Analizë nga Rafael Floqi

Një anije mallrash përshkon portat e Agua Clara të Kanalit të Panamasë. Fotografia: Matias Delacroix/AP

Teddy Roosevelt dikur e shpalli Kanalin e Panamasë “një nga bëmat për të cilat njerëzit e kësaj republike e SHBA-së  do të shikojnë prapa me krenarinë më të lartë”. Më shumë se një shekull më vonë, Donald Trump po kërcënon të rimarrë rrugën ujore sërish për të njëjtën republikë.

Presidenti i zgjedhur po dënon tarifat e rritura që ka vendosur Panamaja për të përdorur rrugën ujore që lidh oqeanin Atlantik dhe Paqësor. Ai thotë se nëse gjërat nuk ndryshojnë pasi të marrë detyrën muajin e ardhshëm, “Ne do të kërkojmë që Kanali i Panamasë t’u kthehet Shteteve të Bashkuara të Amerikës,  plotësisht, shpejt dhe pa diskutim”.

Presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së ka kërcënuar se do të rimarrë kanalin për shkak të tarifave “të tepruara”, por presidenti i Panamasë kundërshton pretendimet e tij. Donald Trump ka kërcënuar se do të marrë nën kontroll Kanalin e Panamasë, por ç’është kjo rrugë ujore dhe pse është kaq e rëndësishme?

Trump ka kërcënuar prej kohësh aleatët me veprime ndëshkuese me shpresën për të fituar lëshime. Por ekspertët në të dyja vendet e kanë të qartë: nëse nuk shkon në luftë me Panamanë, Trump nuk mund të rivendosë kontrollin mbi një kanal që SHBA ra dakord ta dorëzonte në vitet 1970.

Çfarë është Kanali i Panamasë?

Kanali është një rrugë ujore kryesore që lidh oqeanin Atlantik dhe Paqësor, duke i lejuar anijet detare të shmangin 7000 milje detare (13000 km) rreth majës së Amerikës së Jugut. Kanali prej 51 miljesh (82 km) kalon mes për mes të Panamasë, një vend që zë brezin e tokës midis Amerikës Qendrore dhe Amerikës Jugore.

Këtë vit deri më 30 shtator, pothuajse 10,000 anije kaluan përmes kanalit, duke transportuar 423 milionë tonë  mallra, duke përfshirë ushqime, minerale dhe produkte të prodhuara në fabrika. Më shumë se 40% e mallrave të konsumit të tregtuara vitin e kaluar midis Azisë verilindore dhe bregut lindor të SHBA-së u transportuan përmes kanalit.

Administrata e Tregtisë Ndërkombëtare e SHBA thotë se kanali u kursen interesave të biznesit amerikan “kohë dhe kosto të konsiderueshme karburanti” dhe u mundëson shpërndarje më të shpejtë të mallrave, gjë që është “veçanërisht e rëndësishme për ngarkesat e ndjeshme në kohë, që mallrat që prishen dhe industritë me zinxhirë furnizimi të furnizohen në kohë. ”

SHBA-ja është klienti më i madh i kanalit, përgjegjës për rreth tre të katërtat e ngarkesaës që kalon nëpër të çdo vit, ndërsa Kina është klienti i dytë më i madh.

Kush e ndërtoi kanalin?

Një përpjekje për të krijuar një kanal përmes Panamasë qe udhëhequr nga Ferdinand de Lesseps, i cili ndërtoi Kanalin e Suezit të Egjiptit, e filloi në 1880, por përparoi pak më shumë se nëntë vjet, përpara se të falimentonte.

Malaria, ethet e verdha dhe sëmundje të tjera tropikale shkatërruan një fuqi punëtore që tashmë po luftonte me terrene veçanërisht të rrezikshme dhe kushte të vështira pune në xhungël, duke kushtuar përfundimisht më shumë se 20,000 jetë, sipas disa vlerësimeve.

Panamaja ishte atëherë një provincë e Kolumbisë, e cila refuzoi të ratifikonte një traktat të mëvonshëm të vitit 1901 që licenconte interesat e SHBA për të ndërtuar kanalin. Roosevelt iu përgjigj duke dërguar anije luftarake amerikane në brigjet e Panamasë në Atlantik dhe Paqësor. Shtetet e Bashkuara parashkruan gjithashtu një kushtetutë që do të ishte gati pas pavarësisë së Panamasë, duke u dhënë forcave amerikane “të drejtën për të ndërhyrë në çdo pjesë të Panamasë, për të rivendosur paqen publike dhe rendin kushtetues”.

Pjesërisht për shkak se trupat kolumbiane nuk ishin në gjendje të përshkonin xhunglat e ashpra, Panamaja shpalli një pavarësi efektivisht pa gjak brenda disa orësh në nëntor 1903. Shumë shpejt ajo nënshkroi një traktat që lejonte një ekip të udhëhequr nga SHBA të fillonte ndërtimin.

Rreth 5,600 punëtorë vdiqën më vonë gjatë projektit të ndërtimit të udhëhequr nga SHBA, sipas një studimi.

Po pse SHBA nuk e kontrollon më kanalin?

Rruga ujore u hap në vitin 1914, por pothuajse menjëherë disa panamezë filluan të vënë në dyshim vlefshmërinë e kontrollit të SHBA, duke çuar në atë që u bë e njohur në vend si “lufta e brezave” për ta marrë atë.

SHBA shfuqizoi të drejtën e saj për të ndërhyrë në Panama në vitet 1930. Nga vitet 1970, me kostot e tij administrative në rritje të ndjeshme, Uashingtoni kaloi vite duke negociuar me Panamanë për të hequr kontrollin e rrugës ujore.

Administrata Carter punoi me qeverinë e Omar Torrijos. Të dyja palët përfundimisht vendosën se shansi i tyre më i mirë për ratifikim ishte të paraqisnin dy traktate në Senatin e SHBA, “Traktatin e Përhershëm të Neutralitetit” dhe “Traktatin e Kanalit të Panamasë”.

E para, e cila vazhdon në përjetësi, i jep SHBA-së të drejtën për të vepruar për të siguruar që kanali të mbetet i hapur dhe i sigurtë. I dyti deklaroi se SHBA-të do t’ia kalonin kanalin Panamasë më 31 dhjetor 1999, dhe më pas u ndërpre.

