Fondacioni ĂamĂ«ria âHasan Tahsiniâ/
Fondacioni ĂamĂ«ria âHasan Tahsiniâ dhe FNAI – Federata KombĂ«tare e Shoqatave Shqiptare nĂ« Itali, organizuan nĂ« Brescia, Itali, nĂ« datĂ« 26 Tetor, KonferencĂ«n me temĂ«: âĂamĂ«ria nga kujtesa tek e drejta ndĂ«rkombĂ«tareâ.
Mes dhjetra bashkëatdhetarëve, veprimtarëve kombëtarë, përfaqësuesve të njohur të shqiptarëve në Itali dhe në diasporë, referuan ish ambasadorë, studiues dhe shkrimtarë të mirënjohur, si rrallëkush të dimensionuar me jetën e tyre vetiake prej intelektuali tribun në tragjedinë e kombit shqiptar:
Akademik Prof. Dr. Pëllumb Xhufi, ambasador dhe ish-zv. Ministër i Jashtëm, shkrimtari, publicisti dhe ambasadori Luan Rama, Prof. Dr. Marenglen Kasmi, historiani Hajredin Isufi, shkrimtari dhe studiuesi Enver Kushi.
NĂ« fjalĂ«n pĂ«rshĂ«ndetĂ«se tĂ« mirĂ«seardhjes, đđ«đđŹđąđđđ§đđą đą đ đđđ-đ, đđ«đđ§đąđ đđźĂ§đđŁ, tha se nuk ka tĂ« ardhme pa kujtesĂ« dhe drejtĂ«si pa tĂ« vĂ«rtetĂ«n. ĂĂ«shtjet kombĂ«tare janĂ« edhe çështje tĂ« diasporĂ«s. ĂĂ«shtja çame Ă«shtĂ« njĂ« nga faqet mĂ« tĂ« dhimbshme nĂ« historinĂ« tonĂ« kombĂ«tare, pĂ«r fat tĂ« keq ende e pazgjidhuar. Ne si FNAI ndiejmĂ« detyrimin tĂ« japim kontributin tonĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« çështje. Falenderoj Fondacionin ĂamĂ«ria âHasan Tahsiniâ, dhe drejtuesin e saj, zotin Alket Veliu, pĂ«r kĂ«tĂ« bashkĂ«punim dhe pĂ«r misionin e madh dhe tĂ« vĂ«shtirĂ«. Zoti Muçaj, falenderoi pĂ«r pjesĂ«marrjen edhe Konsullin e pĂ«rgjithshĂ«m tĂ« ShqipĂ«risĂ« nĂ« Milano, znj. Anila Pojani, zv. rektorin e universitetit tĂ« Breshias,dhe disa veprimtarĂ« tĂ« njohur kombĂ«tarĂ« dhe aktivistĂ« tĂ« FNAI-t.
đđšđ§đŹđźđ„đ„đ đ đ©Ă«đ«đ đŁđąđđĄđŹđĄđŠđ đ đđĄđȘđąđ©Ă«đ«đąđŹĂ« đ§Ă« đđąđ„đđ§đš, đđ«. đđ§đąđ„đ đđšđŁđđ§đą, tha mes tĂ« tjerash: Jam shumĂ« e nderuar tĂ« marr pjesĂ« nĂ« kĂ«tĂ« konferencĂ«, ku mblidhen pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« dijes dhe diplomacisĂ« shqiptare.Tema e kĂ«saj konference ka domethĂ«nie tĂ« madhe, sepse lidhet me ĂamĂ«rinĂ«. ĂamĂ«ria Ă«shtĂ« pjesĂ« e historisĂ« sonĂ«, qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« trajtim tĂ« thellĂ« dhe profesional. KĂ«to aktivitete kanĂ« rĂ«ndĂ«si sepse nxisin dialogon dhe shkĂ«mbimin e ideve.
