Archives for November 2019

Tonin Mirakaj, atdhetari, personalitet i shquar i komunitetit shqiptaro amerikanë

November 13, 2019 by dgreca

Shkruan: Prof. Gjon Frani Ivezaj/

Të gjithë shqiptaro amerikanët, që jetojnë dhe punojnë në New York, për disa dekada me radhë e njohin shumë mirë veprimtarinë patriotike të aktivistit të komunitetit tonë Tonin Mirakaj.

Tonini i ri erdhi si emigrant politik në SHBA dhe u vendos në New York. Disa vite më parë ai me familjen e tij u arratisën nga ferri burg i sistemit komunist ateist me 20 shtator 1956.

Ata kaluan rreziqe të mëdha në kufi, të rrethuar nga forcat e Sigurimit dhe njësitë partizane, të cilët nuk lejonin asnjë shqiptar të arratisej nga “lumturia” komuniste.

Për pak kohë Tonini me pjesëtarët e tjerë të familjes shkuan në fillim në ish Jugosllavi. Edhe pse qëndronin përkohsisht aty, qëllimi i tyre ishte për të kaluar në Perëndim.

Tonini u interesua të plotësonte dokumentet e largimit, me synimin për të shkuar në vendin e lirisë dhe demokracisë në SHBA, një ëndërr e hershme e tij dhe e mijëra shqiptarëve të tjerë.

Asokohe, sikurse kujton edhe vetë Tonini, Organizata Botërore e Kombeve të Bashkuara (Komisariati i Lartë i Kombeve të Bashkuara), duke respektuar Liritë dhe të Drejtat e Njeriut si vlerat universal të vendeve perëndimore, u jepte të drejtën e lëvizjes për një jetë më të mire, të gjithë azilkërkuesve nga vendet e diktaturave komuniste dhe ish vendet e kampit socialist të Lindjes së Europës, të drejtuar nga ish Bashkimi Sovjetik.

Ajo që kishte rëndësi për Toninin dhe antarët e tjerë të familjes së tij, është se asnjë prej tyre nuk u kompromentua nga agjentët sekrete serbo malazezë të UDB-së asokohe, për të paditur bashkatdhetarët e tyre…

Karakteri i tij i fortë burrëror shqiptar, bëri që të mbijetoj provokimeve serbe, për ta përdorur (manipuluar) atë si agjent të tyre. Ai ruajti të pastër figurën e tij dhe respektin, që gëzonin shqiptarët për familjen mirënjohur Mirakaj.

Edhe këtu Tonini nuk qëndronte i qetë. Ai vendos të hartoj një plan për tu arratisur dhe shkuar në një shtet tjetër. Kjo është arratisja e dytë e tij.

Sërisht ai ecën dhe nuk ndalon. Për katër ditë ai arratiset nga Kroacia dhe Sllovenia dhe shkon më në fund drejt Italisë, nga ku merr frymë lirshëm se arriti në tokën e Dante Aligerit….

Tre vite pas arratisjes nga Shqipëria, Tonini në vitin 1959, së bashku me vëllanë dhe motrat, zyrtarët e kampit i dërguan në Kampin e Refugjatëve Internacional në Gerovë të Kroacisë, ku asokohe ishin strehuar me qindra dhe mijëra ish të arratisur nga vendet diktatoriale komuniste, të cilët kishin mundur të strehoheshin përskohsisht këtu.

Ai ende se kishte plotësuar dëshirën e tij. Edhe këtu Tonini me vëllain dhe motrat e tij, nuk ishte i kënaqur, sepse i dukej vetja sikur ishte në një burg kolektiv, ndonëse ishte më i lirë se në Shqipërinë komuniste të diktatorit Enver Hoxha.

Tonini, bluante gjithnjë në kokë një plan të ri arratisjeje, për tu larguar drejt vendeve Perendimore.

Dhe dita e shumëpritur erdhi edhe për familjen Mirakaj nga Puka e Shqipërisë. Me një valixhe të thjeshtë emigrant, ai mbërriti me avion në shtetin e madh metropolitan të New York-kut, i cili, shumë shpejt u bë Atdheu i tij i dytë.

Ishte viti 1961, kur ai mbërriti në New York, së bashku me vëllanë dhe motrat e tij. Kjo familje e bashkuar, me tradita të hershme patriotike dhe antikomuniste, mori me vete në New York kujtime të hidhura të një jetë të vështirë, plot halle dhe dhimbje, në Shqipëri dhe vendlindjen e tij në Pukë.

Për historinë tij plot tallaze dhe familjes Mirakaj, ka shkruar asokohe edhe shtypi amerikan në New York.

Tashmë historinë e jetës së tij origjinale e kishin lexuar me qindra dhe mijëra njujorkez dhe midis tyre edhe shqiptaro amerikanët, që kishin mbërritur shumë vite më parë në tokën e premtuar të SHBA….

Tonini me familje u vendos në një mjedis të ri shumëkombesh, kulturash, fesh, idesh, traditash, zakonesh etj.

Ai u interesua të merrte kontakt me emigrant të hershëm shqiptaro amerikanë, që shumë dekada më parë kishin ardhur dhe ishin vendosur në shtete të ndryshme të SHBA-së.

Pukjani i ri, për nga natyra është një njeri i qetë e i mirëkuptueshëm, atdhetar i mirë, korrekt, fjalëpak dhe punëshumë. Ai gjithnjë shpreh respekt dhe dashuri për njerëzit me të cilin bisedon dhe bëhet mik me ato.

Sapo mbërriti në New York, dëshira e madhe e tij ishte të takohej dhe vendoste ura mniqësie me patriotët e vertetë shqiptarë, që kishin kontribuar prej shumë dekadash për çeshtjen komëbtare shqiptare.

Tonini edhe sot, kur shfleton kujtimet e viteve të shkruar, risjell ne kujtese detaje të bukura plot kujtime e nostalgji, me nderim dhe respekt për shumë prej intelektualëve, njerëzve të thjeshtë atdhetarë, që u dhimbsej Shqipëria tashmë e plandosur nën kthetrat e egra të komunizmit të zi.

Si atdhetar i mirë plot ndjenja patriotike, ai ndjente keqardhje për Kosovën martire, që po vuante nga makina ushtarake serbe, për lirinë dhe të drejtat e njeriut në vendlindje, për qindra dhe mijëra të burgosur politikë pa dallim feje, krahine dhe ideje.

Tonini, afrohet dhe aderon në disa organziata patriotike atdhetare shqiptare, duke qenë një aktivist i palodhur i tyre. Ai bashkëpunon ngushtë pas vitevë 1960 me themeluesin dhe drejtuesin e kishës së parë katolike shqiptare në SHBA dhe veçannërisht në Bronx, New York, mons. dr. Zef Oroshin (1912-1989), duke qenë antar aktiv i Lidhjes Kaotholike Shqiptare, antar i stafit të redaksisë së revistës Jeta Katholike Shqiptare (sot Jeta Katolike) etj.

Tonini, falë kontributit të tij të madh, bëhet një ndër kryetarët e parë të këshillit të kishës katolike shqiptare “Zoja e Kshillit t’Mirë” e cila më vonë ndërtohet si kishë e re me emrin Zoja e Shkodrës, që ndodhet sot në Hartsdale New York.

Gjurmët e aktivitetit të madh të Toninit, ndihen dhe shihen kudo ku ai punoi dhe veproi në bashkëpunim me bashkatdhetare të tjerë të komunitetit tone, qofshin këto intelektualë të shquar ashtu dhe me njërëz të thjeshtë, të cilët me gjithë zemër e donin vendlindjen të lirë dhe përparimtare, përkrah familjes së vendeve të zhvilluara të Europës Perëndimore dhe sipas modelit të kampiones së demokracisë botërore SHBA-së.

Midis miqëve të tij të dashur për shumë dekada, Tonin përmend Hirësinë e tij imzot Peshkop Fan Stilian Nolin, mons. dr. Zef Oroshin, Shkëlqësisnë e Tij imzot Rrok Mirditën, dom Pjetër Popaj, prof. At Andrea Nargaj O.F.M., Miko Kokalarin, Anthony Athanas, At Arthur Leonil, Barny Kirka, Kristo Thanas, Mark K. Shkreli, dr. Selaudin Velaj, Nexhmie Zajmi, Ramiz Dani, prof. Gjeto Sinishten, Kristo Kirka, Rasim Sina, Edward Licho, prof. Rexhep Krasniqin, prof. Nexhat Peshkëpia, ing. Vasil Germenjin, prof. Arshi Pipën, prof. Sami Repishtin, Agim Karagjozin, Xhevat Kallajxhi, Harry Stoja, Ahmet Dervishi, dr. Andrea Elia, Nik Kreshpani, dr. Gjon Bucaj, Anton Cefa, Dalip Greca, Esat Bilali, Gjek Gjonlekaj, Fran Shala, Hamdi Oruchi, etj.

Nëse shikon me kujdes mediat e hershme këtu dhe historinë e organzatave të vjetra me traditë të pasur atdhetare shqiptare në SHBA dhe kontributin e bashkatdhetarëve tanë për shumë dekada, shikon se emri Tonin Mirakaj, është një ndër më të lakuarit për të mirë, duke spikaturit deri në ditët tona si vatrist veteranë.