Të dyja u nënshkruan në 1977 dhe u ratifikuan vitin e ardhshëm. Marrëveshjet e mbajtura edhe pas vitit 1989, kur presidenti George H.W. Bush, pushtoi Panamanë për të hequr nga posti udhëheqësin marksist panamez Manuel Noriega.

Në fund të viteve 1970, ndërsa traktatet e dorëzimit po diskutoheshin dhe ratifikoheshin, sondazhet zbuluan se rreth gjysma e amerikanëve kundërshtuan vendimin për t’i dhënë kontrollin e kanalit Panamasë. Megjithatë, në kohën kur pronësia ndryshoi në 1999, opinioni publik ishte zhvendosur, me rreth gjysmën e amerikanëve në favor.

Çfarë ka ndodhur që atëherë?

Administrimi i kanalit ka qenë më efikas nën Panama sesa gjatë epokës së SHBA-së, me trafik në rritje me 17% midis viteve fiskale 1999 dhe 2004. Votuesit e Panamasë miratuan një referendum të vitit 2006 që autorizonte një zgjerim të madh të kanalit për të akomoduar anije mallrash më të mëdha moderne. Zgjerimi zgjati deri në vitin 2016 dhe kushtoi më shumë se 5.2 miliardë dollarë.

Presidenti panamez José Raul Mulino tha në një video të dielën se “çdo metër katror i kanalit i përket Panamasë dhe do të vazhdojë”. Ai shtoi se, ndërsa njerëzit e vendit të tij janë të ndarë për disa çështje kyçe, “kur bëhet fjalë për kanalin tonë dhe sovranitetin tonë, ne të gjithë do të bashkohemi nën flamurin tonë panamez”.

Çmimet e transportit janë rritur për shkak të thatësirës vitin e kaluar që ka ndikuar në bllokimin e kanalit, duke e detyruar Panamanë të shkurtojë në mënyrë drastike trafikun e transportit detar përmes kanalit dhe të rrisë tarifat për ta përdorur atë. Megjithëse shirat janë kthyer kryesisht, Panama thotë se rritja e tarifave në të ardhmen mund të jetë e nevojshme pasi ndërmerr përmirësime për të përmbushur nevojat moderne të transportit detar.

Mulino tha se tarifat për përdorimin e kanalit “nuk janë vendosur sipas dëshirës”.

Jorge Luis Quijano, i cili shërbeu si administrator i rrugës ujore nga 2014 deri në 2019, tha se të gjithë përdoruesit e kanalit i nënshtrohen të njëjtave tarifa, megjithëse ato ndryshojnë nga madhësia e anijes dhe faktorë të tjerë.

“Mund të pranoj që klientët e kanalit mund të ankohen për çdo rritje çmimi,” tha Quijano. “Por kjo nuk u jep atyre arsye për të konsideruar tani për ta kthyer atë.”

Por çfarë kërkon Trump?

Trump ka kërkuar që Panamaja t’ia kthejë kanalin  SHBA-së, nëse nuk e menaxhon rrugën ujore në një mënyrë që ai e konsideron të pranueshme në favor të SHBA. Presidenti i zgjedhur i SHBA-së kundërshton ato që ai i përshkroi si tarifa “të tepërta ” që i ngarkohen qeverisë, marinës dhe biznesevet të SHBA-së për përdorimin e kalimit të kanalit.

“Tarifat që ngarkohen nga Panamaja janë qesharake,” shkroi ai. “Kjo është “plaçkitje” e plotë e vendit tonë dhe do të ndalet menjëherë.” 

Anijet që përdorin kanalin duhet të paguajnë tarifat e përcaktuara nga autoriteti i kanalit. Normat e ndryshueshme janë rritur në vitet e fundit përmes thatësirave të përkeqësuara nga ngrohja globale, të cilat thajnë rezervuarët thelbësorë për të mbushur pendat dhe duke zvogëluar kapacitetin e kanalit.

Si rezultat i thatësirës së madhe në fund të vitit 2023, vetëm 22 anije kaluan kanalin çdo ditë në vend të 36 si zakonisht, duke i detyruar anijet të qëndrojnë në radhë për javë të tëra ose të paguajnë deri në 4 milion dollarë për të kërcyer përpara. Transitet ranë me gati një të tretën në vitin deri në këtë shtator.

Autoriteti i kanalit ka lejuar rritjen e numrit të anijeve për të përdorur kanalin gjatë vitit 2024, duke lehtësuar mbipopullimin, por kjo do të rrisë tarifat dhe do të vendosë disa tarifa shtesë më 1 janar 2025. Presidenti i Panamasë, José Raúl Mulino, tha se tarifat e tranzitit të kanalit nuk ishin të fryra.

Trump gjithashtu paralajmëroi se nuk do ta linte kanalin të binte në “duart e gabuara” dhe dukej se sugjeronte se Kina po ushtronte ndikim mbi të. Një kompani kineze me bazë në Hong Kong kontrollon dy nga pesë portet ngjitur me kanalin, një në secilën anë, por Mulino tha se Panamaja kishte kontrollin e plotë të kanalit.

“Çdo metër katror i Kanalit të Panamasë dhe zonave të tij ngjitur është pjesë e Panamasë dhe do të vazhdojë të jetë”, tha ai në një deklaratë me video të dielën.

Po pse e ka ngritur Trump këtë çështje ?

Presidenti i zgjedhur thotë se SHBA-ja po “shkatërrohet” dhe “Unë nuk do ta mbështes atë”. “Iu dha Panamasë dhe popullit të Panamasë, por ka dispozita – ju duhet të na trajtoni me drejtësi. Dhe ata nuk na kanë trajtuar me drejtësi”, tha Trump për traktatin e vitit 1977, për të cilin tha se qe “marrëzi” që ia dha kanalin.

Traktati i neutralitetit i jep SHBA-së të drejtën për të vepruar nëse operacioni i kanalit kërcënohet për shkak të konfliktit ushtarak – por jo për të rivendosur kontrollin.

