(đđŠÌđŽđȘđźđŠ đŽđ©đ”đŠđ”đąđłđȘđŠ đ„đ©đŠ đŹđŠÌđŽđ©đȘđđđą đ±đŠÌđł đąđ”đą đČđŠÌ đąđŽđ±đȘđłđ°đ«đŻđŠÌ đ”đŠÌ đšđąđłđ°đ«đŻđŠÌ đŻđŠÌ đ±đ°đđȘđ”đȘđŹđŠÌ)
Nga Dr. Bledar Kurti
John F. Kennedy, Presidenti i 35-të i SHBA, lindi në këtë ditë, më 29 maj, 1917 dhe u nda nga jeta prej një atentati, në mënyrë tragjike, më 22 nëntor, 1963.
Kennedy, Presidenti i 35-të i SHBA, njihet edhe si Presidenti i një mijë ditëve, për shkak se qëndroi në detyrë vetëm tri vite. Një prej figurave më të dashura të popullit amerikan. President Kennedy, solli risi jo vetëm në krijimin e imazhit publik, në drejtimin e SHBA, por edhe ka frymëzuar deri në ditët tona çdo politikan apo individ me aspirata për poste të larta drejtuese. Dhe përveç imazhit të ri që shpalosi, ai tregoi edhe esencën e tij prej lideri në momentet më kyçe e vendimtare të historisë së Amerikës dhe mbarë botës.
Shpeshherë shtrohet pyetja se, përtej performancës dhe imazhit, cila është esenca e një shtetari? Padyshim, përgjigja është zgjidhja e krizave. Vetëm duke menaxhuar situatat dhe duke zgjidhur konfliktet brenda apo jashtë vendit një njeri meriton të quhet shtetar dhe lider.
Revolucioni qĂ« bĂ«ri Kennedy nĂ« marrĂ«dhĂ«niet me publikun (Public Relations) nisi qĂ« me rrugĂ«timin e tij pĂ«r tâu bĂ«rĂ« President por edhe me menaxhimin e situatave teksa drejtonte vendin i ulur nĂ« ZyrĂ«n Ovale tĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«.
NjĂ« njeri me plot disavantazhe fizike e personale, Kennedy arriti ti kthejĂ« ato nĂ« pikat e tij mĂ« tĂ« forta. Kennedy ishte i pari ndĂ«r kandidatĂ«t presidencial tĂ« vetĂ«-zgjedhur. Ai nuk priti pĂ«r rradhĂ«n e tij sepse ndoshta ajo kurrĂ« nuk do vinte. Konventat tradicionale kombĂ«tare, dhe pĂ«lqimi nga figurat e vjetra partiake nuk mund tĂ« arriheshin lehtĂ«, pĂ«r shkak tĂ« moshĂ«s sĂ« tij tĂ« re. E pĂ«rveç moshĂ«s, njĂ« disavantazh tjetĂ«r ishte besimi fetar tĂ« cilit ai i pĂ«rkiste. Kennedy ishte katolik dhe Amerika nuk kishte patur president katolik mĂ« parĂ«. Ai ishte i ri, vetĂ«m 43 vjeç, beqar, pa jetĂ«shkrim tĂ« shquar, por vetĂ«m me dĂ«shirĂ«n pĂ«r tâu bĂ«rĂ« President. Prandaj, Kennedy institucionalizoi sharmin e tij dhe e shpalli veten si zgjedhja e duhur pĂ«r popullin dhe fitoi postin e drejtuesit tĂ« shtetit mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« botĂ«.
Edhe më sot, opinioni publik amerikan e konsideron Kennedy-n si shpëtimtar dhe si hero, sepse ishte ai që shmangu Luftën e Tretë Botërore gjatë Krizës së Raketave në Kubë, në vitin 1962, dhe se ishte ai që i dha një prestigj dhe imazh të ri ofiqit të Presidentit të SHBA.