đđđźđđąđźđđŹđą đđ«đĂ«đ«đđŹđĄ đđšđŠđđŹđŹđš đ đđ«đ«đđ«đą, bashkĂ«punĂ«tor dhe mik i afĂ«rt me tĂ« ndjerin, etnografin dhe studiuesin e mirĂ«njohur At Antonio Belushi, anĂ«tar i BibliotekĂ«s sĂ« vyer qĂ« ai ka lĂ«nĂ«, e filloi ligjĂ«ratĂ«n e tij me njĂ« sentencĂ« tĂ« njohur: âMĂ« mirĂ« tĂ« dish se tĂ« keshâ. At Antonio Belushi ishte si vĂ«lla me mua. NĂ« librin âArbĂ«rorĂ«t njĂ« popull i padukshĂ«mâ Belushi thotĂ« se ndĂ«r arvanitasit e GreqisĂ« â arbĂ«rorĂ«t, siç ata e quajnĂ« veten â ka hasur nĂ« 900 katunde me origjinĂ« shqiptare. JanĂ« katĂ«r katunde me emigrantĂ« nga ĂamĂ«ria qĂ« jetojnĂ« nĂ« Kalabri. ĂamĂ«rinĂ« na e dha neve Blioteka Bellushi, tha studiuesi arbĂ«resh Tomasso Ferrari.
DĂ«shmitari okular, i mbijetuari i gjenocidit, đĄđąđŹđđšđ«đąđđ§đą đđĄđ đŹđđźđđąđźđđŹđą đđđŁđ«đđđąđ§ đđŹđźđđą tha se âĂĂ«shtja e gjenocidit nuk ishte diçka spontane. ShpĂ«rngulja e popullsisĂ« çame, spastrimi i shqiptarĂ«ve tĂ« ĂamĂ«risĂ« ishte njĂ« platformĂ« politike e qeverisĂ« greke. Qeveria greke synonte qĂ« nĂ« territorin e saj qĂ« fitoi pas vitit 1912-1913 tĂ« mos kishte tĂ« huaj nga feja dhe nga kombĂ«sia dhe deshi tĂ« krijonte njĂ« shtet homogjen. Historia e masakrave greke ndaj popullsisĂ« çame duhet parĂ« nĂ« njĂ« aspekt shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Pyetja e parĂ« qĂ« duhet tĂ« bĂ«jĂ« njĂ« studiues Ă«shtĂ«: pse shqiptarĂ«t e ĂamĂ«risĂ« u masakruan qĂ« nga viti 1913 deri nĂ« vitin 1940 nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«? Duke folur pĂ«r arsyen e armiqĂ«sisĂ« sĂ« grekĂ«ve ndaj çamĂ«ve Isufi tha se shqiptarĂ«t kishin njĂ« kombĂ«si tjetĂ«r, flisnin njĂ« gjuhĂ« tjetĂ«r dhe kishin njĂ« fe tjetĂ«r.
đđ€đđđđŠđąđ€ đđ«đšđ. đđ«. đĂ«đ„đ„đźđŠđ đđĄđźđđą referoi temĂ«n: ĂĂ«shtja çame dhe shteti shqiptar. ĂĂ«shtja çame Ă«shtĂ« çështja qĂ« ka dalĂ« nĂ« krye tĂ« listĂ«s pas zgjidhjes sĂ« çështjes sĂ« KosovĂ«s. ĂshtĂ« ora historike pĂ«r ta kuptuar pĂ«rfundimisht kĂ«tĂ« gjĂ«. Problemi i tĂ«rĂ«rsisĂ« territoriale apo copĂ«timit tĂ« trojeve shqiptare Ă«shtĂ« njĂ« problem i vjetĂ«r. Nga mesi shek. tĂ« XIX vendet fqinje kishin pĂ«rpunuar platformat e tyre nacionaliste pĂ«r shpĂ«rnguljen e shqiptarĂ«ve. Projekti serb âNaçertaniaâ i Ilia Garashaninit dhe âMegali Idejaâ e greke, e Jani Koletit, qĂ« pĂ«rfshinin nĂ« kufijtĂ« e SerbisĂ« dhe GreqisĂ« sĂ« madhe