Ai qysh në moshë të re, me të mbërritur si emigrant politik në SHBA, bëhet antar dhe aktivist i zjarrtë e i rregullt i Federatës Panshqiptare Vatra (1912) dhe bashkëpunon ngushtë me gazetën apo sikurse njihet organin i saj Dielli (1909) etj.

Tonin Mirakaj një ndër nismëtarët e Simpoziumit kushtuar imzot Pjetër Bogdani në New York

Para disa vitëve, nën kujdesin e drejtpërdrejtë të aktivistit të komunitetit tonë Tonin Mirakaj u botua në New York libri shkencorë: “Imzot Pjetër Bogdani në New York”.

Pershkrimi historik mbi Seminarin kushtuar imzot Pjetër Bogdanit dhe redaktimii librit është realizuar nga studiuesi dhe publicisti Klajd Kapinova.

Libri në fjalë u botua me kontributin financiar të ish kryetarit të këshillit të kishës aktivistit dhe veteranit të komunitetit tonë vatristit Tonin Mirakaj.

Duke shfletuar librin, mësojmë se 30 vjet më parë në Campus Center të Fordham University Bronx, NY (më 7 tetor 1989), në kujdesin e kishës katolike “Zoja e Këshillit të Mirë” (sot Zoja e Shkodres) në New York, u mbajt seminari shkencor, në përkujtim të të vdekjes së kryeipeshkvit imzot Pjetër Bogdanit.

Kumtues ishin: Atë Danjel Gjeçaj O.F.M. nga Roma (Itali) prof. dr. Martin Camaj Mynihu (Gjermani), prof. Arshi Pipa (ShBA) dhe dy albanologë të shquar prof. dr. Ibrahim Rugova dhe prof. dr. Engjëll Sedaj.

Gjatë ditës së semnarit historik e kulturor, hapja e aktivitetit u drejtua nga aktivisti Tonin Mirakaj, i cili asokohe ishte kryetar i këshillit të kishës “Zoja e Këshillit të Mirë” në NY.

Ideja për të përkujtuar dhe nderuar personalitetin e madh të shek. XVII, imzot Pjetër Bogdanin dhe veprën e tij, u paraqit në fillim, në mbledhjen, që mbajti këshillit i kishës katolike “Zoja e Këshillit të Mirë” në Bronx, NY (1988), nga Gjek Gjonlekaj, activist dhe ish gazetar i Radios “Zërit të Amerikës”, administratori i kishës dom Rrok Mirdita dhe krejt këshilli i kishës, përmes kryetarit të saj Tonin Mirakaj e miratoi njëzëri idenë e mirëseardhur.

Me 12 shkurt 1989, këshilli i kishës, zgjodhi komisionin përgatitës të seminarit, të përbërë prej zotërinjve: Tonin Mirakaj kryetar dhe antarët e nderuar: Gjek Gjonlekaj, Preç Koçaj, Ndoc Shkreli, Pretash Curanaj, Gjelosh Rukaj, Aleks Mirdita, Simon Simolacaj, Fran Shala.

Grupi përgatitor, u kryesua nga aktivisti Tonin Mirakaj, kishte menduar se nëse ishte e pamundur ardhja e studiuesve nga Kosova, për arsye objektive, të situatës së ndezur politike në ato vite në krahinën autonome, u mendua, që të ftohen imzot Nikë Prela ipeshkëv i Kosovës dhe imzot Pjetër Perkoliq arqipeshkëv i Tivarit dhe Primat i Serbisë.

Tonini, pa vonesë, u angazhua drejtpërdrejtë me formalitetet e tjera të rëndsishme, duke u dërguar menjeherë ftesat zyrtare personave të lartpërmendur, në emër të këshillit të kishës “Zoja e Këshillit të Mirë” New York.

Për rastin e dr. Ibrahim Rugovës, kryetari Mirakaj, kujton: “Ai e kishte marrë ftesën dhe ishte përgjigj pozitivisht, por se përgjigja e tij me shkrim kishte “humbur” në “postën” ish – Jugosllave askohe.”

Aktivisti Mirakaj, mbasi e falënderoj për bisedën e ngrohtë që po zhvillonin, e vuri në dijeni, se garancitë dhe biletat e udhëtimit Jugosllavi – New York dhe kthimi me linjën ajrore “JAT”, ua kishte dërguar dy ditë më parë me postë, në adresën e Institutit Albanologjik të Prishtinës, pranë Universitetit të kryeqytetit.

Komisioni nën drejtimin e z. Mirakaj, bie në kontakt me menaxheret dhe stafin e Fordham University në Bronx, New York. Qëllimi kryesor i tyre ishte sigurimi i një salle komode me kapacitet të madh vendesh, podiumi dhe elementët e tjerë të fonisë.

Suksesi më i madh sa pritej asokohe, ishte ruajtur në ditën e seminarit, ku u tubuan mijëra shqiptarë nga disa shtete të Amerikës. Media i bëri jehonë, duke e pasqyruar nëpër faqet e gazetave dhe revistave që botoheshin në Amerikë, ndërsa në Shqipëri nuk u shkrua asnjë fjalë…

Mirakaj një ndër themeluesit e Grupit Kulturor Rozafat

Aktivisti i palodhur i komunitetin tonë Tonin Mirakaj, qysh në fillim ishte një përkrahës në krijimin e grupit artistiko kulturor “Rozafat”, pranë Qendrës Katolike Shqiptare “Zoja e Këshillit të Mirë” në New York

41 vjet më parë, u bë i krijimi i grupit të parë artistik “Rozafati”, në Qendrën Katolike Shqiptare “Zoja e Këshillit të Mirë”, në vitin 1978, në New York.

Historikisht, institucionet e hershme të artit dhe kulturës në Shqipëri e kanë pasur zanafillën e tyre nga kisha katolike, gjë që dëshmohet nga burimet e shumta historike ndër shekuj.

Tradicionalisht, në New York rol të rëndësishëm kanë luajtur klerikët: Mons. dr. Zef Oroshi (1912-1989), imzot Rrok Mirdita, dom Pjetër Popaj, aktivisti dhe kryetari i këshillit të kishës veteran i komunitetit dhe kishës tonë Tonin Mirakaj, aktivisti i palodhur dhe njëkohsisht kryeredaktor i revistës kulturore fetare “Jeta Katolike” (1966) Mark K. Shkreli, i cili shumë herë ishte dhe vazhdon të jetë kryetar i organizimit të Festivaleve Folkoristike në New York etj.

Viti 1986 shënon dhe një ngjarje me shumë rëndësi në veprimtarinë e grupit “Rozafati”, me pjesëmarrjes kulturore në “Statue of Liberty Centenial” Harbor Festival, mbajtur në New York City nga 4-6 korrik 1986, duke ngritur lart flamurin shqiptar, por pa yllin komunist rus. Si gjithmonë në këto aktivitete kulturore dhe patriotike të komuniteti tonë ishte edhe atdhetari i palodhur Tonin Mirakaj.

Në këtë festival të famshëm, morën pjesë më se 100 grupe nga shtete të ndryshme, ku në mes të tyre shquhej edhe grupi shqiptaro amerikanë kuptimplotë “Rozofati”.

Ish i arratisuri nga Shqipëria komuniste ateiste, aktivisti i palodhur i kishës katolike në New York Tonin Mirakaj, në një intervistë dhënë revistës kulturore Jeta Katolike, që botohet në NY, kujton: “Të inkurajuar nga Mons. Zef Oroshi, Imzot Rrok Mirdita, Fran Shala me Loro Lulaj, Martin Gjelaj, Miliana Mirakaj, Martin Merturi dhe të tjerë, u formua grupi muzikor “Rozafati”, që këtë vit mbushi 41 vjet. Rozofati, aktivitetin si grup muzikor e filloj sëpari ndër darka të kishës, mandej në kremtime të 28 Nëntorit dhe në ndonjë dasëm, dhe raste të tjera gezimi në komunitetin tonë. Frani dhe Miliana, filluan të këndojnë rregullisht hymnet kombëtare të Amerikës dhe Shqipërisë, si edhe hymnin e Fishtës Por si Fleta e Ejllit t’Zotit. Tashmë nuk kishim më nevoj për “tape recorder“.

Nga burimet historike, pranë kishës katolike Zoja e Shkodrës, kam mësuar se më 8 maj 1976, komuniteti shqiptaro amerikanë mori pjesë në Festivalin e Arteve Ballkanike, mbajtur në DeWitt Clinton High School, në Bronx, organizuar nga Ballkan Arts Center, me pjesëmarrje të tre komunitetëve ethnikë: shqiptar, grek dhe jugosllav asokohe. Në këtë aktivitet ishte i pranishëm edhe Tonin Mirakaj.

Shqiptarët, ishin mjaft të sukseseshëm. Në atë kohë nuk ishte krijuar grupi artistik Rozafati. Mbas 10 vjetëve eksperiencë vallëtarët, intrumentistët dhe këngëtarët ishin të gatshëm të përfaqsonin komunitetin shqiptar në aktivitetet përkrah kombeve të tjera në Amerikë.

