Dr. Lulzim Nika/
Diplomacia ndërkombëtare nuk u tregua e përgatitur qe ti përgjigjët me qëndrime dhe vendime të duhura konfliktit që përfshiu hapësirën e ish Jugosllavisë pas viteve të ’90. Qëndrimet e fillestare për ruajtjen e federatës jugosllave nga diplomacitë me ndikim ndërkombëtar duke përfshirë edhe SHBA-të, vetëm sa përshkallëzoi konfliktin e përgjakshëm. Në ndalimin e konfliktit të përgjakshëm në hapësirat e ish-Jugosllavisë, rol vendimtar kishin vendimet edhe përpjekjet e përbashkëta të diplomacisë ndërkombëtare që i përfaqësonte Grupi i Kontaktit.
Vendimi i diplomacisë ndërkombëtare, që shqiptarët të mos jenë pjesëmarrës, në Konferencën e Dejtonit, fuqizoj ndjenjën dhe projektet e nacionalizmit serb në një anë, ndërsa i dëshpëroi shqiptarët e Kosovës në anën tjetër. Në rrethana të tilla në Kosovë filloi përkrahja e veprimtarisë së armatosur të UÇK-së, e cila gjë zgjeroj konfliktin e përgjakshëm në tërë territorin e Kosovës. Diplomacia e disa vendeve perëndimore dhe SHBA-ve ishte e vendosura t’i përkrahte votimin e Rezolutave në Këshillin e Sigurimit, për dënimin e dhunës që ushtrohej në Kosovës gjatë verës së vitit 1998. Rezolutat për Kosovën ishin vendimtarë për të legjitimuar angazhimin ndërkombëtar në zgjidhjen e konfliktit në Kosovë dhe vendosjen e paqes në hapësirën ballkanike.
Vendosja e paqes ne Kosovë u bë e mundur vetëm atëherë kur u bë kombinimi i diplomacisë dhe i forcës ushtarake për të bindur regjimin e S. Millosheviqit që të tërhiqet nga Kosova.
Fjalët kyçe: Diplomaci, Britanike, Amerikane, Rezoluta, Kosova, Dejtoni
International engagement for Kosovo in the UN Security Council during 1998
Abstract
International diplomacy was not prepared to respond with appropriate attitudes and decisions to the conflict in the area of the former Yugoslavia after the 1990s. Initial attitudes to maintain the Yugoslav federation from diplomacy which were internationally influential, including the United States, it only escalated the bloody conflict. In stopping the bloody conflict in the areas of the former Yugoslavia, the crucial role was also the joint efforts of the international diplomacy represented by the Contact Group.
The decision of international diplomacy, so that the Albanians are not party at the Dayton Conference, strengthened the feeling and projects of Serbian nationalism on one hand, and discouraged Kosovo Albanians on the other hand. In such circumstances, the support of armed KLA activities began in Kosovo, which expanded the bloody conflict throughout the entire territory of Kosovo. The diplomacy of several Western and US countries was determined to support the voting of the Security Council Resolutions for condemning the violence that was conducted in Kosovo during the summer of 1998. Resolutions for Kosovo were crucial to legitimize international engagement in the solving of the conflict in Kosovo and the establishment of peace in the Balkans.
Establishing peace in Kosovo was made possible only when the combination of diplomacy and military forces was made in order to convince S. Milosevic’s regime to withdraw from Kosovo.
