Studim socio-psikologjik nga Rafael Floqi

Sot në botë në vendet e zhvilluara po shkojmë thellë në psikologjinë e të pasurit apo të mos pasurit fëmijë dhe drejt farë revolucioni kulturor në mentalitetin e të rinjve, që po çon drejt rënies së nivelit të lindjeve në Amerikë dhe në pjesën tjetër të botës, po pse, qysh, si?

Mënyra se si ne mendojmë për takimet, martesën, fëmijët dhe familjen po ndryshon rrënjësisht në një periudhë shumë të shkurtër kohore dhe jo vetëm në vendet e zhvilluara si në SHBA, Gjermani, Itali, etj.   por edhe në vendin tonë, edhe megjithatë se shkaqet nuk janë gjithnjë të njëjta, dhe pse shoqëria aktuale, sapo ka filluar t’i llogarisë shkaqet dhe pasojat e këtij ndryshimi. 

Në librin e tyre të ri “Për çfarë ja vlejnë fëmijët?”, Anastasia Berg dhe Rachel Wiseman thonë tani. se në botë është krijuar një “ambivalencë e re prindërore” e cila po përfshin gjithë botën. Kjo çështje është diçka më shumë se tendencat e gjendjes ekonomike dhe po shfaqet si dukuri psikologjike dhe sociale bashkohore, kur tenton të fokusohesh dhe ta analizosh dhe ta diskutosh thellë këtë çështje nga pikëpamja: ekonomike, sociologjike dhe psikologjike.

Por pse po ndodh rënia e lindjeve në mbarë botën, dhe, veçanërisht në Perëndim dhe SHBA, por madje edhe në Shqipëri, cili është efekti i saj në ekonomi, efekti i saj në emigrim, në gjeopolitikë dhe në zhvillimet e së ardhmes, duke parë këtu edhe luftërave e përplasjet gjeopolitike. Dhe kështu kjo temë në pamje të parë intime e personale zgjerohet dhe kthehet në një temë kaq e madhe dhe të pasur.

Rachel Wiseman thotë se ato e zgjodhën këtë titull për librin e tyre pasi ai tregon për një vështirësi themelore që shumë njerëz kanë sot, kur vjen puna për t’iu përgjigjur sinqerisht pyetjes se, Pse mundet dhe nëse duan të kenë fëmijë sot apo jo?

Pra, është e vetëkuptueshme për shumicën e njerëzve, veçanërisht në shoqërinë progresive, laike, pse dikush mund të dëshirojë të shkojë në universitet ose të ndjekë një karrierë përmbushëse ose të dashurohet. Por është shumë më pak e qartë për ta, pse dikush duhet të ketë fëmijë, veçanërisht nëse merr parasysh të gjitha sakrificat, burimet financiare dhe kohën që ata kërkojnë.

Dhe gjëja e dytë në lidhje me atë se çfarë janë fëmijët, jep karakterin filozofik të pyetjes, sepse nuk mund ta dish vërtet, pse po ndodh kjo tendencë e gjerë e rënies të numrit të lindjeve, pa u kthyer më parë, dhe pa pyetur për gjënë kryesore “ Pra, pse duhet të kemi fëmijë? Çfarë roli luajnë ata? Si mund të përshtaten ata në një jetë moderne për të jetuar mirë?

Thelbi i vërtetë ishte shprehja e pakënaqësisë rreth asaj se pse mijëvjeçarët (millenians, të lindur pas vitit 2000), nuk kanë fëmijë sot dhe nëse kjo gjë është në rregull, veçanërisht kur duket në përputhje me teoritë e majta ekstreme të ndryshimeve klimatike.

Ç’ ndodh kur çiftet që janë pa fëmijë pyeten: “Pse nuk bëtë ndonjë fëmijë?”