Viti 1986, shënon një ngjarje me shumë rëndësi në veprimtarinë e antarëve të grupit kulturëdashës Rozafati. Kjo ishte pjesëmarrja në Statue of Liberty Centenial Harbor Festival, mbajtur në New York City nga 4-6 Korrik 1986.

Në këtë festival të famshëm, morën pjesë mbi 100 grupe nga shtete të ndryshme të botës, në mes të tyre edhe grupi shqiptar.

Edhe në vijim, në vitet që do të vijnë, Rozofati, ka qenë grupi kryesor, që ka përfomuar në Festivalin e Parë, dhe në të gjitha festivalet që vijuan.

Grupi Artistik Rozafati vijon edhe sot në viitn 2019 me sukses në aktivitetet kulturore dhe repertorin e pasur tradicional shqiptar, që interpreton para publikut bashkatdhetarë shqiptaro amerikanë dhe komunitetet e tjera të shumta në SHBA dhe New York.

SHËNGENI BALLKANIK-KËRCËNIM NDAJ INTERESAVE KOMBËTARE

November 13, 2019 by dgreca

… Z. Kryeministër, të lutem mos i shto kalendarit të muajit të Nëntorit edhe një datë tjetër fatzezë për Kombin shqiptar, atë të themelimit të “shengenit ballkanik”, duke ndarë dhe përçarë edhe njëherë shqiptarët. /

Nga Frank Shkreli/

Jemi në vigjilje të 28 Nentorit, Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë. Është kjo ditë e Nëntorit që në të vërtetë bashkon të gjithë shqiptarët pa dallim dhe kryesisht pranohet nga të gjithë si e tillë: një ditë që kujton gëzim kur Shqipëria pas më shumë se 500-vjetësh u bë e pavarur. Na bën të mendojmë gjithashtu edhe për sfidat aktuale me të cilat përballet sot Shqipëria dhe Shqiptarët dhe më në fund na jep shpresa guximtare se shqiptari do të merret vesh me shqiptarin, me dorë në zemër, dhe në bashkpunim me njëri tjetrin, për përvjetore më të mira të pavarësisë së shqiptarëve në të ardhmen.

Nëntori solli pavarësinë për Shqipërinë, por fatkeqsisht Nëntori për Shqiptarët njihet gjithashtu edhe si muaji i datave jo aq të famëshme komuniste: e revolucionit bolshevik rus me 7 nëntor dhe dita e themelimit të Partisë Komuniste të Shqipërisë, me ndihmën e pa kursyer të sllavo-komunistëve jugosllavë, si dhe data të tjera të këtij lloji. Javën që kaloi, Nentorit iu shtua edhe një datë tjetër që mund të jetë aq fatëkeqe për shqiptarët, një datë që mund të ketë të njëjtat pasoja të dëmshme për Kombin shqiptar, ashtu siç kanë pasur datat e lartpërmendura. Kryeministri i Shqipërisë, Z. Rama, Kryeminstri i Maqedonisë së Veriut, Z. Zaev dhe dhe protagonisti kryesor i i kësaj nisme anti-shqiptare, Presidenti serb, Z. Vuçiq njoftuan të ashtuquajturin shëngen ballkanik, sipas tyre, “për qarkullimin e lirë të njerëzve dhe mallrave,” ndërkohë që Kosova refuzoi të merrte pjesë, duke shkaktuar një përçarje të atyre që, natyrshëm, duhej të ishin interesat e përbashkëta kombëtare të shqiptarëve, pra të Shqipërisë dhe të Kosovës, për një nisëm të tillë. Në vend që të kemi një integrim më të madh midis shqiptarëve të dy shteteve tona shqiptare, Kryeministri i Shqipërisë duket se preferon një integrim më të madh me sllavët e jugut, me Serbinë dhe Maqedoninë e Veriut, duke mos marrë parasyshë interesat dhe vullentin e Kosovës, në veçanti.

Udhëheqsit politikë dhe shoqëria e Kosovës, në përgjithësi, kanë reaguar ashpër ndaj kësaj iniciative të Beogradit dhe janë shprehur kundër, në përmasa dërmuese. Kombi shqiptar nuk kishte nevojë, për një nismë të tillë e cila shkaktoi një valë tjetër përçarjesh në gjirin e tij, në këtë moment të historisë së vet. Shqiptarët kanë nevojë për udhëheqës që do të harmonizonin forcat më të shëndosha të Kombit, jo vetëm anë e mbanë trojeve shqiptare, por edhe në diasporë dhe jo për udhëheqës që hapin plagë të reja në vargun e tragjedive të rrethanave tepër të vështira historike për shqiptarët. Ndërmarrje të tilla siç është “shengeni ballkanik” me miratimin e Beogradit – dhe me mbeshtjen e heshtur të Moskës – nuk bëjnë asgjë tjetër veçse prekin palcin më të brishtë të bërthamës së shqiptarizmit. Kjo nismë është e ngutëshme dhe në kohë të gabuar, përsa u përket e interesave shqiptare. Kryeministri shqiptar duhet të heq dorë nga kjo nismë ose të distancohet, ashtu siç bëri edhe Mali i Zi. Nuk mund të ketë një shëngen të tillë, pa njohjen e shtetit të Kosovës nga Serbia dhe pa pjesëmarrjen e Republikës së Kosovës në një nismë të tillë, megjithse e gjithë kjo ide më duket absurde. Kjo është një kurthë e Serbisë me qëllim të rritjes së influencës ruse në Ballkanin perëndimor.

Zgjidhja e problemeve me të cilat përballen sot shqiptarët dhe fqinjtë e tyre nuk është gjendur kurrë, ekskluzivisht, në Beograd dhe as nuk zgjidhen ato sfida pa pjesëmarrjen e të gjithë shqiptarëve në Ballkan! Mos njohja e Kosovës si shtet nga Serbia, i thotë ndal shengenit ballkanik! Merru vesh me vëllain tënd më së pari, Z. Kryeministër. Anulloje ose të pakën shtyje takimin e radhës së trojkës së “shengenit ballkanik” të 21 nëntorit në Durrës. Sidomos përballë propagandës së përditshme ndërkombëtare serbe kundër Republikës së Kosovës edhe në nivel ndërkombëtar. Mediat serbe njoftojnë se në takimin e djeshëm në Paris me Presidentin e Francës Macron dhe me Presidentin e Kosovës, Thaçi, Vuçiqi u mburr me fushatën e Serbisë kundër Kosovës duke thënë se edhe 10-shtete të tjera po presin të marrin vendimin për të tërhequr njohjen e pavarësisë së Kosovës, si rezultat i fushatës serbe kundër Kosovës. Ky po kërkon integrim të llojit “shengen” në Ballkan dhe kryeministri Rama i beson këtij?

Z. Kryeministër, të lutem mos i shto kalendarit të muajit të Nëntorit edhe një datë tjetër fatzezë për Kombin shqiptar, atë të themelimit të “shengenit ballkanik”, duke ndarë dhe përçarë edhe njëherë shqiptarët. Shqipëria dhe Kosova kërkojnë dhe presin prej teje dhe prej udhëheqësve të tjerë shqiptarë – anë e mbanë trojeve shqiptare — ndihmë për bashkimin e forcave në radhhët e shqiptarëve, e jo për përçarjen e tyre. Është një zë ky i dy shteteve tona që përcjellë porositë e dëshmorve të Kombit të të gjitha kohërave, e sidomos të atyre heronjve të ditëve tona që dhanë jetën për lirinë e Kosovës. Si Shqipëria ashtu edhe Kosova, përcjellin sot edhe zërin e të parëve që lanë trashëgimi gjuhën traditat dhe zakonet, në bazë të cilave ruhet emri Shqiptar anë e mbanë trojeve shqiptare dhe në botë. Është një zë, që i thotë ndal kësaj nisme — ai i vajit të nënave dhe të motrave të cilave u janë shterrur tanimë lotët duke qajtë mbi mijëra varre të renëve në luftën e fundit në Kosovë dhe gjatë gjithë historisë.

Shqipëria dhe Kosova presin prej jush që në vigjilje të Ditës së Pavarsisë së Shqipërisë, t’i drejtoni njëri tjetrit –shqiptari-shqiptarit — në Tiranë dhe në Prishtinë –një ftesë dhe një urim për bashkim dhe jo për përçarje midis shqiptarëve, si më poshtë:

“E vërtetë lum vëlla, që atdheu ynë i vogël po vjen duke u përplasur me rryma vigane ngjarjesh që, jo vetëm, veprimtaria jonë e ka shumë zor t’i përballi, por edhe mendja me shumë vështirsi mund t’i kuptojë. Eja këtu afër meje. Kemi qëlluar të vegjël e kemi shumë nevojë të grumbullohemi bri për bri, që të mos lejojmë duhin të na përpijë ndër gjiret e veta të furishme. Vetëm duke rreshtuar dërrasat e krahërorve tanë, mund t’ia ndalojmë hovin shkulmit të rrëmbyeshëm që do të zhgulë me kulm e me themel, jo vetëm trojet shqiptare, por edhe traditat që në to kanë lëshuar rrenjët jetike. Eja të punojmë e të luftojmë së bashku kundër armikut të përbashkët. Eja të ngadhnjejmë ose të vdesim së bashku…Premtoftë Perëndia që edhe sot të mblidhen të gjithë krerët e njohur shqiptarë –pa mungesën e asnjërit — me atë zemër e me ato mend që i zbardhën faqet fisit tonë në mbledhjen e Lezhës me 1444, të Lidhjes së Prizrenit të vitit 1878 dhe të Vlorës, më 1912. Çasti historik sot ka të njëjtën rëndësi. Paçin edhe krerët e sotëm të fisit, të njëjtën zotësi!” (Autori i panjohur, botuar në “Albanie Libre”.)