John Kennedy tashmĂ« Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« âmitâ. Ai ka hyrĂ« nĂ« historinĂ« e Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s, dhe madje nĂ« historinĂ« botĂ«rore, si njĂ« nga presidentĂ«t mĂ« tĂ« shquar tĂ« AmerikĂ«s dhe njĂ« udhĂ«heqĂ«s i madh.
PĂ«rpara se tĂ« bĂ«hej president, Kennedy kreu njĂ« fushatĂ« presedenciale moderne e cila prej mĂ« shumĂ« se gjashtĂ«dhjetĂ« vitesh la precedentĂ« nĂ« fushatat e presidentĂ«ve dhe lidĂ«rve tĂ« ardhshĂ«m. Sekreti i fushatĂ«s ishte âimazhi.â Dhe si mund tĂ« pĂ«rcillej ky imazh nĂ« zemrat amerikane? Televizioni.
Në fushatën presidenciale të vitit 1960, Kennedy (demokrat) kandidonte për postin e Presidentit kundër Zv/Presidentit të kohës Richard Nixon (republikan). Edhe Nixon kishte moshë të re, 47 vjeç, veteran lufte, megjithatë Kennedy arriti fitoren më të ngushtë në historinë e zgjedhjeve presidenciale Amerikane. Debati televiziv midis dy kandidatëve, i pari i këtij lloji, u fitua nga Kennedy i cili i veshur me kostum të zi dallonte prej kundërshtarit të tij. Ai dukej i qetë dhe në kontroll. Nixon refuzoi të bënte grimin, ai dukej i tensionuar dhe kostumi i tij gri nuk dallonte nga sfondi, Zv/President prej tetë vitesh, Nixon dukej më pak presidencial sesa Kennedy. Rëndësia e imazhit u vërtetua kur sondazhet treguan se ata që e kishin ndjekur debatin Kennedy-Nixon në televizon shpallnin Kennedy-n fitues ndërsa ata që e kishin ndjekur në radio vlerësonin Nixon.
Gjatë kësaj fushate, Kennedy revolucionoi konceptin e fushatës presidenciale. Fushata e tij siguron edhe sot një formulë suksesi për këdo që kërkon të ngjisë shkallët e pushtetit. Pjesë e kësaj formule ishte demonstrimi i madhështisë së tij duke e përfshirë veten në rankun e George Washington, Abraham Lincoln, dhe F.D. Roosevelt. Si edhe imitoi gjestet e Winston Churchill dhe Evangjelistit Billy Graham.
Kennedy e kuptoi se për të fituar nuk ishte e nevojshme të merrej me politika kontroverse. Ai nisi të reflektonte te populli atë imazh që i nevojitej popullit. Qëllimi i Kennedy ishte pragmatic dhe siguronte vota. Ai kuptoi se votuesi kërkonte një lider me personalitet të frotë dhe jo politika abstrakte. Këtë shembull ndoqën edhe shumë politikanë të tjerë të së ardhmes.
Kennedy bëri më shumë takime dhe shtrëngoi më shumë duar sesa oponenti i tij. Shtrëngoi me mijëra duar dhe buzëqeshte çdo sekond. Fjalimet e tij e mahnisnin turmën pasi ishin kryesisht fjalime me karakter frymëzues. Simpatia për të shtohej dhe shpresa që ai ofronte i jepte zemër rinisë amerikane.
Në vitet 60-të, Televizioni ishte kulmimi i teknologjisë. Kennedy e shfrytëzoi këtë mundësi dhe arriti të depërtonte në miliona familje. Ai e kuptoi që publiku kërkonte një hero, ndaj ai preku zemrat e tyre me fjalime madhështore, shtrëngimet e ngrohta të duarve, buzëqeshjet e tij të ëmbla dhe sharmin e tij.