Kur njerëzit që janë pa fëmijë pyeten: “Pse nuk bëtë ndonjë fëmijë?” Arsyeja e dytë më e zakonshme që ata japin, dhe kjo është e vërtetë si në SHBA ashtu edhe në Evropë është, pasi “nuk doja” ose pse “Nuk arrita të gjeja një partner të gatshëm dhe të përshtatshëm”. Kjo është në të vërtetë më shumë për burrat dhe për gratë në pothuajse të njëjtën masë. Dhe ka sociologë dhe ekspertë që i përgjigjen kësaj duke thënë: “Oh, kjo është për shkak të mungesës së të drejtave të grave. Apo se ekziston një problem për të gjetur burra të arsimuar.” 

Statistikat tregojnë se burrat nuk po diplomohen me të njëjtat ritme nga universitetet sa gratë. “Punët e tyre nuk janë aq të mira, kështu që ato gratë nuk mund të gjejmë më burra të mirë.”

Tani, ky duket si një supozim interesant, po të eksplorosh si skriptet aktuale të takimeve on-line që përfshijnë eksplorime shumë të gjata në tregun e lidhjes së martesave, ato përfshijnë çështje si për kushtimin për këtë çështje të së gjithë grup-moshave mes  20-ave dhe të 30-tave dhe janë të dhëna pak a shumë rastësore , të nxjerra nga takimet, sigurisht jo nga takimet me synimin për krijuar familje. 

Ato përfshijnë një verifikim të pafund të partnerit të mundshëm përmes takimeve të gjata, jo ekskluzive, më pas takime të gjata ekskluzive, më pas bashkëjetesë, pastaj prova prindërimi të një kafshe, përpara se dikush të jetë i gatshëm të mendojë të ketë fëmijë. Në këtë rast, shkruajnë autoret ne i ftojmë njerëzit të pyesin, nëse kjo logjikë e vetëkuptueshme e shtyrjes të lindjes së fëmijëve brenda jetës profesionale, brenda jetës romantike, brenda jetës personale të njeriut është në fakt, një gjë e mirë apo jo?

Korrelacioni i parë si shkak për rënien e lindshmërisë vjen nga rritja e nivelit të arsimimit të grave dhe rritja e pjesëmarrjes së tyre në fuqinë punëtore. Pra, në përgjithësi, le të themi se kjo ka të bëjë, kryesisht, me atë që gratë që lëvizin nga punët  brenda shtëpisë, nga puna për kujdesin e fëmijëve e përgatitja e shtëpisë, tek gratë që punojnë krah për krah me burrat. Dhe ju po thoni, pse ne duhet t’i lidhim këto arritje madhështore historike të së drejtave të grave me histori personale, me psikologjinë e prindërimit; gjithnjë duke marrë kemi parasysh edhe ndryshimet për shkak të kulturës dhe etnisë. 

Rënia e lindjeve tek brezi i ri, efekt psikologjik

E të jeni të sigurt që kjo është kryesisht një histori kulturore? Brenda kuadrit të SHBA-së, për shembull dhe gjatë bisedës me njerëzit, dikush do të synonte të besonte se ekonomia luan një rol të jashtëzakonshëm në vendimin e njerëzve, nëse ata do të kenë apo jo fëmijë dhe sa. Por, para së gjithash, për kuptimin e sotëm të millenials si një brez i pas viteve 2000 rrënjësisht i pasigurt që është sfiduar shumë ka disa veçori. Nëse po shohim masa të panumërta ekonomike, nga pagat e tyre te kursimet e tyre, deri te pronësia e tyre e shtëpisë, për të mos përmendur se sa shumë ata do të trashëgojnë, dhe a e dinë ata këtë. Historia e tyre e parë si një brez i humbur që është braktisur plotësisht ekonomikisht është një gjë që është e pasaktë.