Ishte kjo thirrja dhe urimi i një autori pa emër, me rastin e Ditës së Pavarësisë në vitin 1950, por aktuale edhe sot, ashtu siç ishte edhe gjatë shekullit të kaluar. Shpresoj që këtë 28 Nëntor të Pavarësisë së Shqipërisë, përballë sprovave dhe sfidave me të cilat po përballet aktualisht Kombi Shqiptar, që në radhët e udhëheqësve të sotëm shqiptarë, të mbizotërojë ndjenja e thjeshtë e interesit kombëtar, e mjaftueshme për të shpërndarë këto re të zeza që po kërcënojnë horizontin e trojeve shqiptare. Nuk mund të ketë “shengen ballkanik” pa paqë të vërtetë në Ballkan, sidomos midis shqiptarëve dhe serbëve, pa reciprocitet dhe pa njohje dypalëshe midis Serbisë dhe Kosovës. Nuk mund të ketë integrim ballkanik me një paqë të brishtë midis dy vendeve, një paqe që vazhdimisht po kërcënohet nga armatimi i Serbisë nga Rusia dhe nga përpjekjet e Moskës për të influencuar politikën dhe ekonominë e vendeve të Ballkanit Perendimor, qoftë edhe nepërmjet “shengenit ballkanik”. Nuk luhet me interesat kombëtare, në këtë mënyrë! Vetëm paqa e vërtetë midis dy popujve dhe demokracia, sigurojnë jo vetëm përparimin ekonomik dhe politik kombëtar, por edhe sigurinë rajonale që, eventualisht, edhe mund të çojë në një integrim më të madh, sidomos ekonomik, të vendeve të Ballkanit, por eventualisht, në kuadër të integrimit të vërtetë, politik, ekonomik dhe ushtarak të tyre, në organizmat euro-atlantike dhe të sigurisë afatgjatë që ofron një integrim i tillë i vërtetë për vendet anëtare.

NJË KUJTIM PLOT MBRESA TË PAHARRUESHME

November 13, 2019 by dgreca

-Mendime për një shkrim memuaristik të Marie L. Poradecit-/

Nga Thanas L. Gjika/

Marie Poradeci, vajza e Lasgushit, më 23 gusht 2019 kishte hedhur në Fb-në e saj, me rastin e datëlindjes së Atë Gjergj Fishtës, një shkrim të shkurtër ku përshkruante vizitën e ngushëllimit që shkrimtari Ismail Kadare i kishte bërë babait të saj të nesërmen e varrimit të bashkëshortes. Shkrimi ishte disa rreshtash, por sillte momente jete dhe vlera prej tre krijuesve më të talentuar të kohëve të tyre: prej Gjergj Fishtës – poetit kombëtar që kishte shkëlqyer që nga viti 1908 derisa vdiq më 1942, prej Lasgushit – poetit më të madh lirik i viteve 1920-1938 dhe prej Imail Kadaresë – shkrimtarit më të talentuar të kohës kur ndodhi ngjarja.

Ky shkrim u vlerësua prej rretheve kulturore letrare në atdhe dhe në diasporë. Nuk e kam ndjekur publikimin e këtij shkrimi nëpër portale, por pashë se atë e vlerësoi së pari studiuesi dhe pedagogu i letërsisë i UT Prof. Kristaq Jorgo, i cili e hodhi në Fb-në e tij po atë ditë. Mbas tij këtë shkrim e vlerësoi intelektuali tjetër i shquar, shkrimtari dhe analisti Jozef Radi i cili e publikoi te revista e tij internetike “Radiandradi.com” (Itali). Jozefi, si krijues e kritik letrar me shije të holla artistike e vlerësoi shkrimin duke e quajtur “Kujtim madhështor” dhe duke e pasuruar me një titull të vetin “Gjeniu për Gjeniun ose mbi Madhështinë”. E bëri këtë sepse deshi të shprehte idenë e tij se Fishta dhe Lasgushi ishin dy poetë shumë të talentuar me kulturë perëndimore, që dinin të respektonin njëri tjetrin. Për ta ilustruar këtë ide ai riprodhoi tri foto që mori nga fototeka Marubi. Në njërën janë Atë Gjergj Fishta ulur dhe Lasgush Poradeci në këmbë. Tek e dyta të dy poetët janë të ulur në karrike. Kurse tek fotoja e tretë janë të ulur Lasgushi, Asdreni, Fishta dhe Ernest Koliqi, kurse në këmbë prapa tyre qëndrojnë pesë autoritete qeveritarë të kulturës, shkencës dhe politikës. Në të tre fotot poetët dhe personalitetet zyrtarë nuk buzëqeshin, ata janë të menduar edhe pse fotot janë bërë gjatë një dite festive në Shkodër. Ata janë të menduar sepse ndjenin dhimbje për faktin se Shqipëria Londineze ishte vetëm njëra gjysmë e trojeve amëtare.

Ndërkohë vemë në dukje se ripublikimet e këtyre kujtimeve prej Prof. K. Jorgo dhe analistit J. Radi tregojnë se shkrimi meriton të lexohet dhe rilexohet me vëmendje nga lexuesit. Për të ndihmuar në përvetësimin e vlerave ideore dhe artistike që përmban ky shkrim, po e riprodhoj këtu dhe pastaj po jap disa mendime të mia:

Marie Lasgush Poradeci

Sot per ditlindjen e te madhit Fishta do tregoj nje ngjarje qe ka ndodhur ne shtepine time kur babi ishte gjalle.

Pogradec.

Ishte data 5 gusht 1983. Nje dite me pare kishim varrosur mamane, e cila vdiq atje.

Ne te vetmen dhome qe kishte ajo shtepi, babai rrinte i shtrire ne krevatin e tij. Ishte i derrmuar. Vjen per vizite Ismail Kadareja me zv/kryetarin e Deges se puneve te brendeshe, Vladimir Meçen. E takuan babin me dashuri dhe u ulen perbri tij te krevati tjeter ku flinim une dhe motra. Sapo ata u ulen babi i shtrire tha: “faleminderit qe me ardhet per ngushellim ne kete dite te zeze te jetes time. Jam i shkaterruar dhe do t’ju lutesha qe te qendroj i shtrire”. Ata aprovuan me respekt te dy njezeri. Filluan te bisedojne dhe fjala erdhi te poeti Gjergj Fishta. Babi tha: Fishta eshte kollos dhe filloi te recitoje “Lahuten e Malsise”.

Dhe papritur u ngrit ne kembe dhe tha: Jo, jo do ngrihem ne kembe se Fishta duhet recituar ne kembe… Dhe vazhdoi recitimin.

Ne dhome ishte nje heshtje absolute.

* * *

Në këtë shkrim kemi të bëjmë jo thjesht me riprodhimin e një kujtimi, por me një vepër publicistike letrare të mirëfilltë. Dhe si gjithë veprat letrare dhe kjo i ka të gjithë elementët e kompozicionit që përbëjnë veprat letrare të kompletuara, ka dhe zbërthim karaktereresh njerëzorë dhe idenë e vet. Aty janë:

Prologu: ku sqarohet pse e riprodhoi autorja shkrimin e vet më 23 tetor.

Hyrja: ku mësojmë se ngjarja ndodhi në Pogradec më 5 gusht 1983, një ditë pas varrimit të bashkëshortes së Lasgushit.

Subjekti: ku përshkruhet vizita e respektit që bëri shkrimtari Ismail Kadare dhe Zv/Shefit i Degës së Punëve të Brendëshme të Rrethit për ta ngushëlluar Lasgushin e moshuar për humbjen e bashkëshortes. Pas përshkrimit të ambjentit të dhomës së vetme të shtëpisë, tregohet se Lasgushi qëndronte shtrirë, se miqtë e takuan me dashuri, dhe vijohet me falenderimin plot respekt të Lasgushit ndaj vizitorëve. Më tej tregohet se i zoti i shtëpisë kërkoi lejë për të qendruar shtrirë sepse ndjehej “i shkatërruar”. Pastaj kalohet te fakti se u hap biseda për letërsinë. Autorja nuk ndalet të tregojë bisedat e ndryshme, por ndalet te fakti se biseda u hap dhe mbi poetin Gjergj Fishta. Ai e vlerësoi këtë poet duke e quajtur “Kollos”. Më tej Lasgushi për të plotësuar vlerësimin, filloi të recitonte shtrirë pjesë nga vepra madhore “Lahuta e Malsisë”.

Pika kulminante: kulmi i emocionalitetit arrihet kur Lasgushi papritur ngrihet dhe thotë se recitimi i vargjeve të Fishtës nuk mund të bëhej shtrirë dhe vijoi recitimin më këmbë.