Key words: Diplomacy, British, American, Resolution, Kosovo, Dayton
Pas luftës se përgjakshme qe u zhvillua në Bosnjë, dhe Kroaci diplomacia ndërkombëtare fillojë që të kuptoi se me Millosheviqin është vështirë që të arrihet të ndonjë marrëveshje pa përdorimin e forcës . Viti 1997 ishte vit i ndryshimeve që ndodhën në skenën politike ndërkombëtare pas angazhimit në zhvillimin ekonomik në mandatin e parë presidenti Klinton, në mandatin e dytë të tij presidencial fillojë të jetë më i zëshëm dhe më i angazhuar në zhvillimet ndërkombëtare me theks të veçantë në Kosovë. Edhe në Evropë në skenën politike ndodhen ndryshime të rëndësishme politike sidomos në Britaninë e Madhe, kur qeveria e John Majorit, e cili e mbështeste politiken serbe në Ballkan, u zëvendësua me qeverisjen e laburistëve, të drejtuar nga kryeministër i ri Toni Bler, i cili u angazhua në pengimin e politikës luftarake të Serbisë në hapësirat e ish Jugosllavisë. Edhe Franca fillojë të ndryshoi qëndrim ndaj Serbisë, pas pamjeve që jepeshin nëpër televizione dhe media për vrasjet dhe masakrat e bëra nga militaret dhe paramilitaret serb, fillimisht në Bosnje, e më pas edhe në Kosovë. Qeveria serbe e njohur për mos respektim të marrëveshjeve që vetë i nënshkruante, e njëra prej tyre ishte marrëveshja për arsim kosovar, e cila marrëveshje ishte arritur nga Millosheviqi dhe Rugova me ndërmjetësimin e Shen Egjidios.Marrëveshja e Dejtonit dhe mos përfshirja e zgjidhjes së çështjes së Kosovës, filloi të rriste pakënaqësitë me rezistencën paqësore, që nuk po përkrahej nga diplomacitë ndërkombëtare për ti dhënë fund problemit të Kosovës. Dejtoni e ndryshojë tërësisht qëndrimin e shqiptarëve të Kosovës.Ata kuptuan se rezistenca paqësore nuk po merrej parasysh nga fuqitë e mëdha që ishin të përqendruara në ndaljen e konfliktit në Bosnje dhe Hercegovinë.” Në Dejton janë ftuar ata që kanë luftuar ishte përgjigjja që shefi i atëhershëm i misionit diplomatik amerikan në Beograd Robert Perin i kishte thënë Presidentit Rugova kur ishte pyetur pse Kosova nuk ishte ftuar në këto negociata. Dështimi i implementimit të Marrëveshjes për Arsim tregoi se regjimi i Millosheviqit vetëm po fitonte kohë para diplomacisë ndërkombëtare dhe se nuk do të lëshonte pe dhe marrëveshja mbeti pa u zbatuar. Në këto rrethana filloj që ti hapet rrugë mundësisë për rezistencës aktive paqësore që filluan studentët e Universitetit të Prishtinës, me organizimin e protestave paqësore dhe kërkesave për kthimin në objektet shkollore. Gjatë demonstratave paqësore të studentëve dhe profesorëve shqiptarë për kthimin në objektet shkollore policia serbe kishte përdorur dhunë brutale ndaj protestuesve. Në këtë kohë vetëm sapo rritej pakënaqësi andaj politikës paqësore të udhëhequr nga LDK-ja. Në këto rrethana veprimtaria e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës fillojë të rritet dhe të gjente përkrahje gjithnjë e më shumë nga popullata shqiptare. UÇK-ja u shqua për aksione të organizuara gjatë vitit 1997, e sidomos me masovizimin e saj në vitin 1998. Forcat serbe filluan vrasjet dhe maltretimet masive të shqiptarëve sidomos në ato vende ku ushtronte veprimtarinë UÇK-ja. Në fund të shkurtit dhe fillim të marsit 1998 forcat serbe vranë shumë civil shqiptarë në fshatrat (Likoshan dhe Qirez) në rajonin e Drenicës duke përfshirë pleq, gra-shtatzëna dhe fëmijë. Skenat nga vendi i ngjarjes dhe fotografitë e të vrarëve, ishin shumë të tmerrshme, dhe dëshmonin se forcat serbe kishin masakruar popullsinë civile pa dallim gjinie dhe moshe. Reagimet e diplomacisë ndërkombëtare ishin të ashpra ndaj politikës