Dr. Dritan Demiraj/
10 ditët e fundit të gjitha kancelaritë dhe lajmet e botës, po analizojnë suksesin e militantëve të opozitës siriane të drejtuar nga Hayat Tahrir al-Shami (HTS) dhe drejtuesi i saj Abu Mohammed al-Julani. Por nuk duhet nënvletësuar fakti se HTS-ja bashkëpunon ngushtë edhe me disa grupime të tjera opozitare turko-siriane të mbështetura nga shërbimi sekret turk ‘MIT’ dhe komanda e Forcave Speciale Turke.
Rënia e regjimit të Asadit është një ngjarje historike që do të ketë pasoja të rëndësishme rajonale dhe ndërkombëtare. Pyetja kryesore është se a do ta përmbushin rebelët premtimin e tyre për të qenë gjithëpërfshirës dhe për të hequr popullin sirian nga varfëria dhe çfarë mund të bëjnë BE-ja, SHBA, Turqia, Izraeli dhe vendet arabe për të ndihmuar në formimin e një qeverisje të re.
Ajo që ndodh brenda Sirisë do të prekë fuqitë e huaja veçanërisht Turqinë, Iranin dhe Rusinë, të cilat kanë pasur interesa gjeostrategjike në Siri. Mënyra se si liderët rebelë veprojnë midis këtyre fuqive rivale, do të ketë pasoja të rëndësishme për Sirinë në një rajon të paqëndrueshëm të ngarkuar me konflikte dhe konkurrencë për një ndikim më të madh me liderët e rinj në Damask.
Mendoj se është e rëndësishme që BE, SHBA-ja dhe Izraeli të ndërmarrin disa veprime për të inkurajuar udhëheqjen e re siriane të ndjekë atë që kanë premtuar publikisht dhe të ruajë hapat fillestarë socialë, ekonomikë dhe politikë. SHBA-të mund të demonstrojnë përkushtimin e saj për të mbështetur aspiratën e popullit sirian për demokraci, perspektivën e prosperitetit duke adresuar shqetësimet e SHBA-ve për stabilitetin rajonal.
Duke qënë se gjithmonë kam qënë disa hapa para botuesve dhe ‘analistëve’ të gjeopolitikës (përtej modestisë), për shkak të rëndësisë të studimit dhe analizës të përplasjeve të mëdha gjeopolitike të fuqive botërore dhe rajonale në Siri, gjatë viteve të fundit kam botuar një kolanë me 12 libra për grupin më të rrezikshëm terrorist në botë ‘Al-Qaeda’, duke analizuar në të gjitha dimensionet e 10 komandave të saj strategjike në të gjitha rajonet ku ata veprojnë dhe janë aktive (1988-2024).
Në librin ‘Al-Qaeda në Siri’ (AQS) (volumi i katërt në kolanën e al-Qaedës), kam analizuar në detajet më të vogla përgjatë 672 faqeve të gjitha grupet xhihadiste, aktivitetet e tyre, strukturat e komandim-kontrollit, taktikat operacionale dhe terroriste, etj të përfshira në konfliktin në Siri (2011-2024).
‘Fronti al-Nusra’, ‘Jabhat al-Nusra’, ‘Jabhat Fatah al-Sham’ shpesh i paraqitur si “JN” ose ‘al-Qaeda në Siri apo në Levant (AQS), është një grup militant Islamik Suni me ideologji Salafisto-Wahabiste që luftoi dhe më në fund fitoi kundër forcave qeveritare siriane gjatë luftës civile në Siri (2011-2024), me synim krijimin e një Shteti Islamik. Për 5 vite ajo ishte dega siriane e al-Qaedës, e cila operonte edhe në territoret e Libanit.
Në fillim të vitit 2015, grupi përbëhej nga komponentët kryesorë të njësive të përbashkëta, të quajtura “Ushtria Pushtuese” të cilat morën kontrollin e një pjese të madhe të territorit në veri-perëndim të Sirisë (Idlib dhe Alepo). Sot për çdo njeri që studion marëdhëniet ndërkombëtare, çështjet e sigurisë dhe të terrorizmit, nuk ka dyshim që në 13 vitet e fundit (2011-2024) Siria përfaqëson qëndrën e xhihadit militant ndërkombëtar.
Në muajin shtator të vitit 2015, në konfliktin e Sirisë u përfshinë më shumë se 30.000 luftëtarë të huaj xhihadistë (përfshirë këtu dhe luftëtarët e huaj nga Ballkani Perëndimor). Numri i madh i fluksit të luftëtarëve të huaj xhihadistë, e rritën shumë profilin e xhihadit në Siri. Vetëkuptohet shumë ngjarje dhe analiza janë publikuar deri tani për “Kalifatin” e Shtetit Islamik, por ishte media e saj, rrjetet sociale, dhuna, sulmet brutale të përdorura kundër kundërshtarëve të tyre, përdorimi efektiv e ektremizmit fanatik Islamik, kaluan imagjinatën e gjithë botës.