Mbyllja: rrëfimi mbyllet duke treguar se miqtë nuk thanë asgjë, në dhomë sundoi një heshtje absolute…

Kjo vepër ndonëse e shkurtër, ashtu si dhe shumë vepra të shkrimtarëve Ylli Demneri (Paris) dhe Astrit Lulushi (Washingron), etj ngërthen brenda pak rreshtave një nëntekst me vlerësime ideorë dhe emocionalë të shumtë.

Po shpreh tani mendimet e mia duke filluar me prologun dhe duke vijuar me pjesën tjetër të tekstit.

Hedhja në Fb e këtij shkrimi në datën 23 tetor, data e lindjes së poetit kombëtar Atë Gjergj Fishta, shpreh pakënaqësinë e autores ndaj nënvlerësimit që i kishte bërë dikur qeveria shqiptare e kohës së diktaturës komuniste, por edhe ndaj të njëjtit qëndrim që kishin mbajtur e mbanin dhe qeveritë paskomuniste. Fishta nuk po studiohej dhe nuk po vlerësohej ende seriozisht, madje ai ishte lënë pa një shtëpi muze.

Shkrimtari I. Kadare shkoi te Lasgushi për ngushëllim të nesërmen e varrimit, duke marrë me vete një nga talentet e rinj të Pogradecit, i cili kishte detyrën e Zv/shefit të Degës së PB të rrethit. Një ditë më parë këta dy intelektualë nuk kishin marrë pjesë në ceremoninë e varrimit të bashkëshortes së Lasgushit, si dhe asnjë prej autoriteteve të pushtetit (këtë fakt e kisha mësuar prej kohësh). Duke ditur se lufta e klasave në rrethet e vegjël ishte shumë më ekstreme se në Tiranë, vajtja e I. Kadaresë për vizitë ngushëllimi i shoqëruar prej Zv/shefit të Degës së PB të Pogradecit, përmban në vetvete ndjenjën e drojtjes që ka përjetuar ai për të shkuar vetëm për ngushëllim tek Lasgushi. Kurse vajtja e Vladimir Meçes në këtë vizitë, dëshmon se ai ishte një djalosh romantik, i cili për të treguar se e vlerësonte shumë lart Kadarenë, e shoqëroi atë në këtë vizitë edhe pse kjo gjë mund t’i shkaktonte dhënien e ndonjë vërejteje prej shefit të tij.

Përsa i përket drojtjes së Kadaresë, për mendimin tim është e shpjegueshme po të kemi parasysh se ky autor pasi botoi novelën “Nëpunësi i Pallatit të ëndrrave” (1979) pati pasojë disa goditje përmes artikujve të gazetave dhe më e madhja, pas kësaj ai nuk u zgjodh më deputet në Kuvendin Popullor.

I zoti i shtëpisë ndjehej i dërmuar, aq sa nuk mundi të ngrihej për të respektuar vizitorët. Ai i falenderoi miqtë për vizitën dhe kërkoi lejë të rrinte shtrirë sepse ndjehej “i shkatërruar”.

Lasgushi ashtu shtrirë filloi të dëgjojë e të marrë pjesë në bisedë. Duke qenë të tre krijues, biseda kaloi shpejt tek letërsia. Ra fjala për poetin Gjergj Fishta. Lasgushi u gjallërua dhe gjeti rastin të shprehte kritikën e tij ndaj qëndrimit zyrtar me të cilin ishin pajtuar gjithë studiuesit dhe krijuesit e kohës, pra dhe dy vizitorët. Meqenëse vizitorët nuk dhanë ndonjë vlerësim për Fishtën, Lasgushi e shpalli atë “Kollos” dhe për t’ua mbushur mendjen për vlerat artistike të poetit kombëtar, filloi të recitonte vargjeve nga kryevepra “Lahuta e Malsisë”. Mirëpo respekti që ai ndjente për Fishtën si njeri dhe si krijues, si dhe kultura perëndimore me të cilën ishte brumosur, e bëri të mos ndjehej mirë. U mobilizua dhe për ta shprehur respektin si meritonte miku i tij, u ngrit më këmbë duke deklaruar: “Jo, jo, do ngrihem në këmbë se Fishta duhet recituar në këmbë…” Dhe, kështu shton Maria, vazhdoi recitimin”.

Pikërisht këtu te ngritja më këmbë e Lasgushit për të vijuar recitimin me më shumë patos e respekt, është pika kulminante e veprës. Ky moment në fakt transmeton mësimin që u dha poeti vizitorëve: Lasgushi që ndjehej “i shkatërruar” kur hynë në dhomë miqtë, gjeti forca për t’u ngritur që të recitonte ashtu si meritonte poeti “kollos”.

Dëgjuesit u shushatën, nuk gjetën kurajo as ta kundërshtonin, as ta aprovonin mësimin e Lasgushit. Erdhën t’i jepnin kurajë, por sjellja e Lasgushit u dha një mësim që nuk e prisnin. Duket se u ndjenë të shkurajuar…

Vepra edhe pse shumë e shkurtër arrin të zbulojë karakterin trimëror të Lasgushit, i cili nuk nguroi të vlerësonte lart Atë Gjergj Fishtën në kohën kur partia-shtet e shante, si dhe karakterin jo trimëror të vizitorëve, të cilët nuk kishin guxuar të merrnin pjesë në ceremoninë e djeshme të varrimit dhe tani gjatë bisedës nuk guxuan të pohonin ose mohonin deklaratën e Lasgushit se Fishta ishte poet “kollos”. Madje ata nuk e vlerësuan Lasgushin pasi ky përfundoi recitimin në një pozicion dinjitoz e vlerësues për Fishtën.

Ky shkrim për nga lloji letrar është një skicë publicistike letrare me subjekt të ndërtuar mbi kujtimet e autores nga dita e dhimbshme e pasvarrimit të nënës së saj. Meritë e autores është dhe fakti se ajo i ka qëndruar larg politizimit, ka rrëfyer ngjarjen ashtu si ndodhi pa dhënë asnjë koment a interpretim të sajin.

Ideja e veprës nënkuptohet pa vështirësi: Në këtë skicë vihen përballë vlerat e dy kulturave. Nga njëra anë shpalosen vlerat e kulturës europiane perëndimore të përfaqësuara prej Lasgushit të moshuar, i cili edhe në momente të vështira të jetës, kur ndjehej “i shkatërruar”, pati guximin të mbronte vlerat e mohuara të Gjergj Fishtës dhe më tej gjeti fuqi të ngrihej e të vijonte recitimin më këmbë për të shprehur respektin që meritonte vepra e këtij poeti kombëtar.

Nga ana tjetër shpalosen vlerat e mungura të kulturës socialiste të përfaqësuara prej dy intelektualëve të rinj shqiptarë, të cilët nuk patën guxim të pohonin vlerat e mohuara të Gjergj Fishtës dhe as ta vlerësonin Lasgushin për gjestin kulturor që bëri para tyre për të vlerësuar si meritonte recitimi i veprës së Fishtës.

Të gjithë lexuesit e formuar në kohën e diktaturës komuniste duhet të pranojnë se shkolla socialiste ishte një inkubator ku përgatiteshin intelektualë të nënshtruar ndaj politikës së partisë shtet, njerëz pa kurajo dhe me mungesa të theksuara kulturore e morale.

Si thashë më lart drojtja, si dhe frika janë ndjenja njerëzore, dhe kur shfaqja e tyre nuk i dëmton të tjerët, ato janë të falshme. Shumë nga ne, pra dhe unë, që u formuam dhe punuam gjatë regjimit diktatorial, kemi shfaqur shpesh herë frikë dhe aprovim të politikës së partisë. Për pasojë kemi lënë pa i përmendur vlerat e shkrimtarëve të talentuar si Gj. Fishta, F. Konica, E. Koliqi, etj, madje dhe kemi kritikuar aspekte të ndryshme të veprave të tyre. Për këtë arsye, Kadarenë dhe shkrimtarë të tjerë të talentuar të kohës së diktaturës, për mospranimin e vlerave të krijuesve që nuk i donte partia-shtet, nuk kemi të drejtë qytetare që t’i kritikojmë ne që kemi gabuar bashkë me ta. Detyra jonë është që të evoluojmë dhe të kritikojmë me fjalë dhe vepra gabimet tona të asaj kohe.

Të drejtën për të kritikuar Isamil Kadarenë e kanë pasur trima si Lasgushi dhe ata të përndjekur të ndërgjegjes që kaluan vite të tëra nëpër burgje e kampe internimi sepse nuk iu nënshtruan politikës diktatoriale. Të tillë kanë qenë Guljelm Deda, Musine Kokalari, Selfixhe Ciu Broja, Trifon Xhagjika, Arshi Pipa, Bilal Xhaferi, etj, kurse sot janë Sami Repishti, Lek Pervizi, Eugjen Merlika, Jozef Radi, Visar Zhiti, etj.

Në fund dua të shtoj se përsa i përket vlerësimit të veprës letrare të Ismail Kadaresë, vepra e tij letrare është vlerësuar po vlerësohet dhe do të vlerësohet gjithnjë e më shumë nga institucione të kulturës shqiptare dhe botërore. Kjo ndodh e do të ndodhë sepse për vlerësimin e veprave të një shkrimtari ose artisti merren parasysh vetëm vlerat idore e letrare të veprave të tyre dhe jo mungesat e karakterit të krijuesit, as kritikat që ata u kanë bërë njerëzve të ndryshëm të shquar ose jo. Ky vlerësim është shkencor sepse merr parasysh vetëm nivelin e realizimit artistik të karaktereve dhe vërtetësinë e tematikës dhe problematikës që trajtojnë vepra artistike.

