e kryeministrit para mbylljes së mijëra bizneseve në të gjithë vendin.

Sepse në 31 dhjetor të vitit 2018 në Shqipëri ulën qepenët më shumë se 4 mijë pika bastesh, një pjesë e mirë e vendosur në ambiente me qira. Mijëra persona mbetën pa punë. Shteti humbi taksat që deri dje vilte nga kompanitë e licencuara të basteve. Sipas Ramës, ishin afërsisht 700 milion euro që nga industria e kumarit do kalonin në xhepat e qytetarëve.

Për të qenë më i drejtpërdrejtë, shpërndau një meme, që paraqiste një tufë me para të kursyera nga bastet.

Faktikisht, ndodhi e kundërta. Bixhozi i njohur si biznes, duket me një disfavor të ashpër ndaj biznesit të njohur si kumar.” Kështu që paratë që pritej të hynin në ekonomi, devijuan drejt industrisë së paligjshme të basteve. Shteti humbi paratë që do të kishte arkëtuar nga taksat, ndërsa kumari siç thotë shefi i qeverisë kaloi në duart e krimit. Pra humbi katandia , nuk fitoi shtëpia , as qeveria. E jo ku njerëzia. Po le të shkojmë tek ligji i ri që propozon qeveria…

Modeli i basteve sportive që propozon qeveria nuk parashikon asnjë kufizim për kumarin si një gangrenë të shoqërisë për t’u mbajtur nën kontroll, as nuk garanton tërheqjen e krimit nga kjo industri dhe as nuk premton ndonjë të mirë për xhepat e qytetarëve , bërtet opozita që po luan kumar me emrin dhe vulën e saj.

Kumari konceptohet thjesht si një mekanizëm përfitimi nga kompanitë e basteve që pritet të licencohen dhe nga shteti që do përfitojë më shumë para nga taksat.

Ndoshta pikat e basteve nuk do të mbijnë sërish si kërpudhat pas shiut, por kumari do të shtrihet kudo, në punë, në shtëpi, në udhëtim, brenda apo jashtë vendit, thjesht nëpërmjet përdorimit të një smartphone. Prandaj përbetimet e vitit 2018, kur Rama i shpallte luftë fenomenit, sot kërcasin si propagandë ashtu si një barcaletë bajate për të justifikuar zhvendosjen biznesit nga njëra dorë tek tjetra.

I vetmi që e ka kuptuar këtë është Erion Braçe, i vogël i vogël po zhurmën e ka të madhe. Deputeti i PS-së, Erion Braçe tha se ligji nuk ishte konsultuar me të gjithë grupet e interesuara dhe kërkoi të dëgjohej shoqata e personave të dëmtuar nga bastet, si dhe AKSHI për mënyrën se si do të kontrolloheshin bastet on-line.

“Këtij komisioni i lind detyrimi që edhe të kërkojë llogari, edhe të japë një zgjidhje që s’i çon prapë te banditët,” tha Braçe, duke parashikuar se “edhe ky aktivitet do kthehet në një betejë mes atyre që janë legalë dhe ilegalë”.

Deputetja demokrate, Jorida Tabaku që ju ndez çakmaku tha se ligji prekte disa ligje të tjera të rëndësishme si ai për lotarinë kombëtare, për bankat dhe Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare. “Është rreziku potencial i pastrimit të parave,” tha Tabaku, duke shtuar se rrezikon dhe konkurrencën pasi kriteret për subjektet që aplikojnë janë të kufizuara.

Pra pesë vjet pas ndalimit të lojërave të fatit, qeveria po tenton të legalizojë bastet online, por projektligji u prit me kritika dhe pikëpyetje si nga deputetët e opozitës, ashtu edhe ata të mazhorancës. Por vetëm zhurmë. Zhurmë , zhurmë sa zhurmë thoshte një herë një rrep i Edi Ramës…

Pesë vjet më pas, qeveria pretendon se do ta vendosë sërish në shina ligjore këtë sektor përmes një projektligji që u prezantua të mërkurën në komisionin parlamentar për Ekonominë dhe Financat nga zv.ministrja e Financave, Vasilika Vjero. Sipas Vjeros, drafti ishte konsultuar me grupet e interesit dhe federatat sportive dhe garantonte që të ardhurat nga licencimi i këtij aktiviteti do të shkonin në mbështetje të sportit.

“Një nga risitë e projektligjit është krijimi i një fondi të posaçëm, që do përdoret për të mbështetur projekte të sportit, kulturës, inovacionit,” tha Vjero.

I vetmi që e kapi për veshi ligjin ishte profesori Edmond Spaho e quajti të rrezikshëm hapjen e basteve online, pasi sipas tij ky aktivitet është i lidhur direkt me pastrimin e parave dhe shteti nuk e kontrollon dot. Dhe ky ishte inovacion i krimit. “Fakti që pranohet se ky aktivitet ka vazhduar ilegalisht, tregon që s’ka kapacitete,” tha ai.

Xhelili ngriti pikëpyetje mbi formulën e përllogaritjes të të ardhurave, e cila është shumë e lartë se ajo që ishte kur bastet ishin të ligjshme dhe paguanin taksa. Atë e shqetëson binomi të ligjshëm të paligjshëm “Të ardhurat bruto për një vit janë përllogaritur në masën 6,5 miliardë. Pyetja është a mendoni se do trefishohen bastexhinjtë?” Po ashtu, ai tha se 95 për qind të vlerës totale të basteve e lozin të paligjshmit dhe projektligji nuk sqaron se si do të futen në sistemin e ligjshëm.

“Po, unë mund të kuptoj se një njeri mund të shkojë në tryezën e lojërave të fatit – shkruante i madhi Honoré de Balzac,tek Lëkura e gomarit të egër, kur sheh se gjithçka që qëndron midis tij dhe vdekjes është kurora e tij e fundit e lavdisë para saj ” Të jetë kështu dhe për qeverinë?…

Jeta është si një kumar që askush nuk mund ta fitojë. Në fund, të gjithë përfundojnë duke vdekur. Në fund, të gjithë përfundojnë duke humbur. Kjo është veçanërisht për shkak se ka një fund, që njerëzit, gjatë një loje kumari të shkëlqejnë. Apo jo , Apo luan Edi këtu. Në një mjedis çmimesh në rritje, kultura e partisë dhe një mentalitet kumari të gjithë marrin përsipër. Njerëzit mendojnë se është e lehtë të fitosh para dhe se është argëtuese. Tregu i aksioneve është një kazino e madhe gjigante ku shanset janë në favor të kumarxhinjve. Sa më shumë të luani, aq më shumë fitoni. Megjithatë, faktet janë pikërisht të kundërta Njerëzve u pëlqen të rrezikojnë qindarkat për të fituar dollarë.

Impulsi i lojërave të fatit madje i paraprin njerëzimit: Një shumëllojshmëri kafshësh, nga bletët tek primatët, përqafojnë rrezikun për një shans për shpërblim. Një studim i Universitetit Duke i vitit 2005 zbuloi se majmunët makakë preferonin të ndiqnin një objektiv “më të rrezikshëm”, i cili u jepte sasi të ndryshme lëngje, sesa një “të sigurt”, që jepte gjithmonë të njëjtën gjë – atyre u pëlqente bixhozi.

Si të ndaloni një të varur nga bixhozi të mos luaj kumar? Vini një bast. Shqiptarët nuk do të refuzojnë. Dhe kjo është kjo çka ai po bën Rama , pa meme kësaj here. A nuk ka vënë ai sa herë bast për zgjedhje të fituara

“Nuk është çudi që shumica e atyre që erdhën në fushat e arit në kërkim të pasurisë në Perëndim të Amerikës u kthyen në shtëpi duarbosh. Drejtimi i një shtëpie kumari ishte mënyra më e lehtë për të nxjerrë ar. Në një shkrim për qytetin e mëkatit Las Vegasin shkruhej:

“Kam parë burra të fitojnë dhe i kam parë ata të humbasin. Ata po luanin një kazino të drejtë. Asgjë nuk ju ngarkua. Shtëpia mori përqindjen e saj të vogël dhe ajo u pasurua. Kështu paratë e bëra nga vjedhjet dhe rrëmbimet me armë dhe kontrabanda e drogës dhe kurvëria u investuan siç duhet në një qytet të tërë të ri që qëndronte si një monument i marrëzisë njerëzore, një qytet bum në shtetin me popullsinë më të rrallë dhe njerëzit më të dendur në vend.”

Ndaj turistët që po shtohen pse të mos u japim këtë kënaqësi . “Në një qytet ku gjithçka që ndodh aty mbetet aty”, që do quhet Las Ramas.(ndryshe të Dy Ramat).

Narcizi dhe mediat sociale 

by

Parimi i vetëm që drejton mendjet e tyre është pyetja “Si dukem?” Narcistët kujdesen për imazhet. Pothuajse çdo gjë që bëjnë, e bëjnë për t’u dukur mirë. Ata i lidhin pamjet e tyre fizike, arritjet dhe statusin shoqëror me vlerën e tyre. Dhe ata do të bëjnë gjithçka në fuqinë e tyre për të lavdëruar veten e tyre. – Haruki Murakami

Nga Rafael Floqi, shkëputur nga libri im në proces ‘Psikologjia e vetvetes”

Marrëdhënia midis narcizmit dhe mediave sociale është një temë komplekse dhe shpesh e diskutuar. Narcizmi i referohet një tipari të personalitetit të karakterizuar nga një ndjenjë e tepruar e rëndësisë për veten, një nevojë për admirim dhe mungesë ndjeshmërie për të tjerët. Këtu është një analizë se si narcisizmi dhe mediat sociale janë të lidhura:

Vetë prezantimi dhe vërtetimi:

Narcistët shpesh tërhiqen nga platformat e mediave sociale sepse ato ofrojnë një mundësi për vetë-prezantim dhe vërtetim. Ata mund të kurojnë me kujdes personazhet e tyre në internet, duke shfaqur arritjet, pamjen dhe stilin e jetës së tyre.  Mediat sociale i lejojnë narcisistët të kërkojnë admirim dhe vërtetim nga një audiencë e gjerë. Pëlqimet, komentet dhe shpërndarjet shërbejnë si një formë e vërtetimit të jashtëm, ushqejnë egon e tyre. Kështu narcistët priren të angazhohen në vetë-prezantim madhështor në mediat sociale. Ata mund të ekzagjerojnë arritjet e tyre, të postojnë foto të dukshme dhe ta portretizojnë veten si superiorë ndaj të tjerëve. Ata gjithashtu mund të angazhohen në vetëpromovim, duke përdorur mediat sociale për të shfaqur talentin, bukurinë ose suksesin e tyre. Njeri prej tyre më thoshte “unë jam person publik pasi kam ndjekës në ‘facebook”  Narcistët mund të jenë më të prirur ndaj varësisë nga mediat sociale, sepse rryma e vazhdueshme e vëmendjes dhe e vërtetimit përputhet me dëshirën e tyre për admirim. Shpenzimi i tepërt i kohës në mediat sociale apo në lista me e-maile mund të përkeqësojë më tej tiparet narcisiste.

Ndërsa narcisistët mund të jenë autorë të bulizmit në internet, ata janë gjithashtu të prekshëm ndaj kritikave dhe reagimeve në internet. Komentet negative, kritikat ose turpërimet publike në mediat sociale mund të shkaktojnë lëndime narcisiste, duke çuar në përgjigje agresive ose mbrojtëse.

Për Diana Diamond, një psikologe klinike në Universitetin e qytetit të Nju Jorkut, gjetje të tilla sugjerojnë se modeli i maskës është shumë i thjeshtë. “Pamja është shumë më komplekse – cenueshmëria dhe madhështia ekzistojnë në lidhje dinamike me njëra-tjetrën dhe ato luhaten sipas asaj që individi po has në jetë, fazës së zhvillimit të tij.”

Por Josh Miller, një psikolog në Universitetin e Xhorxhias, dhe të tjerë e kundërshtojnë plotësisht idenë se individët madhështorë po fshehin një anë të cenueshme. Megjithëse njerëzit me delir madhështie ndonjëherë mund të ndihen të pambrojtur, kjo dobësi nuk është domosdoshmërisht e lidhur me pasiguritë, argumenton Miller. “Mendoj se ata ndihen vërtet të zemëruar sepse ajo që ata vlerësojnë më shumë se çdo gjë është një ndjenjë epërsie dhe statusi – dhe kur kjo vihet në pikëpyetje, ata do të kundërshtojnë”, shton ai. Psikologu Donald Lynam i Universitetit Purdue pajtohet: “Unë mendoj se njerëzit mund të jenë budallenj për shumë arsye – ata thjesht mund të mendojnë se janë më të mirë se të tjerët ose po pretendojnë statusin ose dominimin – që është një motivim krejtësisht i ndryshëm dhe mendoj se motivimi ka qenë i lënë pas dore.”