Por shumë më e rëndësishmja, del duke parë vendet ku të kesh fëmijë është e më lehtë, më e përballueshme, në fakt disi e leverdishme financiarisht edhe se sepse ato po subvencionojnë lindjen e fëmijëve, shohim se nivelet e tyre të lindjeve janë po aq të ulëta. Dhe kështu, këtu shpjegimi material nuk qëndron, pasi faktorët materialë nuk mund të shpjegojnë ndryshimet që po shohim, ne duhet t’i drejtohemi asaj që njerëzit po mendojnë, e po përjetojnë, në mënyrë që të kuptojmë se çfarë e shtyn vendimmarrjen e tyre për të pasur trashëgimtarë ose jo.

Rënia e lindjeve në Shqipëri 

Edhe në Shqipëri, lindjet vijojnë të bien në mënyrë të vazhdueshme. Në Shqipëri lindshmëria po shënon nivele gjithnjë e më të ulëta dhe që prej vitit 1990 lindjet janë tkurrur me 71%, në dekadën e fundit me 31% dhe në vitin 2022 shënuan një rënie me 13% krahasuar me vitin paraardhës, duke ju referuar të dhënave të INSTAT. Njohës të fushës së demografisë, mjekë dhe zyrtarë shohin me shqetësim edhe rënien e numrit të lindjeve për një grua në moshë riprodhuese. Gratë sot po lindin gjithnjë e më pak, por mes tyre ka dhe nga ato që i sfidojnë këto statistika. Studiues, zyrtarë dhe mjekë e shohin me shqetësim këtë fenomen, pasi lindjet prej dy dekadash janë nën normën 2.1 fëmijë për një grua në moshë riprodhuese, që cilësohet si kufiri i nevojshëm, për të ruajtur popullsinë.

Një nënë e re nga Tropoja Ajlin Alfredaj, ka sjellë në jetë 7 fëmijë në 4 lindje, në tre prej të cilave binjakë. Ajo përpiqet çdo ditë, bashkë me bashkëshortin të ngrihet mbi vështirësitë dhe pengesat që hasin në rritjen e tyre. 

“Terreni ku jetojmë nuk është komod për një nënë të re, që të kesh një familje të madhe, t’i dedikohesh vetes dhe të krijosh të ardhura. Familja e madhe do kushte, do ekonomi të mirë për t’i rritur fëmijët dhe për t’i shkolluar. Por dhe për veten si një grua, si një nënë të ndjehesh e realizuar. Kjo është kosto, është lodhje, është stërmundim”-i tha ajo Zërit të Amerikës.

Tashmë trendi rënës i lindjeve është i dukshëm. 6,8% bebe më pak kemi në raport me vitin 2023. Por cilët janë faktorët që po çojnë në familje gjithmonë e më të vogla.

Fakti që vdekjet në këto 3 muaj janë më të larta se lindjet, bën që shtesa natyrore e popullsisë të jetë negative. Sociologët thotë se kjo është një kambanë alarmi që duhet të merren masa. Krahas familjes, dhe  fëmijës, mbështetje më të mëdha i duhen dhënë nënës.  5,056 bebe kanë ardhur në jetë në 3 muajt e parë të vitit 2024, shifër kjo më e ulëta në nivel historik. Sociologët e shohin rënien e lindshmërisë në vend të lidhur me një sërë faktorësh, duke nisur që nga forcimi i rolit të grave dhe vajzave në shoqëri, fokusimi i tyre drejt arritjeve profesionale dhe karrierës, rritja e numrit të divorceve, emigrimi i  200 mijë shtetasve në dekadën e fundit, pasiguritë ekonomike të çifteve apo përdorimi i substancave narkotike, dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme. 