edhe tokat shqiptare. Sipas kĂ«tyre programeve, tokat shqiptare ishin tĂ« destinuara tĂ« ndaheshin mes GreqisĂ« dhe SerbisĂ«. NĂ« vitet â20-â30 nga tribuna e Lidhjes sĂ« Kombeve, shteti shqiptar ngriti vazhdimisht problemin e mbrojtjes sĂ« tĂ« drejtave kombĂ«tare e civile tĂ« minoritetit çam nĂ« Greqi. NĂ«n trysninĂ« shqiptare, edhe pse Kushtetuta greke nuk e njihte ekzistencĂ«n e minoriteteve, Kryeministri Venizellos u detyrua tĂ« krijojĂ« njĂ« organizĂ«m tĂ« veçantĂ«, Komitetin pĂ«r Minoritetet nĂ« varĂ«si tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nga zyra e Kryeministrit, i cili duhej tĂ« ndiqte gjendjen e minoriteteve, e nĂ« kĂ«tĂ« kuadĂ«r edhe tĂ« minoritetit çam nĂ« Greqi. ĂĂ«shtja çame u ndĂ«rkombĂ«tarizua falĂ« qĂ«ndrimit intrazigjent tĂ« qeverisĂ« shqiptare, dhe gjithnjĂ« nĂ«n presionin e saj, qeveria greke u detyrua tĂ« hapĂ« edhe shkollat e para shqipe nĂ« ĂamĂ«ri.
Pas pĂ«rfundimit tĂ« LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore, ShqipĂ«ria ndodhej nĂ« njĂ« pozitĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r shkak tĂ« interesave tĂ« fuqive tĂ« mĂ«dha dhe pretendimeve territoriale tĂ« fqinjĂ«ve tĂ« saj. Reshtimi nĂ« frontin lindor dhe mungesa e marrĂ«dhĂ«nieve me GreqinĂ«, bĂ«ri qĂ« kjo çështje tĂ« mos ishte nĂ« diskutim pĂ«r shumĂ« vite. MarrĂ«dhĂ«niet mes dy vendeve ishin tĂ« tensionuara pĂ«r shumĂ« kohĂ« dhe kjo çështje u pĂ«rdor politikisht. Me gjithĂ« vendosjen e marrĂ«dhĂ«nieve diplomatike mes dy vendeve nĂ« 1970, pala greke evitoi kontaktet politike mes dy palĂ«ve. âĂĂ«shtja çame si çështje tĂ« tjera me GreqinĂ«, si ai i ligjit tĂ« luftĂ«s, i njohjes sĂ« kufirit, i kthimit tĂ« pronave qytetarĂ«ve shqiptarĂ« i bllokuar me ligjin e 1940-Ă«s, mbetĂ«n tĂ« gjitha çështje tĂ« patrajtuara me liderĂ«t e AthinĂ«sâ.
Kushtet pas vitit 1990 kanĂ« ndryshuar – vijoi historiani. Krijimi i shoqatĂ«s ĂamĂ«ria solli njĂ« sensibilizim tĂ« opinionit shqiptar dhe presion pozitiv mbi qeverinĂ«. Kur qeveritĂ« shqiptare janĂ« nĂ« aksion realizohen edhe gjĂ«ra. Nuk Ă«shtĂ« e lehtĂ« edhe pĂ«r AthinĂ«n zyrtare tĂ« mbrojĂ« tezĂ«n e saj pĂ«r ĂĂ«shtjen çame, siç e sheh ajo, apo tĂ« mohojĂ« Ligjin e luftĂ«s. Duke njohur ShqipĂ«rinĂ« si vend me tĂ« cilin Ă«shtĂ« nĂ« gjendje lufte, ajo nuk njeh as kufijtĂ« e ShqipĂ«risĂ«. Problemet ngelen tĂ« ngrira.