Është e rëndësishme të theksohet se jo të gjithë ata që përdorin mediat sociale shfaqin tipare narcisiste dhe narcisizmi ekziston në një spektër të gjerë. Për më tepër, jo të gjithë individët me tipare narcisiste përfshihen në sjellje negative në mediat sociale. Marrëdhënia midis narcizmit dhe mediave sociale mund të ndryshojë shumë nga personi në person dhe ndikimi varet nga tiparet specifike të personalitetit të individit dhe nga mënyra se si ata zgjedhin t’i përdorin këto platforma. Ndërsa disa mund të përdorin mediat sociale në një mënyrë të shëndetshme dhe konstruktive, të tjerët mund t’i nënshtrohen aspekteve negative që lidhen me narcisizmin. Si e tillë, është thelbësore të promovohet vetëdija dhe sjellja e përgjegjshme në internet për të zbutur pasojat e mundshme negative. ‘Njeri syresh madje deklarohej se ishte person publik pasi kishte një llogari në Facebook.

Mungesa e empatisë

Një shenjë dalluese e narcisizmit është mungesa e ndjeshmërisë për të tjerët. Në mediat sociale, kjo mund të shfaqet si një shpërfillje ndaj ndjenjave dhe privatësisë së të tjerëve.  Narcistët mund të shfrytëzojnë informacionin personal, të përfshihen në ngacmime në internet ose të përfshihen në ngacmime kibernetike pa marrë parasysh ndikimin tek të tjerët. Mosgatishmëria për të kërkuar terapi është veçanërisht e vërtetë për “narcisistët malinjë”, të cilët, përveç karakteristikave të zakonshme, shfaqin tipare antisociale dhe psikopatike, të tilla si gënjeshtra kronike ose shijimi i dhimbjes ose vuajtjes së të tjerëve.

Mariana (emri i së cilës është ndryshuar për privatësi) kujton babanë e saj, një shkencëtar një profesionist brilant, të cilin terapisti i saj e konsideroi një narcisist malinj pasi lexoi letrat voluminoze që ai kishte dërguar gjatë viteve. (Ai kurrë nuk kërkoi terapi.) “E gjitha kishte të bënte me ndëshkimin e vazhdueshëm”, thotë Mariana. Ai zbatoi rregulla të rrepta, të tilla si vendosja e një kufiri kohor të rreptë, për sa kohë do të zgjaste familja e tyre prej pesë anëtarësh të shkonte në banjë. Fëmijët nuk mund të përdorin banjën gjatë udhëtimeve të gjata rrugore. Nëse, në kohën kur ai do të kishte mbushur rezervuarin, të gjithë nuk ishin kthyer në makinë, ai do të largohej. Në një rast, Mariana u braktis në një pikë karburanti kur nuk mundi të kthehej në kohë. “Vështirë se kishte një ditë pa atë lloj drame –që një person të izolohej, ndëshkohej, poshtërohet, thirrej”, kujton ajo. “Nëse do të qante, ai do të thoshte se po tregohesh i dobët. Ai nuk e shoqëronte atë të qarë me veprimet e tij; ai mendoi se ishte performuese.”

Babai i saj gjithashtu vuri përballë kundër njeri-tjetrit vëllezërit e motrat dhe nënën e tyre për t’i parandaluar ata të krijonin lidhje të ngushta – dhe ai vazhdimisht kërkonte të meta tek ata që e rrethonin. Mariana kujton darkat në shtëpi ku babai i saj kalonte orë të tëra duke u përpjekur të identifikonte dobësitë midis burrave të tjerë dhe të lëndonte opinionet e çifteve për njëri-tjetrin. Kur Mariana solli të dashurin e saj  në shtëpi, babai i saj i sfidoi atë dhe u përpoq të provonte se ishte superior. Dhe pavarësisht se ishte një akademik verbues që i magjepste lehtësisht njerëzit kur u takoheshin për herë të parë, ai pushohej herë pas here nga puna për shkak të konflikteve aty ku punonte. “E gjitha kishte të bënte me një punë të vetme,” thotë ajo. Impulsi i tij për të shkatërruar çdo gjë që ishte me shkëlqim, çka ishte popullore, ishte e dashur  e mbizotëronte mbi gjithçka tjetër.

Një sjellje që kërkon vëmendje:

Narcistët dëshirojnë vëmendjen dhe platformat e mediave sociale ofrojnë një rrjedhë të vazhdueshme të vëmendjes së mundshme nga të tjerët.  Ata mund të postojnë shpesh, të ndajnë përmbajtje provokuese ose të përfshihen në sjellje që kërkojnë vëmendje për të mbajtur në qendër të vëmendjes. Narcistët shpesh përfshihen në krahasimin social, duke përdorur mediat sociale për të matur vetëvlerësimin e tyre ndaj të tjerëve. Ata mund të ndihen të kërcënuar nga individë që duken më të suksesshëm ose tërheqës.  Kjo mund të çojë në ndjenjën e zilisë, konkurrencës dhe një nxitje për të kaluar të tjerët në botën virtuale. Ata mund të krijojnë profile të rreme të shoqatave në të cilat kanë qenë anëtarë në Facebook , boll per t’u kundërvënë të tjerëve. Dhe kujtojnë se me këtë veprim ilegal kanë arritur zenithin, kur në fakt kanë kryer një krim digital. Dikush, tashmë i vërtetuar dhe i denoncuar pat krijuar një faqe alternative të Gazetës Dielli, me idenë se do të sulmonte kundërshtarët pa u diktuar.

Komunikimi i përqendruar te vetja:

Narcistët priren të dominojnë bisedat dhe të drejtojnë diskutimet drejt vetes. Në mediat sociale, kjo mund të përkthehet në postime të përqendruara tek vetja, ku përvojat, mendimet dhe ndjenjat e tyre janë në qendër të vëmendjes. Narcizmi përfshin një sërë tiparesh të personalitetit, duke përfshirë një dëshirë të fortë për admirim, një besim në cilësitë e jashtëzakonshme të dikujt, një mungesë ndjeshmërie dhe një tendencë për të shfrytëzuar të tjerët për përfitime personale. Këto tipare mund të formojnë mënyrën se si individët ndërveprojnë me platformat e mediave sociale, të cilat janë krijuar për të lehtësuar vetë-prezantimin dhe lidhjen sociale.

Platformat e mediave sociale si Facebook, Instagram, Twitter(X) dhe TikTok u ofrojnë përdoruesve mundësinë për të krijuar dhe kuruar identitetet e tyre dixhitale. Përdoruesit mund të ndajnë foto, video dhe postime që pasqyrojnë mënyrën se si ata duan të perceptohen. Për narcisistët, kjo ofron një mundësi ideale për të shfaqur arritjet, bukurinë, pasuritë materiale dhe talentet e tyre.

Çfarë mund të na thotë Instagrami për narcisistët? Pak, në fakt.

Ka dy lloje të ndryshme narcisistësh përdorin Instagramin. Ky është rezultati kryesor nga kërkimet e fundit nga Universiteti i Swinburne. Ju nuk mund të habiteni kur ta dëgjoni këtë duke pasur parasysh se sa të njohura janë selfiet për momentin, por ky është një nga studimet e pakta për të kërkuar narcisizëm në një platformë të mediave sociale përveç Facebook ose Twitter.  Duke pasur parasysh se sa është Instagrami i fokusuar në imazhe, nuk është për t’u habitur që studiuesit e zgjodhën atë për të parë se sa popullor ishte me narcisistët e vetë-përshkruar.

“Një kampion prej 200 pjesëmarrësish iu përgjigj një sondazhi në internet i cili përbëhej nga Inventari i Narcizmit me Pesë Faktorë (FFNI); shkalla e vetëvlerësimit të Rosenberg; dhe Pyetësori i Përdorimit, Sjelljeve dhe Përgjigjeve Afektive në Instagram (IUBARQ) i ndërtuar posaçërisht për qëllimet e këtij studimi”, shkruajnë autorët në studimin e vitit 2016, i cili u publikua nga Scientific Research Publishing.

Në thelb, njerëzve iu kërkua të bënin një kuiz të personalitetit anonim që mat narcisizmin dhe vetëvlerësimin. Pasi u arritën këto rezultate, studiuesit kishin të dhëna të matshme nga 154 përdorues të Instagramit. 

Ekipi hulumtues gjeti prova për dy lloje narcisizmi – madhështor dhe të prekshëm. Narcizmi madhështor përfshin tipare të tilla si “ekspozicionizmi, pashpirtshmëria, ekstraversioni, manipulimi, epërsia, agresioni, indiferenca dhe kërkimi i vlerësimit”, shpjegoi Swinburne në një deklaratë për shtyp. Narcizmi i cenueshëm përfshin tipare të tilla si “papërshtatshmëria, zbrazëtia dhe turpi, zemërimi reaktiv, pafuqia, hiper-vigjilenca ndaj fyerjes, ndrojtja dhe shmangia ndërpersonale”, thuhet në njoftimin për shtyp.

Dallimi midis të dyjave është delikate. Narcisistët madhështorë janë ato që do t’i konsideronit narcistë tipikë: “… ata kanë një ndjenjë të fryrë të vetvetes, janë të sigurt në marrjen e vendimeve dhe nuk duket se mësojnë nga gabimet e tyre”, siç shpjegon Psychology Today. Narcistët e pambrojtur janë më të pasigurt: ata ndihen “inferiorë” dhe janë më “të pakënaqur me jetën”, sipas një studimi nga Universiteti Shtetëror i Iowa-s. Këto dallime janë delikate, por domethënëse në atë që zakonisht prodhojnë lloje të ndryshme veprimesh.

Të dy narcisistët madhështorë dhe të pambrojtur kishin më shumë gjasa të angazhoheshin në sjellje për të kërkuar vëmendje në Instagram si “Hashtagimi i markave të njohura ose të shtrenjta”, “Postimi i fotove të gjërave që dëshironi, por nuk i keni” dhe “Postimi i fotove të të famshmëve ose njerëzve që admironi. ”, raporton studimi.

Narcisistët e pambrojtur kishin më shumë gjasa të merrnin pjesë në sjellje, duke përfshirë “Postimin e fotove të vetes në ngjarje ose funksione mbresëlënëse” dhe “Kërkesë për ndjekës” që ata raportojnë. “Narcisistët e pambrojtur përdorin Instagramin si një platformë për të kërkuar reagime pozitive, përputhet me nocionin që njerëzit kërkojnë vërtetim nga të tjerët për të ndihmuar në rritjen e vetëvlerësimit,” përfundojnë ata.

Ata janë në rrugën e duhur; Fotot me fytyra njerëzore kanë “38 për qind më shumë gjasa për t’u pëlqyer dhe 32 për qind më shumë gjasa për t’u komentuar”, sipas një studimi në Instagram nga Georgia Tech College.

Asnjëri nga grupet nuk kishte gjasa të përfshihej në sjellje empatike si thirrjet. Kishte pak rëndësi statistikore në ato sjellje, megjithatë, sipas studimit: “marrëdhëniet midis vetëvlerësimit dhe qëndrimeve në Instagram dhe sjelljeve në Instagram nuk ishin domethënëse”.

Por kishte një korrelacion të rëndësishëm midis të dy llojeve të narcisistëve dhe vetëvlerësimit.

“Përdoruesit e Instagramit me nivele më të larta të narcizmit madhështor kishin tendencë të raportonin nivele më të larta të vetëvlerësimit, ndërsa narcisistët e cenueshëm raportuan nivele më të ulëta të vetëvlerësimit”, shkruajnë autorët e studimit. Pas llogaritjes së korrelacionit midis narcizmit dhe vetëvlerësimit, ata zbuluan se, “të dhënat cilësore identifikuan ata që ishin të lartë në vulnerabël, por të ulët në narcisizëm madhështor, treguan reagime më të forta emocionale ndaj reagimeve në Instagram”, sipas studimit, që do të thotë se ata përdorues ishin më të shpejtë. për të bllokuar ose fshirë komentet që ishin edhe pak kritike.