represive dhe dhunës së forcave serbe. Këto skena dhe zhvillime të papenguara në terren me gjithë brutalitetin e ushtrisë serbo – jugosllave tregonin edhe pafuqinë e bashkësisë ndërkombëtare për të shkuar përtej dënimeve deklarative të veprimeve të tyre. “Christmas Warning” e ish-Presidentit amerikan Bush i Vjetër (nga 24 dhjetori 1992)kishte mbetur vetëm si vërejte simbolike, pa efekt. Skenat e vrasjeve dhe masakrave bënë që në mars te vitit 1998, të thirrej edhe mbledhja e grupit të kontaktit. Sekretarja e shtetit e SHBA-ve kishte zhvilluar një vizitë para mbledhjes së Londrës dhe kishte kërkuar nga aleatët evropian që ti jepet një përgjigje e fuqishme qeverisë së Beogradit për ndërprerjen e dhunës në Kosovë. Më 7 mars 1998, në Romë, Madeleine Albright deklaron: “Ne nuk do të qëndrojmë dhe të shikojmë autoritetet serbe të bëjnë në Kosovë atë që bën në Bosnjë…”
Më 9 mars 1998 Shtetet e “Grupit të Kontaktit” (SHBA, Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Italia dhe Rusia) takohen në Londër për të diskutuar për Kosovën. Për kundër dënimit të përdorimit të dhunës si mjetë i zgjidhjes se krizës në Kosovë nga vendimet e grupit te kontaktit. forcat serbe vazhduan ofensivën edhe gjatë gjithë verës dhe vjeshtës se vitit 1998, duke vrare edhe shumë civil shqiptarë të pa fajshëm. Kriza në Kosovë ishte temë diskutimi e takimit të presidentëve Clinton dhe Jelcin në Moskë me 1 e 2 shtator 1998, të cilët dolën me një deklaratë të përbashkët, se ” SHBA-të dhe Rusia duhet patjetër të punojnë se bashku për ti dhënë fund konfliktit ne Kosovë..’’ Vendimet e Grupit të Kontaktit të miratuara në takimin e 9 dhe 25 marsit 1998 i hapen rrugë miratimit të Rezolutës 1160/ 31.3.1998 nga Këshilli i Sigurimit. Rezoluta e miratuar dënonte vrasjet e civilëve shqiptarë nga forcat policore serbe, përdorimin përtej mase të dhunës ndaj demonstruesve shqiptarë në protesta paqësore. Rezoluta dënonte edhe aktivitetet e UÇK–së si dhe garantonte sovranitetin e Jugosllavisë, ndërsa për vendosjen e embargos së armëve nuk ishte pajtuar Rusia. Në takimin e 16 qershorit vitit 1998 në Moskë ndërmjet presidentëve Boris Jelcin e Slobodan Millosheviçit, ishte bisedua edhe për respektimin e Rezolutës 1160. Pas takimit dhanë një deklaratë të përbashkët më të cilën Milosheviqi u zotua se do të përmbushte kërkesat e Rezolutës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së 1160…që diplomatet e akredituar në Beograd të lëvizin lirshëm në territorin e Kosovës. Forcat ushtarake serbe nuk e respektuan në terren kërkesat e Rezolutës ketë e raportonin organizatat ndërkombëtare që vepronin në atë kohë në Kosovë. Pas takimit ne Moskë me presidentit B. Jelci dhe S. Millosheviqit, Prishtinën e vizatojë diplomati Rus që u takua me Ibrahim Rugoven më qellim të informimit për takimin e Moskës në mes të dy presidentëve, që nuk dha ndonjë rezultat konkret në ndërprerjen e konfliktit për kundër premtimit për respektimin e Rezolutës 1160. Diplomatët e SHBA-së ishin aktive në gjetjen e një zgjidhje për çështjen e Kosovës dhe kishin shumë takime me përfaqësuesit qeveritar serb. Në një takim të tensionuar, përfaqësuesi i presidentit Clinton, Robert Gelbard takohet me Millosheviqin në Beograd dhe i kërkon që të përmbahet nga dhuna ndaj popullsisë së pa mbrojtur civile në Kosovë, dhe të përkrahtë zgjidhjën e problemeve në rrugë diplomatike që po bën përpjekje Grupi i Contaktit. Mbështetja për intervenim ndërkombëtar në Kosovë, në veçanti ligjshmëria për fushatën bombarduese të NATO-s vinte nga burime të ndryshme, e sidomos për të parandaluar një katastrofë humanitare. Që e legjitimonte