“Nuk ka asnjë klauzolë të asnjë lloji në marrëveshjen e neutralitetit që lejon rimarrjen e kanalit,” tha Quijano. “Ligjërisht, nuk ka asnjë mënyrë, në rrethana normale, për të rimarrë territorin që është përdorur më parë.”

Trump, ndërkohë, nuk ka thënë se si mund ta realizojë kërcënimin e tij.

“Ka shumë pak hapësirë ​​për lëvizje, në mungesë të një pushtimi të dytë të Panamasë nga SHBA, për të rimarrë kontrollin e Kanalit të Panamasë në terma praktike,” tha Benjamin Gedan, drejtor i Programit të Amerikës Latine në Qendrën Ndërkombëtare të Studiuesve Woodrow Wilson në Uashington.

Gedan tha se qëndrimi i Trump është veçanërisht i çuditshëm duke pasur parasysh se Mulino është një konservator pro-biznesit, i cili “ka bërë shumë hapa të tjera për të treguar se ai do të preferonte një marrëdhënie të veçantë me Shtetet e Bashkuara”. Ai gjithashtu vuri në dukje se Panamaja në vitet e fundit është afruar më shumë me Kinën, që do të thotë se SHBA ka arsye strategjike për të mbajtur marrëdhëniet e saj me kombin e Amerikës Qendrore sa më miqësore.

Panamaja është gjithashtu një partner i SHBA-së në ndalimin e imigracionit të paligjshëm nga Amerika e Jugut – ndoshta prioriteti më i madh i politikës së Trump. “Nëse do të zgjidhësh një grindje me Panamanë për një çështje,” tha Gedan, “nuk mund të gjesh një më të keqe sesa kanali.

Taktikë apo pikësynim

Por a mund të jetë ky një mjet presioni për bashkëbisedime si ai ndaj vendeve të NATO-s që të paguanin 2 % të Produktit të Brendshëm Bruto për Aleancën. Dhe kërcënimi i Trumpit punoi, kur tha, se do të largohej nga NATO dhe do ta linte Putinin të bënte ç’të donte. Këto deklarata, sado të çuditshme, janë taktika të fushës së biznesit, të zbatuara në gjeopolitikë dhe në marrëdhëniet ndërkombëtare, dhe rasti i NATO-s tregoi se ato punojnë. 

Qëllimi këtu nuk është i fshehur, nuk është asgjë më tepër, veç parulla elektorale e Trump për ta ribërë Amerikën sërish të Madhe, dhe natyrisht është paparashikueshmëria e Trumpit që i bën më të besueshme, edhe pse mund të shoqërohen edhe me një vënie në lojë të kryeministrit kanadez Justin Trudeau si guvernatori i shtetit të 51 të SHBA apo tezës të blerjes të Groenlandës nga Danimarka, që tregon interesin e Amerikës për t’ju kundërvënë Rusisë dhe Kinës dhe provokimeve të tyre, në rrethin polar. Nga ana e tjetër SHBA në vitet 1907, bleu Virgin Island nga Danimarka dhe Groenlanda mund të ketë çmimin e saj…

Wishing everyone a “a serene and blessed Christmas,” Pope Francis celebrates the joy of this day on which we celebrate the birth of Lord Jesus, “the mystery that never ceases to amaze and move us.” He underscores how “the door of God’s heart is always open” and may we “be reconciled with God” and with one another for a world marked by peace and harmony.

By Thaddeus Jones

“The mystery that never ceases to amaze and move us was renewed this night: the Virgin Mary gave birth to Jesus, the Son of God, wrapped him in swaddling clothes and laid him in a manger. That is how the shepherds of Bethlehem, filled with joy, found him, as the angels sang: ‘Glory to God and peace to men’”

At midday on Christmas morning, Pope Francis gave his customary Christmas greetings and message from the central loggia of Saint Peter’s Basilica before the crowds in the square and live to people watching around the world via media. At the conclusion, he imparted his blessing “Urbi et Orbi” – to the city and the world as he also does on Easter Sunday.

The launch of the Jubilee year 2025 marked the theme of this year’s Christmas message and context, as the Pope opened the Holy Door of Saint Peter’s Basilica at the start of yesterday’s Christmas Mass during the Night.

READ ALSO

24/12/2024

Pope Francis ‘throws open’ Holy Door to inaugurate 2025 Jubilee

God’s heart always open to us

The Pope began his Christmas message explaining that the joy we celebrate today comes from an event that took place two thousand years ago – the birth of the Lord Jesus, the eternal Word of salvation – “made new thanks to the Holy Spirit” and which continues to speak to every man and woman today, saying, “I love you, I forgive you; come back to me, the door of my heart is open!”

He emphasized how “the door of God’s heart is always open” and called on us to return to the heart “that loves and forgives us” and lets us be reconciled to Him. 

Pope Francis giving his “Urbi et Orbi” Christmas blessing

Holy Door of salvation open to all

Recalling the Holy Door he opened in Saint Peter’s Basilica yesterday evening inaugurating the Jubilee of 2025, the Pope explained this Door “represents Jesus, the Door of salvation open for all,”  and the Good Shepherd, who awaits us with open arms.

“Brothers and sisters, do not be afraid! The Door is open, it is wide open! Come! Let us be reconciled with God, and then we will be reconciled with ourselves and able to be reconciled with one another, even our enemies. God’s mercy can do all things. It unties every knot; it tears down every wall of division; it dispels hatred and the spirit of revenge. Come! Jesus is the Door of Peace.”

Courage to cross the threshold

The Pope acknowledged how crossing the threshold of that Door requires courage because we have to sacrifice our old ways and mindset, putting behind us disputes and divisions, and surrendering ourselves to God’s love.  

“This Christmas, at the beginning of the Jubilee Year, I invite every individual, and all peoples and nations, to find the courage needed to walk through that Door, to become pilgrims of hope, to silence the sound of arms and overcome divisions!”

May weapons be silenced

Turning to the challenges facing our world, the Pope prayed that the sound of weapons may be silenced in war-torn Ukraine and urged for a strength and openness to negotiation and dialogue for a just and lasting peace. 

He prayed for an end to war in the Middle East, recalling the Crib of Bethlehem and Christian communities in Israel and Palestine. He prayed especially for Gaza, where the humanitarian situation is dire, saying “may there be a ceasefire, may the hostages be released and aid be given to the people worn out by hunger and by war.” 