“Ata me narcizëm të pambrojtur dukej se ishin më të interesuar për të rritur popullaritetin e tyre dhe për të kërkuar miratimin e të tjerëve, ndërsa narcisistët madhështorë përdorën përpjekje të hapura për të tërhequr vëmendjen te vetja në mënyrë që të admiroheshin”, shtojnë autorët e studimit. Autorja kryesore Olga Paramboukis i mbështeti këto gjetje në deklaratën për shtyp, duke thënë se “sjelljet që vëzhgova vetë në Instagram dukej se vinin nga një vend i dyshimit për veten.

Kultura “Selfie”:

Rritja e kulturës së selfie-ve është një shembull kryesor i kryqëzimit midis narcizmit dhe mediave sociale. Selfie, autoportretet të realizuara me telefona inteligjentë, shpesh postohen për të tërhequr vëmendjen dhe miratimin. Narcistët mund të angazhohen në bërjen dhe modifikimin e tepërt të selfieve për të përmirësuar pamjen e tyre dhe për të tërhequr më shumë pëlqime dhe komente. Nga ana tjetër, platformat e mediave sociale ofrojnë kënaqësi të menjëhershme përmes pëlqimeve, komenteve dhe shpërndarjeve. Narcistët tërhiqen nga ky lak reagimi, pasi ai siguron një rrjedhë të qëndrueshme të vërtetimit të jashtëm. Një numër i madh pëlqimesh dhe komentesh pozitive mund të rrisin vetëvlerësimin e një narcisisti dhe të përforcojnë besimin e tyre në epërsinë e tyre.

Parimi i vetëm që drejton mendjet e tyre është pyetja “Si dukem?” – Haruki Murakami Narcistët kujdesen për imazhet. Pothuajse çdo gjë që bëjnë, e bëjnë për t’u dukur mirë. Ata i lidhin pamjet e tyre fizike, arritjet dhe statusin shoqëror me vlerën e tyre. Dhe ata do të bëjnë gjithçka në fuqinë e tyre për të lavdëruar veten e tyre. 

Krahasimi social dhe zilia:

Narcistët shpesh përfshihen në krahasimin social, ku vlerësojnë vlerën e tyre në krahasim me të tjerët. Mediat sociale e përforcojnë këtë sjellje, pasi përdoruesit mund ta krahasojnë lehtësisht jetën e tyre me postimet e kuruara me kujdes të të tjerëve.  Të shohësh jetët në dukje të përsosura të të tjerëve mund të shkaktojë ndjenja zilie te narcisistët, duke i bërë ata të konkurrojnë për vëmendje dhe admirim. Kështu një drejtues TV online në internet krijoi një personazh të idealizuar në internet që mund të mos pasqyrojë me saktësi veten e tyre të vërtetë. Ky person mund të jetë një mjet për vetëmbrojtje, pasi i mbron ata nga kritika dhe cenueshmëria. Ruajtja e kësaj fasade mund të jetë rraskapitëse dhe çdo kërcënim për imazhin e tyre në internet mund të çojë në reagime mbrojtëse. Nje drejtues i tillë i një TV shpifi në mënyrë të hapur kundër një drejtuesi të një televizioni etnik me akuza të shpifura dhe krejtësisht të pavërteta  Kontroll- freaks Askush nuk mërzitet më shumë se një narcisist që akuzohet për atë që ata bënë patjetër. 

Ngacmimi kibernetik dhe ngacmimi në internet:

Disa narcistë mund të përfshihen në ngacmime kibernetike, trolling ose ngacmime në internet për të ushtruar pushtet dhe kontroll mbi të tjerët. Ata mund të shfrytëzojnë anonimitetin dhe distancën e ofruar nga mediat sociale për të synuar individë. Në të kundërt, narcisistët mund të reagojnë fuqishëm ndaj kritikave ose refuzimeve të perceptuara në internet, duke u përgjigjur me zemërim, agresion ose mbrojtje. Narcistët mund të jenë më të prirur ndaj varësisë nga mediat sociale për shkak të nevojës së vazhdueshme për vërtetim dhe vëmendje. Përdorimi i tepërt i mediave sociale mund të ndërhyjë në marrëdhëniet dhe përgjegjësitë e jetës reale.

Ndikimi në shëndetin mendor:

Ndërsa mediat sociale mund të ofrojnë një platformë për narcisistët për t’u shprehur, ato gjithashtu mund të kenë efekte të dëmshme në shëndetin e tyre mendor. Ndjekja e vërtetimit mund të bëhet një obsesion, duke çuar në ankth dhe depresion kur pritjet nuk përmbushen. Jo të gjithë individët me tipare narcisiste përfshihen në sjellje të dëmshme në mediat sociale. Shumë njerëz i përdorin këto platforma për të ndarë interesat e tyre, për t’u lidhur me të tjerët dhe për të promovuar kauza pozitive. “Nuk është rastësi që narcisistët dhe altruistët shpesh kanë një tërheqje magnetike ndaj njëri-tjetrit. E shihni sa perfekt është përshtatja? Altruisti ndjen nevojën për t’u shërbyer me vetëmohim të tjerëve dhe kjo është pikërisht ajo që dëshiron narcisisti. Narcistët duan të adhurohen dhe të kënaqen në çdo mënyrë të mundshme, dhe kjo është pikërisht ajo që ofrojnë altruistët, duke menduar se kjo tregon virtytin e tyre moral.”

Inkurajimi i vetëdijes dhe sjelljes së përgjegjshme në internet është thelbësor për të siguruar që media sociale të shërbejë si një mjet për vetë-shprehje dhe lidhje të shëndetshme dhe jo një burim përforcimi narcisist. Si përfundim, roli i mediave sociale në lehtësimin e vetë-prezantimit dhe vërtetimit përputhet me tiparet e narcisizmit, duke e bërë atë një platformë tërheqëse për individët me prirje narcisiste. Sidoqoftë, ndikimi i mediave sociale në narcisizëm mund të ndryshojë shumë nga personi në person dhe është thelbësore të promovohet përdorimi i ndërgjegjshëm dhe i përgjegjshëm i këtyre platformave për të zbutur pasojat e mundshme negative si për individët ashtu edhe për shoqërinë në tërësi.

Narcistët janë mësuar të largohen nga gabimet e tyre. Sipas mendimit të tyre, rregullat nuk vlejnë për ta pasi janë superiorë. Kur mohimi nuk funksionon, ata kthehen në zemërim. Pas zemërimit qëndron pasiguria e tyre e maskuar. 

Narcistët janë si shumë si miq të rremë. Ata ju përdorin vetëm për të marrë atë që duan. Kur nuk e bëjnë, ata tregojnë ngjyrat e tyre të vërteta. 

Ju mësoni shumë për njerëzit kur ata nuk e marrin atë që duan.

PS. Çdo ngjashmëri në detaje dhe veprime nuk është e rastit është marrë nga realiteti i përditshëm. Emrat nuk kanë rëndësi

Literatura 

32 Hard-hitting Narcissist Quotes To Walk Away For Good, https://www.ourmindfullife.com/narcissist-quotes/

Bipolar disorder. (2022). https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder#part_2262

Isham L, et al. (2021). Understanding, treating, and renaming grandiose delusions: A qualitative study.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7984144/

Joseph SM, et al. (2022). Delusional disorder. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539855/

Qeveria federale po shkon drejt mbylljes. Çfarë do të thotë kjo dhe kush dëmtohet?

by

Nga Rafael Floqi/

UASHINGTON (AP) – Qeveria federale po shkon drejt një mbylljeje që do të prishë shumë shërbime, do të shtrydhë punëtorët dhe do të nxejë politikën teksa republikanët në Dhomën e Përfaqësuesve, të ushqyer nga kërkesat e së djathtës për shkurtime të thella, do të detyrojnë një konfrontim mbi shpenzimet federale.

Ndërsa disa entitete qeveritare do të përjashtohen – kontrollet e sigurimeve shoqërore, për shembull, do të vazhdojnë – funksionet e tjera do të kufizohen rëndë. Agjencitë federale do të ndalojnë të gjitha veprimet që konsiderohen jo thelbësore dhe miliona punonjës federalë, përfshirë anëtarët e ushtrisë, nuk do të marrin çeqe pagash.

Një vështrim se çfarë ndodh përpara se qeveria mbyllet më 1 tetor.

ÇFARË ËSHTË MBYLLJA E QEVERISË?

Një mbyllje ndodh kur Kongresi nuk arrin të miratojë një lloj legjislacioni financimi që nënshkruhet në ligj nga presidenti. Ligjvënësit supozohet të miratojnë 12 projektligje të ndryshme shpenzimesh për të financuar agjencitë në të gjithë qeverinë, por procesi kërkon kohë. Ata shpesh përdorin një zgjatjeje të përkohshme, të quajtur një rezolutë e vazhdimit ose CR, për të lejuar qeverinë të vazhdojë të funksionojë.

Qasja dypartiake e Senatit ndaj financimit të qeverisë po ushtron presion mbi një Dhomë të ndarë

Shtëpia e Bardhë po përgatitet për mbylljen e qeverisë pasi republikanëve e Dhomës së Përfaqësuesve u mungon një zgjidhje finale e qëndrueshme për financim. Republikanët e djathtë po i afrohen më shumë një mbylljeje përçarëse federale

Kur nuk miratohet legjislacioni për financimin, agjencitë federale duhet të ndalojnë të gjitha punët jo thelbësore dhe nuk do të dërgojnë pagesa për sa kohë që të zgjasë mbyllja.

Edhe pse punonjësit konsiderohen thelbësorë, si kontrollorët e trafikut ajror dhe oficerët e zbatimit të ligjit ende duhet të raportojnë në punë, punonjësit e tjerë federalë pushohen nga puna. Sipas një ligji të vitit 2019, të njëjtët punëtorë janë planifikuar të marrin pagesën e prapambetur pasi të zgjidhet ngërçi i financimit.

KUR DO TË FILLOJË NJË MBYLLJE DHE SA DO TË ZGJATË?

Financimi i qeverisë skadon më 1 tetor, fillimi i vitit buxhetor federal. Një mbyllje do të fillojë efektivisht në orën 12:01 të mëngjesit nëse Kongresi nuk është në gjendje të miratojë një plan financimi që presidenti e nënshkruan në ligj.

Është e pamundur të parashikohet se sa do të zgjasë një mbyllje. Me Kongresin të ndarë midis një Senati të kontrolluar nga Demokratët dhe Dhomës së Republikanëve, dhe konservatorët e djathtë të kryetarit Kevin McCarthy që kërkojnë të përdorin mbylljen si levë për shkurtimet e shpenzimeve, shumë prej tyre po përgatiten për një ndalesë që mund të zgjasë me javë.

KUSH NDIKON NJË MBYLLJE?

Miliona punonjës federalë përballen me pagesa të vonuara kur qeveria mbyllet, duke përfshirë shumë nga afërsisht 2 milionë personel ushtarak dhe më shumë se 2 milionë punëtorë civilë në të gjithë vendin.

Gati 60% e punonjësve federalë janë të vendosur në Departamentin e Mbrojtjes, Çështjeve të Veteranëve dhe Sigurisë Kombëtare.

Punëtorët federalë janë të stacionuar në të 50 shtetet dhe kanë ndërveprim të drejtpërdrejtë me taksapaguesit – nga agjentët e Administratës së Sigurisë së Transportit që operojnë sigurinë në aeroporte deri tek punonjësit e Shërbimit Postar që dërgojnë postë.

Disa zyra federale gjithashtu do të duhet të mbyllen ose të përballen me orët e shkurtuara gjatë një mbylljeje.

Përtej punonjësve federalë, një mbyllje mund të ketë efekte të gjera në shërbimet qeveritare. Njerëzit që aplikojnë për shërbime qeveritare si provat klinike, lejet e armëve të zjarrit dhe pasaportat mund të shohin vonesa.

Bizneset e lidhura ngushtë me qeverinë federale, si kontraktorët federalë ose shërbimet turistike rreth parqeve kombëtare, mund të shohin ndërprerje dhe rënie. Sektori i udhëtimeve mund të humbasë 140 milionë dollarë në ditë në një mbyllje, sipas Shoqatës së Industrisë së Udhëtimit të SHBA.

Ligjvënësit paralajmërojnë gjithashtu se një mbyllje mund të tronditë tregjet financiare. Goldman Sachs ka vlerësuar se një mbyllje do të reduktonte rritjen ekonomike me 0.2% çdo javë po zgjati, por rritja më pas do të rikthehej pas rihapjes së qeverisë.