Që në fillim të vitit 2015, të paktën 150.000 persona u përfshinë në luftime përmes gjithë territorit të Sirisë, ku rreth 450.000 civilë kanë gjetur vdekjen (2011-2024). Disa grupe kanë luftuar kundër ushtrisë Siriane, të tjerët kanë operuar si luftëtarë të pavarur. Fillimisht Ushtria e Lirë Siriane (FSA) ishte e dobët në fillimet e saj. Por në muajin qershor 2011, një numër shumë i madh fraksionesh Islamike po bashkoheshin dhe ndërtonin baza operacionale jashtë Damaskut, në qytetin Homs, në veri të Sirisë në Alepo dhe Idlib. Këto grupe ishin: ‘Ahrar al-Shami’, i cili më vonë do të bëhej grupi më i madh dhe më i fuqishëm në Siri, grupi ‘Suqor al-Shami’, ‘Liwa al-Islami’ dhe ‘Jabhat al-Nusra’ të cilët ishin bashkëpunëtorë të al-Qaedës (AQ).
Në këtë mjedis operacional dhe sigurie, nuk ishte vetëm opozita siriane që përfaqësonte një perspektivë xhihadiste. Midis grupeve të para që arritën në teatrin e Sirisë, ishin çeçenët të cilët filluan të organizohen mirë dhe të krijojnë grupime të ndryshme të fuqishme ushtarake. Këta nuk ishin çeçenë që erdhën vetëm nga Kaukazi Verior apo nga Rusia, por kishte shumë individë të tjerë të cilët jetonin në diasporë në Turqi dhe Europë. Numri i shtetasve me origjinë nga ish vendet Sovjetike, të cilët u përfshinë në konfliktin sirian ka qënë rreth 6000 luftëtarë të huaj me origjinë nga Republikat Ruse të Kaukazit.
Më pas grupet xhihadiste evoluan sipas mbështetjes së tyre nga vendet e huaja si: Turqia, SHBA, Izraeli, Katari, Arabia Saudite, Emiratet, etj. Konkretisht:
Në datën 25 korrik 2014: ‘Harakat Sham al-Islam’, ‘Harakat Fajr Ash-Sham al-Islamiya’, ‘Jaish al-Muhajireen wal-Ansar’ dhe ‘Batalioni i Gjelbër’ deklaruan bashkimin e katër grupeve duke krijuar ‘Jabhat Ansar al-Din’.
Në datën 3 tetor 2014: ‘Batalioni i Gjelbër’ u bashkua me ‘Jaish al-Muhajireen wal-Ansar’.
Në datën 23 shtator 2015: ‘Joist al-Muhajireen wal-Ansar’ e largua nga aleanca me katër grupet dhe u bashkua me ‘Frontin al-Nusra’.
Në datën 10 dhjetor 2016: Dy fraksionet e mbetura në aleancë ‘Harakat Sham al-Islam’ e udhëhequr nga Abu Mohamed al-Baydawi dhe ‘Harakat Fajr Ash-Sham al-Islamiya’ e udhëhequr nga Abu Abdullah al-Shami u bashkuan duke krijuar ‘Jabhat Ansar al-Din’ me udhëheqës Abu Abdullah al-Shamin.
Në datën 28 janar 2017: ‘Jabhat Ansar al-Din’ u shkri dhe u bashkua me ‘Tahrir al-Shamin’.
Në datën 1 shkurt 2018: ‘Harakat Fajr esh-Sham al-Islamiya’ u largua nga ‘Tahrir al-Shami’ dhe rifilloi të veprojë si grup i pavarur me emrin ‘Ansar al-Din Front’ bashkë me ‘Harakat Fajr al-Sham al-Islamiya’.
Në datën 12 maj të vitit 2018: ‘Hay’at Tahrir al-Shami’ (HTS) ka bashkëpunuar edhe grupi xhihadist ‘Tanẓīm Ḥurrās ad-Dīn’ (HAD) i lidhur me al-Qaedën dhe vazhdon të jetë aktiv në konfliktin sirian.
Grupi xhihadist ‘Tanẓīm Ḥurrās ad-Dīn’ (HAD) ka në përbërjen e saj 16 grupime si më poshtë vijon:
1. Jaish al-Malahim.
2. Jaish al-Sahil.
3. Jaish al-Badiyah.
4. Saraya Kabul.
5. Saraya al-Ghutah.
6. Katibat Abu Bakr al-Sadiq.
7. Katibat Abu Ubaydah bin al-Jarah.
8. Saraya al-Ghuraba.
9. Katibat al-Batar.
10. Saraya al-Sahil.
11. Saraya Abd al-Rahman bin Awf.
12. Kataib Jund al-Sham.
13. Kataib Fursan al-Iman.
14. Quwat al-Nukhbah.
15. Majmuah ‘Abd Allah Azzam’.
16. Katibat Usud al-Tawhid.
HTS-ja bashkëpunon edhe me grupin xhihadist ‘Ansar al-Tawhid’ i lidhur me al-Qaedën, i cili përbëhet nga ish-anëtarë të grupit xhihadist ‘Jund al-Aksa’ dhe ka në përbërjen e tij 1000 xhihadistë. Ky grup drejtohet nga Abu Diyab Sarmin Khamza Al-Shishani. Grupi ‘Harakat Sham al-Islami’ një grup xhihadist i përbërë kryesisht nga xhihadistë marokenë, bashkë me grupin ‘Harakat Fajr ash-Sham al-Islamiya’, Batalionin “al-Murabitin”, Batalionin “Osama”, Batalionet “Abu Jemeni”, “Abu Hilal Zitan”, Batalionin “la Tahrir al-Sham”, lëvizjen “Agimi Islamik i Levantit”, grupet “Ansar al-Haqq”, “Abna Sharia”, Jaysh al-Badiya (Ushtria e Badiyas) dhe al-Malahim kanë qënë në aleancë me HTS-në.
Sa i përket rolit të Turqisë në Siri, duhet të përmendim përfshirjen në konflikt të Brigadave Turko-siriane, të ashtuquajtura ushtria turko-siriane, një strukturë e armatosur e opozitës turko-siriane dhe e Asamblesë Turko-Siriane. Ata kanë luftuar kryesisht kundër forcave të armatosura të Sirisë dhe ISIS-it. Struktura e Turkmenëve konsiston në disa Brigada të përbashkëta, të cilat operojnë në rrethinat e Provincave të Latakias, Alepos, Homsit, al-Raqasë, Damaskut, Idlibit, Hamasë dhe Tartuzit. Këto Brigada militantësh Islamikë janë të lidhura me Asamblenë Turkmeno-siriane dhe qëllimi i tyre është rrëzimi nga pushteti i al-Asadit dhe krijimi i një shteti demokratik sirian, gjë e cila u realizuan gjatë dy javëve të fundit së bashku me HTS-në.
Forcat turko-siriane janë aktive nga viti 2012 dhe vazhdojnë të operojnë në rajonin e Idlibit, Alepos dhe në Damask. Ideologjia e tyre është nacionaliteti turk. Ata kanë një fuqi ushtarake që përbëhet nga rreth 15.000-20.000 luftëtarë dhe mbështeten nga qeveria turke, MIT-i dhe Komanda e Forcave Speciale Turke, e cila drejton mbështetjen logjistike dhe stërvitjen e tyre në terren.
Trupat turkmene në provincën e Latakias quhen Brigadat Malore Turkmene. Ato kanë operuar në zonën e përgjegjësisë në fshatrat turkmene midis kufijve të provincave Hatay dhe Latakias. Trupat turkmene kanë luftuar në frontin e fshatrave Alawite dhe komandoheshin nga kolonel Muhammad Awadi.
Në total ka rreth 12 njësi të armatosura turko-siriane, të cilat kanë luftuar në këtë rajon. Këto brigada quhen brigada “Nurettin Zengi”, brigada “Zahir Baybars”, brigada “al-Huva Billa”, brigada “Yavuz Sultan Selim”, brigada “Sultan Mehmet Fitimtari”, brigada “Memduh Colha”, brigada “Bin Tamime”, brigada “Katip al-Mustafa”, brigada “Firsan Tevhid” dhe brigada “Sukur ul-Turkmen”.
Si përfundim, mund të themi se largimi i rregjimit 53 vjecar të Asadit nga pushteti eshte nje ngjarje e madhe per popullin sirian. Por pavarësisht shumë premtimeve pozitive për shumicën e popullit sirian, per rindertimin e vendit, per nje tranzicion te qete te pushtetit per te punuar me zyrtare me pervoje, per hartimin e nje kushtetute te re dhe mbajtjen e zgjedhjeve, do te duhet kohe per te pare rezultate dhe krijuar mundësi për një jetë më të mirë për pakicat etnike siriane. Do të duhet të presim deri në krijimin e institucioneve shtetërore dhe implementimin e politikave të tyre në të gjitha reformat dhe fushat kryesore sociale, ekonomike, politike dhe bashkëpunimin me bashkësinë ndërkombëtare. Ajo që është shqetësuese, është garancia e sigurisë për vendet fqinje si: Izraeli, Libani, Jordania, Turqia, Arabia Saudite, Iraku por edhe vendet perëndimore, për shkak se teatri sirian për momentin përfaqëson qëndrën e xhihadit ndërkombëtar dhe situata mund të evoluojë papritur.
Për këdo që ka interes për më shumë informacione rreth librit ‘Al-Qaeda në Siri’ (AQS) osé per te gjithe kolanen e Al-Qaedës mund ta porosisni në email: mbbotime@gmail.com, tek Shtëpia Botuese M&B ose tek z. Bujar Karoshi me nr-tel: 0035569 20 68 603.