NĂ« vitin 1956 Kennedy shkruajti njĂ« libĂ«r me titullin âProfiles in Courageâ (Profile tĂ« Kurajos) pĂ«r tĂ« shpalosur aftĂ«sinĂ« e tij intelektuale. Libri u bĂ« bestseller dhe fitoi çmimin Pulitzer.
Kujtimet e LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore dhe ato tĂ« LuftĂ«s sĂ« KoresĂ« ishte akoma tĂ« freskĂ«ta nĂ« mendjet e amerikanĂ«ve, ndaj vendi kĂ«rkonte edhe njĂ« hero lufte. Kennedy kishte shĂ«rbyer nĂ« marinĂ« gjatĂ« lufĂ«s e nĂ« njĂ« moment beteje me njĂ« anije japoneze, mĂ« 1 gusht tĂ« vitit 1943, ai shpĂ«toi jetĂ«n e shokĂ«ve tĂ« tij, dhe sigurisht, kjo i shtoi pikĂ« nĂ« garĂ«n e tij presidenciale, dhe anija nĂ« tĂ« cilĂ«n ai shĂ«rbeu, PT 109, u bĂ« lodĂ«r pĂ«r fĂ«mijĂ«t, tĂ« cilĂ«t luanin me to dhe kĂ«ndonin âKennedy ĂshtĂ« Heroâ.
GjatĂ« fushatave tĂ« sotme, shihet se si kĂ«ngĂ«tarĂ« tĂ« njohur mbĂ«shtesin kandidatĂ« ose parti politike. Kjo nisi me Kennedy, i cili mori mĂ« tĂ« mirin e tĂ« gjithĂ« kohĂ«rave, Frank Sinatra, qĂ« me zĂ«rin e tij tĂ« magjishĂ«m kĂ«ndonte âVote for Kennedyâ (voto pĂ«r Kennedy.)
Kennedy shfaqej me pamjen e një atleti, por përtej imazhit të një njeriu sportiv, energjik, vigoroz, fshihej një njeri me një shëndet të dobët. Ai vuante nga sëmundja Adison. Ai gjithashtu kishte probleme me shpinën të cilën e justifikonte si pasojë e lëndimit gjatë viteve në luftë. Ai nuk i shfaqte në publik patericat dhe operacionet që bënte për shkak të përkeqësimit të sëmundjes së tij. Regjimi i tij ditor përfshinte 11 ilaçe të ndryshme dhe shpeshherë kalonte me javë të tëra në regjim shtrati. Megjithatë, vendosmëria e Kennedy për Shtëpinë e Bardhë rezultoi me sukses. Imazhi i tij i merituar u mirëprit prej publikut dhe John F. Kennedy u bë Presidenti i 35-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Presidenca e tij ishte e shkurtër por ajo ndodhi gjatë një atmosfere të ashpër të Luftës së Ftohtë. Kennedy do i duhej të përballej ushtarakisht dhe politikisht me kundërshtarët e botës së lirë, me diktatorët komunistë. Përplasja e tij e parë ushtarake ishte me liderin komunist kubanez, Fidel Kastro.
Vetëm tre muaj në detyrë, më 14 prill 1961, pa mbaruar ende muaji i mjaltit presidencial, Kennedy dha urdhër e tetë avionë luftarak B-26 bombarduan bazat ajrore kubaneze. Tri ditë pas sulmeve ajrore, më 17 Prill, 1961, një brigadë prej 1400 emigrantësh kubanezë të stërvitur nga CIA, u nisën për zbarkim në Plazhin e Derrave, në Kubë. Operacioni rezultoi në probleme madhore ndaj Kennedy kërkoi dorëheqjen e Drejtorit të CIA-s, Allan Dulles.