Të tjerë thonë se ndërprerja në shërbimet qeveritare ka ndikime të gjera sepse trondit besimin te qeveria për të përmbushur detyrat e saj themelore. Dhoma e Tregtisë e SHBA-së paralajmëroi: “Një ekonomi që funksionon mirë kërkon një qeveri funksionale”.

PO ÇËSHTJE TË GJYKATAVE, PUNËS SË KONGRESIT DHE PAGESËS SË PRESIDENCIALIT?

Presidenti dhe anëtarët e Kongresit do të vazhdojnë të punojnë dhe të paguhen. Sidoqoftë, çdo anëtar i stafit të tyre që nuk konsiderohet thelbësor do të pushohet nga puna.

Gjyqësori do të jetë në gjendje të vazhdojë të funksionojë për një kohë të kufizuar duke përdorur fondet që rrjedhin nga dosjet gjyqësore dhe tarifat e tjera, si dhe financime të tjera të miratuara.

Veçanërisht, financimi për tre këshilltarët specialë të emëruar nga Prokurorja e Përgjithshme Merrick Garland nuk do të ndikohej nga një mbyllje e qeverisë sepse ata paguhen përmes një përvetësimi të përhershëm, të pacaktuar, një zonë që është përjashtuar nga mbylljet në të kaluarën.

Kjo do të thotë se dy çështjet federale kundër Donald Trump, ish-presidentit, si dhe rasti kundër Hunter Biden, djalit të Presidentit Joe Biden, nuk do të të ndërpriten. Trump ka kërkuar që republikanët të heqin financimin e ndjekjeve penale kundër tij si kusht për financimin e qeverisë, duke e shpallur atë “shansin e tyre të fundit” për të vepruar.

A KA NDODHUR KJO ME PARE?

Përpara viteve 1980, gabimet në financimin e qeverisë nuk rezultuan në mbylljen e konsiderueshme të operacioneve të qeverisë. Por më pas-SHBA. Prokurori i Përgjithshëm Benjamin Civiletti, në një sërë opinionesh ligjore në 1980 dhe 1981, argumentoi se agjencitë qeveritare nuk mund të funksionojnë ligjërisht gjatë një boshllëku financimi.

Zyrtarët federalë që atëherë kanë vepruar me një mirëkuptim se mund të bëjnë përjashtime për funksionet që janë “thelbësore” për sigurinë publike dhe detyrat kushtetuese.

Që nga viti 1976, ka pasur 22 boshllëqe financimi, ku 10 prej tyre çuan në largimin e punëtorëve nga puna. Por shumica e mbylljeve të rëndësishme kanë ndodhur që nga presidenca e Bill Clinton, kur kryetari i atëhershëm Newt Gingrich dhe shumica e tij konservatore e Dhomës së Përfaqësuesve kërkuan shkurtime buxhetore.

Mbyllja më e gjatë e qeverisë ndodhi midis 2018 dhe 2019 kur presidenti i atëhershëm Trump dhe demokratët e Kongresit hynë në një ngërç mbi kërkesën e tij për financim për një mur kufitar. Ndërprerja zgjati 35 ditë, gjatë sezonit të festave, por ishte gjithashtu vetëm një mbyllje e pjesshme e qeverisë sepse Kongresi kishte miratuar disa projektligje për ndarjet buxhetore për të financuar pjesë të qeverisë.

ÇFARË DUHET PËR TË PËRFUNDUAR MBYLLJEN?

Është përgjegjësi e Kongresit të financojë qeverinë. Dhoma dhe Senati duhet të bien dakord për të financuar qeverinë në një farë mënyre dhe presidenti duhet të nënshkruajë legjislacionin në ligj.

Kongresi shpesh mbështetet në një të ashtuquajtur rezolutë të vazhdueshme, ose CR, për të siguruar para për hapjen e zyrave qeveritare në nivelet aktuale ndërsa bisedimet për buxhetin janë duke u zhvilluar. Paratë për prioritetet kombëtare të ngutshme, si ndihma emergjente për viktimat e fatkeqësive natyrore, shpesh i bashkëngjiten një faturë afatshkurtër.

Por republikanët e linjës së ashpër thonë se çdo projekt-ligj i përkohshëm nuk është fillestar për ta. Ata po bëjnë presion për ta mbajtur qeverinë të mbyllur derisa Kongresi të negociojë të 12 projektligjet që financojnë qeverinë, e cila është historikisht një ndërmarrje e mundimshme që nuk zgjidhet deri në dhjetor. Trump, i cili është rivali kryesor i Bidenit që shkon në zgjedhjet e 2024, po u bën thirrje republikanëve të vijës së ashpër.

Nëse ato janë të suksesshme, mbyllja mund të zgjasë me javë, ndoshta edhe më gjatë.

May be an image of monument and text that says "National NationalParkService Park Service U.S. Department of the Interior Because of the Federal Government SHUTDOWN, All National Parks Are CLOSED."

See Insights and Ads

Create Ad

Like

Comment

Share

Narcisi i shekullit të 21-të

by

Rafael Floqi */

“…Narcisi nuk është njësoj si arroganti. Një person i kotë i shikon të tjerët me përçmim. Ai i nënçmon ata. Nga ana tjetër, narcisistët mbivlerësojnë të tjerët; Sepse ai sheh imazhin e tij në sytë e të gjithëve dhe dëshiron ta zbukurojë atë imazh.” – Milan Kundera

“Në përrallën e lashtë greke të Narcisit, një gjuetar i ri, i admiruar për bukurinë e tij të pashoqe, përbuzste shumë njerëz që e duan dhe e ndjekin. Midis tyre është Echo, një nimfë fatkeqe – e cila, pasi ka bërë një mashtrim me një nga perënditë, ka humbur aftësinë e saj për të folur, përveç fjalëve të thëna tashmë nga një tjetër. Ndonëse fillimisht i mahnitur nga një zë që pasqyronte zërin e tij, Narcisi në fund e refuzon përqafimin e Ekos.

Zoti Nemesis më pas mallkon Narcisin, duke e bërë atë të dashurohet me reflektimin e tij në një pellg uji. Narcisi bëhet i pashpresë i magjepsur me imazhin e tij, të cilin ai beson se është një tjetër qenie e bukur, dhe shqetësohet, kur sheh se nuk mund t’i kthejë dashurinë e tij Ekon. Në disa versione të legjendës, ai humbet i bllokuar para ngjashmërisë së tij, duke vdekur nga etja dhe uria.”

Në vitet 1960 dhe 1970, psikanalistët Heinz Kohut dhe Otto Kernberg skicuan atë që tani njihet si “modeli i maskës” i narcisizmit. Ai supozon se tiparet madhështore, si arroganca dhe vetëbesimi fshehin ndjenjat e pasigurisë dhe vetëvlerësimit të ulët. 

Edicioni i vitit 1980 i Manualit Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM), referenca kryesore e përdorur nga klinicistët sot në SHBA, pasqyron po atë pasqyrë, duke përfshirë veçori të cenueshme në përkufizimin e tyre, megjithëse theksoi veçoritë madhështore. Prandaj, në versionet e mëvonshme të DSM-së iu kushtuan më shumë rëndësi karakteristikave madhështore: – të tilla si një ndjenjë e ekzagjeruar e rëndësisë së vetvetes, një preokupim me fantazitë e suksesit dhe fuqisë së pakufizuar, një nevojë e tepruar për admirim dhe mungesë ndjeshmërie.

Ç’ka mund të mendoni për një narcisist? 

Disa njerëz mund të paraqesin Donald Trump, ndoshta, ose Elon Musk, të cilët të dy shpesh etiketohen si të tillë në mediat sociale. Ose ndoshta kryeministrin e Indisë, Narendra Modi, i cili dikur kishte veshur një kostum me shirita, me emrin e tij të thurur me shkronja të vogla ari në çdo prej shiritave pa pushim.

Por shanset janë, që të keni hasur në një narcisist janë më të mëdha, ata ndodhen pranë nesh, në shoqërinë tonë në familjet tona në punën tonë, edhe ata nuk dukeshin aspak si Trump, Musk apo Edi Rama. Deri në 6 për qind e popullsisë së SHBA-së, kryesisht meshkuj, vlerësohet të kenë pasur çrregullime të personalitetit narcisist, gjatë një periudhe të caktuar të jetës së tyre. Dhe gjendja e tyre manifestohet në mënyra konfuze të ndryshme. Njerëzit me narcizëm “mund të jenë madhështorë ose të neveritshëm ndaj vetvetes, të ekstravertuar ose të izoluar nga shoqëria, drejtues të industrisë si Musk ose të paaftë për të mbajtur një punë të qëndrueshme, qytetarë model ose të prirur për aktivitete antisociale”,  kjo sipas një dokumenti rishikues për diagnostikimin e këtij çrregullimi të sjelljes.

Psikologët klinikë vërejnë disa dimensione në të cilat narcisistët ndryshojnë. Ata mund të funksionojnë jashtëzakonisht mirë, me karriera të suksesshme dhe jetë sociale të gjallë, ose shumë të dobët. Ata mund të kenë (ose jo) çrregullime të tjera, duke filluar nga depresioni në sociopatia. Dhe megjithëse shumica e njerëzve janë të njohur me versionin “madhështor” të narcisizmit – siç shfaqet nga një person arrogant dhe pompoz që kërkon vëmendje – çrregullim i cili vjen gjithashtu me një formë “të cenueshme” ose “të fshehtë”, kur individët vuajnë nga shqetësime të brendshme dhe kanë luhatje në vetëvlerësimin e tyre. E përbashkëta e këtyre të kundërtave në dukje, është se ata kanë një preokupim ekstrem për veten e tyre.

Ndjenja e madhështisë ose e rëndësisë së vetvetes

Madhështia është karakteristika përcaktuese e narcisizmit. Më shumë se vetëm arrogancë apo kotësia, madhështia është një ndjenjë joreale e epërsisë. Narcisët besojnë se janë unikë ose “të veçantë” dhe mund të kuptohen vetëm nga njerëz të tjerë të veçantë. Për më tepër, ata janë shumë të mirë për çdo gjë mesatare apo të zakonshme. Ata kërkojnë të shoqërohen dhe të shoqërohen vetëm me njerëz, vende dhe gjëra të tjera me status të lartë. 

Narcisët gjithashtu besojnë se ata janë më të mirë se të gjithë të tjerët dhe presin njohje si të tillë – edhe kur nuk kanë bërë asgjë për ta fituar atë. Ata shpesh do të ekzagjerojnë ose gënjejnë plotësisht për arritjet dhe talentet e tyre. Një person narcis i tillë që nuk ka bërë asgjë serioze për t’u vlerësuar në një organizmi shoqëror të komunitetit, vetëm se kishte mbajtur flamurin në një parakalim, kërkonte t’i përmendej emrin, sikur kishte zbuluar rrotën. 

Dhe kur flasin për punën ose marrëdhëniet, gjithçka që do të dëgjoni është se sa shumë kontribuojnë, sa të shkëlqyer janë dhe sa me fat janë njerëzit në jetën e tyre që i kanë, dhe kjo i bën ata qesharakë. Ai është ylli i padiskutueshëm dhe të gjithë të tjerët në rastin më të mirë janë ca si lojtarë. Vetëm mos përmendja e emrit, i shkaktoi njërit syresh, një diarre fjalësh kundër personave, që nuk kishin lidhje fare me të vetëm se s’i kishin përmendur emrin në një shkrim. Ti mund të shndërrohesh në armikun e tij papritur vetëm pse nuk i përmend emrin. Këtyre njerëzve u lë këtë këshillë “”Duaje veten si narcisi, por mos harro, ka një botë të tërë përtej reflektimit tënd.”