Drejtoresha e spitalit Obsetrik Gjinekologjik Mbretëresha Geraldinë në Tiranë Eliona Demaliaj, e sheh rënien e lindshmërisë të lidhur me disa faktorë, ku kryesorja mbetet sipas saj, ndryshimi i koncepteve për jetën tek të rinjtë, si dhe dëshira e tyre në rritje për t’i dhënë fëmijës më shumë mundësi ekonomike.  “Mosha e vendosjes për të krijuar familje është rritur. Vajzat arsimohen më shumë, kanë dëshirë më të madhe për të bërë karrierë. Kjo bën që lindjen e parë ato ta bëjnë në një moshë pak më të madhe. Kjo në mënyrë direkte dhe indirekte bën që dhe numri i fëmijëve që ato vendosin për të pasur në familjen e tyre të jetë më vogël se i nënave apo gjysheve të tyre”- tha për Zërin e Amerikës Eliona Demaliaj, Drejtore e spitalit Obstetrik Gjinekologjik Mbretëresha Geraldinë në Tiranë. 

Rënia e lindshmërisë nën normën e zëvendësimit të popullsisë është një problem shqetësues edhe në vendet evropiane, por në këtë panoramë të errët, Shqipëria renditet ndër vendet e fundit në Evropë dhe rajon, me një normë lindshmërie 1.32 fëmijë për një grua në moshë riprodhuese, më e ulëta që prej 60 vitesh. Këto statistika sipas ekspertëve e vendosin Shqipërinë në pozita më të dobëta se vendet e tjera në proceset demografike ndaj dhe masat e ndërmarra, sipas tyre kanë ndikim të ulët dhe nuk arrijnë të prodhojnë rezultate pozitive.  

Pse Kina ndryshoi ligjin e lindjes për vetëm dy fëmijë 

Në fund të majit, qeveria kineze njoftoi se prindërit në Kinë tani do të lejohen të kenë deri në tre fëmijë. Ky njoftim erdhi vetëm pesë vjet pas përmbysjes mahnitëse të politikës së një fëmije të vitit 1980. Kjo është diçka që Kina ka përjetuar një kolaps të fertilitetit. Sipas regjistrimit të fundit të publikuar në maj, Kina po humbet afërsisht 400,000 njerëz çdo vit. Kina ende pretendon se popullsia e saj po rritet, por edhe nëse këto parashikime merren në vlerë nominale, rënia e popullsisë e parashikuar më parë të fillojë nga mesi i shekullit tani mund të fillojë që në vitin 2030. Kjo do të thotë se Kina mund të humbasë midis 600 dhe 700 milionë njerëz nga popullsia e saj deri në vitin 2100. 

Ndryshimet e popullsisë në Kinë nuk janë unike midis superfuqive. Sipas regjistrimit më të fundit të Shteteve të Bashkuara, niveli i lindjeve në SHBA ka rënë për gjashtë vjet rresht dhe 19% që nga viti 2007 në total. Ashtu si Kina, niveli i lindjeve në SHBA tani është shumë më poshtë se norma e zëvendësimit në 1.6. (Kina është tani në 1.3.) Që një vend të zëvendësojë natyrshëm popullsinë e tij, lindshmëria e tij duhet të jetë së paku 2.1.   Kjo është e drejtë: 600 dhe 700 milionë njerëz, ose rreth gjysma e popullsisë së përgjithshme të saj sot. Ju gjithashtu mund të shtoni vendin e dytë më të populluar në botë, Indinë, në listën e vendeve me fertilitet të ulët, me një normë lindjeje në shkallë zëvendësimi (2.1). Përfshijnë gjithashtu Japoninë (1.3), Rusinë (1.6), Brazilin (1.8), Bangladeshin (1.7) dhe Indonezinë (2.0). Ka ende vende të mëdha me lindje të lartë, si Pakistani (3.4) dhe Nigeria (5.1). Por edhe këto shifra janë më të ulëta se sa ishin në vitin 1960 – kur Pakistani ishte në 6.6 dhe Nigeria në 6.4 – dhe po bien çdo vit.

Por edhe një mini-bebe boom nuk pati gjasa të kompensojë plotësisht rënien e lindjeve gjatë pandemisë Përvoja tregon se kur një çift e shtyn në kohë që të ketë një fëmijë, për çfarëdo arsye, ata zakonisht nuk e kompensojnë atë më vonë. 