“May there be a ceasefire, may the hostages be released and aid be given to the people worn out by hunger and by war.”

Pope Francis also expressed his closeness to the Christian communities in Lebanon and in Syria in the midst of transition. He prayed “the doors of dialogue and peace be flung open throughout the region, devastated by conflict.” He also encouraged the people of Libya as they work for national reconciliation.

Humanitarian help for the suffering

The Pope prayed the birth of the Saviour we celebrate today may inspire hope for the many thousands of children suffering from a measles outbreak in the Democratic Republic of Congo, Burkina Faso, Mali, Niger and Mozambique. He pointed out how this humanitarian crisis is due primarily to human causes – armed conflicts, the scourge of terrorism – and worsened by climate change, forcing the displacement of millions and putting many at mortal risk. 

Pope Francis during the Christmas blessing from the central loggia of Saint Peter’s Basilica

The Pope remembered the peoples of the Horn of Africa, praying for “the gifts of peace, concord and fraternity” for them, as well as the civilian population of Sudan, so that desperately needed humanitarian aid may reach them and new ceasefire negotiations may take place.

Prayers for dialogue and social harmony

May Christmas bring comfort to the people of Myanmar, the Pope prayed, where the ongoing conflict has inflicted great suffering and displaced so many. 

Remembering the Americas, the Pope encouraged political authorities and people of good will to work together to overcome divisions with justice and truth and to promote social harmony and the common good to which people aspire. He mentioned Haiti, Venezuela, Colombia and Nicaragua.  

The Pope remembered the people of the island of Cyprus, now fifty years a divided island, praying that the walls of separation may come down and that a mutually agreed upon solution can be found in full respect for the rights and dignity of all communities.

Jesus awaits us

“Jesus, the eternal Word of God made incarnate, is the wide-open Door that we are invited to enter, in order to rediscover the meaning of our existence and the sacredness of all life, and to recover the foundational values of the human family.”

The Pope underscored how Jesus awaits us at the threshold, “especially the most vulnerable,” such as the children suffering due to war and hunger, and the elderly often forced to live abandoned and in solitude. He described how the Lord awaits those who have lost homes, fled homelands for safety, lost jobs and cannot find one, those in prisons, and people enduring persecution for their faith.

Pope Francis waving to the crowds in Saint Peter’s Square

Gratitude for all

The Pope praised those who give of themselves in service, doing good, and helping others, remembering parents, educators and teachers, “who have the great responsibility of forming future generations.” He thanked healthcare workers, service men and women, charitable organizations, and especially missionaries throughout the world as “they bring light and comfort to so many people in difficulty.”  

Forgive our debts

In conclusion, the Pope prayed that this Jubilee offer an opportunity to forgive debts, especially of the poorest countries. We are all called to forgive others, as “the Son of God, born in the cold and darkness of the night, has forgiven our own,” the Pope recalled, and as the Lord “heals us and forgives us.”

“As pilgrims of hope, let us go out to meet him! Let us open to him the doors of our hearts, as he has opened to us the door of his heart. I wish everyone a serene and blessed Christmas.”

The Institute for the Protection of Democratic Values (IPDV) held its Annual Meeting on December 22, 2024, bringing together politicians, members of parliament, and distinguished regional and international guests. The event focused on key issues such as democracy, stability, peace, and security. As is customary, the meeting was conducted via the Zoom platform to facilitate the participation of members of parliament.

In a constructive and candid four-hour discussion, participants emphasized the importance of democratic development, the right to free expression, and regional and international cooperation as they relate to both Western and Eastern Europe. 

The four hours of the meeting debates and questions and queries, will serve for the year to come to focus on the joint areas of collaborations, regionally and internationally.

The IPDV continues to serve as a pivotal cross-border platform, encouraging dialogue and collaboration among diverse political ideologies for the collective benefit of the societies in region and beyond.

Democracy and the State of Political Affairs in the Region

Representatives from the regional countries provided insight into the political landscape in their respective states. Montenegro, North Macedonia, Albania, and Kosovo all highlighted their EU integration paths and the challenges they face in the pursuit of democratic reforms. Discussions also focused on the political stability in the region and the ongoing role of EU institutions in facilitating democratic processes.

Freedom of Speech and the Role of Social Media

Among crucial subjects of the meeting was freedom of speech and the growing influence of social media platforms in shaping public opinion and political discourse. Despite differing national policies, all participants reaffirmed the importance of protecting the fundamental right while ensuring responsible use of digital platforms. A consensus emerged that social media has become a powerful tool for political expression and citizen engagement, enabling also freedom of speech in its unique individual form but must be approached with caution to avoid undermining democratic processes.

The Role of International Justice

Vlora Jashanica– IPDV emphasized the importance of fair proceeding perceptions for the international justice and criticized how false narratives, particularly around sensitive issues like crimes, can undermine efforts to deliver fair and unbiased justice, specifying that this could indeed compromise the international justice system. 

This conversation brought attention to the ongoing struggles of the international justice system. The recent controversy surrounding Prosecutor Jack Smith’s actions, as well as past flawed reporting, specifying that false narratives risks undermining the credibility of many processes and general perception for international justice legal framework. 

IPDV calls for unity and regional and international cooperation

The meeting concluded with a renewed commitment to upholding the values of democracy, freedom of speech, and the importance of regional and international cooperation. The IPDV remains an institute for fostering dialogue that promotes justice, democratic values, freedom of speech human rights, regional and international stability.