Një nga tensionet e tjera ishte Berlini. Më 13 gusht 1961, Bashkimi Sovietik nisi të ndërtojë një mur ndarës në Berlin, për të ndalur influencën perëndimore dhe për të kontrolluar rreptësisht gjermano-Lindorët. Ky veprim i menjëhershëm i sovietikëve tronditi mbarë botën. Më 26 qershor 1963, President Kennedy vizitoi Berlinin. I prekur dhe i mallëngjyer prej mikpritjes së berlinasve ai e flaku tutje fjalimin e parapërgatitur dhe nisi të improvizonte duke dhënë një fjalim të sinqertë dhe të paharrueshëm për berlinasit e mbarë botën.
âđŸđ đ âđąđđÌ đđđđđÌđ§ đ đđĄ đđÌ đđđĄđÌ đđÌ đŁđÌđđĄđđĄ đđąđ đ đđąđđĄđđđđÌ, đđ đ đĄâđđđÌ đđÌ đ âđ đđąđđĄđđđđÌ, đ đ đđđđ đÌđ âđĄđÌ đđđđŠđ âđđđ đđđđđ đđđĄđÌđ đ đÌ đđđđÌ đâđ đđđĄđÌđ đđđđąđđđ đĄđ.
đżđ đĄđÌ đŁđđđđÌ đđÌ đ”đđđđđ!
đŸđ đđđ đ đđÌ đĄâđđđÌ đ đ đđđđąđđđ§đđ đÌđ âđĄđÌ đđđđđđ đ đ đÌ đđđâđđđ .
đżđ đĄđÌ đŁđđđđÌ đđÌ đ”đđđđđ!
đŸđ đđđ đ đđÌ đžđąđđđđÌ đâđ đđąđđ đđÌ đĄâđđđÌ đ đ đđ đđąđđ đĄđÌ đđđ âđđÌđđąđđđđđÌ đđ đđđđąđđđ đĄđÌđĄ.
đżđ đĄđÌ đŁđđđđÌ đđÌ đ”đđđđđ!
đđđđđ đđ đđâđ đđđ đ đĄđÌ đĄđđđđÌ đđÌ đĄâđđđÌ đ đ đ đđđđÌ đđÌ đđđđąđđđ§đđ đÌđ âđĄđÌ đđđÌ đ đđ đĄđđ đ đđđđÌ đđđ đđÌ đđ đđđđđ đĄđÌ đđđđđđđÌ đđđđđđđ đđđđđđđđ.
đżđđ đ đ đđ đđđâ đ”đđđđđ đđđđđđ!
đżđ đĄđÌ đŁđđđđÌ đđÌ đ”đđđđđ!â
Në ato momente berlinasit e ekzaltuar ishin gati ta shembnin murin me duar nëse Kennedy do ia kishte kërkuar ta bënin atë gjë. U deshën dekada që ai mur të rrëzohej dhe që Berlini lindor dhe ai perëndimor të bashkoheshin.
Për gjysëm shekulli, fill pas Luftës së Dytë Botërore, bota jetoi në ankthin e Luftës së Ftohtë. Ajo luftë pati shumë momente shqetësuese për paqen në botë. Gara nukleare, sfera e influencës, dhe beteja e spiunazhit ishin qëllimet parësore të kësaj periudhe, megjithatë pati një moment kur frika e të gjithë frikave pothuajse u bë realitet. Në tetor të vitit 1962, foto të bëra prej avionëve spiunë amerikanë treguan baza ushtarake ruse në Kubë, të pajisura me raketa nukleare të afta për të sulmuar territorin e Shteteve të Bashkuara.
Liderët e ushtrisë kërkonin të sulmonin menjëherë, por Kennedy qëndroi i qetë dhe gjakftohtë. Ai urdhëroi një bllokadë detare për të ndaluar raketat e tjera ruse që mund të hynin në Kubë dhe deklaroi se SHBA do i çarmatoste me forcë raketat ruse në Kubë.