Foshnja e palindur mbetet e palindur 

Forca më e madhe është urbanizimi. Migrimi më i madh në historinë e njerëzimit ka ndodhur gjatë shekullit të kaluar dhe ai vazhdon edhe sot ndërsa njerëzit lëvizin nga vendi në qytet. Në vitin 1960, një e treta e njerëzimit jetonte në një qytet. Sot, është pothuajse 60%. Lëvizja nga vendi në qytet ndryshon shpërblimet ekonomike dhe ndëshkimet për të pasur familje të mëdha. Shumë fëmijë në fermë do të thotë shumë duar të lira për të bërë punën. Shumë fëmijë në qytet do të thotë shumë gojë për të ushqyer.  

Tregjet e punës kanë nisur të sforcohen për krah pune, sidomos sektori i bujqësisë. Teksa sistemet e pensioneve dhe sigurimeve në tërësi do të përballen me deficite të larta nga rënia e numrit të punonjësve që paguajnë sigurimeve dhe atyre që përfitojnë pension. Një popullsi e plakur ul produktivitetin demografik dhe e ndikon për keq rritjen e qëndrueshme të ekonomisë. 

Psikologjia kundër amësisë 

Sot ne po shikojmë ngritjen e një zhanri të tërë letrar psikologjik që eksploron ambivalencën e qëndrimeve të grave rreth lindjes së fëmijëve, kjo atëherë tregon se diçka po ndodh. 

Nëse po shikojmë një pyetje filozofike që është ngritur për dy mijëvjeçarë, por që është ngritur në mënyrë abstrakte, është ngritur nga filozofë, është ngritur nga ndonjë poet i vetmuar, dhe ju shihni se si e njëjta pyetje ngrihet sot çdo herë. 

A është jeta njerëzore kaq e mbushur me vuajtje dhe aq e dëmshme sa ndoshta nuk duhet ta përjetësojmë atë?”, atëherë mendoj se do të jemi të çliruar që mund ta bëjmë këtë pyetje në një regjistër kulturor.

Dhe në këtë lloj momenti, le t’u drejtohemi artefakteve kulturore, jo vetëm si reflektim i asaj që njerëzit mendojnë, por edhe sepse këto janë lloji i objekteve që njerëzit i drejtohen për udhëzime dhe shembuj dhe për një interpretim të përvojës së tyre. Kështu, për shembull, nëse shikoni një shfaqje televizive, pas dekadave e dekadave të suksesit të sitcom-it familjar, kur shikoni atë sot nuk jeni në gjendje të gjeni një portret të një gruaje të vetme që të shkëlqejnë në çdo gjë jo vetëm si grua por dhe si nënë. 

Gjithçka që ajo po bën ajo në filma , nëse ajo është një spiune, biznesëoman ose një avokate, dhe në të njëjtën kohë duke qenë asgjë një tjetër, veçse një nënë e dështuar, atëherë ju keni atë skenar social që sugjeron se :

Amësia është e papajtueshme me kërkimin e përsosmërisë

Duhet një mbështetje e zgjeruar për prindërit: Vendet mund ta bëjnë më të lehtë për gratë që të kenë fëmijë duke ofruar dispozita më bujare për kujdesin ndaj fëmijëve, të tilla si lehtësirat tatimore dhe pushimet e zgjatura dhe plotësisht të paguara të lehonisë. Për më tepër, kompanitë mund t’u ofrojnë prindërve të rinj orë pune më fleksibël dhe çerdhe në vendin e punës. 