Narcisi jeton në një botë fantazie që mbështet iluzionet e tij të madhështisë

Meqenëse realiteti nuk e mbështet pikëpamjen e tyre madhështore për veten e tyre, narcisistët jetojnë në një botë fantazie të mbështetur nga shtrembërimi, vetë-mashtrimi dhe të menduarit magjik. Ata rrotullojnë fantazitë e tyre vetë-lavdëruese të suksesit të pakufizuar, fuqisë, shkëlqimit, atraktivitetit dhe dashurisë ideale , që i bëjnë ata të ndihen të veçantë dhe nën kontroll. Këto fantazi i mbrojnë ata nga ndjenjat e zbrazëtisë së brendshme dhe të turpit, kështu që faktet dhe mendimet që i kundërshtojnë, ata i shpërfillin ose i racionalizojnë. Çdo gjë që kërcënon të shpërthejë flluskën e fantazisë së tyre përballet me mbrojtje ekstreme dhe madje me tërbim, kështu që ata mësojnë të ecin me kujdes rreth mohimit të realitetit, ata hartojnë zinxhirë letrash dhe postimesh si libra me “dacibao” në mediat sociale me sulme keqdashëse pa fund, edhe pse pak kush u kushton rëndësi, ose nuk i vlerëson fare,  mjaft që ata të ndjehen të realizuar në qëllimin e tyre. Ata e quajnë veten Heminguej të fletërrufeve, për çështje që ata mendojnë se kanë të drejtë, për organizime shoqërore e shoqata për të cilat ata mendojnë se janë të paracaktuar nga fuqi të mbinatyrshme t’i drejtojnë. 

Dhe kur për njërën apo tjetrën arsye, të drejtë apo të gabuar, kur gjenden para një presioni juridik apo social, përpiqen të gjejnë “tabela të tjera “ shënimi, që mund të lidhen ose jo me pikësynimin kryesor vetëm për t’i paragjykuar. Pak ka rëndësi nëse është diskutim për një shkrim me temë patriotike, politike, artistike apo një artikull për modën, apo për një film si Barbie. “Nuk është rastësi që narcisistët dhe altruistët shpesh kanë një tërheqje magnetike ndaj njëri-tjetrit. E shihni sa përfekte është përshtatja? Altruisti e ndjen nevojën për t’u shërbyer me vetëmohim të tjerëve dhe kjo është pikërisht ajo që dëshiron narcisi. Narcisët duan të adhurohen dhe të kënaqen në çdo mënyrë të mundshme, dhe kjo është pikërisht ajo që ofrojnë altruistët, duke menduar se kjo tregon virtytin e tyre moral.” Ndaj altruistët bien viktima të tyre.

Narcisi ka nevojë për lavdërim dhe admirim të vazhdueshëm

Ndjenja e epërsisë së një narcisi është si një tullumbace që humbet gradualisht ajrin pa një rrymë të qëndrueshme duartrokitjesh dhe njohjesh për ta mbajtur atë të fryrë. Komplimentet e herëpashershme nuk mjaftojnë. Narcisët kanë nevojë për ushqim të vazhdueshëm për egon e tyre, kështu që ata e rrethojnë veten me njerëz që janë të gatshëm të kujdesen për dëshirën e tyre obsesive për afirmim. Këto marrëdhënie janë shumë të njëanshme. Ata kërkojnë takime në Zoom me miqtë potencialë apo krerë bishtat apo për aleatë për motive të tjera kundër kundërshtarëve të tyre, madje, edhe kur mbeten  në Zoom pa ndonjë boom – organizator a moderator pa ndjekës. Gjithçka ka të bëjë me atë që admiruesi apo fansi mund të bëjë për narcisin, dhe asnjëherë anasjelltas. Dhe nëse ndonjëherë ka ndonjë ndërprerje ose pakësim në vëmendjes dhe lavdërimin e admiruesit, narcisi e trajton atë si një tradhti. Mjaft të shihni lojërat me Big Brother me ndjekësit me fansat. Në një event, p.sh. në Michigan një personazh “kallp” i realitetit TV idilik, fals të mediave shqiptare “ Luisi” bënte foto me fansat për 50 dollarë, gjë që nuk e bëjnë as yjet e Hollivood-it dhe as një artist shqiptar.

Narcisi dhe ndjenja e së drejtës

Për shkak se ata e konsiderojnë veten të veçantë, narcisistët presin një trajtim të favorshëm, si të drejtë e tyre. Ata vërtet, besojnë se çfarëdo që ata duan, duhet të marrin. Ata gjithashtu presin që njerëzit përreth tyre të përmbushin automatikisht çdo dëshirë dhe tekat e tyre. Kjo është vlera e tyre e vetme. Nëse nuk parashikoni dhe përmbushni çdo nevojë të tyre, atëherë jeni të padobishëm. Dhe nëse keni nerva të sfidoni vullnetin e tyre ose “me egoizëm” të kërkoni diçka në këmbim, përgatituni për agresion, zemërim ose një shpatull të ftohtë. 

“Narcisistët konsumohen duke mbajtur një vetvete të rreme të cekët ndaj të tjerëve. Ata janë shpirtra të gjymtuar emocionalisht që janë të varur nga vëmendja. Për shkak të kësaj ata përdorin një mori lojërash, për të marrë adhurim. Mjerisht, ata janë krijesat më të paperëndishme të Zotit, sepse nuk tregojnë pendim për veprimet e tyre, nuk ndërmarrin hapa për t’u korrigjuar, ose nuk kanë ndjeshmëri për të tjerët. Ata janë moralisht të falimentuar. Narcisistët nuk do t’ju thonë kurrë të vërtetën. Ata jetojnë me frikën e braktisjes dhe nuk mund të përballen me turpin e tyre. Prandaj, ata do të shtrembërojnë të vërtetën, do ta minimizojnë sjelljen e tyre, do të fajësojnë të tjerët dhe do të thonë gjithçka që duhet për të mbetur viktimë. Ata janë mjeshtër manipulues dhe artistë, që nuk besojnë se ju jeni mjaft të zgjuar për të kuptuar thellësinë e pabesisë së tyre. Nevojat e tyre do të jenë gjithmonë më të rëndësishme sesa t’ju thonë ndonjë të vërtetë që nuk është në favorin e tyre.

Shpesh narcisi beson se njerëzit e tjerë po e “mashtrojnë atë”, duke shfrytëzuar shfaqjet emocionale për të arritur një qëllim. Ai është i bindur se “ndjenjat” e tyre të gjoja janë të bazuara në motive të fshehta, jo emocionale. Përballë emocioneve të vërteta të njerëzve të tjerë, narcisi bëhet dyshues dhe i turpëruar. Ai ndihet i detyruar të shmangë situata të mbushura me emocione, ose më keq, përjeton rritje të agresionit pothuajse të pakontrollueshëm në prani të ndjenjave të shprehura. Ata i kujtojnë se sa i papërsosur është dhe sa keq i pajisur. Një narciz i tillë sikur ai fëmija që humbet qëllimin apo lojën e tij të preferuar, mundet që në një mbledhje organizate në një tre orë mbledhje e diskutime mund të arrijë të zërë më shumë se gjysmën e kohës. Ata edhe pse mund të kenë të drejtë në ndonjë aspekt që asaj që parashtrojnë mënyra se i paraqesin dhe shtrojnë faktet dhe ato të drejta dhe imagjinata e tyre përtej konspiracionit i bën ata dhe tezat e tyre të pabesueshme. Kjo pasi sipas  Sam Vaknin, “Vetë-dashuria malinje: Narcizmi i rishikuar”: “Ju kurrë nuk do ta merrni të vërtetën nga një narcisist. Gjëja më e afërt që do t’i afroheni është një histori që ose i bën ata viktima ose heronj, por kurrë zuzarë.”

Narcizët i shfrytëzojnë të tjerët pa ndjerë faj apo turp

Narcisët nuk e zhvillojnë kurrë aftësinë për t’u identifikuar me ndjenjat e të tjerëve – për ta vënë veten në vendin e njerëzve të tjerë. Me fjalë të tjera, atyre u mungon empatia. Në shumë mënyra, ata i shohin njerëzit në jetën e tyre si objekte që janë aty për t’u shërbyer nevojave të tyre. Dhe si pasojë, ata nuk mendojnë dy herë për të përfituar nga të tjerët, për të arritur qëllimet e tyre. Ndonjëherë ky shfrytëzim ndërpersonal është aq keqdashës, por shpesh është thjesht i pavëmendshëm. Narcisët thjesht nuk mendojnë se si sjellja e tyre ndikon tek të tjerët. Dhe nëse ua vini në dukje, ata ende nuk do ta kuptojnë me të vërtetë. E vetmja gjë që ata kuptojnë janë nevojat e tyre për dukje. Një herë një mik i tha një narcisi , se “Boll më nuk u lodhe, se ti e di se nuk do të arrish gjë më këtë lojë që ke nisur.” Dhe ky i fundit iu përgjigj, “E di por veç dua me nxjerrë kunj.”

Narcisi shpesh poshtëron, frikëson, ngacmon ose i nënçmon të tjerët

Narcisët ndihen të kërcënuar sa herë që takojnë dikë që duket se ka diçka që u mungon, veçanërisht ata që janë të sigurt dhe të njohur. Ata janë gjithashtu të kërcënuar nga njerëz që nuk i përkulen ose që i sfidojnë në çfarëdo mënyre. Mekanizmi i tyre mbrojtës është përbuzja. Mënyra e vetme për të neutralizuar kërcënimin dhe për të mbështetur egon e tyre të rënduar është t’i ulin njerëzit edhe pse deri dje i kishin konsideruar miq, apo madje familjarë. Ata mund ta bëjnë këtë në një mënyrë si një padron ose me shpërfillje, si për të treguar se sa pak, ka rëndësi personi tjetër për ta. Ose ata mund të shkojnë nga një sulm me fyerje, sharje, ngacmime dhe kërcënime për ta detyruar personin tjetër t’u kundërvihet.

Në fillim të viteve 2000, Aaron Pincus, një psikolog klinik në Universitetin Shtetëror të Pensilvanisë, vuri re se ky fokus mbi madhështinë nuk përfaqësonte saktësisht atë që ai po shihte te pacientët narcisistë.  Që atëherë, studiuesit kanë zbuluar se të dy dimensionet e narcisizmit janë të lidhura me atë që psikologët e quajnë “antagonizëm”, i cili përfshin egoizmin, mashtrimin dhe pashpirtësinë. Por madhështia lidhet me të qenit këmbëngulës dhe kërkimin e vëmendjes, ndërsa cenueshmëria tenton të përfshijë neuroticizëm dhe vuajtje nga ankthi, depresioni dhe vetëdija. Narcizmi i cenueshëm gjithashtu shkon më shpesh së bashku me vetëdëmtimin (i cili mund të përfshijë tërheqjen e flokëve, prerjen, djegien dhe sjelljet e lidhura me to, të cilat gjenden gjithashtu te njerëzit me BPD dhe rrezikun e vetëvrasjes sesa formën madhështore.

Dy manifestimet e narcisizmit lidhen gjithashtu me lloje të ndryshme problemesh në marrëdhënie. Në gjendjen madhështore, njerëzit me NPD mund të jenë më hakmarrës dhe dominues ndaj të tjerëve, ndërsa në fazat e cenueshme ata mund të jenë më të tërhequr dhe më të shfrytëzueshëm.

Eliziri i vetëvlerësimit

Jacob Skidmore, një 23-vjeçar me  këtë sindromë që drejton portalin “The Nameless Narcissist” në disa platforma të mediave sociale, thotë se ai shpesh kthehet nga ndjenja madhështore në vulnerabël, ndonjëherë disa herë në ditë. Nëse ai po merr vëmendje pozitive nga të tjerët ose i arrin qëllimet e tij, ai përjeton “marrëveshje” madhështore kur ndihet i sigurt dhe i sigurt. “Është pothuajse një ndjenjë euforike,” thotë ai. Por kur këto burime të egos rriten – diçka që ai i referohet si “eliksiri i vetëvlerësimit” – thahen, ai e gjen veten duke rrëshqitur në nivele të ulëta kur një ndjenjë dërrmuese turpi mund ta ndalojë atë edhe që të dalë nga shtëpia e tij. “Kam frikë të dal jashtë sepse ndihem sikur bota do të më gjykojë mua apo diçka tjetër, dhe është e dhimbshme,” thotë Skidmore. “Më duket sikur po më godasin me thikë në gjoks.”

Dëshira për të mbushur vetëvlerësimin ka nxitur shumë nga sjelljet më madhështore “S”, pavarësisht nëse ishte duke e bërë veten lider de facto të grupeve të shumta shoqërore ku ai e quajti veten “Perandori” dhe ndëshkonte ata që e zemëruan atë ose krijonte marrëdhënie thjesht për hir të rritjes së vetëvlerësimit të tij. Skidmore nuk është paraqitur gjithmonë në mënyra madhështore: kur ishte më i ri, ai ishte shumë më i ndjeshëm dhe i pasigurt nga jashtë. “Më kujtohet që shikoja veten në pasqyrë dhe mendoja se sa i neveritshëm isha, dhe sa shumë e urreja veten,” më thotë ai. Ndaj për të kuptuar narcizin duhet të shikojmë nëse ai është bullizuar në fëmijëri.