Top Contributors: 

The Institute for Protection of Democratic Values (IPDV) would like to extend special thanks to the top contributors who provided invaluable insights during the meeting:

Drita Llolla-Montenegro Member of Parliament, Party of Socialist -DPS –offered an impactful input on political regression situation in Montenegro, democratic patterns and violations as well as the role of Albanian political representation in Montenegro. To explain the current situation in Montenegro, she stated that although change was requested and needed after a long rule of the DPS, it was led by forces influenced by Serbia through Serbian Orthodox Church and local political representatives, whose long-standing goal is to undermine institutions and geopolitical orientation of Montenegro. She added that questioning and attacking the very foundations of Montenegro, from the Constitution to national symbols, has become commonplace for the new ruling majority while foreign policy is in a worse shape today than it was during the DPS rule. To that account, she added that it is important to remind that the party she joined after they lost the elections in 2020, the DPS, led the national efforts for opening the accession talks to join the EU, to achieve the front runner position in that process, and attain the NATO membership. She also emphasized that the current coalition leading Montenegro has Europe in name only, but in terms of actions has nothing to do with Europe. She also offered a critical account of the political representation of Albanians in Montenegro, calling out the current support of some Albanian political representatives and their involvement in government as a practice which, although is presented as a measure to protect the interest if Albanians, could work against them in the long run. She added that Albanians operate in an advanced context compared to the 90s, where their rights are guaranteed by the Constitution, minority rights laws and ratified conventions. While commenting political events at a global scale, Drita stated that there is a vacuum formed for some time now between the left which to her opinion has furthered itself from its principal tenets, and the right which is offering a new alternative of conservativism that is seemingly embraced by the masses. To that account she added that it should be seen as an opportunity for the younger generation of progressive politicians to step into the arena, engage in robust grassroots activism to offer new ideas that will speak more closely to the needs of the citizens. Drita gave a stark contribution on Gender Equality, social media and critique for the use of the term populism which as she stated derives from masses that are not happy with politics as she stated people are tired of hypocrisy in politics and the elites telling them what to do.

Pranvera Resuli Albania -Member of Parliament, Socialist Party– for her valuable contribution regarding Albania’s EU integration progress and the country’s democratic advancements. Pranvera emphasized the achievements of Albania made in a short time, which were evaluated very positively by the EU mentioning also the opening of the EU First Chapter in Albania and Security Defense Partnership. Pranvera also gave stark contribution in the field of importance of preserving the democratic processes, freedom of speech. Pranvera provided detailed information for Albania recent decision to ban tick Tok use from Albania, which was purely to protect the children from challenging games harming themselves after loos of life of child as a result of such challenges informing that the decision was done in full consent and demand by parents itself in Albania. Pranvera informed that Tick Tok is not used for politics in Albania mostly is used by underaged and the recent ban of it was purely to protect the children and minors.  Pranvera mentioned also that due to high work and commitment Albania is seen as a country with stabilizing role in the Region. 

Arti Tamburi –Canada –Political Science & History Researcher-for his analysis of Serbia’s role in regional instability and his perspectives on EU integration and democratic reforms. Arti asserted that the Albanian factor in the region has become more pragmatic, and this is displayed in their acceptance to enter governmental coalitions in Montenegro and North Macedonia even with anti-Western elements. Arti mentioned that Albania by now could have done much more, emphasizing the need for change of approach and the different problems affecting Albania, also mentioning the Albanian government’s readiness to the so-called Open Balkans initiative with critique towards such approach. Arti expressed his views for the Freedom of Speech emplacing that only dictatorial/communist countries apply limits to freedom of speech which is a constitutional right to each individual in a democratic system. Arti stated that Kosovo is the most democratic country in the region. Arti also stated that the EU is more driven to stability rather than democracy itself when it comes to the region. Its validation of various problematic Balkan state governments was raised as a sterling example of this.      

Jason Gold Founder of Labour International, Central Eastern Europe, a branch of Labour Party UK that covered twenty countries in Central Eastern Europe. Gold was the Chairperson of the Labour Group -Branch for five consecutive mandates, currently engaged as IPDV Senior Affiliate. Gold contributed to the meeting with his views especially on freedom of speech, the impact of digital platforms the influence of individuals through such platforms and the importance of EU values in regional governance. Gold was focused in Montenegro, specifying the silent oppression in Montenegro which goes unnoticed as something that causes the situation to be worst in MNE. Gold also specified the false narratives that are created many times by social media and algorithms that work within social platforms. Gold also marked that in the UK there is no unlimited freedom of speech making division between hate speech and freedom of speech, as two different categories. Gold explained his experience in the UK and compared political landscape of region and the UK and the need to protect the democracy.  He also stated that the evident rise in populism of the left and right has drastically diminished objective critical debate within the body of politics. He also stated that Democracy does not end with the simple action of voting but is something that is only truly enhanced and protected by what parties and party leaders do after winning elections.

Mimosa Musa North Macedonia-Member of Parliament, VLEN/ ASH- for her contributions on democracy and gender equality and the political landscape in North Macedonia. She stated that Democracy, peace, stability and security are the basic principles of the functioning of a state within the framework of normality. There are four pillars that are inseparable and interconnected. The idea of ​​democracy derives its moral power and the attraction of the masses from two main principles.

• Individual autonomy: The idea that no one should be subject to rules that are imposed by others. People should be able to control their lives (within reason). 

• Equality: The idea that everyone should have the same opportunity to influence decisions that affect people in society. Individual autonomy in our country has been visible to some extent, while the principle of equality has often been dominated by permanent discrimination of various forms, especially against the Albanian people and women in general, and worse than that, Albanian women have been continuously discriminated against in a double way. So, in North Macedonia, it often happens that these aforementioned explanations conflict with practical reality. But we must not forget one thing, as we in North Macedonia are a country in transition and building such foundations requires time and political and institutional maturity.

Nikola Zirojević Montenegro -Member of Parliament, Social Democrat Party-for his remarks on the political situation in Montenegro, the EU’s role, and the regional challenges stemming from Serbia’s influence. Mr. Nikolla mentioned also the Kosovo situation and struggles from interference not only in Montenegro but also in the region. He also voiced his serious concerns about the security situation in Montenegro, emphasizing the strained relationships among key figures in the country’s security sector. Nikola concluded that, given the broader regional context, any responsible individual, particularly a politician, should be deeply troubled by the state of peace and security in the Balkans.

Ermina Lekaj Perjaskaj-Croatia- Ex Croatian Member of Parliament, currently serving as Special Advisor to the Minister of Foreign Affairs in Croatia, in charge for Western Balkan focusing in Kosovo, Albania and North Macedonia –Ermina stated that Croatia is democratic country, respecting democratic principles and has no process which is against the democracy. Upon the solidarity with Croatian people by the IPDV representative for the last tragic event, Ermina stated that Croatia is shocked due to such tragic event which is isolated case in Croatia. 