Ndërkohë dhe faktori lexues, që ka vlerë të madhe në ekonominë e tregut, për të blerë një vepër arti niset nga këto vlera dhe jo nga karakteri ose edukata e autorit që e ka krijuar veprën. Këtë dukuri e tregoi shumë qartë dhe dhënia sivjet e çmimit Nobel shkrimtarit austriak Peter Handke. Ky shkrimtar kishte qenë një mik e përkrahës i kasapit të popujve të Ballkanit, Sllobodan Milosheviçit, por në veprat e tij shkrimtari Handke nuk i kishte hymnizuar bëmat e këtij krimineli.

URIME DITËLINDJEN AKTORES-IKONË, PAVLINA MANI!

November 13, 2019 by dgreca

Sot është ditëlindja e aktores së shquar Pavlina Mani.Redaksia e Gazetës”Dielli” i përcjell urimet më të mira, shëndet dhe jetë të gjatë pranë bashkshortit, regjisorit të shquar Pirro Mani, pranë fëmijëve të dashur, me nip e mbesa pranë vetes!

Për kënaqësinë e lexuesëve po përcjellim shkrimin e publikuar në gazetën Diellin vitin e shkuar në numrin special të 28 nëntorit të autores Anila Dushi, botuar ne print, e cila ka në dorë monografinë kushtuar aktores Pavlina Mani.

Ta gëzosh Ditëlindjen aktorja jonë e dashur, ikonë e ekranit dhe skenës!

Gazeta Dielli

Nju Jork, 13 Nëntor 2019

****

PAVLINA MANI,MAGJIA E NJE AKTOREJE TE SHKELQYER

NGA ANILA DUSHI

E spikatur ne intrepretime të shumta , në role kryesore e jo kryesore por kudo me një interpretim të mrekullueshëm dhe paraqitje karakteresh te ndryshme deri ne përsosmëri ,ka arritur që jo vetëm te ngelë në mëndjen e shikuesve te skenës apo ekranit,por dhe të merret si shembull i artistes së kompletuar e shumë planëshe që arrin të japë bindshëm karaktere peraonazhesh nga më të ndryshimit.

Që në angazhimin e parë të saj në ekran në rolin e Shpresës tek “Oshëtimë në Bregdet” (1966), aktorja mjaft e re do shënohej për interpretimin e saj bindës së vajzës së angazhuar ne luftë që nuk e përkulin torturtat.Për ketë angaxhim , regjisori Hysen Hakanai vite më parë në një intervistë të tij shprehej se “Vajza ishte duke punuar në aksionet e rinisë. E pashë e m’u duk tip interesant. E futa në film e pas filmit ndoqi shkollën për aktore, e sot është edhe bashkëshortja e regjisorit Piro Mani, Pavlina Mani”.
Me perfundimin e studimeve të larta për dramaturgji dhe punën në Teatrin Kombëtar , Pavlina Mani do shpërthente, aq sa e lejonte koha , me talentin e saj.Ndonëse pengesat nuk ishin të pakta,sidomos pas 1973 dhe “luftës kunder artit e kulturës”, ajo do arrinte që me punën e talentint e saj jo vetëm të mbijetonte bindshëm artistikisht por dhe të dallohej e futej në rradhen e më të mirëve .

Në interpretimet episodike ne kinemtografi , si nëna e Mimozës tek “Mimoza Llastica”, ajo e Arjanes tek “Qyteti më i ri në botë “, Beti tek “Gjenrali I Ushtrisë ë vdekur”, shohim karaktere që japin mesazhe bindëse përmes interpretimit realist , të nënës që mban qendrim ndaj sjelljeve të vajzës së saj , të nënës që angazhohet me botën e fëmijës apo Betit , koketës që e interpreton me klas në të gjitha drejtimet, duke na dhenë një karakter te besueshëm të vejushës që kërkon të përfitojë nga vjehrra, por qe dhe kalon nga nje gjendje emocionale tek tjetra brenda pak sekondash, dhe kjo nuk është e lehtë te realizohet dhe tregon klason e aktores.

Mësuesja e muzikës tek “Lulekuqet mbi mure” është një tjetër personazh qe Pavlina Mani e realizon mjaft mirë duke na dhenë një model interpretimi real në një film ku femrat janë pak të pranishme .”Radiostacioni,” mendoj se perben jë nga kulmet e interpretimit të Pavlina Manit në kinematografi .Mirjam Morina është personazh jo i lehtë dhe me mjaft hapesire në film, intelektualja që ka shijuar jetën mondane ,pushtimet dhe i duhet të jetojnë permbysjen e rregjimit bashkë me pasigurine profesionale. Interpretim i planit dramatik planit dramatik dhe psikologjik; karakterizohet nga një lojë që gërsheton çastet e qeta, rrëfimtare e të shtrira me ato shpërthyese, të ngjeshura dhe emocionale.Mirjan Morina e Pavlina Manit, flet dhe me veprime, me mimikën e fytyrës, me lëvizjet reale në ambjente krejtësisht të ndryshme brenda nje filmi.
Komendine” PasVdekjes” e kemi parë të vënë në skënë nga shumë trupa tetore, profeioniste, amatore apo studentësh.Por në filmin e Kujtim Cashkut kemi nje Lulushe të jashtëzakonshme që e ben të tille interpetimi i sakte e virtuoz i Pavlina Manit.Lulushja e Pavlina Manit është dhe lozonjare e delikate por dhe shperthyese dhe e vendosur, e frikësuar por dhe e gëzuar , e prerë por dhe tërhequr, dhe kjo bën që kur përmendet ky personazh, pavarësisht se janë të shumta aktoret që e kanë luajtur,ai personifikohet me interpretimine Pavlina Manit që ja ka dalë mrekullisht të jetë mbi të gjitha.

Duke vazhduar me kinematografinë, pasi për teatrin do shkruj më poshtë, Nafija tek “Rruga e Lirise” na jep intelektualen tipike te kohes, me idealet e saj perparimtare, mosbesuese tek lufta partizane dhe që me shumë se me fjalët e tekstit flet më lëvizjet e interpretimin e aktores,me mimikën e fytyrës, me plastike ,veprimet e artikulimet e natyrshme në situatat ku merr pjesë.
Pavlina Mani do na shfaqet mrekullisht ne planin komik ne interpetimet tek” Dy herë mat, “Tela per violinë apo “Stolat ne park”, ku rolet e Luizës, Marikës dhe Antigonit nuk kanë ngjashmëri me njëri-tjetrin dhe pse është e njëjta aktore.Dhë në këto interpretime shfaqet saktësia në interpretim, duke na dhenë karaktere të plota dhe të realizuara mjaft mirë, duke përdorur dhe plastikën dhe ndryshimet emocionale brenda rolit .

Një personazh i realizuar mjeshtërisht, i prekshëm për realitetin e kohës kur u be filmi ‘Në prag të jetës ‘, Ermijoni i Pavlina Manit nuk lë asnjë boshllek në paraqitjen e këtij karakteri.
Kristina tek “Fletë të Bardha” dhe pse duket si ngjashmëri me Ermionin, nisur dhe nga prania e disa aktorëve të njëjtë edhe si personazhe,është një figurë më komplekse, dhe e realizuar në çdo element , një personazh tërësisht dramatik që interpretohet mjeshtërisht dhe tregon aftësinë e talentin e mrekullueshëm te Pavlina Manit në realizimin e çdo personazhi, karakteri e figure artistike , si një artiste model e shumëplanëshe.Padyshim, një ndër interpretimet kulmore të Pavlina Manit në Kinematografi është Vera tek “Bolero”, interpretim ky i vlerësur maksimalisht ne Festivalin e Sent Etien , si aktorja me e mirë e eventit në vitin 1997. Vera është një realizim për të cilin juritë e huaja dhe prefesioniste e vlerësuan Pavlina Manin, dhe padyshim një interpretim model,ndër me të arrirët në te gjithë kinamtografine shqiptare.

Tek “Njerez dhe fate”,interpretimi i Pavlina Manit në 10 episodet e para të filmit televiziv, është më i spikaturi, më i ploti dhe më i vështiri në atë film.Ndryshimet emocionale të menjhershme në situatat e filmit, karakteri kompleks personazhit , e bën atë të papërsëritshëm dhe imponues .
Mrekullia e interpretimit të Pavlina Manit është padyshim më e dukshme në teatrin Kombëtar ku dhe punoi për tre dekada.Interpretimet e saj kanë lënë gjurmë të pashlyeshme tek spektatorët, por dhe janë vlerësuar nga kritika shpesh skpetike e kohës. Them skeptike pasi Pavlina Manit nuk ju dha ai vend që meritonte në vlerësime dhe kjo për shkak se ishte bashkëshortja e të madhit Piro Mani dhe shkëlqimi i tij errësonte shikimin e kritikëve dritëshkurtër që duke mos ja dalë t’i bënin ballë asaj që bënte Pirro si artist,linin disi në heshtje Pavlinën ndonëse ajo meritonte shumë e shumë vlerësime.