kapitullin e shtatë të Kombeve të Bashkuara. Liderët botëror më të zëshëm në këtë drejtim ishin Presidenti i SHBA-së Bill Clinton dhe Kryeministri Britanik Tony Blair respektivisht e përshkruanin luftën si, “një sulm me tanke dhe artileri mbi një popullsi të pambrojtur liderët e të cilëve kishin pranuar paqen,” ose “lufta e parë për vlera” dhe “për të shmangur atë që mund të bëhej një katastrofë humanitare në Kosovë. Këshilltarët e presidentit amerikan kërkonin që kërcënimi ushtarak të bazohet në kapitullin e VII-të të Kartës së Kombeve të Bashkuara duke legjitimuar mbrojtjen humanitare të popullsisë civile që ishte pa kulm mbi kokë, e shpërngulur në brendësi të territorit të Kosovës që arrinte ofro 100 mijë njerëz në vjeshtën e vitit 1998. Pas ofensivës së verës dhe vjeshtës së vitit 1998 të forcave policore dhe ushtarake serbe, zhvendosja e popullsisë civile brenda Kosovës u rritë në mënyrë dramatike. Pas këtyre aksioneve të regjimit serb vijnë edhe reagimet e diplomacisë ndërkombëtare që kërkonin masa më të ashpra diplomatike duke i kombinuar edhe me kërcënimin ushtarak. Këshilltari për siguri kombëtare i presidentit amerikan Sandy Berger në raportin e përgatitur për presidentin B.Klinton kërkon që para dimrit të merren masa të ashpra për ndaljen e luftimeve nga forcat serbe, për të shmangur një katastrofë humanitare të civilëve të shpërngulur brenda territorit të Kosovës dhe duke kërkuar edhe nga shqiptarët që të mos provokojnë
Në vazhdën e zhvillimeve të situatës në Kosovë një vend të veçantë zë edhe deklarata e Zotëri Robert S. Gelbard, Përfaqësuesi Special i Presidentit dhe Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, më 10 Mars, dhanë në Zyrën Amerikane në Prishtinë, ku mes tjerash deklaroj se është i pikëlluar me zhvillimet e fundit (vrasjen e të paktën 80 personave, duke përfshirë gratë, fëmijët dhe shumë civilë të pafajshëm). “Mesazhi më i rëndësishëm që mund të ndaj me ju sot është, se përdorimi i dhunës nga çdo element i shoqërisë do të shkaktojë vetëm dhunë të mëtejshme, por nuk do të prodhojë një zgjidhje të qëndrueshme dhe pozitive për problemin e Kosovës”. Ai u shpreh se forcat qeveritare të Serbisë përdorën forcën brutale, joproporcionale dhe dërrmuese në kryerjen e këtyre operacioneve në një mënyrë krejtësisht jashtë sundimit të ligjit, ndërsa Grupi i Kontaktit këmbënguli që Beogradi të lëvizte menjëherë për të shmangur dhe zvogëluar tensionet. Ai potencoj se Grupi i Kontaktit tregoi seriozitetin për të siguruar që Presidenti Millosheviç të kuptojë se ka ardhur koha për një zgjidhje politike. Shtetet e Bashkuara mbeten të përgatitur dhe të vendosur për të marrë pjesë në lehtësimin e kësaj zgjidhjeje.
Përfaqësuesi Special i Presidentit dhe Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës ua rikujtoj përgjegjësitë që i ka qeveria e Serbisë. Ai deklaroj se: “Qeveritë kanë përgjegjësi të veçanta: qeveria ka përgjegjësinë për të zgjidhur konfliktet politike nëpërmjet mjeteve paqësore dhe politike dhe për të adresuar veprimet e dhunshme në një mënyrë të përgjegjshme dhe proporcionale, në përputhje me sundimin e ligjit dhe standardet ndërkombëtare. Kjo qeveri që është autoritetet i Beogradit – ka shkelur sundimin e ligjit, ka injoruar detyrimet e saj për të mbrojtur të drejtat e të gjithë qytetarëve, injoruar detyrimet ndërkombëtare për të ofruar organizata humanitare, si ICRC dhe UNHCR qasje të pakufizuar për të siguruar ndihma humanitare të nevojshme. E vetmja përgjigje që kjo qeveri duket të dijë se si t’i qaset debatit politik të vjetër dhjetëvjeçar në Kosovë është dhuna dhe represioni”.