Ermina also stated that Croatia is EU country, driven to EU values and democracy and stability in overall.

In addition to the speeches delivered during the meeting, written contributions were submitted by Members of Parliament, who are among the active MPs from previous years’ Annual Meetings of the IPDV. These MPs participated online but were unable to speak due to overlapping schedules and demanding circumstances. Their written statements, addressing the theme of the meeting, are now presented to ensure their perspectives are included.

Vlora Dumoshi -Kosovo Member of Parliament -Democratic League LDK -part of the election list for another mandate-Kosovo is a democratic country committed to peace, stability, and security in the region. Kosovo moves forward alongside its international allies, who have supported our state from the very beginning. The path to EU integration is not only vital for Kosovo but also crucial for the stability of the entire region. Unfortunately, Serbia continues to be a destabilizing force in the region.

The involvement of women in politics is of great importance. While we have made significant progress, there is still much more work to be done to ensure equal representation and opportunities.

The preservation of democratic principles is fundamental to the future of our society. It is through upholding the values of democracy, justice, and equality that we can continue to build a prosperous and inclusive future for all. Together, we will remain steadfast in defending these principles, ensuring peace and stability for generations to come.

Valdete Idrizi Kosovo-Member of Parliament -PDK-part of the election list for another mandate 

Kosovo exemplifies resilience in democracy, striving for stability and peace through inclusivity, women’s empowerment, youth engagement and minority integration. Peace remains at the core Kosovo’s vision as we actively participate in the EU facilitated dialogue with Serbia, foster grassroots reconciliation and protect cultural heritage as a bridge between communities. However, a significant obstacle remains Serbia’s destructive role. By failing to respect agreements and acting contrary to their spirit, Serbia undermines progress and regional stability. Despite this, Kosovo continues to prioritize peace, engage in dialogue and strengthen partnership with international allies and NATO. International support such as NATO’s KFOR mission and the development of Kosovo Security Force showcase our dedication to security and regional cooperation. Regionally, Kosovo continues with the efforts also through Berlin Process and aspires to join global organizations such as UN and NATO. Despite challenges Kosovo’s vibrant youth, digital innovation and diaspora offer immense potential for growth and also peacebuilding through development. Kosovo remains determined to contribute to a stable and secure Region, standing as a model of resilience, democracy and inclusivity. 

Vlora Jashanica IPDV Founder & Representative 

Hosting and leading the discussions on the commitment to democratic values and principles, the importance of regional and international collaboration, justice, EU integration, gender equality in politics, freedom of speech, and human rights. 

In regard to the media in general, Jashanica emphasized that narratives can often be distorted by various sources operating alongside reputable mainstream media outlets. This underscores the critical importance of relying on credible mainstream media for accurate and reliable information. She also highlighted the role of social networks, which have empowered individuals to engage in discussions and broaden their outreach, contributing to the fundamental right of freedom of speech. However, Jashanica pointed out that it is ultimately up to societies to critically assess and compare information from both traditional media and social platforms, distinguishing between truth and misinformation.

Jashanica also specified the need for more effective modalities and increased efforts to end the wars in Ukraine and the Middle East. She also underscored the unrest occurring in various nations and the reactions of societies in response to the growing dissatisfaction that has surfaced in recent years.

Finally, Jashanica emphasized that IPDV maintains neutrality with regard to party affiliations, bringing together politicians from all political backgrounds to promote democracy, peace, stability, security, and cooperation both within the region and beyond.

Institute for Protection of Democratic Values 

Through the years, the Institute for the Protection of Democratic Values (IPDV), with its clear focus, mission, and orientation, has served as a key gathering point for local, regional, and international policymakers committed to supporting democracy. Through its collaborative efforts, the Institute played a significant role in advancing democratic values, fostering meaningful dialogue, and promoting democratic governance across borders. By uniting stakeholders from diverse regions and countries, IPDV has contributed to strengthening democratic institutions and addressing the challenges that threaten democratic principles.

As an independent organization, IPDV has developed its own strategies and approaches to support positive change, reinforcing the protection and promotion of democratic values. We recognize that democracy is a system that has triumphed over others that have failed, and we believe it is essential for democratic systems to continually evolve, enhancing mechanisms for improvement and intervention when necessary.

Fully aware of the challenges, IPDV remains committed to making meaningful contributions to societies both within and outside of our borders.

Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

Ambasadori Jeffrey Hovenier: Një Figurë e Shquar dhe Ikonë e Diplomacisë Amerikane në Shërbim të Kosovës.

Jeffrey Hovenier është një nga diplomatët më të shquar amerikanë që ka shërbyer në Kosovë, duke u shndërruar në një simbol të përkushtimit të SHBA-së për stabilitetin, sigurinë dhe zhvillimin e vendit. Me një karrierë të pasur dhe përvojë të thellë në Ballkan, roli i tij si ambasador i Shteteve të Bashkuara në Kosovë ka tejkaluar funksionet tradicionale diplomatike, duke pasur një ndikim të thellë në formësimin e politikave dhe orientimin strategjik të Kosovës drejt një të ardhme demokratike dhe të integruar ndërkombëtarisht. Përmes qasjes së tij pragmatike dhe ndjeshmërisë për realitetet lokale, Hovenier ka ndikuar fuqishëm në momentet kritike për Kosovën dhe qytetarët e saj.

Hovenier ka një histori të gjatë dhe të pasur në angazhimet diplomatike, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor. Para se të emërohej ambasador në Kosovë ai ka shërbyer në pozita të ndryshme në Departamentin Amerikan të Shtetit, duke u angazhuar në çështje që lidhen me tranzicionin demokratik, zhvillimin institucional dhe zgjidhjen e konflikteve. Një nga arritjet e tij më të spikatura ishte kontributi në përgatitjen dhe negocimin e Planit të Ahtisaarit, i cili çoi në shpalljen e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008. Si pjesë e ekipit ndërkombëtar, Hovenier ndihmoi në krijimin e bazave për ndërtimin e institucioneve të Kosovës si shtet sovran dhe multietnik.