Pavlina me talentin e saj arriti t’u tregojë edhe këtyre meskinëve se të qenurit bashkëshorte e nje rregjizori të madh është obligim shumëplanësh e jo perfitim.Kjo duket ne rolet e interpretuara prej saj ne dramat me rregji të Pirros si Olivia e paparritshme tek “Nata e 12”,Madalena tek “Epok aPara gjyqit”, Nafija tek “Shënomëni dhe mua “etj.
Ndër rolet e interpretuara si përherë mjeshtrisht ne teatër kemi të planit komik dhe dramatic si Liria tek “Pallati 176”, Tushja tek “Hijet e Natës”, Matilda tek “Vizita e damës plakë”, Ledi Milford tek “Luiza Miler”,Kizi tek “8 persona plus”,mjekja tek “Ne katin e dyte është parajsa” , Nerta tek “Pas provimit te fundit”, Dafina tek” Lumi i vdekur”, Vjollca tek” Doktor Aleksi”Dava tek” Diell mbi Kaster”,Yllka tek “Ata qe duhen”,Margarita tek” Rikardi i III” etj,. role këto aspak të ngjashëm me njëri –tjetrin , dhe aspak të lëhta,por që Pavlina Mani ja doli t’i interpretonte shkëlqyer , madje dhe ato që ishin role me dublim, pra dy aktore me te njejtin rol, dhe qe Pavlina ia doli falë punës e talentit të saj të ishte triumfuese edhe ne garën e drejtpërdrejtë brenda llojit.

Inteligjente si aktore dhe me intuitë krijuese, Pavlina Mani iu imponohej spektatorëve përmes talentit të vetë. Kush ka ndjekur komedinë “Pallati 176” të Adelina Balashit ka menduar se përpara ka pasur Lirinë (e komedisë) dhe jo Pavlinën. E tërë loja aktoreske e Pavlinës është një plastikë e shkëlqyer karakteriale. Ndërsa e ndjek teksa luan në skenë, ndjen së brëndshmi dhimbje për këtë nënë, por të vjen edhe të qeshësh! Dhimbje që të bën të qeshësh!
Olivia te “Nata e dymbëdhjetë” e Shekspirit. E tjetërsuar në skenë, e futur në lëkurën e rolit, aktorja shndërrohet gjatë atyre dy orë shfaqje në një tjetër “njëri”!
Ajo shkëlqen në rolin e Ledi Milfordit tek” Luiza Miler “(Intrige dhe dashuri), duke e detyruar sallën të pushtohet nga duartrokitjet e stuhishme. Ajo krijoi figura të spikatura, sikundër edhe karaktere në të gjitha rolet që luajti, si në veprat skenike “Romeo e Zhuljeta”, “Vizita e inspektorit”, “Rikardi i tretë”, “Armiku i popullit” e të tjerë.

Talenti i Pavlina Manit ishte shumëplanësh. Serioze në shumicën e roleve, por edhe komike në mjaft të tjera, ajo i ka pas dërguar shikuesit njëriun që të bën të qash dhe, në rastin tjetër, njëriun që të bën të qeshësh.Kujtojme Kizin tek” 8 persona plus” por dhe Ana Andrejevnen tek” Revizori” i Gogolit, ku interpretimi i saj eshte i shkelqyer.

Siç e ka vënë në dukje edhe kritika e kohës, Pavlina jo thjesht interpreton, por edhe komunikon drejtpërdrejt me spektatorin përmes magjisë së fjalës, të mimikës, të lëvizjeve etj. Kësisoj, ajo ta sjellë përpara njëriun që luan. Ta sjellë të besueshëm, siç ti do të doje të ishte. Siç ti do të mund të besoje se ishte. Siç ti do të kishe pas rast të takoje një të tillë në jetë. Ndiq pjesët e telenovelës së parë shqiptare “Njërëz dhe fate” të TV Publik Shqiptar dhe do të bindesh, që kjo aktore do të të vijë jo si artiste që luan rol, por si një nënë e vërtetë që vuan. Dhe ti mbërthehesh nga ndjenja të fuqishme, së brendshme çliron emocione dhe, krejt natyrshëm e befas, përlotesh e të vjen të qash. Ja, kjo është forca shprehëse e kësaj artisteje të madhe, që mjerisht iu shkëput shumë shpejt skenës dhe shesheve të xhirimit.

Interpretimi i saj në çastet kulmore mbërrin tek dimensioni i sublimes dhe të madhërishmes. Duket si një lumë i rrëmbyeshëm, si një ujëvarë që thyhet shkëmbinjve, dhe copëtohet duke krijuar një ylber ngjyrash: shpirtin njerëzor.

Më një një zë të plotë e kumbues, shumëngjyrësh e që të ngel në mendje , me interpretimet e shumta të saj duke sjellë një galeri tipash, që ndryshojnë sipas kohës, vendit, shtresimeve sociale, ngarkesës së tyre psikologjike dhe temperamentit,Pavlina Mani është një aktore e papërsëritshme, që të imponohet me personalitetin e vet, me figurën gati të mitizuar nëpër role të shumtë, tejet serioze edhe dinjitoze, një imazh që të imponon respekt dhe të fal kënaqësi të mëdha.

Duke menduar se kemi shkruar shumë pak për këtë aktore të madhe brilante që na ka dhuruar kënaqësi të shumta , i urojme asaj dhe shumë e shumë vite jetë pasi dhe pse larg Shqipërisë ajo ka arritur majën që synon një artist duke u bërë pjesë e gjerdanit të artë të artistëve shqiptarë të skenës dhe ekranit , duke qenë një margaritar që ndriçon fuqishëm në të.

Gëzuar ditëlindjen Pavlina Mani! Mbetesh yll i artit shqiptar !Faleminderit për gjithçka që ke dhuruar ne skene,ekran e mikrofon!

“Saga e dhimbjes” së djeshme me mesazhe për të sotmen

November 13, 2019 by dgreca

Nga Fatbardha Mulleti Saraçi/*

FLibri i jetës sime, viti 2019 përkon me 80 vjetorin (tetëdhjetë) e lindjes. Në tetor 2016 isha në takim me gjimnazistë e shkolles së mesme At Pjeter Meshkalla të qytetit të Shkodrës, në sallën Iliricum. Një takim i organizuar nga OSBE (znj.Claudia Vollmer-Head of Democratizaton Department). Tema ishte: “Tregoni –përjetimet e juaja.

E fillova bisedën me fundin e vitit 1944, kur po mbushja pesë vitet e para të jetës sime. Vazhdova…

Në sallë ju dhurova studentave librat “Dhimbje 3” dhe “Kalvari i grave në burgjet komuniste” botuar nga ISKK (që janë të tre librat “Dhimbje” I-II-III).

Kur erdha në shtëpi i thashë tim biri: “Petër, e fillova librin e ri, (sepse e kisha menduar me kohë, por s’më bëhej të shkruaja)”.

Kisha menduar se çfarë bilanci bënë njeriu me jetën e tij.

E mbarova librin në fundin e vitit 2018. Kisha një qetësi të plotë.

Duket sikur njeriu ka disa detyrime ose disa borxhe, që duhet t’i kthejë në jetën e tij. Ky ishte një borxh që ia kisha femijërisë, rinisë, moshës së mesme e në vazhdim.

U linda në Tiranë në familjen Mulleti. Prinderit e mij zonja Pertefe Muka e z.Haki Mulleti ishin familjarë të mrekulleshëm, dukej se do të rriteshim me të gjitha të mirat që zotëronim, por fuqia ekonomike u bjerr nga fuqia politike.

Erdhi komunizmi që u shoqërua me burgosjen e babait, Haki, u zhveshëm nga pasuria dmth na u grabit çdo gjë, na nxorrën nga shtëpia, na dëbuan nga qyteti i Tiranës, në Kavajë që strehim ishin vetëm bodrume e barake, na ndoqi lufta e klasës dmth racizmi komunist shqiptar.

Persekutimi vazhdoi me breza dhe e shoqëruan me komedinë groteske, butaforike “Prefekti”, që personazhet ishin emra realë.

Qyteti i Kavajës nuk kishte shkollë të mesme, por mua m’u hapen dyert e qytetit hyjnor, Shkodres.

Gjyshja ime, Zade, që ishte me origjinë nga qyteti i Ulqinit, kishte ardhur në këtë qytet kur Ulqini iu la Malit të Zi. Nuk e harronte qytetin e saj të lindjes dhe të rinisë. Thoshte: “Jam vajzë Ulqini e rritur me vaj ulliri.”

Një grua e bukur, shtatlartë, e qetë, punëtore, bamirëse, një zonjë që kishte lindur shumë fëmijë (trinjakët dhe binjakët nuk i jetuan, por kishte një djalë dhe pesë vajza). Gjyshja jetoi në familjen shkodrane Muka, pau ndrrime qeverishë, pushtime, provoi dhe jetën në Shqipërinë socialiste dmth s’iu nda lufta klasore (burgosja e të birit dy herë, vuajtjet e vajzës Pertefe etj). Një zonjë, që bashkë me të bijat strehuan dhëndrin dhe nipin e familjes Muka. Kur vinin kontrollet- tregonin vajzat- na dridhej zemra si fleta e plepit.

