𝗔𝗹𝗳𝗮𝗯𝗲𝘁𝗶 𝗺𝗲̈ 𝗶 𝘃𝗷𝗲𝘁𝗲̈𝗿 𝗼𝗿𝗶𝗴𝗷𝗶𝗻𝗮𝗹 𝗶 𝘀𝗵𝗾𝗶𝗽𝗲𝘀: 𝗻𝗲̈ 𝗱𝗿𝗶𝘁𝗲̈𝗻 𝗲 𝗻𝗷𝗲̈ 𝗯𝘂𝗿𝗶𝗺𝗶 𝘁𝗲̈ 𝗿𝗶

Yll Rugova/

Alfabetet origjinale të gjuhës shqipe, megjithëse përfaqësojnë një fenomen të veçantë për kulturën shqiptare, janë pak të njohura në qarqet shkencore. Deri më tash, vetëm kalimthi është folur për origjinën e këtij fenomeni. Bazuar nga një burim i hershëm, është mëtuar në vazhdimësi se alfabeti më i vjetër origjinal i shqipes vjen nga viti 1761, kur murgu tipograf Gregori i Durrësit e kishte shpikur një origjinal për gjuhën shqipe, dhe me të e kishte përkthyer praktikisht gjithë Biblën (të dy dhjatat), që do të përbënte edhe përkthimin më të hershëm të këtij libri në shqip. Një burim i ri, që ka dalë në sipërfaqe vetëm në dekadën e fundit, sjellë në vëmendje një skenar të ri sa i përket alfabeteve origjinale të shqipes, duke e përthelluar periudhën kohore deri në shekullin e XVII. Sipas këtij burimi, që ne do ta zbërthejmë këtu, një Kozma Mavrudi, që ka shërbyer edhe si Mitropolit i Durrësit me seli në Elbasan, përshkruhet si autor i një alfabeti origjinal të shqipes gjatë kohës sa ka verpuar në këtë hapësirë gjeografike. Duke qenë se Kozmai ka vdekur në dhjetorin e vitit 1702, alfabetin e tij doemos duhet vendosur si të para këtij viti. Në këtë artikull do të shpalosim shtigje të reja rreth këtij alfabeti, dhe nxitjen eventuale që mund ta ketë pasur në zhvillimin e mëvonshëm të dukurisë së shpikjes së germave të veçanta për gjuhën shqipe në mesin e shqiptarëve.

(Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare)