Beogradi dhe Moska veprojnë në prapaskenë, duke përdorur qeverinë maqedonase si instrument të hegjemonizmit të ri jo më me tanke, por me narrativë; jo më me dhunë, por me propagandë. Fushata kundër subjektit shqiptar që mishëronte frymën e Marrëveshjes së Ohrit nuk ishte konkurrencë elektorale, por hakmarrje historike për poshtërimin që Serbia përjetoi në qershor të vitit 1999. Ky projekt, i konceptuar në laboratorët politikë të Beogradit dhe i miratuar në Moskë, synon të dobësojë faktorin shqiptar, të ngadalësojë integrimin evropian dhe të krijojë një “zonë gri” në Ballkan, ku liria shqiptare do të shndërrohet në objekt kompromisi.
Nga Prof. dr. Skënder ASANI
Manifestimi i zhvilluar para disa ditësh të tetorit, në prani të zëvendëskryeministrit maqedonas, ambasadorit rus, përfaqësuesve të shtetit serb dhe autoriteteve lokale të Kumanovës, nuk mund të interpretohet si një rastësi protokollare. Ai përfaqëson një akt politik dhe simbolik me pasoja alarmante, që shpalos tentativën për rivendosjen e hegjemonisë serbe mbi territorin dhe kujtesën historike shqiptare. Ky manifestim është pjesë e një projekti më të gjerë destabilizues, ku Beogradi dhe Moska veprojnë në prapaskenë përmes instrumenteve të qeverisë maqedonase, duke përdorur ceremonitë dhe retorikën si mjete të sofistikuara të pushtetit për të manipuluar kujtesën kolektive dhe për të dobësuar pozicionin politik shqiptar.
Rreziku qëndron jo vetëm në veprim, por edhe në indiferencë. Shqiptarët përballen me një sfidë të trefishtë: mbrojtjen e kujtesës historike, forcimin e vetëdijes politike dhe ruajtjen e unitetit moral e politik, në mënyrë që historia të mos shkruhet pa ta. Ky është momenti i hyrjes në një fazë vendimtare një pikë kthese historike që kërkon vetëdije, përgjegjësi dhe veprim të koordinuar për të mbrojtur lirinë, dinjitetin dhe orientimin euroatlantik të vendit.
Pjesëmarrësit serbë, të shfaqur me uniforma ushtarako-policore, e kthyen vendin në një skenë intimidimi, duke dërguar një mesazh të qartë dominimi mbi kujtesën historike shqiptare. Që nga formimi i qeverisë së dalë nga zgjedhjet e vitit të kaluar, janë organizuar një sërë manifestimesh shtetërore jo vetëm në Zebrenjak, por edhe në qytete të tjera të Maqedonisë të cilat, nën petkun e përkujtimit, kanë promovuar frymën e hegjemonisë serbe dhe kanë synuar normalizimin e pranisë së saj mbi territorin dhe kujtesën shqiptare.
Në të njëjtin vend ku në tetorin e vitit 1912 nisi kasaphana serbe ndaj shqiptarëve, sot vendosen kurora nderimi mbi varret e pushtuesve. Ky akt provokues sfidon jo vetëm kujtesën, por edhe sensin e drejtësisë historike, duke vënë në provë unitetin dhe vigjilencën e popullit shqiptar. Nuk është thjesht një ceremoni, por një paralajmërim i hapur për çdo individ dhe institucion që guxon të harrojë ose të nënvlerësojë rrezikun e rikthimit të pushtetit të vjetër mbi territor, histori dhe ndërgjegje kombëtare.
Historia e vitit 1912 dëshmon këtë tragjedi: trupat serbe hynë në Shkup e Kumanovë me bekimin e Rusisë cariste, duke shndërruar lumin e Vardarit në shtrat gjaku shqiptar. Sot, më shumë se një shekull më vonë, historia po rishkruhet me duartrokitje diplomatike, ndërsa flamujt e ceremonive zyrtare mbulojnë hijen e një narrativi të ri që tenton ta shndërrojë pushtimin në “çlirim” dhe dhunën në “miqësi”. Ky nuk është përkujtim historik, por provokim politik: një strategji për të rikthyer ideologjinë e vjetër sllave në formë të sofistikuar, si pjesë e ndërgjegjes publike të një shteti që po humb busullën euroatlantike.
Retorika parazgjedhore e kryeministrit maqedonas, e evidentuar që nga zgjedhjet parlamentare të vitit të kaluar dhe e mbështjellë me slogane për “rikthimin e shtetit” dhe “rendin e ligjit”, shfaqet si hapi i parë i një projekti të koordinuar serbo-rus, që kërcënon ekuilibrin politik dhe institucional të ndërtuar me gjak dhe sakrifica pas Marrëveshjeve të Kumanovës (1999) dhe të Ohrit (2001). Gjatë fushatës për zgjedhjet lokale, kjo retorikë u shndërrua në sulm frontal ndaj forcës politike shqiptare të dalë nga lufta e vitit 2001, duke synuar shkatërrimin e saj dhe eliminimin e mburojës institucionale që mbron autonominë dhe integritetin e komunitetit shqiptar.
Ky horizont i trazuar tregon qartë se komuniteti shqiptar rrezikon të zhvendoset nga përfaqësimi i vërtetë; kauzat historike mund të dorëzohen nën ndikimin e jashtëm; dhe vendi mund të zhytet në orbitën e kontrollit të vjetër. Çdo heshtje apo nënvlerësim i këtij projekti shndërrohet në katastrofë institucionale, ku forcat që dikur mbronin të drejtat dhe ekuilibrin mund të fundosën nën presionin e një strategjie të mirëstudiuar dhe të pandëshkueshme.
Beogradi dhe Moska veprojnë në prapaskenë, duke përdorur qeverinë maqedonase si instrument të hegjemonizmit të ri jo më me tanke, por me narrativë; jo më me dhunë, por me propagandë. Fushata kundër subjektit shqiptar që mishëronte frymën e Marrëveshjes së Ohrit nuk ishte konkurrencë elektorale, por hakmarrje historike për poshtërimin që Serbia përjetoi në qershor të vitit 1999. Ky projekt, i konceptuar në laboratorët politikë të Beogradit dhe i miratuar në Moskë, synon të dobësojë faktorin shqiptar, të ngadalësojë integrimin evropian dhe të krijojë një “zonë gri” në Ballkan, ku liria shqiptare do të shndërrohet në objekt kompromisi.
Rreziku nuk qëndron vetëm në veprim, por edhe në heshtje. Heshtja e institucioneve, mediave dhe elitës akademike është bërë pjesë e strategjisë për normalizimin e ndikimit serbo-rus. Antishqiptarizmi po sofistikohet: infiltron tekstet shkollore, simbolet shtetërore dhe ceremonitë “miqësore”. Sot, shqiptarët përballen me armikun brenda sistemit të maskuar si politikë, institucion dhe heshtje kolektive.
Përballë këtij rikthimi të heshtur të hijes serbo-ruse, kujtesa shqiptare duhet të ngrihet si mburojë morale dhe politike. Ajo nuk është nostalgji, por instrument vetëmbrojtjeje kombëtare. Kujtesa duhet të bëhet akt politik një vijë e kuqe ndaj çdo përpjekjeje për të relativizuar të vërtetën historike. Kush nuk e mbron kujtesën, nuk mund të mbrojë as lirinë.
Ky është moment historik i zgjimit kombëtar. Manifestimi i tetorit dhe retorika e “rikthimit të shtetit” janë vetëm simptomat e një sëmundjeje më të thellë që synon të gjunjëzojë faktorin shqiptar. Reagimi duhet të jetë politik, strategjik dhe i bashkërenduar mbi tri shtylla:Kujtesa historike si mbrojtje kombëtare dhe dokumentim ndërkombëtar i krimeve të vitit 1912;Vetëdija politike, e orientuar drejt vizionit euroatlantik dhe shtetit qytetar;Uniteti moral dhe politik shqiptar, përtej ndarjeve, përballë një rreziku që kërcënon vetë qenien kombëtare.
Historia po hyn në një fazë vendimtare: përplasja ndërmjet projekteve destabilizuese dhe aspiratës për stabilitet është bërë më e dukshme se kurrë. Vetëm një vetëdije e koordinuar kombëtare mund të mbrojë orientimin euroatlantik dhe të ndalë ofensivën e projekteve që synojnë ta shkëpusin vendin nga bërthama e vlerave perëndimore.
Në tetorin e vitit 1912, Vardari rridhte i kuq nga gjaku i shqiptarëve; sot, ai rrezikon të rrjedhë i turbullt nga harresa. Ky është momenti i kujtesës, reagimit dhe përgjegjësisë kombëtare. Vetëm nëse politika shqiptare dhe faktori pro-perëndimor e kuptojnë këtë si pikë kthese historike, Maqedonia e Veriut mund të përballet me dinjitet me sfidat e së ardhmes jo si shtet i penguar, por si komb që njeh rrugën e vet dhe nuk lejon që historia të shkruhet pa të.