Pas hyrjes së Shqipërisë në BE, kur edhe BE do bëjë reformën e saj dhe të krijohen kushte barazie reale mes Shqipërisë dhe Greqisë, atëhere çështja çame do të ketë perspektivë zgjidhjeje të sigurtë.
đđĄđ€đ«đąđŠđđđ«đą đđĄđ đŹđđźđđąđźđđŹđą đđ§đŻđđ« đđźđŹđĄđą tha se âPopujt kanĂ« kodet e tyre tĂ« mirĂ«kuptimit. ĂamĂ«t dhe grekĂ«t, apo dhe vllehĂ«t, qĂ« kanĂ« jetuar nĂ« Epir, kanĂ« ditur qĂ« pĂ«rtej ndasive tĂ« propoganduara nga mendje tĂ« çoroditura, tĂ« shkonin mirĂ« me njeri-tjetrin. Historiani i njohur Hajredin Isufi, Ă«shtĂ« marrĂ« gjerĂ«sisht me kĂ«tĂ« temĂ«, pra tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve te mira mes çamĂ«ve, grekĂ«ve dhe vllehĂ«ve nĂ« ĂamĂ«ri. Ka ardhur koha, qĂ« tâi ringjallim kĂ«to marrĂ«dhĂ«nie, sepse jetojmĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« tjetĂ«r, ku miqĂ«sitĂ« dhe jo armiqĂ«sitĂ«, lidhjet dhe jo muret ndarĂ«se, janĂ« ato qĂ« na bashkojnĂ«.
đđŠđđđŹđđđšđ«đą, đŹđđźđđąđźđđŹđą đđĄđ đŹđĄđ€đ«đąđŠđđđ«đą đđźđđ§ đđđŠđ trajtoi temĂ«n âHistoria e ĂamĂ«risĂ« nuk mund tĂ« zhbehet nga tentativat negativiste tĂ« greqisĂ« sĂ« sotmeâ. Edhe kur historitĂ« janĂ« shkruar nga kronistĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, kjo lloj historie kthehet nĂ« njĂ« makth tĂ« vĂ«rtetĂ« pĂ«r politikanĂ«t, tha zoti Rama. ShumĂ« krime janĂ« kryer ndaj shqiptarĂ«ve tĂ« ĂamĂ«risĂ«, shumĂ« kĂ«rkesa i janĂ« bĂ«rĂ« qeversiĂ« greke tĂ« kĂ«rkojĂ« falje, por Greqia vazhdon tĂ« kĂ«mbĂ«ngulĂ« nĂ« negacionin e saj. NegacionizĂ«m do tĂ« thotĂ« tĂ« mohosh njĂ« realitet historik. Greqia nĂ« rastin e ĂamĂ«risĂ« nuk ka zbatuar asnjĂ« detyrim ndaj konventave kundĂ«r gjenocidit. ĂshtĂ« pikĂ«risht kjo shkelje flagrante e ligjeve dhe konventave ndĂ«rkombĂ«tare qĂ« Greqia raciste bĂ«n presion ndaj shtetit shqiptar, me vend e pa vend, me tĂ« gjitha format dhe mĂ«nyrat, tâi shmanget detyrimeve strikte ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r krimin e gjenocidit.
Shembulli i GreqisĂ« âdemokratike Ă«shtĂ« mĂ«se i turpshĂ«m. Si mund tĂ« fshish nga tekstet historike fjalĂ«n âçamâ e âĂamĂ«riâ? Edhe ShqipĂ«ria, pĂ«rmes presioneve tĂ« ndryshme nga Greqia, arriti ta zhdukĂ« emrin âĂamĂ«riâ nga kurrikulat shkollore. Historia nuk mund tĂ« diktohet. Ajo duhet tĂ« udhĂ«hiqet nga konceptet moderne. Historia nuk shkruhet me urdhĂ«r.