Gjatë mandatit të tij si ambasador, Hovenier ka treguar lidership të jashtëzakonshëm në menaxhimin e krizave, veçanërisht në veri të Kosovës. Përplasjet ndërmjet autoriteteve kosovare dhe komunitetit serb në veri, të shkaktuara nga vendosja e kryetarëve shqiptarë në komunat me shumicë serbe, kanë qenë ndër sfidat më të mëdha të tij. Në maj të vitit 2023, kur tensionet arritën kulmin dhe ndodhën përleshje ndërmjet protestuesve serbë dhe forcave të KFOR-it, Hovenier ndërmori hapa të menjëhershëm për të parandaluar përshkallëzimin e situatës. Ai zhvilloi takime intensive me liderët kosovarë dhe përfaqësuesit ndërkombëtarë për të hartuar një plan de-përshkallëzimi, duke theksuar rëndësinë e dialogut Kosovë-Serbi.

Hovenier ka qenë një mbështetës i palëkundur i dialogut të lehtësuar nga Bashkimi Evropian ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Ai ka theksuar se normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve është thelbësor për të ardhmen euroatlantike të Kosovës. Në shkurt të vitit 2023, kur u arrit Marrëveshja e Ohrit, Hovenier luajti një rol kyç duke nxitur përkushtimin e Kosovës për zbatimin e saj, përfshirë çështjen e ndjeshme të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, duke ruajtur respektin për parimet kushtetuese të vendit.

Një tjetër prioritet i rëndësishëm i tij ka qenë forcimi i institucioneve demokratike të Kosovës. Ai ka mbështetur fuqishëm reformat në drejtësi, duke theksuar rëndësinë e një sistemi gjyqësor të pavarur dhe efektiv. Përmes mbështetjes së USAID-it dhe programeve të ambasadës amerikane, Hovenier ka kontribuar në ngritjen e kapaciteteve të prokurorive dhe gjykatave në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, duke përmirësuar besimin e qytetarëve në sistemin e drejtësisë.

Në fushën e sigurisë, Hovenier ka promovuar zhvillimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK) në një ushtri profesionale, multietnike dhe të përgatitur për sfidat moderne. Në bashkëpunim me Departamentin e Mbrojtjes së SHBA-së, ai ka mbështetur programe trajnimi dhe ka ndihmuar në rritjen e kapaciteteve të FSK-së për të marrë pjesë në misione ndërkombëtare paqeruajtëse.

Përtej angazhimeve politike, Hovenier ka treguar një ndjeshmëri të veçantë për qytetarët dhe traditat e Kosovës. Ai ka marrë pjesë në aktivitete kombëtare dhe kulturore, duke riafirmuar përkushtimin e SHBA-së ndaj Kosovës. Përmes vizitave në komunat më të vogla dhe pjesëmarrjes në ngjarje publike, ai ka ndërtuar një lidhje të fortë me qytetarët, duke treguar respekt dhe solidaritet.

Jeffrey Hovenier ka lënë një gjurmë të thellë në zhvillimin e Kosovës, duke përforcuar marrëdhëniet strategjike ndërmjet Kosovës dhe SHBA-së. Përmes përkushtimit të tij, ai ka ndihmuar në konsolidimin e demokracisë, forcimin e institucioneve dhe ndërtimin e një partneriteti të qëndrueshëm me popullin e Kosovës. Ai mbetet një figurë e respektuar dhe një mik i vërtetë i Kosovës, duke përfaqësuar një nga shembujt më të mirë të diplomacisë amerikane në rajon.

Artan Nati/

“Nëse je burrë, hajde dalim jashtë,” i bërtiti Rok. Të dy burrat ishin produkte të një shoqërie që nuk pranonte poshtërimin. Ata nuk përfaqësonin vetëm veten, por edhe fiset e tyre përkatëse. Pozicioni i tyre në fiset e Hotit dhe Trieshit nuk i lejonte t’i merrnin lehtë sharjet. Për një kohë të shkurtër, Gjeku nuk tha asgjë. Të bërtiturat e tij bëheshin gjithnjë e më të forta teksa ftoi Gjekun në një duel, nga i cili nuk kishte kthim. Duke lexuar këtë paragraf nga libri “Porosia e kullës” e autorit Pashko Camaj, mund të kuptosh shumë se Shqipëria nuk ka ndryshuar shumë nga koha e pushtimit turk në shekullin e 15-të e deri në ditët e sotme. Cila është arësyeja që bijtë e shqipes, që janë aq të bashkuar kur sulmohen nga shtetet armike, luftojnë me njeri tjetrin me të njëjtin agresivitet e ndoshta edhe më keq? Ndoshta sepse ka të bëjë me nderin e tyre në zonën ku jetojnë dhe nderi është si një lloj monedhe për të përcaktuar statusin e tyre. A është ky një mallkim për ne, apo jemi të destinuar të veprojmë kështu, apo diçka tjetër?

Në fakt Shqipëria nuk ka pasur mundësi reale të krijojë një shtet të qëndrueshëm dhe aq më pak demokratik qysh prej periudhës së pushtimit turk e në ditët e sotme dhe kjo ka bërë të mundur organizimin tribal të shoqërisë. Në këtë kuptim mund të thuhet se Shqipëria, por edhe i gjithë ballkani mbaroi ciklin e mesjetës në fillim të shekullit të 20-të dhe pikërisht me shpalljen e pavarësisë. Pra vendi ynë për arësye gjeografike dhe rastësore mbeti në errësirë për pesë shekuj pa përjetuar rilindjen europiane dhe iluminizmin apo zhvillimin industrial që solli ndryshime rrënjësore shoqërore në Europë, pjesë e të cilës gjeografikisht jemi edhe ne, por që synojmë ta arrijmë edhe kulturalisht e politikisht. Në këtë kuptim mund ta quajmë shoqërinë tonë, por edhe atë ballkanike, shoqëri infantile.

