Prof. Dr. Fejzulla Berisha
(Ekspert i së Drejtës Publike)/
Më 22 korrik 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) e Kombeve të Bashkuara publikoi një nga opinionet më të rëndësishme të epokës bashkëkohore, duke përfunduar se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare. Kjo ngjarje shënoi një pikë kulmore në afirmimin juridik ndërkombëtar të subjektivitetit shtetëror të Kosovës, duke ofruar një mbështetje të fuqishme për përpjekjet e saj diplomatike dhe legjitimitetin e saj politik në arenën globale.
Ky opinion ishte rezultat i një kërkese të paraqitur nga Serbia përmes Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në vitin 2008, me synimin për të delegjitimuar shpalljen e pavarësisë së Kosovës. Mirëpo, vendimi i GJND-së, në vend që të ndihmonte pozicionin serb, konsolidoi themelin juridik të shtetësisë së Kosovës dhe i dha asaj një instrument të fuqishëm diplomatik në raportet ndërkombëtare.
I. Dimensioni Juridik i Opinionit: Verifikim i Ligjshmërisë Ndërkombëtare
Në thelb të opinionit qëndron konstatimi se nuk ka asnjë dispozitë të së drejtës ndërkombëtare që ndalon shpalljen e njëanshme të pavarësisë. Ky është një pohim thelbësor, që i dha fund interpretimeve spekulative se akti i pavarësisë së Kosovës ishte në kundërshtim me normat juridike ndërkombëtare.
Gjykata nuk shqyrtoi vetë ligjshmërinë e krijimit të shtetit të Kosovës, por verifikoi ligjshmërinë e aktit të shpalljes së pavarësisë në kontekstin e të drejtës ndërkombëtare – një diferencë e rëndësishme konceptuale, që i hap rrugën leximeve të ndryshme, por që në thelb nënkupton lejueshmërinë dhe pranimshmërinë juridike të ndarjes së Kosovës nga Serbia në rrethana të veçanta historike e politike.
II. Kosova si Rast Sui Generis në të Drejtën Ndërkombëtare
Rasti i Kosovës është trajtuar gjerësisht në doktrinën e së drejtës ndërkombëtare si një çështje sui generis, pra me karakter të veçantë dhe të pakrahasueshëm me raste të tjera të ndarjeve shtetërore apo të shpalljeve të njëanshme të pavarësisë.
Ky karakter sui generis buron nga një seri faktorësh të ndërthurur:
-Reprezioni sistematik, spastrimet etnike dhe gjenocidi i kryer ndaj shqiptarëve të Kosovës nga regjimi serb gjatë dekadës së fundit të shekullit XX;
-Ndërhyrja humanitare ndërkombëtare e udhëhequr nga NATO më 1999, që e ndaloi katastrofën humanitare dhe instaloi një administratë ndërkombëtare (UNMIK);
-Procesi i gjatë i negociatave ndërkombëtare për statusin, që u finalizua me propozimin gjithëpërfshirës të presidentit Ahtisaari, i cili rekomandoi pavarësinë e mbikëqyrur si zgjidhjen më të drejtë dhe më realiste.
Këto elemente e bëjnë Kosovën një rast që nuk mund të shërbejë si model për rastet e tjera të separatizmit klasik, por që megjithatë shënon një evolucion të dukshëm në të drejtën ndërkombëtare, ku vullneti demokratik, siguria njerëzore dhe drejtësia ndërkombëtare i japin përparësi vetëvendosjes përballë represionit.
III. Diplomacia Pas Opinonit: Konsolidimi Global i Shtetësisë së Kosovës
Pas shpalljes së opinionit, Kosova u përball me një ndryshim të ndjeshëm në raportin me shtetet e botës. Shumë vende që më parë kishin hezituar të merrnin një vendim, filluan ta njohin pavarësinë e Kosovës duke u mbështetur pikërisht në vlerësimin juridik të GJND-së. Kjo ndihmoi në rritjen e njohjeve ndërkombëtare dhe në anëtarësimin e Kosovës në organizata financiare dhe sportive ndërkombëtare (si FMN, BERZH, FIFA, UEFA, IOC, etj.).