GjatĂ« 80 viteve tĂ« fundit qeveria greke ka vĂ«nĂ« nĂ« zbatim njĂ« plan pĂ«r tĂ« ndryshuar emrat e fshatrave çamĂ«, tha mĂ« tej ambasadori Rama. Toponimia ka rĂ«nĂ« kĂ«shtu pre e nacionalizmit. EmĂ«rtimi i vendeve Ă«shtĂ« njĂ« proces historik, ato kanĂ« ndryshuar vetĂ«m nĂ« kohĂ« luftrash. Ky Ă«shtĂ« tregues i luftrave. NjĂ« vend demokratik nuk mund tĂ« ndryshojĂ« toponimet pĂ«r tâi pĂ«rdorur mĂ« pas ato si prova historikeâ.
đđ«đšđ. đđ«. đđđ«đąđ§đ đ„đđ§ đđđŹđŠđą mbajti kumtesĂ«n: BashkĂ«punimi i gjenerali grek Zervas me gjermanĂ«t gjatĂ« luftĂ«s sĂ« dytĂ« botĂ«rore. Napoleon Zervas-i, âarkitektiâ i spastrimit etnik tĂ« popullsisĂ« çame dhe organizatori i gjenocidit ndaj popullsisĂ« shqiptare nĂ« ĂamĂ«ri, do tĂ« rrekej tĂ« justifikonte veprimet e tij kriminale me argumentin se âgjatĂ« luftĂ«s çamĂ«t kishin bashkĂ«punuar me gjermanĂ«tâ. Edhe njĂ« pjesĂ« e mirĂ« e historianĂ«ve grekĂ« pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore kanĂ« mbajtur tĂ« njĂ«jtin qĂ«ndrim. Kjo gjĂ« nuk Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«. NdonjĂ« bashkĂ«punim sporadik me gjermanĂ«t nuk pĂ«rfaqĂ«son gjithĂ« shqiptarĂ«t e ĂamĂ«risĂ« dhe sikurse do tĂ« shohim mĂ« poshtĂ«, Zervas-i ishte vetĂ« njĂ« nga bashkĂ«punĂ«torĂ«t mĂ« tĂ« ngushtĂ« tĂ« gjermanĂ«ve.
Bashkëpunimi i Zervas-it me gjermanët është i dokumentuar më së miri në Arkivin Ushtarak të Freiburgut. Po ashtu, ky bashkëpunim është shprehur qartë edhe në studime të historisë ushtarake gjermane.
đđ«đđŁđđźđđŹđą đą đ đšđ§đđđđąđšđ§đąđ ĂđđŠĂ«đ«đąđ âđđđŹđđ§ đđđĄđŹđąđ§đąâ, đđ„đ€đđ đđđ„đąđź, falenderoi presidentin e FNAI, Granit Muçaj dhe stafin e ti, pĂ«r rolin e jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« aktivitet, duke i dhĂ«nĂ« njĂ« pllakatĂ« mirĂ«njohjeje dhe nderimi âpĂ«r promovimin dhe ruajtjen e vlerave kombĂ«tare nĂ« Italiâ. Gjithashtu zoti Veliu falenderoi me radhĂ« studiuesit e shquar tĂ« panelit: prof PĂ«llĂ«mb Xhufin, si njĂ« zĂ« i fuqishĂ«m pa kompromis dhe mbĂ«shtetĂ«s i hershĂ«m i çështjes çame, prof. Maringlen Kasmin, pĂ«r studimin mbi kriminelin Zervas dhe kĂ«rkimin nĂ« arkiva, amabasador Luan RamĂ«n, i cili na ka dhuruar edhe emocione tĂ« tjera pĂ«rmes veprave si âOde pĂ«r tempujt qĂ« nuk u harruanâ, historianin Hajredin Isufi, studiues dhe aktivist qĂ« nuk ka pushuar kurrĂ« pĂ«r studimet çame, por edhe njĂ« dĂ«shmitar okular dhe njohĂ«s i mirĂ« i çështjes, studiuesin dhe shkrimtarin Enver Kushi, zĂ« i fuqishĂ«m qĂ« nĂ« ditĂ«t e para tĂ« krijimit tĂ« shoqatĂ«s ĂamĂ«ria, njohĂ«s i thellĂ« i kulturĂ«s Ăame dhe muzeolog, studiuesin arbĂ«resh Tomasso Ferrari, i cili dhuroi njĂ« emocion tĂ« vecantĂ«, me gjuhĂ«n aq e ngjashme me ĂamĂ«rishten.