 Çfarë do të thotë termi narcisist madhështor?

   Narcizmi madhështor është një model i karakterizuar nga ndjenja të ekzagjeruara të epërsisë, të drejtës, vetëvlerësimit, një nevojë obsesive për admirim dhe mungesë ndjeshmërie ndaj të tjerëve. Narcizizmi madhështor njihet edhe si “narcisizëm i hapur”.   Megjithëse nuk pasqyrohet në diagnozën zyrtare të çrregullimit të personalitetit narcisist (NPD) në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM-5-TR), përgjithësisht konsiderohet se narcisizmi patologjik mund të shfaqet me nëntipe të ndryshme – narcisizmi madhështor është një prej tyre. llojet.  Një narcisist madhështor është dikush që shfaq një ndjenjë të tepruar të rëndësisë për veten në një mënyrë shumë të dukshme dhe të dukshme. Ndjenja e tyre e fryrë e vetëvlerësimit shpesh vjen në kurriz të marrëdhënieve ose aktiviteteve që do t’u sjellin dobi në mënyra të tjera. Ata mbështeten shumë tek të tjerët për të vërtetuar rëndësinë e tyre – madje shkojnë aq larg, sa të mashtrojnë të tjerët në mënyrë që të fitojnë admirim dhe njohje prej tyre.

Narcisët madhështorë priren të jenë manipulues, shfrytëzues dhe nuk kanë ndjeshmëri për ata që i rrethojnë. Sipas Alena Scigliano, M.S.Ed., LPC, psikoterapiste e licencuar, autore, folëse dhe eksperte klinike në abuzimin narcisist, “Narcisistët madhështorë janë zakonisht llojet e narcisistëve që janë ata që largues, më të mëdhenj se jeta normale, karizmatikë dhe tërheqin të tjerët në orbitën e tyre. Janë ata që dëshironi të jeni pranë dhe që ju bëjnë të ndiheni të privilegjuar kur duan të jenë pranë jush. Ata shpesh janë shumë të suksesshëm profesionalisht ose e portretizojnë veten si të tillë.” Ata duan të jenë personi më simpatik që mund të imagjinoni për sa kohë që ka diçka që ata duan të fitojnë nga ju.

Cilat janë shenjat e një narcisisti madhështor?

Shenjat e narcisizmit madhështor përfshijnë një ndjenjë të fryrë të rëndësisë për veten, një nevojë për admirim dhe njohje nga të tjerët dhe mungesë ndjeshmërie.2 Narcisët madhështorë mund të shfaqin gjithashtu sjelljet e mëposhtme:

Sjellje të ashpër ose arrogante; Histori ose arritje të ekzagjeruara; Një tendencë për të mbizotëruar bisedat ose për të nënçmuar opinionet e njerëzve të tjerë. Mos i ftoni njerëz të tillë në një debat televiziv se do të përfundoj në grushta. Ata kanë një obsesion pas parasë, pushtetit dhe prestigjit:     Zemërim kur përballen me sjellje negative; Nevojë për vëmendje ose lavdërim të tepruar; Mungesë pendimi ose e fajit kur lëndojnë dikë ;  Paaftësi për të pranuar kritikat, dhe Një ndjenjë të fryrë të së drejtës.

Narcisët madhështorë mund të jenë shumë të suksesshëm në jetë – për sa kohë që nevoja e tyre për vërtetim të jashtëm tejkalon çdo pasojë negative të sjelljes së tyre. Megjithatë, në planin afatgjatë, madhështia e tyre shpesh krijon më shumë probleme sesa zgjidh. 

Çfarë duan narcisistët madhështorë?

Në thelbin e tyre, narcisistët madhështorë dëshirojnë dhe lulëzojnë për admirimin, njohjen dhe vërtetimin nga njerëzit e tjerë. Ata shpesh ndjejnë një nevojë të thellë për t’u parë si superiorë ose të veçantë në një farë mënyre, edhe nëse kjo nënkupton shfrytëzimin ose manipulimin e të tjerëve për të arritur njohjen që ata kërkojnë.

Sipas Scigliano, “Narcisistët madhështorë duan të ndihen të veçantë, të rëndësishëm dhe të admiruar. Ata duan të respektohen, të nderohen, të njihen si superiorë dhe të kujtohen”. Sidoqoftë, narcisistët madhështorë nuk kanë njohuri për sjelljen e tyre dhe verbojnë veten ndaj dëmit që shkaktojnë. Si të tillë, ata kurrë nuk mund të kuptojnë me të vërtetë se çfarë i shtyn ose të kuptojnë se si veprimet e tyre ndikojnë tek ata që i rrethojnë. 

Narcizmi madhështor vs. Narcizmit të pambrojtur

Narcizismi madhështor është i ndryshëm nga një lloj narcisizmi i pambrojtur, i njohur, shpesh si narcisizëm i fshehtë. Miller JD, Lynam DR, Vize C, et al. Narcizmi i pambrojtur është (kryesisht) një çrregullim i neurotizmit. J Pers. 2018; 86 (2): 186-199.

Narcisët e pambrojtur kanë vetëbesim të ulët, shpesh ndihen të pasigurt dhe të papërshtatshëm. Ata mund të jenë tepër të ndjeshëm ndaj kritikave dhe të shfaqin sjellje pasive ose destruktive : si shmangia, manipulimi ose agresioni, kur ndihen të kërcënuar. Ky lloj narcizmi karakterizohet nga ndjenja e turpit, zilisë, pakënaqësisë, inferioritetit dhe vetë-dyshimit. Hulumtimet tregojnë se narcisistët e pambrojtur janë më realistë për aftësitë e tyre në krahasim me narcisistët madhështorë.

Nga ana tjetër, narcisistët madhështorë nuk vuajnë nga një ndjenjë kaq e thellë pasigurie dhe përkundrazi ndihen më të fuqishëm se ata që i rrethojnë. Në fakt, hulumtimet tregojnë se narcisistët e mëdhenj mund të injorojnë këshillat e ekspertëve dhe në të njëjtën kohë të fajësojnë të tjerët për vendimet e tyre të këqija. Ata gjithashtu kanë më pak gjasa të shqetësohen nga kritikat. 

Shenjat e narcizmit madhështor dhe si ta trajtojmë atë

Një narcisist madhështor është dikush që shfaq një ndjenjë të tepruar të rëndësisë për veten në një mënyrë shumë të dukshme dhe të dukshme. Ndjenja e tyre e fryrë e vetëvlerësimit shpesh vjen në kurriz të marrëdhënieve ose aktiviteteve që do t’u sjellin dobi në mënyra të tjera. Ata mbështeten shumë te të tjerët për të vërtetuar rëndësinë e tyre – madje shkojnë aq larg sa të mashtrojnë të tjerët në mënyrë që të fitojnë admirim dhe njohje prej tyre.  Narcisët madhështorë priren të jenë manipulues, shfrytëzues dhe nuk kanë ndjeshmëri për ata që i rrethojnë. 

Narcisët madhështorë shpesh janë të vështirë për t’u përballuar dhe mund të shkaktojnë shumë probleme në marrëdhëniet shoqërore për vete dhe për organizime shoqërore, si Vatra për shembull. 

Këtu, janë disa këshilla për të menaxhuar ndërveprimet tuaja me dikë me narcisizëm madhështor:

     Vendosni kufij: Lërini ata të dinë se çfarë do të pranoni dhe çfarë nuk do të pranoni, të tilla si sjellje të papërshtatshme ose agresive. Jini të fortë, por gjithashtu lejojini ata që të ruajnë fytyrën.

     Mos i merrni kritikat e tyre personalisht: Narcisët madhështorë shpesh e përdorin kritikën si një mjet kontrolli, prandaj mos e merrni për zemër.

     Shmangni përfshirjen në beteja për pushtet: Narcisët madhështorë lulëzojnë me konkurrencë dhe fitore. Nëse angazhoheni, ju vetëm do të përforconi nevojën e tyre për dominim.

     Merrni kohë për veten tuaj: Kaloni pak kohë larg tyre për t’u rimbushur dhe për të ruajtur një ndjenjë ekuilibri në jetën tuaj.

     Kërkoni ndihmë profesionale: Nëse sjellja e personit ka një ndikim negativ në jetën tuaj, mund të jetë e dobishme të kërkoni këshillim ose terapi profesionale.

“Urrejtja është plotësuese e frikës dhe narcisëve u pëlqen të frikësohen. Ajo i mbush me një ndjesi dehëse të plotfuqishmërisë.” ― Sam Vaknin, Vetë-dashuria malinje: Narcizmi i rishikuar

Në fund të fundit, mënyra më e mirë për t’u marrë me dikë që ka narcisizëm madhështor është të qëndroni të shkëputur emocionalisht, duke vendosur kufij dhe duke shmangur “luftërat për pushtet”. Duke vepruar kështu, do të jeni më të pajisur për të menaxhuar çdo sjellje toksike që ata shfaqin në shoqëri.

Ndaj është thelbësore të shmangni gjykimet për dikë bazuar vetëm në emrin e tyre dhe në vend të kësaj të përqendroheni në veprimet dhe sjelljet e tyre kur përpiqeni të kuptoni prirjet narcisiste tek individët.

*Shkëputur nga libri im në proces ‘Psikologjia e vetvetes”

Pjesa e Parë, vijon me pjesën e dytë “ Narcisi dhe mediat sociale 

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.) text revision. Arlington, VA: American Psychiatric Association.

• Antonino R. (2022). Personal interview.

• Bipolar disorder. (2022).

https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder#part_2262

• Isham L, et al. (2021). Understanding, treating, and renaming grandiose delusions: A qualitative study.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7984144/

• Joseph SM, et al. (2022). Delusional disorder.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539855/

• Saarinen A, et al. (2022). Magical thinking in individuals with high polygenic risk for schizophrenia but no non-affective psychoses—a general population study.

https://www.nature.com/articles/s41380-022-01581-z

• Stephen A, et al. (2022). Brief psychotic disorder.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539912/

What Is Narcissism? Science Confronts a Widely Misunderstood Phenomenon

Credit: Deena So’Oteh

Retrospektivë “post bellum” për 11 Shtatorin 

by

Hundreds of people run alongside a U.S. Air Force C-17 transport plane as it moves down a runway of the international airport, in Kabul, Afghanistan, Monday, Aug.16. 2021. Thousands of Afghans have rushed onto the tarmac at the airport, some so desperate to escape the Taliban capture of their country that they held onto the American military jet as it took off and plunged to death. (Verified UGC via AP)

Koment nga Rafael Floqi/

Tërheqja nga Afganistani duhet të na bëjë të reflektojmë mbi dështimin e vërtetë të Amerikës që nga 11 shtatori. 

Lufta më e gjatë në historinë e SHBA-së përfunduar me skena të kaosit të dhunshëm nga Afganistani. Vdekja e 13 marinsave amerikanë dhe afganëve të arratisur do t’i japin 22 vjetorit të sulmeve terroriste të 11 shtatorit një avantazh veçanërisht të hidhur. Ka gjithashtu kujtime të përditshme se sa shumë ka ndryshuar politika e brendshme amerikane. Armiqësitë partizane që pasuan zgjedhjet e diskutueshme presidenciale të vitit 2000 në SHBA janë të zbutura në krahasim me atë që ka ndodhur në Shtetet e Bashkuara gjatë pesë viteve të fundit. Paralajmërimet se tërheqja nga Afganistani do të çonte  në “një tjetër 11 shtator” tani janë bërë sërish pika standarde e bisedimeve politike.

Tërheqja nga Afganistani ndryshoi gjeopolitikën globale

Ndërsa amerikanët shënojnë këtë përvjetor dhe hedhin një sy të kujdesshëm ndaj të ardhmes së Afganistanit, ata duhet të kujtojnë se ajo që do të ndodhte më pas për atë vend ka shumë më tepër rëndësi për shumë vende të tjera sesa për Shtetet e Bashkuara. Kina, Rusia, Irani dhe të tjerët u gëzuan  për rrëmujën e tërheqjes dhe humbjen e besueshmërisë së SHBA-së si aleat, edhe pse tani kanë shqetësime shumë më të menjëhershme sesa amerikanët.