Duke adoptuar një qasje holistike që integron ndërhyrjet e politikave, arsimin, fuqizimin ekonomik dhe mekanizmat e mbështetjes sociale, shoqëritë mund të lundrojnë në sfidat e paraqitura nga rënia e lindjeve. Fuqizimi i individëve për të ndërtuar jetë të kënaqshme dhe për të rritur familje është thelbësor. Reformimi i sistemeve të stresit: Në vend që të ndjekin politika nga lart-poshtë, të orientuara nga objektivi për të inkurajuar lindjen e fëmijëve, qeveritë duhet të konsiderojnë reformimin e sistemeve të stresuara përmes masave si ndryshimi i moshës së pensionit ose rritja e taksave. Këto zgjidhje demografike duhet të kenë prioritet shëndetin seksual dhe riprodhues, të drejtat e njeriut dhe barazinë gjinore. Mbani mend, nuk ka zgjidhje të vetme për të gjithë dhe një qasje e shumanshme është thelbësore të ruajmë jetën mbi tokë.

Përkthyer nga Rafael Floqi 

nga Tim Newcomb, publikuar në Popular Mechanics

 Një ekip kimistësh nga Stanford besojnë se transportuesit e lëngshëm të hidrogjenit organik mund të shërbejnë si bateri për ruajtjen afatgjatë të energjisë së rinovueshme.

 Ruajtja e energjisë mund të ndihmojë në zbutjen e rrjetit elektrik dhe t’i japë energjisë së rinovueshme një vend të spikatur pa rrezikun e prodhimit të pabarabartë.

 Zgjidhjet e ardhshme mund të kombinojnë një përbërje kimike kobalti – ose potencialisht edhe hekur – me izopropanol dhe aceton.

Kimistët e Stanford shpresojnë të ndalojnë ndryshueshmërinë e energjisë së rinovueshme në rrjetin elektrik duke krijuar një bateri të lëngshme që ofron ruajtje afatgjatë. Shpresojmë, kjo bateri e lëngshme me hidrogjen organik (LOHC) do të ofrojë ruajtje dhe do të qetësojë zbaticën dhe rrjedhën e prodhimit të energjisë së rinovueshme pa disa efekte anësore negative. Ekipi përshkroi punën e tij në një studim të botuar në Journal of the American Chemical Society.

“Ne po zhvillojmë një strategji të re për konvertimin selektiv dhe ruajtjen afatgjatë të energjisë elektrike në lëndë djegëse të lëngshme,” tha Robert Waymouth, profesor i kimisë në Stanford, në një njoftim universitar për shtyp. “Ne zbuluam gjithashtu një sistem katalitik të ri, selektiv për ruajtjen e energjisë elektrike në një lëndë djegëse të lëngshme pa gjeneruar hidrogjen të gaztë.”

Rrjeti ynë aktual elektrik përdor energjinë me shpejtësinë që ajo gjenerohet. Kjo funksionon mirë me metodat e prodhimit të energjisë që janë relativisht të qëndrueshme, por për fat të keq, energjia e rinovueshme si dielli ose era njihet për prodhimin e pabarabartë të energjisë. Si rezultat, ne duhet të gjejmë mënyra për të ruajtur çdo energji të tepërt të prodhuar në ditët e prodhimit të lartë të energjisë, në mënyrë që të mund të përdoret në ditët me prodhim të ulët të energjisë.

Ekipi nga Stanford beson se LOHC-të një ditë mund të shërbejnë si “bateri të lëngshme” – duke ruajtur energjinë dhe duke e çliruar atë në mënyrë efikase si lëndë djegëse të përdorshme ose energji elektrike kur nevojitet. Dhe kjo mund të bëhet duke e shndërruar tepricën në përbërës relativisht të thjeshtë – të tillë si acetoni dhe izopropanoli, i njohur më shpesh si alkool për fërkim – që mund të ekzistojnë për periudha të gjata kohore si forma të lëngshme hidrogjeni me densitet të lartë.

“Kur keni energji të tepërt dhe nuk ka kërkesë për të në rrjet, ju e ruani atë si izopropanol,” tha Waymouth. “Kur keni nevojë për energji, mund ta ktheni atë si energji elektrike.”

Për ta bërë atë efikas, megjithatë … ky është truku. Aktualisht, metodat për të prodhuar izopropanol me energji elektrike rezultojnë joefikase. “Ne kemi nevojë për një mënyrë për të bërë izopropanol direkt nga protonet dhe elektronet pa prodhuar gaz hidrogjeni,” tha Waymouth.