Ai me këtë rast e lavdëroj lidershipin shqiptarë të Kosovës duke thënë se udhëheqja e shqiptarëve të Kosovës i është përmbajtur parimeve kundër dhunës dhe dialogut të pakushtëzuar. Ky është mesazhi i vetëm që do të bashkojë në mënyrë efektive popullin e Kosovës dhe është e vetmja rrugë që do të sigurojë mbështetje të vazhdueshme ndërkombëtare. Në fund i bëri thirrje Ibrahim Rugovës, LDK-së dhe udhëheqjes së studentëve që të qëndrojnë në kursin, paqësor. Gjatë kësaj kohe qëllimi i administratës amerikane vazhdonte të ishte kthimi i autonomisë që Kosova gëzonte me kushtetutën e vitit 1974, ndërsa arsyeja kryesore për këtë ishte frika se stabiliteti në Maqedoni dhe Shqipëri mund të prishej dhe se politika paqësore e udhëhequr nga I. Rugova, dobësohej nga veprimet e UÇK- së.
Politika e Britanisë së Madhe nën drejtimin e Toni Blerit karshi problemit të Kosovës është e njohur sidomos pas bisedës telefonike 20-minutëshe në mes Presidentit Clinton dhe kryeministri britanik Tony Blair, ku është diskutuar për krizën në Kosovë. Tanimë është i njohur fakti se këta dy burrështetas kanë biseduar për shqetësimin e tyre rreth eskalimit të situatës në Kosovë, e cila mund të sjellë një lufte të dytë në Ballkan dhe për një propozim të cilin e kishte kryeministri Blair. Propozimi i kryeministrit Blair ishte se Britania e Madhe do të kërkoj një rezolutë të re nga Këshilli i Sigurimit të OKB-a që do të autorizonte përdorimin e forcës ushtarake nëse është e nevojshme për të qetësuar krizën në Kosovë. Kryeministrit britanik Blair ishte një nga ata që favorizonin edhe hyrjen e trupave tokësore, jo vetëm luftën nga ajri.
Një hap tjetër tejet me rëndësi për Kosovën i kryeministri Blair ishte intervista e tij dhënë BBC-së dhe fjalimi i tij në Dhomën e Përfaqësuesve. Në këtë fjalim nder të tjera ai deklaroj: “Ne duhet të veprojmë: për të shpëtuar mijëra burra të pafajshëm, gra dhe fëmijë nga katastrofa humanitare, nga vdekja, barbarizmit dhe spastrimit etnik nga një diktaturë brutale; për të ruajtur stabilitetin e rajonit të Ballkanit, ku ne e dimë se kaosi mund të gllabërojë të gjithë Evropën”.
Situata humanitare u bë dramatike në Kosovë pas ofensivës së forcave serbe gjatë verës së vitit 1998, lufta u përshkallëzua dhe në vjeshtën e vitit 1998 numri i të zhvendosurve dhe refugjatëve i tejkalonte 300 mijë. Sekretari i OKB-ës Kofi Annan deklaroi: ”Në javët e fundit, bashkësia ndërkombëtare ka qenë dëshmitare e mizorive tronditëse në Kosovë…Këto janë zbuluar falë raportimit nga KDOM-idhe burime tjera të besueshme”. Më 23 shtator 1998 Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara miratoi një rezolutë me numër 1199, kur sërish Kina kishte abstenuar. Rezoluta bazohet në kapitullin e VII-të të Kartës së Kombeve të Bashkuara, në të cilin, përveç të tjerash, parashihej edhe kërkesa për ndërprerjen e menjëhershme të luftimeve. Një rol të veçantë zë edhe Sekretari i Jashtëm britanik Robin Kuk, i cili më 23 nëntor në një konferencë për shtyp flet për situatën në Kosovë, e me theks të veçantë për refugjatët që ishin pa strehë dhe ushqim të mjaftueshëm brenda territorit të Kosovës. Sekretari i Jashtëm Kuk parashikonte se në qoftë se nuk ndalen luftimet situata shkonte drejtë një katastrofe humanitare, të paparashikueshme. Për këtë arsye veprimet e diplomacisë britanike ishin shumë aktive në institucionet ndërkombëtare duke përfshirë edhe rolin kyç të Britanikëve në miratimin e rezolutës së Kombeve të Bashkuara për Kosovën. Ai, gjithashtu, ka luajtur një rol të veçantë në bisedimet të cilat janë zhvilluar në Kështjellën e Rambujesë.