Është historia tipike se si njeriu vjen në jetë dhe ikën nga kjo botë, ajo u largua, e qetë por nuk pati pranë djalin e saj të vetëm (ndodhej në burg).

Në librin “Saga e dhimbjes” ka shumë personazhe që më kanë shoqëruar në jetë.

Ishte vëllai i babait tim-Xhaja Niu- studenti i Gjimnazit të Korçes dhe i Universitetit të Monpelje në Francë, që kishte studiuar Ekonomi, ishte emigrant politik, jetonte në Itali (Bologna).

Ai u bë i dashur për ne, e njohem me anë të letrave, të shkruara bukur, me një shkrim prej rilindasi. Përveç letrave, xhaxhain e njohëm nëpërmjet pakove që na dërgonte, ato përmbanin ilaçe dhe veshje. Në këtë mënyrë na ndihmonte ekonomikisht.

Pas vitit 1970 na u ndërpre korespondenca, sigurimi i shtetit futi duart edhe këtu, nuk i lejoi letrat tona të arrinin në Itali dhe anasjelltas, ata të xhaxhait nuk erdhën më.

Vdiq me idenë se e harruam, e braktisëm. Një heshtje e tmerrshme.

U vramë shpirtërisht se vdiq, pa e ditur se ndrroi jetë në janarin e 1980. (Në vitin 1981- emrin e tij të çmuar e të paharrueshëm, vëllai im Tanushi e ringjalli tek i biri).

Ky libër tregon jetën tonë, të një shtrese të madhe, që ishte shtresë e të persekutuarve politikë.

Tani migroj në thellësinë e kohës, nga gjenerata në gjeneratë, permes rrugëtimit të memories si dhe memoria shkurton distancat.

Memoria na krijon mundësinë të marrim pjesë në çdo ditë të të ardhmes tonë.

Fati i shtresës tonë- disa herë ka qenë, i varur ndërmjet jetës dhe vdekjes, ndërmjet shpresës dhe dëshperimit, ndërmjet shpërnguljes dhe shfarosjes.

Gjysma e dytë e shekullit XX për ne u bë: Gjysëm shekulli i tmerrshëm i vdekjes, me dhunë e torturë, në burgje, në kampe pune të detyruar, në kampe çfarosëse, ku u zhdukën një pjesë e mirë e popullsisë (familje të tëra mbetën pa pasardhës). Intelektualë, që kishin studjuar në Universitetet e Evropës dhe të Amerikës u burgosen dhe s’u lejuan që me dijet e tyre t’i shërbenin Atdheut, po ashtu pronarët, fshatarët e punës (i quajtën kulakë) klerikët…, më vonë filluan dhe brenda shtresës së tyre, që i quajtën revizionistë, ndodhën vrasje të shumta në kufi.

Sa jetë humben, po të kishin jetuar do të kishin dhënë ndihmesën e tyre në përparimin e vendit tonë.

Të gjithë dhjetëvjeçarët e gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë ishin për ne; vite mundimi, të luftës për mbijetesë dhe të jetosh me lirinë e brendëshme shpirtërore.

Nuk ishte e lehtë të përjetosh dëbimet masive, internimet familjarisht dhe burgjet e Shqipërisë. U mbush Shqipëria Socialiste (1944-1991) me burgje nga veriu në jug, nga lindja në perëndim, u shtuan kampet e internimit, ku i degdisnin familjet, nga foshnjet deri tek të moshuarit, në vende të largëta që të vuanin sa më shumë.

Vazhdonte lufta klasore, që ishte luftë në kohë paqe, që ndërhynte mizorisht në jetën tonë. Ishte muri i urrejtjes së madhe, që dilte nga goja e diktatorit, transmetohej tek të gjithë diktatorët e vegjël, që gjarpëronin në muret e ndërtesave shtetërore tek të gjithë ngrehinat, në Pallatin e Kongreseve ku buçisnin vendimet e tyre, në çdo sektor të jetës që shoqëroheshin me duartrokitje pa mbarim. Vazhdonte muri i urrejtjes së madhe.

Kjo urrejtje futej në mendësi, në Universitete, në romane të realizmit socialist, në art, në filma, e vazhdonte kudo…

E gjitha vinte nga doktrina marksiste-leniniste-staliniste e hoxhiste dhe dukej se s’do të mbaronte kurrë.

Kjo luftë ishte futur thellë, në mendësi, në ndërgjegje të njerëzve dhe muret e kësaj lufte na ndanë nga pjesa tjetër e shoqërisë.

Po t’i lidhim këto vende të izolimit, do të krijoheshin izotermat e izolimit, që mbyllej me izotermin e madh të kufirit.

Shqipëria e rrethuar me tela me gjemba, me kulla vrojtimi, me ushtarë të armatosur, që siguronin izolimin e vendit nga bota dhe në këtë vijë kufiri nga deti deri në male u vranë të rinj shqiptarë nga pushka e shqiptarëve, e rojeve vigjilente, që vrisnin pa kaluar kufirin, që komandantët i shpërblenin me leje pushimi dhe lavdërime.

Në kampe internimi vdiqën foshnje, fëmijë, njerëz, emra që po të kishin jetuar do të përmendeshin me admirim dhe do të ishin vlerësuar, po të kishin jetuar e punuar.

I vranë fëmijët katër herë:

Njëherë si fëmijë që u dërguan forcërisht në kampet e internimit.
Njëherë të rritur që do të bëheshin në një të ardhme të afërt.
Nuk u lejuan të jetonin në qytetet e tyre, në shtëpitë e tyre, të gëzonin pronat dhe të kishin të drejtën të arsimoheshin (të vazhdonin shkollat e larta dhe të jetonin të lirë).
U përdor lufta e klasore që i diskreditonte në çdo hap të jetës.

Arkivi i diktaturës që u bë totalitariste në Shqipëri janë kujtimet e familjeve që kanë vuajtur.

Po mbushi 80 vite të jetës sime dhe këtë jetë s’mund t’a kisha menduar pa këto libra, krijesat e mia, që janë krijesat e të gjithë antarëve që përbëjnë këtë shtresë të vuajtjeve.

Janë etapat e jetës sime, të familjes, të të afërmëve, janë shumë, prandaj sa të jetë e mundur do e vazhdoj këtë mision.

Në çdo jetë nëne, gruaje, vajze, motre, vëllai, të afërmëve, të fëmijëve, kudo jam edhe unë. Eca, jetova, punova, dhe nxorra lotë bashkë me to, por dhe forca shpirtërore erdh duke u formuar e rritur dhe jetën e çmova shumë, është gjëja më e mrekulleshme që na është dhuruar, me lirinë e brendshme shpirtërore dhe familjen e çmuar. Nuk bëra asgjë që është në kundërshtim me të vërtetën dhe u bëra e durueshme me dobësitë e njerëzve që më rrethonin. Kështu mbeta e pamposhtur dhe praktike.

Jetova me mantelin e kujtesës rreth shpatullave të mia që nga fëminija e në vazhdim…

Kur fillova të punoj, mësova respektin që duhet të kesh për njerëzit, vlerën që duhet të kesh për çdo njeri, në veçanti për të shtypurit, të varfërit, të përndjekurit, për ata që janë lënë pas dore, kur atë e kanë harruar, kur e kanë dëbuar…

Të punosh është përgjegjësi. Mësuesin e bëra mision të jetës sime.

Edhe punëtore e vazhdova këtë mision.

Mbas moshës 50-vjeçare punova për të vërtetën, për të treguar realen, jo me gënjeshtra komuniste dhe me mosmirënjohje (që është e meta më e madhe e njerëzve).

Solla zërin e njerëzve të papërfillur, me anë të intervistave, bisedave. Shkruaja rrëfimet, për të treguar me penë ndershmerie dashurinë njerëzore, me thjeshtësi, transparencë, vërtetësi, kurajë. Nxorra në dritë të vërteta të hidhura.

Kur bisedoja me ato gra, vajza, të dënuara, më dukej sikur i përqafoja me qetësi, me forcë të papërballueshme si të ujit, si gurgullimë dijesh, eksperiencash, që të pastron, që të shuan zjarret idiote të luftës klasore.

Ato femra flisnin me butësi, të qeta, pa hile, dinjitoze, plot dritë në sy e në shpirt, dituri, mençuri, dashuri, ndershmëri. Edhe pse vuajtën, ishin shoqe e mike pa kushte, të ngrohta, të buta, shpirtlira, shpirtëmdhaja, qortuese (për pse?), të pabindura ndaj dhunuesve, shqiptare të vërteta.

Edhe pse vuajtën, ishin të qeshura, rrezatonin mirësi, të jepnin ndjesinë e paqës dhe ishin plot pozitivitet çlodhës.

Historitë e shkruara janë të vërteta, nuk kam nevojë të shpik.

Rrëfimet askush s’ka mundur t’i ndalojë.

Ju lutem. Kujdes! Harresa përsërit të kaluarën.

* Fjala e mbajtur në promovimin e librit “Saga e Dhimbjes” Fatbardha Mulleti Saraçi, organizuar në Biblioteken Marin Barleti të Shkodrës më 25 tetor 2019.