Arian Galdini/
Në mozaikun e historisë dhe kulturës shqiptare, një figurë ngrihet si një gur themeli që bashkon traditën, drejtësinë dhe identitetin kombëtar. Atë Shtjefën Gjeçovi, meshtari, shkrimtari, folkloristi dhe mbledhësi i Kanunit të Lekë Dukagjinit, ka lënë pas një trashëgimi të jashtëzakonshme që i jep frymë dhe formë doktrinës së Neoshqiptarizmit. Kontributi i tij i veçantë në ruajtjen dhe promovimin e identitetit shqiptar, përmes kulturës dhe drejtësisë zakonore, është një udhërrëfyes i vyer për çdo përpjekje për rilindjen kombëtare dhe shoqërore në kohët moderne.
Neoshqiptarizmi, si një doktrinë që përpiqet të ndërtojë një të ardhme të bazuar mbi vlerat autentike shqiptare, përfshin në zemër të saj frymën e trashëgimisë së Atë Gjeçovit. Siç e përshkruan filozofi britanik Edmund Burke, “Traditat janë pasqyrimi i mençurisë së brezave të shkuar dhe një udhërrëfyes për të ardhmen.” Pikërisht kjo është ajo që Gjeçovi bëri me Kanunin e Lekë Dukagjinit, duke e shndërruar në një simbol të drejtësisë shqiptare dhe një dokument që mishëronte etikën, dinjitetin dhe komunitarizmin e shqiptarëve.
Kanuni, i mbledhur dhe kodifikuar nga Gjeçovi, nuk ishte vetëm një manual i të drejtës zakonore, por edhe një pasqyrë e një shoqërie që vlerësonte nderin, drejtësinë dhe barazinë.
Këto parime janë në harmoni të plotë me thelbin e Neo shqiptarizmit, që synon rikthimin e vlerave të përhershme si bazë për ndërtimin e një shoqërie të drejtë dhe humane. Në çdo rresht të Kanunit dhe në çdo përpjekje të Gjeçovit për të mbledhur folklorin dhe historinë shqiptare, nderi zë vendin e parë.
Siç thotë Faik Konica, “Nderi është ai që ngre një komb, sepse ai përfaqëson shpirtin e tij.”
Nën këtë prizëm, Gjeçovi na mëson se shqiptarët mund të ndërtojnë të ardhmen e tyre vetëm duke ruajtur dhe kultivuar atë që është thelbësore për ta: nderin dhe dinjitetin.
Në këtë frymë, Neoshqiptarizmi nuk është një kthim prapa në një të kaluar të lavdishme, por një përpjekje për të ndërtuar një të ardhme që pasqyron vlerat më të mira të kësaj të kaluare.
Ashtu siç Atë Gjeçovi e pa të nevojshme të ruajë ligjet zakonore për të mbrojtur identitetin kombëtar, sot na kërkohet të ndër tojmë një identitet të bazuar mbi vlera që i tejkalojnë kufijtë e kohës dhe të politikës.
Gjeçovi dhe edukimi kombëtar
Një nga shtyllat kryesore të veprës së Gjeçovit ishte përpjekja për edukimin kombëtar. Ai e kuptoi se një komb i ndarë dhe i paarsimuar nuk mund të mbijetojë. Siç thoshte Sami Frashëri, “Dija është drita që ndriçon një komb.” Veprat e tij në mbledhjen dhe ruajtjen e folklorit shqiptar, si dhe përkushtimi i tij ndaj edukimit të brezave të rinj, përbëjnë një shembull të gjallë të asaj që Neoshqiptarizmi synon të arrijë: një shoqëri të ndërgjegjshme për vlerat e saj, të arsimuar dhe të aftë për të ndërtuar një të ardhme të ndritur.
Kanuni: Një bazament për vlerat shoqërore dhe politike
Një tjetër aspekt ku Neoshqiptarizmi mund të gjejë frymëzim nga Gjeçovi është mënyra se si ai kodifikoi parimet e drejtësisë dhe solidaritetit social në Kanun. Filozofi John Locke shkruante se “Drejtësia dhe ligji janë themeli i çdo shoqërie të qytetëruar.” Kanuni, në këtë kontekst, shërben si një model për mënyrën se si mund të ndërtojmë institucione dhe politika që respektojnë vlerat e drejtësisë, nderit dhe përgjegjësisë kolektive. Neoshqiptarizmi, duke ndjekur shembullin e Gjeçovit, synon të krijojë një sistem shoqëror dhe politik që bazohet në këto parime, duke mbrojtur identitetin kombëtar dhe duke promovuar zhvillimin në një mënyrë që respekton trashëgiminë tonë kulturore. Atë Shtjefën Gjeçovi nuk ishte vetëm një mbledhës i Kanunit; ai ishte një ndriçues i rrugës për një komb që kërkonte të gjente vendin e tij në botë. Trashëgimia e tij na mëson se, si komb, ne nuk mund të ecim përpara duke harruar atë që na bën unikë. Siç thoshte Atë Gjergj Fishta, “Një komb që humb vlerat e tij, humb vetveten.”
Neoshqiptarizmi, duke ndjekur këtë filozofi, është një thirrje për të rilindur kombin tonë mbi bazën e vlerave të përjetshme të drejtësisë, dinjitetit dhe solidaritetit. Është një thirrje për të ndjekur shembullin e Gjeçovit në ruajtjen e trashëgimisë sonë dhe në ndërtimin e një të ardhmeje që pasqyron më të mirën e asaj që jemi si shqiptarë. Trashëgimia e Atë Shtjefën Gjeçovit është një thirrje për çdo shqiptar që të ruajë dhe të promovojë vlerat e tij kombëtare. Siç thotë Aristoteli, “Qytetërimi fillon kur drejtësia dhe morali ndërthuren me veprimin shoqëror.” Gjeçovi na mësoi këtë të vërtetë përmes veprës së tij, dhe Neoshqiptarizmi e ngre këtë mësim në një filozofi për një të ardhme më të mirë.
Neoshqiptarizmi, si trashëgimtar i ideve të Gjeçovit, është një udhërrëfyes për brezat e sotëm dhe të ardhshëm, për të ndërtuar një Shqipëri dhe një komb shqiptar që respekton të kaluarën, nderon të tashmen dhe ndriçon të ardhmen. Ashtu siç Gjeçovi i dha zë drejtësisë dhe kulturës shqiptare, sot na takon ne t’i japim zë Neoshqiptarizmit, si një doktrinë që e ngre shqiptarizmin në lartësinë që meriton në arenën kombëtare dhe ndërkombëtare.