Natyrisht, tragjedia më e madhe qe për vetë afganët, veçanërisht ata që nuk i duan që talebanët në pushtet. Vajzat dhe gratë afgane, në veçanti, humbën mundësitë e fituara me vështirësi për liri. Do të ketë më shumë gjakderdhje ndërsa milicitë fisnore anti-talebane dhe variantet e ISIS-it konkurrojnë për terren për ndikim, dhe shumë njerëz të pafajshëm janë vrarë.

Tërheqja e SHBA-së dhe kontrolli i talebanëve do të përbënte gjithashtu probleme serioze për fqinjët e Afganistanit. Ushtria dhe ekstremistët fetarë të Pakistanit janë të kënaqur që shohin Afganistanin në duart e një organizate që ata ndihmuan në krijimin dhe e kanë mbështetur. Kryeministri Imran Khan thotë se tërheqja e SHBA-së “theu prangat e skllavërisë” për afganët. Por tani që ata janë në krye të Kabulit, talebanët janë më pak të varur nga vullneti i mirë i Pakistanit, veçanërisht për shkak se ata kanë më shumë opsione për para dhe burime të tjera (shih Kinën, në veçanti) se sa para mbërritjes së NATO-s në vitin 2001. Pakistani po përballet së shpejti me një krizë refugjatësh pasi shumë afganë ikin nga talebanët, ndërsa ekstremistët brenda Pakistanit mund ta përdorin fitoren e talebanëve për të nxitur kauzën e tyre. Kjo mund të çojë në sulme terroriste brenda Pakistanit që destabilizojnë edhe qeverinë e tij.

Si ndikoi Afganistani në Luftën e Ukrainës?

Pavarësisht përpjekjeve ndërkombëtare për të ulur tensionet, pas indikacioneve ogurzeza për një pushtim ushtarak rus të Ukrainës. Me mbi 100,000 trupa të grumbulluara asokohe përgjatë kufirit ukrainas dhe manovra të përbashkëta ushtarake me Bjellorusinë të planifikuara në shkurt, presidenti rus Vladimir Putin lëshoi një listë kërkesash dhe garancish sigurie nga Shtetet e Bashkuara dhe NATO, duke përfshirë një premtim për të mos zgjeruar aleancën me anëtarët e rinj. siç është Ukraina. Në fakt propozimet e tij do të shkelnin “politikën e dyerve të hapura” të NATO-s dhe do të ndryshonin rrënjësisht rendin e sigurisë të pas Luftës së Ftohtë në Evropë. 

Çuditërisht, Presidenti Joe Biden dhe NATO i hodhën poshtë këto kërkesa. Presidenti Xhorxh W. Bush e ngriti për herë të parë nocionin e zgjerimit të mëtejshëm të NATO-s në vitin 2008 duke mbështetur Planet e Veprimit të Anëtarësimit në NATO për Gjeorgjinë dhe Ukrainën mbi kundërshtimet ruse. Tensionet gjeopolitike që rezultojnë – duke përfshirë luftën e vitit 2008 me Gjeorgjinë dhe aneksimin e Krimesë në vitin 2014 – e bëjnë shumë të pamundur që secili prej tyre t’i bashkohet aleancës për të ardhmen e parashikueshme. Rrjedhimisht, mosmarrëveshja e vërtetë me Rusinë përqendrohet në parimin e vetëvendosjes.

Në vitin 1994, Ukraina ra dakord të heqë të gjitha armët bërthamore të epokës sovjetike nga territori i saj në këmbim të “garancive të sigurisë” nga Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar dhe Rusia sipas kushteve të “Memorandumit të Budapestit”. Në përputhje me premtimet e përshkruara. në dokument, Sekretari i Shtetit Antony Blinken përsëriti se “ekzistojnë parime thelbësore që ne jemi të përkushtuar t’i mbështesim dhe mbrojmë – duke përfshirë sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës dhe të drejtën e shteteve për të zgjedhur marrëveshjet dhe aleancat e tyre të sigurisë”.

Ukraina nuk përbënte një kërcënim të madh ushtarak për Rusinë. Megjithatë, një vend i lirë, autonom në kufirin e tij që është miqësor me Perëndimin ishte problematik për Putinin, i cili beson se rënia e Bashkimit Sovjetik ishte “katastrofa më e madhe gjeopolitike e shekullit” dhe nuk e konsideron Ukrainën një vend të vërtetë. Ndërsa diplomacia vazhdon, perspektiva e konfliktit duket më e mundshme sesa jo. Duke i ndërlikuar më tej gjërat, Biden mbart stigmën e “dështimit strategjik” nga tërheqja e dështuar që i dha fund luftës dy dekade në Afganistan. 

Fiaskoja e tërheqjes Afganistanit sinjalizoi dobësi të SHBA-së 

Fiasko e tërheqjes nga Afganistanit sinjalizoi dobësi për partnerët, konkurrentët dhe kundërshtarët e SHBA-së. Rrjedhimisht, dëshira për të shmangur një tjetër katastrofë ndërkombëtare po ndikon në reagimin e administratës Biden ndaj krizës në Ukrainë. Ky është një kthesë e jashtëzakonshme e ngjarjeve për dikë që bëri fushatë për përvojën e tij të gjerë të politikës së jashtme. Me marrjen e detyrës, Biden deklaroi se “Amerika është kthyer” dhe u zotua të “riparonte aleancat tona” për të përballuar sfidën e konkurrencës strategjike nga Kina dhe Rusia. Fatkeqësisht, ambiciet (dhe besueshmëria) e tij morën një goditje të madhe pas tërheqjes nga Afganistani që filloi një rënie të shpejtë të miratimit publik, i cili mbetet nën ujë sot.

Këto pengesa politike i shtynë anëtarët e partisë së tij politike të shprehin shqetësime se mungesa e “opsioneve të lehta” për të shmangur një pushtim rus të Ukrainës mund ta bëjë Biden të duket i dobët. Në të njëjtën kohë, kritikë të tillë si Përfaqësuesi Mike Turner (R-Ohio) argumentuan se tërheqja nga Afganistani “tregon se kjo administratë ka një politikë të jashtme të prishur dhe ka ngritur pikëpyetje në lidhje me angazhimin e saj ndaj aleatëve të saj”. Megjithatë, ka mbështetje dypartiake për Ukrainën në Capitol Hill. Ndërsa solidariteti është një ndjenjë e admirueshme, Biden tha se ai “nuk ka synime” të zhvendosë trupat ushtarake amerikane në Ukrainë për të mbrojtur vendin kundër një pushtimi. Realiteti gjeopolitik është se Ukraina nuk është anëtare e NATO-s që i nënshtrohet mbrojtjes së nenit 5. Prandaj, dëshira e Biden-it për të projektuar forcën (dhe për të rifituar paratë e tij të politikës së jashtme) duke e penguar Putinin nga pushtimi ushtarak dhe refuzimi i tij për të përdorur forcën ushtarake për ta bërë këtë, paraqet një enigmë të madhe për presidentin. 

Pra, cila është strategjia? Për të zgjidhur krizën, Blinken i ofroi Rusisë dy rrugë: “diplomaci dhe de-përshkallëzimi” ose “parandalim dhe pasoja masive”. Lidhur me këtë të fundit, administrata po kërcënon “pasoja të mëdha në mbarë botën” për të rritur kostot për Rusinë nëse ajo ndërmerr veprime ushtarake shtesë kundër Ukrainës. Por të dyja dështuan. 

Mësime nga Afganistani për fundit e luftës në Ukrainë 

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky njoftoi gjatë fundjavës se ai zëvendësoi ministrin e tij të mbrojtjes me dikë të ri – jo befasuese, duke pasur parasysh lodhjen që ministri duhet të ketë duruar që nga pushtimi rus (dhe madje edhe më parë). Megjithatë, masa ka të bëjë më pak me shqetësimin që Zelensky ndjeu për ministrin e tij të mbrojtjes dhe më shumë për faktin se Ukraina ka arritur një fazë kritike në luftë. Është kaq kritike, në fakt, që një grup gjeneralësh të lartë amerikanë u takuan me gjeneralët ukrainas në kufirin me Poloninë. Takimi u mbajt atje për të vërtetuar pretendimin se forcat amerikane nuk janë të përfshira në Ukrainë, gjë që është edhe e vërtetë edhe e rreme. Forcat amerikane nuk janë në Ukrainë, por mbështetja logjistike dhe këshillat strategjike kanë qenë bujare. Së bashku me zëvendësimin e ministrit të mbrojtjes, mesazhi që SHBA dhanë ishte se strategjia e Ukrainës do të dështonte dhe duhej miratuar një strategji e re. Në mënyrë të qartë, Zelenskyy dëgjoi. Strategjia e Ukrainës ka qenë e shkëlqyer, veçanërisht në fazat e hershme të luftës.  Kjo nuk ndodhi; ushtria ruse në vend të kësaj kaloi një vit duke u përpjekur të pushtonte qytete në vend që të shkatërronte ushtrinë ukrainase. Sado e pasigurt ishte strategjia, ajo luajti me forcat e Rusisë në forcat masive dhe artilerinë. Kishte përfitimin e shtuar të, teorikisht, shkatërrimin e moralit ukrainas. Por duke pasur parasysh mënyrën se si Grupi Wagner e kreu fushatën, nënshtrimi i qyteteve zgjati shumë dhe çfarëdo efekti psikologjik që ishte i mundur u zhduk shpejt. Me Wagnerin tani të mënjanuar, Shtabi i Përgjithshëm rus është tani në kontroll dhe ka hartuar një strategji veçanërisht të shëndoshë, nëse nuk ka imagjinatë. Duke iu rikthyer strategjisë së mëparshme, Rusia po grumbullon forca në mënyrë që të detyrojë ushtrinë ukrainase të luftojë dhe, në teori, të humbasë. Moska tani e di se deri në çfarë mase do të luftojë Ukraina dhe e kupton thelbin e strategjisë ukrainase. Prandaj, mundësitë e një fitoreje ruse janë më të larta, deri diku. Gjeneralët amerikanë besonin se mund t’i shihnin gjërat më qartë. Për ta, koha e mbrojtjes së përhapur kundër forcave masive ruse ka mbaruar.Mua më duket se ka një element të vogël, por të dukshëm dëshpërimi në këtë lëvizje. Ukraina nuk është mposhtur dhe megjithëse të dyja palët janë të lodhura, njëra po mbron atdheun e saj dhe kjo mund t’i japë asaj një avantazh. Më kujtohet Lufta e Vietnamit, ku kishte një element të mësimit të vietnamezëve të luftonin si amerikanët – d.m.th., të grumbulloheshin dhe të lëviznin. Por vietnamezët nuk ishin aq të etur për të luftuar sa janë qartësisht ukrainasit. Nuk e di se cili ishte toni i takimit në kufi. Është e vështirë të besohet, por amerikanët nuk u rezistojnë gjithmonë të tjerëve. 

Afganistani dhe Irani

Nëse qëllimi i vetëm i politikës së jashtme të SHBA-së do të ishte të sillte paqe dhe stabilitet në Afganistan, politika më e mirë do të ishte angazhimi me Kinën, Rusinë, Iranin, Pakistanin, Indinë dhe OKB-në për të kërkuar një platformë të përbashkët për angazhimin me talebanët në bazën e një harte rrugore për njohjen. Për arsye të dukshme, tani është krejtësisht e pamundur që SHBA të angazhohet ose të bashkëpunojë me Rusinë dhe Iranin, dhe vetëm pak më pak e vështirë me Kinën dhe Pakistanin. India tashmë po kryen një akt delikat balancues midis SHBA-së dhe Rusisë për Ukrainën dhe nuk ka gjasa të dëshirojë ta ndërlikojë më tej. Për më tepër, edhe e ardhmja afatshkurtër e Rusisë, Iranit dhe SHBA-së janë shumë të pasigurta. Nga të gjitha vendet me ndikim në Afganistan, Kina – pavarësisht sfidave të saj të shumta – është i vetmi vend mjaft i qëndrueshëm që po përjeton një tranzicion lidershipi në dukje të patrazuar. Megjithatë, neveria e Kinës ndaj rrezikut është e tillë që një reporter i agjencisë iraniane të lajmeve FARS në Dushanbe e krahasoi atë me dikë që nxjerr një shishe me ujë nga frigoriferi dhe më pas e fryn në rast se është ende nxehtë.

Ndërsa Irani është gjithashtu i lumtur që sheh qeverinë amerikane të duket e paaftë, por kthimi i talebanëve përbën telashe edhe atje. Afganistani i okupuar nga NATO ishte një burim thelbësor dollarësh nëpërmjet derdhjes ndërkufitare nga ndihma perëndimore. Tani do të bëhet burim refugjatësh, droge dhe paqëndrueshmërie ekonomike. 