Situata dukej e rëndë. Bota mbajti frymës e saj. Avionët ameritan B-52 të armatosur me raketa nukleare u ngritën në ajër në gatishmëri të plotë. 250 000 trupa ushtarake u vendosën në Florida gati për të pushtuar Kubën. Krushçovi i dërgoi telegram Kennedy-t se do i tërhiqte raketat nëse Shtetet e Bashkuara nuk do e pushtonin Kubën. Ndërsa presidenti Amerikan po i përgjigjej pozitivisht, mbërrin një telegram tjetër nga Krushçovi duke kërkuar se Shtetet e Bashkuara duhet të tërhiqnin raketat e tyre nga bazat amerikane në Turqi.
Disa orë më pas këtij komunikimi. Një avion amerikan U-2, u qëllua dhe u rrëzua në Kubë. Ato ishin orët më të errta të krizës. Konflikte të tilla të ashpra e forcojnë apo e shkatërrojnë një administratë. Administrata Kennedy u forcua dhe aftësitë e lidershipit të tij u vunë më në pah gjatë asaj krize.
Diplomacia dhe vendosmëria e Kennedy shpëtoi Amerikën dhe të gjithë botën nga shkatërrimi nuklear. Pas asaj krize, miti Kennedy nisi të rritej, megjithatë një ngjarje tjetër, kësaj here tejet e dhimbshme për kombin amerikan, do e bënte atë mit të përjetshëm.
Më 22 nëntor, 1963, gjatë një vizite në Dallas, Texas, Presidenti Kennedy u qëllua për vdekje. Ai ishte ulur në sendiljen e pasme të një limuzine të hapur. Në krah kishte Zonjën e Parë, ndërsa para tij Guvernatorin e Texas-it.
Ajo ngjarje pikĂ«lluese tronditi AmerikĂ«n e mbarĂ« opinionin publik botĂ«ror. Presidenti u vra. Amerika ishte nĂ« lot. I dyshuari pĂ«r atĂ« atentat ishte Lee Harvey Oswald por vrasja e Kennedy-t ka mbetur enigmĂ«. Sa mĂ« shumĂ« Ă«shtĂ« shtuar kjo enigmĂ« aq mĂ« shumĂ« âmiti Kennedyâ Ă«shtĂ« rritur.
Vitet 60-të ishin të vështira e të mbushura plot sfida, por SHBA doli triumfuese dhe shoqëria amerikane mbrojti denjësisht vlerat e saj, dhe lidershipi i Kennedy ishte simbol i një Amerike progresiste e të përkushtuar ndaj demokracisë dhe lirisë.
Nga njĂ« senator i ri me plot vizion, John F. Kennedy revolucionoi marrĂ«dhĂ«niet me publikun, modernizoi fushatĂ«n presidenciale, dhe nĂ« çaste kritike nxorri AmerikĂ«n dhe botĂ«n nga njĂ« katastrofĂ« shkatĂ«rruese tĂ« pakthyeshme. Sot, Kennedy mbetet njĂ« âmitâ dhe ata pak shtetarĂ« qĂ« e meritojnĂ« kĂ«tĂ« vlerĂ«sim kanĂ« kaluar pĂ«rmes shumĂ« sprovash tĂ« jashtĂ«zakonshme, pĂ«r kĂ«tĂ« arsye John F. Kennedy e meriton tĂ« gdhendet nĂ« histori, jo vetĂ«m si njĂ« prej presidentĂ«ve mĂ« tĂ« shquar amerikanĂ«, por si njĂ« shtetar i vĂ«rtetĂ« nĂ« mbarĂ« botĂ«n.
âMos pyet se çfarĂ« mund tĂ« bĂ«jĂ« atdheu yt pĂ«r ty, por çfarĂ« mund tĂ« bĂ«sh ti pĂ«r atdheun tĂ«nd,â ishin fjalĂ«t e Kennedy, tĂ« cilat iu adresuan popullit amerikan, por mbeten njĂ« frymĂ«zim e thirrje pĂ«r çdo qytetar tĂ« botĂ«s.