Ky studim ofron një zgjidhje që përdor aceton, iridium dhe një aditiv të papritur të kobaltocenit, një përbërje kimike që përfshin kobaltin metalik. “Kërkuesit zbuluan se kobaltoceni është jashtëzakonisht efikas kur përdoret si një katalizator i përbashkët në këtë reagim,” thuhet në njoftimin e lajmeve, “duke shpërndarë drejtpërdrejt protone dhe elektrone në katalizatorin e iridiumit në vend që të çlirojë gaz hidrogjeni, siç pritej më parë.”

Përpjekja kombinon një përzierje përbërësish të aksesueshëm për të krijuar një mënyrë jo toksike të ruajtjes së energjisë afatgjatë. Ekipi shpreson të vazhdojë të eksplorojë mundësitë e katalizatorëve të ndryshëm (si hekuri) për ta bërë këtë sistem baterish të lëngët edhe më të përballueshëm dhe më të shkallëzuar.

“Kjo është shkenca themelore themelore,” tha Waymouth, “por ne mendojmë se kemi një strategji të re për ruajtjen më selektive të energjisë elektrike në lëndë djegëse të lëngshme.”

Prof. Milazim Krasniqi/

Ngado që të sillesh, dëgjon ankesa në përmbajtjet e medieve vizive. Të gjithë disi moralizojnë. Po i pyete pse i shikojnë përmbatjet që u duken të këqija e të dëmshme, rrudhin krahët. Në kohën kur ka diversitet të madh medial, vendor e global, mundësia e zgjedhjes është shumë e madhe. Prandaj, publiku vetëm duhet të edukohet që të di të refuzojë atë që nuk e pëlqen. Në rast të refuzimit të madh, ai refuzim reflektohet në shikueshmëri, në reklama, në të ardhurat e medies, gjë që e detyron ose ta ndryshojë qasjen programore, ose ta mbyll dugajen. (Ndikimin dhe përgjegjësinë e publikut mbi medien e trajton qasja liberale në studimin e medieve dhe mendoj se ka shumë argumente në këtë qasje.) Mbetet vetëm një mundësi: aftësimi i publikut që të përzgjedhjë çka i bën dobi, çka i shijon e pastaj të refuzojë të tjerat. (Me këtë problem qenkam mërzitë edhe para shtatë vitesh po këtu, me këtë titull paksa arrogant.)