Kjo KonferencĂ«, tha zoti Veliu, hodhi dritĂ« mbi çështjen çame dhe Rezoluta tregon se vazhdon tradita e rezolutave, siç ndodhi nĂ« vitin 1924, kur çamĂ«t iu drejtuan Lidhjes sĂ« Kombeve kundĂ«r anadallaisĂ« kur, dashakeqĂ«sisht, pala greke donte tĂ« ngatĂ«rronte popullsinĂ« myslimane çame duke e konsideruar turke. Lidhja e Kombeve njohu faktin qĂ« nĂ« Epirin e Jugut (ĂamĂ«ri) jetonte njĂ« popullsis autoktone shqiptare.
Komiteti Antifashist Ăam, nĂ« vitin 1946, gjithashtu iu drejtua me njĂ« Memorandum Lidhjes sĂ« Kombeve, ku kĂ«rkuan tre gjĂ«ra qĂ« kĂ«rkohen edhe sot: E drejta pĂ«r tâu riatdhesuar, kthimi i pronave dhe ndĂ«shkimi i masakrave. Siç dĂ«shmojnĂ« vetĂ« dokumentet e shtetit dhe tĂ« DrejtĂ«sisĂ« greke çamĂ«t jo vetĂ«m nuk janĂ« fajtorĂ«, por po vazhdon gjenocidi edhe sot nĂ«pĂ«rmjet mohimit tĂ« kthimit nĂ« shtĂ«pitĂ«, pronat, varrezat dhe trojet e tyre mijĂ«vjeçare. Ka njĂ« pĂ«rgjigje: Shteti shqiptar nuk po bĂ«n detyrĂ«n e vet, nuk e ka nĂ« axhendĂ«n e punĂ«s sĂ« tij zgjidhjen e ĂĂ«shtjes Ăame si problem i Mbrojtjes sĂ« tĂ« Drejtave tĂ« Njeriut dhe si Minoritet KombĂ«tar Shqiptar nĂ« trojet e veta nĂ« ĂamĂ«ri.
NĂ« fillim tĂ« vitit 2003 zĂ«ri ĂamĂ«risĂ« u dĂ«gjua nĂ« Parlamentin Evropian, tha mĂ« tej zoti Veliu. I fundit nĂ« radhĂ« mund tĂ« konsiderohet edhe memorandumi qĂ« 6 eurodeputetĂ« tĂ« Parlamentit Europian i dĂ«rguan komisionerit pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet me jashtĂ«, Kris Patten, i titulluar “Dhunim i tĂ« drejtave tĂ« pakicĂ«s çame nĂ« Greqi”. EurodeputetĂ«t Panela, Dypyi, Turko, Kapato, Del’Alba dhe Dela Vedova theksojnĂ« se nĂ« qershor tĂ« 1944-Ă«s, 44 000 shqiptarĂ« tĂ« besimit musliman, u dĂ«buan me forcĂ« nga tokat e tyre nĂ« ĂamĂ«ri, me akuzĂ«n se kishin bashkĂ«punuar me pushtuesit italianĂ« dhe gjermanĂ«. Ky dĂ«bim shĂ«non edhe epilogun e genocidit tĂ« kĂ«saj popullsie, tĂ« cilĂ«s, pĂ«r mĂ« shumĂ«, iu konfiskua gjithĂ« pasuria, duke pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu trojet e shtĂ«pive, tokat bujqĂ«sore, bagĂ«titĂ« etj. ĂamĂ«t nĂ« Greqi duhet tĂ« gĂ«zojnĂ« po ato tĂ« drejta, qĂ« gĂ«zon edhe pakica greke nĂ« ShqipĂ«ri – ishte kĂ«shilla qĂ« grupi i parlamentarĂ«ve europianĂ« i propozuan komisionerit tĂ« Bashkimit Europian, pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet me jashtĂ«, Kris Patten.