Gjithashtu, opinioni ka shërbyer si armë diplomatike në dialogun me vendet mosnjohëse, duke i zhveshur ato nga argumentet juridike dhe duke i ekspozuar në planin politik dhe moral.
IV. Kontributi i Opinionit në Reformulimin e Doktrinës Ndërkombëtare të Vetëvendosjes
Tradicionalisht, e drejta ndërkombëtare ka njohur vetëvendosjen kryesisht në kontekstin e dekolonizimit. Rasti i Kosovës ka shtrirë këtë parim në kontekste moderne të represionit sistematik dhe të pasojave humanitare, duke i hapur rrugë një interpretimi më të gjerë dhe më njerëzor të vetëvendosjes si parim dinamik në të drejtën ndërkombëtare.
Ky është një zhvillim i rëndësishëm, që e zhvendos rëndesën e rendit ndërkombëtar nga dogmat e sovranitetit absolut në drejtim të parimeve të drejtësisë, sigurisë njerëzore dhe demokracisë ndërkombëtare.
V. Një 15-vjetor me domethënie strategjike
Përvjetori i 15-të i Opinionit të GJND-së duhet të shërbejë jo vetëm si moment reflektimi, por edhe si platformë për një riaktivizim të diplomacisë strategjike të Kosovës, duke vendosur theksin te:
-Ripërsëritja e natyrës “sui generis” të shtetësisë së saj, si element që nuk cenon integritetin e asnjë shteti tjetër;
-Angazhimi i partnerëve ndërkombëtarë, në veçanti i SHBA-së dhe shteteve të BE-së, për të avancuar integrimin e Kosovës në strukturat euroatlantike;
-Rivitalizimi i përpjekjeve për anëtarësim në OKB, me mbështetje rajonale dhe globale të mbështetur mbi bazën e ligjshmërisë së konfirmuar nga GJND.
Nga E Drejta në Fakt dhe nga Ligjshmëria në Realizim Diplomatik
Opinioni Këshillues i GJND-së i vitit 2010 nuk e krijoi shtetin e Kosovës, por e legjitimoi atë përballë komunitetit ndërkombëtar. Ai i dha Kosovës një status juridik të qartë, mbi të cilin duhet të ndërtohet një arkitekturë e qëndrueshme njohjeje, bashkëpunimi dhe integrimi ndërkombëtar.
Në kontekstin global të sfidave ndaj rendit ndërkombëtar – nga agresionet territoriale e deri te kthimi i logjikës së fuqisë – Kosova duhet të mbetet një model i rrallë i zgjidhjes së drejtë të konflikteve, përmes të drejtës, ndërhyrjes humanitare dhe vullnetit të lirë të qytetarëve. Dhe ky model është e drejtë ta mbajë emrin që i përket: sui generis – një rast i veçantë dhe legjitim për të drejtën dhe për botën.
15 Years Since the ICJ’s Advisory Opinion on Kosovo: Legal Legitimacy and Diplomatic Triumph of a Sui Generis Case
Prof. Dr. Fejzulla Berisha
Expert in Public Law
On 22 July 2010, the International Court of Justice (ICJ) delivered one of the most significant opinions in modern international legal history. The Court concluded that Kosovo’s declaration of independence on 17 February 2008 did not violate international law. This advisory opinion marked a decisive moment in the legal affirmation of Kosovo’s statehood and provided a powerful tool in its pursuit of international diplomatic recognition.
Requested by the UN General Assembly in 2008 at Serbia’s initiative, the advisory opinion aimed to challenge the legitimacy of Kosovo’s independence. However, the outcome backfired on Serbia and instead strengthened Kosovo’s international legal and political standing, serving as a turning point in its trajectory as a sovereign state.