Më tej në libër vazhdohet me një fenomen apo produkt të tribalizmit, i cili në thelb është tragjik, por edhe i përshkruar me vërtetësi dhe të lë të kuptosh e të përjetosh faktin se në këtë zonë, por edhe në gjithë Shqipërinë nuk kishte jetë, nuk kishte dashuri dhe evolucion. Ndoshta sepse tribalizmi i lindur si domosdoshmëri për mbijetesë dhe vazhdim të jetës, ishte kthyer në një vrasës të saj, duke e trajtuar femrën jo si individ, jo si simbol i krijimit dhe i vazhdimit të jetës dhe i evoluimit të saj, por si një mjet që vihej në funksion të fisit dhe statusit të klanit apo familjes që përfaqësonte. Ja si përshkruhet në libër ky fenomen: 

“Siç ishte zakon në Malësi, kishte ardhur një mik i përbashkët i familjes në. shtëpinë tonë, mblesi, dhe i kërkuam babait tonë të pranonte miqësinë e tij dhe t’ia jepte vajzën familjes që e kishte kërkuar. Vendimi për të ‘dhuruar’ një vajzë u mor më së shumti në bazë të familjes dhe jo të individit. Pamja ishte e rëndësishme, por pema familjare, trashëgimia dhe gjendja ekonomike ishin gjithmonë faktori kryesor përcaktues në pranimin e propozimit. Dy burra po kërkonin Lezën në atë kohë, kështu që babai ynë kishte një vendim për të marrë. Ai ndoshta ka kërkuar bekimin e nënës sonë në kohën e tyre private, por nuk dihej, pasi kryefamiljari e merrte gjithmonë këtë vendim vetëm. Fjala e tij ishte e fundit dhe dëshirat e tij duhej të përmbusheshin.”

Kultura e nderit, e rrënjosur thellë në tradita dhe norma shoqërore, ka formësuar ndërveprimet njerëzore për shekuj me radhë. Të përcaktuara nga prioriteti i respektit, reputacionit dhe identitetit kolektiv, kulturat e nderit shpesh theksojnë mbrojtjen e emrit, familjes ose komunitetit të dikujt, nëpërmjet veprimeve që mbështesin statusin dhe integritetin shoqëror. Ndërsa ka nxitur unitet dhe trimëri, ai gjithashtu mbart kompleksitete që ngrenë pyetje në lidhje me rëndësinë e tij në botën moderne.

Më tej në libër në disa dialogë me serbë dhe sllovenë, autori paraqet me realizëm një tendencë të tyre për t’i paraqitur shqiptarët si qytetar të dorës së dytë, por duke vënë në dukje edhe disa elementë pozitivë të një pakice të tyre. Nëpërmjet këtyre shembujve autori na tregon qartë se vija ndërmjet të mirës dhe të keqes nuk kalon midis fiseve dhe klaneve, as midis kombësive, partive apo shteteve të ndryshme, por ajo kalon si një fije e holle përmes zemrës të secilit prej nesh. Autori shprehet me krenari dhe vërtetësi se “feja e shqiptarit është shqiptaria” ndaj të gjitha tendencave të sllavëve për të na përçarë në mysliman e të krishterë, një karakteristikë e veçantë e jona për mbijetesë, por që tashmë kjo shqiptaria duhet zbatuar në kushtet moderne dhe realiteteve europiane, të cilat ne duam t’i përqafojmë dhe të bëhemi pjesë e natyrshme e Europës. Pikërisht problemi ynë është shqiptaria që si pjesë përbërëse ka tribalizmin, mungesën e respektit për individin dhe mbi të gjitha mungesën e individualitetit të femrës shqiptare, të motrave, nënave dhe vajzave tona, pa të cilat jeta nuk ka kuptim, nuk ka dashuri dhe nuk ka ndryshim dhe vazhdueshmëri. Ashtu siç tregohet në libër ishte motra e tij që e mbështeti dhe inkurajoi të shkonte në Amerikë, ishte motra tjetër e tij që e priti dhe strehoi dhe mbështeti për të relizuar ëndrën e tij. Duket sikur në libër heroi kryesor është autori, por në fakt janë dashuria e nënës dhe motrave të tij që bëjnë të mundur gjithçka që ai përfaqëson dhe ka arritur, është pikërisht kjo dashuri që ne e marrim si të mirëqenë dhe shpesh e abuzojmë, duke ndalur kështu edhe evolucionin e shoqërisë shqiptare dhe ndryshimin aq të domosdoshëm për t’u bërë pjesë organike e civilizimit perëndimor. 

Më tej në libër tregohet se si autori bën realitet ëndrrën e tij të mohuar në vendlindje dhe se si në një shtet ligjor, ai dhe bashkëkombësit e tij arrijnë t’i japin jetës së tyre kuptim dhe respektojnë njeri tjetrin. Po ashtu edhe femra shqiptare trajtohet e barabartë dhe e denjë si një individ që vendos vetë për të ardhmen dhe fatet e saj. Kjo është diferenca e shtetit ligjor me atë joligjor në Shqipëri, sepse kur grupet ndihen të kërcënuara, ata tërhiqen në tribalizëm. Ata mbyllin radhët dhe bëhen më të izoluar, më mbrojtës, më ndëshkues, më shumë ne kundër tyre. Sot në Shqipëri, çdo grup ndihet kështu deri diku. Minoritetet greke dhe rome, burrat dhe gratë, katolikët, ortodoksët dhe myslimanët, njerëzit e drejtë dhe homoseksualët, demokratët dhe socialistët, të gjithë mendojnë se grupet e tyre po sulmohen, ngacmohen, persekutohen, diskriminohen. Natyrisht, pretendimet e një grupi për t’u ndjerë i kërcënuar dhe pa zë shpesh përballen me talljet e një grupi tjetër, sepse kjo zhvlerëson ndjenjat e tyre të persekutimit dhe ky është produkt i tribalizmit tradicional, por edhe i tribalizmit politik që mbizotëron në vend, Ky libër shërben si një thirrje për ndërgjegjësim e veprim për krijimin e shtetit ligjor në Shqipëri si edhe për mbështetjen pa rezerva të politikave amerikane në mbështetje të Shqipërisë. Në fund të librit autori shpreh brengën e largimit nga vendlindja dhe më tej vazhdon se atdheu jeton në zemrat tona dhe se bashkëpunimi dhe kontributi në organizatën më të madhe dhe gjithëpërfshirëse Vatra, është detyrë dhe plotësim i amanetit të të parëve tanë, i cili tingëllon dhe na thërret, në çdo moment e hap të jetës tonë kudo që ndodhemi, ashtu si porosia e kullës e shprehur mjeshtërisht ne këtë libër.