Në mesin e shumë deklarimeve të Sekretarit Kuk vlen të theksohet fjalimi i tij në Dhomën e Përfaqësuesve, ku flet për masakrën në Reçak. Ai tregon sesi gjeneral Drewienkiewicz e ka njoftuar se trupat që ai i kishte pa në fshat ishin qëlluar kryesisht në kokë ose qafë, pra ishin ekzekutuar, ishin të të gjitha moshave, duke përfshirë burra të thinjur të vjetër dhe se asnjë nga trupat nuk kishte pasur të veshur uniformën. Ai këtë madje e quan “Krim Lufte” duke shtuar se Evropa edhe një herë do të përballet me një krizë të mundshme humanitare si rezultat i represionit serb brenda Kosovës.
Ndërsa, pas intervenimit të NATO-s në Kosovë ndër të tjera Kuk përmend se, “Në Kosovë, Evropa ka qenë dëshmitare e persekutimit të një populli të tërë që nuk është parë që nga ditët e Hitlerit apo Stalinit. Ne kemi vepruar për shkak se koha e deportimit në masë dhe spastrim etnik i takon Evropës së kaluar dhe se ne nuk do të lejojmë të kthehet ajo kohë”. Qëndrimi i diplomacisë britanike ndikoi edhe tek diplomacitë e tjera ndërkombëtare që të tregojnë vendosmëri për çlirimin e Kosovës nga pushtuesi serb.
Diplomacia Britanike ishte e angazhuar me zhvillimet në Kosovë, duke i përcjellë me vëmendje të veçantë dhe kishte marrë edhe iniciativa konkrete që të kontribuojë në zgjedhjen e konfliktit në Kosovë.
Në mbledhjen e marsit të vitit 1998, pas ofensivës serbe në Prekazin historik, me urgjencë u mbajt takimi i Grupit të Kontaktit në Londër. Roli i diplomacisë britanike në këtë takim ishte shumë i rëndësishëm në vendimet e forta kundër qeveris jugosllave për përdorimin e forcës kundër popullsisë shqiptare të pambrojtur. Sekretarja amerikane e shtetit kishte thënë në Paris para takimit se “Ka kaluar koha e dënimeve morale të politikës së Beogradit dhe pres nga aleatët që të kemi qëndrim të fuqishëm dhe të qartë për Qeverinë Jugosllave”.
Përfundim
Diplomacia Evropianë dhe ajo Amerikane ishin me të zëshmet në përpjekjet e tyre që shpërbërja e Jugosllavisë të ndodhë paqësisht dhe pa gjakderdhje. Këtë e dëshmojnë edhe përpjekjet diplomatike të dy qeverive në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në hartimin dhe kërkesën për miratim nga anëtarët, që proceset të shkonin duke respektuar të drejtën ndërkombëtare, për ndërhyrje të përbashkët në raste të krizave politike në rajonet e ndryshme të Botës. Këtë rrugë këto dy diplomaci e ndoqën edhe në rastin e Kosovës që për çdo veprim kërkuan që të kenë miratimin e Këshillit të Sigurimit, edhe pse hasën në pengesa nga anëtarët e përhershëm siç ishin Rusia dhe Kina. Miratimi i dy rezolutave për Kosovën ishte e rëndësishme në ndaljen e luftimeve dhe të rrezikut të një katastrofë humanitare që mund të ndodh në Kosovë në prag të dimrit të vitit 1998. Për kundër përpjekjeve diplomatike të zgjidhjes së problemit të Kosovës, nuk u arrit qëllimi, pa kombinimin e forcës dhe të diplomacisë. Marrëveshjet të respektueshme në mes të popujve të federatës jugosllave patën sukses vetëm atëherë kur ndërhyrja diplomatike në veti kishte edhe përdorimin e forcës. Vetëm me ndërhyrjen humanitare ushtarake të paktit NATO në Kosovë u vendos paqja dhe siguria, edhe në gjithë rajonin e Ballkanit. Përkundër ofensivës diplomatike britanike dhe amerikane që mos të eskaloj konflikti në hapësirat e Jugosllavisë dhe vendoset paqja për mes Rezolutave të Këshillit të Sigurimit kjo nuk u arrit, si në rastin e Kosovës që konflikti i përgjakshëm u ndalë fal vendosmërisë së NATO-s që ti sulmojë caqet ushtarake serbe për 78 ditë, që të arrihet marrëveshja e Kumanovës, e cila u nënshkrua me 12 qershor 1999, në mes të përfaqësueseve serb dhe atyre të NATO-s, Serbia pranonte vendosjen e trupave të NATO-s në Kosovë, dhe tërheqjen e forcave serbe nga Kosova.