I. The Legal Dimension: Clarifying the Legality under International Law
The core of the ICJ’s opinion is its unambiguous finding that there is no provision in international law that prohibits unilateral declarations of independence. This affirmation dismantled claims that Kosovo’s statehood was unlawful and reinforced the view that Kosovo’s declaration was legally permissible and legitimate within international law.
While the Court did not rule on the legality of Kosovo’s statehood per se, it assessed the legality of the act of declaration within the framework of international law – a crucial conceptual distinction that allowed the Court to validate the declaration without directly addressing recognition or state formation.
II. Kosovo as a Sui Generis Case in International Law
The case of Kosovo has been widely recognized by international legal scholars and diplomatic practitioners as sui generis – a unique, non-precedent-setting situation due to its exceptional historical, political, and humanitarian context.
This sui generis character derives from several interrelated elements:
-Systematic repression and ethnic cleansing carried out by the Serbian regime, culminating in mass atrocities against the Albanian population of Kosovo;
-The humanitarian intervention by NATO in 1999, followed by the establishment of an international civil administration (UNMIK);
-Extensive internationally-mediated negotiations, culminating in the Comprehensive Proposal of UN Special Envoy Martti Ahtisaari, which recommended supervised independence as the only viable and just solution.
These elements make Kosovo’s case inapplicable to classical secessionist scenarios, while affirming it as a just, necessary, and internationally accepted act in light of human rights, peace, and democratic self-determination.
III. Post-Opinion Diplomacy: The Rise of Kosovo’s International Subjectivity
Following the ICJ opinion, Kosovo experienced a significant boost in diplomatic momentum. Countries that had previously hesitated moved toward recognizing Kosovo as a sovereign and independent state, citing the legal clarity offered by the ICJ. This opinion accelerated Kosovo’s membership in international organizations such as the IMF, World Bank, EBRD, FIFA, UEFA, and others.
It also disarmed the legal arguments of non-recognizing states, exposing their positions as purely political rather than based on international legal norms. Kosovo’s diplomacy was thus strengthened with a clear legal narrative grounded in the ICJ’s conclusion.
IV. Redefining Self-Determination in Modern International Law
Traditionally, the right to self-determination was understood mainly in the context of decolonization. However, the Kosovo case, especially through the lens of the ICJ opinion, has expanded the applicability of self-determination to contemporary settings marked by repression, mass human rights violations, and failed governance.
The Kosovo situation illustrates a shift in international legal reasoning, where human dignity, democratic will, and international peace take precedence over rigid interpretations of territorial integrity. It emphasizes a modern human-centric approach to state formation, consistent with the evolution of international law in the 21st century.
V. Fifteen Years Later: A Strategic Milestone, Not Just a Legal Memory
The 15th anniversary of the ICJ advisory opinion is more than a legal commemoration—it is a call to revitalize Kosovo’s diplomatic engagement, using the sui generis character of its case as a cornerstone for broader recognition and integration.
Kosovo’s strategy must include:
-Reasserting its sui generis status as a unique solution to a unique conflict, not replicable elsewhere;
-Strengthening alliances with international partners, especially the United States and key EU states, to support membership in the United Nations and other global institutions;
-Leveraging the ICJ opinion as an unchallenged foundation for international legal legitimacy, while actively working toward universal recognition.
From Legal Validity to Diplomatic Realization
The ICJ opinion did not create the state of Kosovo—it validated and strengthened its existence in the international legal and diplomatic order. It equipped Kosovo with a unique legal shield, essential for defending its right to statehood in an often fragmented and interest-driven global system.
In a time when international law is under attack from authoritarian powers and revisionist agendas, Kosovo stands as a sui generis model of peaceful and just resolution, supported by law, diplomacy, and democratic will.
Fifteen years later, Kosovo’s journey continues—but with the law on its side and the legitimacy of its people’s aspirations fully recognized by the highest legal authority in the world.