Ekspansioni kinez në Afganistan

Asnjë vend në fqinjësi nuk ka ndryshuar më shumë gjatë 20 viteve të fundit sesa Kina, e cila tani, për herë të parë, do të luajë një rol aktiv në përpjekjen për të mbajtur Afganistanin të qëndrueshëm. Pekini duhet të sigurojë që Afganistani të mos bëhet një strehë për ekstremistët e zemëruar nga pakica etnike ujgure e persekutuar e Kinës dhe një pikënisje për sulmet terroriste atje ose gjetkë në Kinë. Pekini i frikësohet gjithashtu një përhapjeje të dhunës nga Afganistani në Azinë Qendrore, ku Kina ka investuar shumë në iniciativën ambicioze të Presidentit Xi Jinping “Belt and Road”, projekte infrastrukturore të dizajnuara për të rritur ekonominë e Kinës dhe ndikimin ndërkombëtar. 

Qeveria talebane e Afganistanit do të nënshkruajë një kontratë me një firmë kineze për shpimin e naftës në veri të vendit.Kjo do të ishte marrëveshja e parë e madhe për nxjerrjen e energjisë me një firmë të huaj që kur talebanët morën kontrollin e Afganistanit në vitin 2021.Marrëveshja 25-vjeçare nënvizon përfshirjen ekonomike të Kinës në rajon. Zyrtarët talebanë thanë se forcat e sigurisë kishin shënjestruar militantët e grupit Shteti Islamik, të cilët sulmuan një hotel të përdorur nga biznesmenë kinezë. Tetë militantë të IS-it u vranë dhe disa të tjerë u arrestuan, thanë talebanët.

Sulmi i dhjetorit në hotelin Longan në Kabul pa të paktën tre persona të vrarë dhe 18 të tjerë të plagosur, përfshirë pesë shtetas kinezë. Marrëveshja për nxjerrjen e naftës do të bëjë që Kompania e Naftës dhe Gazit të Azisë Qendrore Xinjiang (CAPEIC) të shpojë për naftë në pellgun e Amu Darya, tha zëdhënësi i talebanëve Zabihullah Mujahid.  

Tani, ndërsa talebanët ushtrojnë kontroll mbi vendin, ujgurët etnikë mund të kthehen në Kinë nga anëtarët e grupit militant të prirur për të fituar favorin e Pekinit, i cili është akuzuar për kryerjen e një gjenocidi mbi pakicën myslimane. Eshtë vetëm çështje kohe para se (talebanët) të kuptojnë se ne jemi ujgurë. Jetët tona janë në rrezik. Gjatë viteve të fundit, qeveria kineze ka përshkallëzuar sigurinë dhe goditjen fetare në Xinjiang. Sipas Departamentit Amerikan të Shtetit, deri në 2 milionë ujgurë dhe pakica të tjera myslimane besohet se kanë kaluar përmes një rrjeti të gjerë qendrash paraburgimi në të gjithë rajonin.

Edhe Europa ka më shumë në rrezik sesa SHBA-ja në Afganistan. Qeveritë e BE-së kanë frikë nga Afganistani një kthim në Afganistan frika e migracionit dhe terrorizmit të shkaktuar nga lufta civile e Sirisë dhe trazirat gjetkë në Afrikën e Veriut.

Ky qëndron dështimi i SHBA ?

Ndërsa amerikanët ndalojnë për të reflektuar mbi gjithçka që ka ndryshuar brenda vendit të tyre dhe për rolin e SHBA-së në botë gjatë 20 viteve të fundit, të kuptuarit e kufijve të interesave të SHBA-së në Afganistan duhet të luajë një rol në mënyrën se si ata mendojnë për 20 vitet e ardhshme. Dështimi më i madh që nga 11 shtatori nuk vjen nga paaftësia për të ndërtuar demokracinë në Irak dhe Afganistan apo për të rindërtuar marrëdhëniet e SHBA me botën myslimane. Është në dështimin e liderëve tanë – dhe popullit amerikan – për të zgjeruar unitetin që ekzistonte pas sulmit për të ndihmuar Shtetet e Bashkuara të ndërtojnë një bashkim më të përsosur.

Dy dekada më vonë, tragjedia më e madhe për Shtetet e Bashkuara është gjasat që një tjetër sulm terrorist në tokën amerikane do ta ndante më tej vendin. Një sondazh i Gallup i bërë në ditët pas 11 shtatorit i dha George Ë. Bush një vlerësim prej 90 përqind pasi amerikanët u bashkuan në mbështetje të presidentit të tyre dhe idealit të konsensusit. Sigurisht që nuk zgjati, por ishte një moment i shkurtër kur amerikanëve iu kujtuan gjithçka që kishin të përbashkët. Një brez më vonë, pyetja që duhet t’i përgjigjemi është nëse ato ditë kanë ikur përgjithmonë.

Amerika hyri në betejë më 11 shtator 2001, e bashkuar në mbrojtje të vlerave dhe mënyrës së saj të jetesës. Njëzet e dy vjet më vonë, ajo është në luftë me vetveten, demokracia e saj e kërcënuar nga brenda në një mënyrë që Osama bin Laden nuk ia doli kurrë. Në këtë moment, sulmet e 11 shtatorit që erdhën nga një qiell blu në një mëngjes të freskët dhe të kthjellët zgjeruan besueshmërinë në konceptin e tyre tmerrues dhe të neveritshëm dhe dëshmuan se oqeanet e gjera nuk mund të mbronin më SHBA-në nga terrori i botës së jashtme.

Historia u jep ngjarjeve qartësi që u mungonte në kohë reale. Por nuk mund të regjistrojë dhimbjen, panikun dhe çorientimin e atyre ditëve të tmerrshme e të dhembshme pas 11 shtatorit që nxitën vendimet e liderëve politikë. Në retrospektivë, tani është e qartë se pavarësisht heroizmit të mijëra trupave të vrarë ose të gjymtuar në luftërat e pas 11 shtatorit, ekseset e reagimit politik të SHBA-së shkaktuan po aq, nëse jo më shumë, trazira sa vetë sulmet.

Pse 11 shtatori 2001 nuk shpjegon gjithçka

11 shtatori 2001 nuk shpjegon gjithçka. Por lufta kundër terrorit e çoi Amerikën në një drejtim politik nga i cili nuk kishte kthim. Një luftë e mprehtë dhe e suksesshme në Afganistan u zhyt në një moçal 20-vjeçar që përfundoi. Një luftë tjetër në Irak, e luftuar me pretendime të rreme, ishte versioni i saj i hershëm i një Gënjeshtre të Madhe. Një shtet i ri i sigurisë qeveritare i krijuar për të penguar sulmet pasuese vazhdon. Besimi në Uashington u shtrëngua nga programet e mëdha të mbikëqyrjes. Emri i Amerikës u ndot nga torturat. Lufta gjyqësore kundër terrorit e shtriu Kushtetutën.

Presidenti Xhorxh Ë. Bush u shndërrua nga një kampion mbi rrënojat në Ground Zero në një udhëheqës të shkatërruar nga lufta e tij. Pasardhësi i tij, Barack Obama, kaloi dy mandate duke u përpjekur për ta sjellë fushatën kundër terrorizmit brenda ligjit dhe moralit ndërkombëtar, por përdorimi i tij i sulmeve vdekjeprurëse me dron për të marrë objektiva terroriste shkaktoi gjithashtu viktima civile dhe u dënua nga avokatët e të drejtave të njeriut.

Gjatë gjithë kohës, mijëra vdekje dhe lëndime në luftërat e huaja, triliona dollarët e shpenzuara për ndërtimin e kombit, zemërimi ndaj elitave të Uashingtonit dhe paragjykimi kundër Islamit krijuan një pellg pakënaqësie të pjekur për një demagog. Dhe së bashku erdhi Donald Trump, duke u zotuar se do t’i ndalonte myslimanët të hynin në SHBA dhe duke u mburrur se ishte më i zgjuar se të gjithë gjeneralët që udhëhoqën luftime të mbaruara për vite me radhë.

Plagët politike të viteve të pas 11 shtatorit u ekspozuan sërish ditët e fundit, teksa tërheqja përfundimtare kaotike nga Kabuli solli historinë në rrethin e plotë: Talebanët fondamentalistë – që mirëpritën Al Kaedën – sundojnë përsëri Afganistanin.

Bin Laden – i cili dërgoi rrëmbyes vetëvrasës për të drejtuar avionët e ngarkuar me karburant te ikonat e fuqisë politike, ekonomike dhe ushtarake të SHBA-së – besonte se SHBA ishte e korruptuar, e dobët dhe imorale. Por edhe ai do të befasohej po të vëzhgonte largimin e hidhur të brendshëm që ai ndihmoi të çlironte.

A ia vlente e gjitha kjo ?

Një shëtitje nëpër rrugicat e harlisura, me bar, midis varreve të të vdekurve të Amerikës pas luftës së 11 shtatorit në Seksionin 60 të Varrezave Kombëtare të Arlingtonit – brenda pamjes së shtegut të fluturimit të avionit të rrëmbyer që hyri në Pentagon – shtron një pyetje të tmerrshme: ishte ia vlen lufta kundër terrorit?

Rreshtat e gurëve të varrit të bardhë – disa me simbole si simbole njësie, foto apo edhe shishe birre – përkujtojnë ata që humbën në Irak dhe Afganistan. Mijëra civilë të kapur nga zjarri i dy dekadave të luftës amerikane nuk kanë përmendore në Uashington.

“Askush më 12 shtator 2001, nuk do ta kishte ëndërruar që ne do të kalonim 20 vjet pa një tjetër sulm të madh ndaj Shteteve të Bashkuara”, tha Gates në një ngjarje të Forumit të Sigurisë në Aspen. “Në të njëjtën mënyrë, unë mendoj se kostot e këtyre luftërave në jetë të humbura, në jetë të ndryshuara përgjithmonë nga ana e ushtarakëve tanë dhe shumë civilëve tanë që shërbyen dhe kostoja për vendin në aspektin e thesarit dhe gjithçka tjetër ka qenë. e madhe.”

Në bujë për tërheqjen e keqmenaxhuar nga Afganistani, shpesh harrohej se betejat e para të luftës kundër terrorit patën sukses, pasi SHBA-ja shtypi Al Kaedën – megjithëse bin Laden u arratis nëpër shpellat e Tora Borës.

Përfaqësuesi i SHBA-së, Mike Rogers (R-AL), udhëheqësi republikan i Komitetit të Shërbimeve të Armatosura të Dhomës së Përfaqësuesve, lëshoi një deklaratë pas raportimeve se administrata Biden do të transferojë Mohammed al-Qahtani në Arabinë Saudite.

 “Më 11 shtator 2001 terroristët e Al-Kaedës vranë rreth 3000 njerëz – Mohammed al-Qahtani supozohej të ishte një nga rrëmbyesit e asaj dite. Ai fluturoi në Amerikë për të marrë pjesë në sulm dhe do të kishte pasur sukses, por për agjentët me sy të mprehtë të INS. Udhëheqësi i sulmeve të 11 shtatorit, Mohamed Atta, po priste në parkingun e aeroportit për të marrë al-Qahtanin kur atij iu mohua hyrja në Shtetet e Bashkuara.

“Sipas raporteve të shtypit, administrata Biden-Harris tani planifikon të lirojë al-Qahtanin nga Gjiri i Guantanamos në Arabinë Saudite. Të lëmë të lirë një rrëmbyes të 11 shtatorit është një kapitullim i tmerrshëm i të majtës ekstreme.”

“Duke shkuar në Afganistan për qëllimet e tij të deklaruara në atë kohë ia vlente”, tha ish-sekretari i Sigurisë Kombëtare i Obamës, Jeh Johnson, duke argumentuar në një forum të Qendrës së Politikave Bipartizane se tre administrata kishin degraduar kapacitetin e Al Kaedës për të goditur SHBA-në.

Ndërsa nënvizoi se nuk mund të “ia vlente” kurrë humbja e një djali apo vajze në luftë, Johnson tha: “Padyshim që ishte e kushtueshme. kushton. Ne përfunduam në një vend ku talebanët janë sërish në krye, por shumë kanë ndodhur në atë periudhë 20-vjeçare që mendoj se e kanë bërë atdheun më të sigurt”.