JanĂ« krijuar disa precedentĂ« nĂ« GjykatĂ«n Evropiane tĂ« tĂ« Drejtave tĂ« Njeriut, por pĂ«r shqiptarĂ«t e ĂamĂ«risĂ« nuk ka funksionuar asnjĂ«herĂ« E drejta pĂ«r tâu kthyer nĂ« shtĂ«pi, tha zoti Veliu. DrejtĂ«sia evropiane duhet tĂ« jetĂ« e njĂ«jtĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ«. Ne shqiptarĂ«t e ĂamĂ«risĂ« kĂ«rkojmĂ« qĂ« tĂ« njihet e drejta dhe tĂ« kthehet dinjiteti i munguar.
Fondacioni ĂamĂ«ria âHasan Tahsiniâ po pĂ«rgatit njĂ« dosje voluminoze me tĂ« gjitha dĂ«shmitĂ« pĂ«r krimet e kryera dhe tĂ« pandĂ«shkuara kurrĂ«, njĂ« punĂ« e madhe pĂ«r dukumentimin e tragjedisĂ«. Ne do ta çojmĂ« pĂ«rpara kĂ«tĂ« betejĂ« paqĂ«sore deri nĂ« rikthim.
đđđźđđąđźđđŹđŁđ đđ«đ§đđ„đ đđđđšđŻđąđđ€đ lexoi RezolutĂ«n e kĂ«saj konfernce pĂ«r çështje çame, e cila u firmos nga pjesĂ«marrĂ«sit nĂ« kĂ«tĂ« KonferencĂ«.
Rezoluta, duke u bazuar nĂ« Deklaratat Solemne, Aktet, Protokollet dhe Konventat e njohura, thekson nevojĂ«n e njohjes ndĂ«rkombĂ«tare dhe zgjidhjes sĂ« problemit çam, duke i bĂ«rĂ« thirrje OKB-sĂ«, Bashkimit Europian, KĂ«shillit tĂ« EuropĂ«s, OSBE-sĂ«, qeverive dhe institucioneve tĂ« DrejtĂ«sisĂ« Europiane dhe BotĂ«rore, tĂ« mos lejojnĂ« GreqinĂ« tâi shmanget detyrimeve strikte ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r krimin e gjenocidit dhe tĂ« gjejnĂ« njĂ« zgjidhje tĂ« shpejtĂ«, qoftĂ« nĂ« aspektin teknik, qoftĂ« nĂ« atĂ« juridik, duke u mundĂ«suar shqipĂ«tarĂ«ve tĂ« ĂamĂ«risĂ« kthimin nĂ« shtĂ«pitĂ«, pronat, varrezat dhe trojet e tyre mijĂ«vjeçare. Gjithashtu kjo RezolutĂ« kĂ«rkon nga shteti shqiptar qĂ« çështja çame tĂ« futet nĂ« agjendĂ«n e bisedimeve me palĂ«n greke, pĂ«r tĂ« hapur njĂ« kapitull tĂ« ri nĂ« marrĂ«dhĂ«niet mes dy vendeve fqinje, dhe ngritjen e njĂ« zyre shtetĂ«rore pĂ«r çështje çame. NdĂ«rsa nga shteti grek kĂ«rkon tĂ« njohĂ« zyrtarisht dĂ«bimin e shqiptarĂ«ve tĂ« ĂamĂ«risĂ«, njĂ« ndjesĂ« zyrtare pĂ«r krimet e kryera, si dhe riatdhesim dhe rikthim tĂ« tĂ« gjitha tĂ« drejtave pronĂ«sore dhe qytetare.
Në konferencë, të moderuar nga Dava Gjoka, ndihmuar nga Petrit Aliaj, Ndue Shabaku, Monda Mara etj. përshëndetën edhe veprimtarë nga diaspora dhe trojet etnike.