PUBLIKU E DO, MEDIA VETËM SA E PËRHAPË LIGËSINË

Jo vetëm vendin tonë, po botën mbarë e ka kapluar epidemia e lajmeve të rreme, e dezinformatave, e spinit, e indoktrinimit, e sulmeve ad hominem, e gjuhes së urrejtjes dhe e degradimit të komunikimit medial e politik. Shembulli më dramatik ishte në fushatën për president të SHBA-ve, nga e cila tashmë ka lindur një luftë e ashpër ndërmjet establishmentit dhe medies mejnstrim. Edhe vendi ynë tashmë është pllakosur nga kjo epidemi. Disa prej nesh, vërtet çmeritemi nga pasioni i disa medieve dhe i disa politikanëve për të gënjyer, për të mashtruar. Por, unë besoj se për përhapjen masive të formave të deformuara dhe imorale të komunikimit, më shumë se sa mediet, kanë faj vetë qytetarët, publiku. Publiku është shndërruar në një lloj voajeri psikopat, që ka qejf të shoh aktet imorale të të tjerëve, që të kënaqë perversitetin që fsheh në vete. Faktikisht, mediet vetëm sa ndihmojnë që të legalizohet perversiteti dhe deskruksioni, i cili ekziston në masat e njerëzve. Mediet e koncentrojnë në agjenda konkrete atë perversitet e destruksion, por ai ekziston dhe vepron në formë okulte në mendimet dhe sjelljet e publikut. Pra, ky publik e dëshiron dezinformatën, e dëshiron sulmin ad hominem, e ka qejf gjuhën e urrejtjes, e ka qejf dhunën. Kjo është e vërteta e hidhur e shoqërisë sonë. Faji i faturohet medies, por kryefajin e kanë vetë qytetarët e çmoralizuar, pra publiku i pangopur me perversitete. Po të mos e kishte ky publik në qejf dezinformatën, perversitetin, gjuhën e urrejtjes e dhunën, do ta refuzonte, edhe si përmbajtje mediale. Në atë rast edhe mediet do ta braktisnin, sepse nuk do të kishin kujt t’ia shisnin atë produkt. Pra, ajo që shohim në medie e në politikë, si komunikim i deformuar dhe imoral, realisht është gjendja morale e qytetarëve. Mediet janë një lloj pasqyre, ku ata njerëz perversë, e realizojnë aktin e onanisë së tyre, të shkrirë në masë, në publik. E vërteta është se një pjesë e publikut-qytetarëve vuajnë nga këto produkte mediale jonormale. Por ata që vuajnë nga presioni që shkakton kjo çoroditje, janë pakicë në shoqëri. Ndaj, ata shikojnë zemërplasur, por nuk kanë asnjë mundësi që ta ndryshojnë gjendjen. Prandaj konsideroj se epidemia e tillë do të përhapet edhe më shumë. Deri kur? Deri sa të ndodhë përmirësimi moral i shoqërisë dhe të funksionojë shteti mirëfilli ligjor.

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Glauk Konjufca, së bashku me delegacionin e Republikës së Kosovës në SEECP, në prani të pritësit, Afrim Gashi, Kryetar i Parlamentit të Maqedonisë së Veriut, si dhe pjesëmarrësve të tjerë nga delegacionet e vendeve të rajonit të Evropës Juglindore, mori pjesë në seancën e 11-të plenare të Asamblesë Parlamentare të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore (SEECP PA) të mbajtur në Shkup.

Gjatë fjalës së tij në këtë seancë kryetari Konjfuca theksoi se vizioni për bashkëpunim dhe për arritje të aspiratave të përbashkëta përmban ndër të tjera në vetvete edhe njohjen e Republikës së Kosovës nga të gjitha vendet e këtij rajoni, në mënyrë që t’i hapet rruga gjithëpërfshirjes dhe bashkëpunimit të plotë e të mirëfilltë. Ai po ashtu theksoi nevojën për të mbështetur aspiratën e Kosovës për anëtarësim në struktura ndërkombëtare, duke përfshirë edhe Këshillin e Evropës, në frymën e përkushtimit për një rajon sa më të bashkuar rreth vlerave dhe qëllimeve të përbashkëta.

“Një gjë e tillë u arrit më herët me liberalizimin e vizave për qytetarët e vendit tonë, gjë për të cilën jemi mirënjohës dhe kjo duhet të përsëritet, në frymën e të ardhmes së përbashkët”, tha kryetari Konjufca.

Kreu i Kuvendit potencoi po ashtu se edhe se ngjarja e 24 shtatorit 2023, kur kundër Republikës së Kosovës u krye një sulm i egër terrorist, me pasojë vrasjen e Rreshterit Afrim Bunjaku dhe plagosjen e dy policëve të tjerë, ishte goditje e rëndë jo vetëm për bashkëpunimin, por edhe për sigurinë dhe stabilitetin rajonal. Prandaj, shtoi kryetari Konjufca, ai akt duhet dënuar nga të gjithë pa përjashtim, ndërsa përgjegjësit të cilët strehohen dhe mbrohen nga Serbia duhet të vihen përballë drejtësisë. Pa këto qëndrime dhe veprime, do të jetë e vështirë të arrihen synimet e SEECP.

Në vazhdim të fjalës së tij kryetari i Kuvendit të Kosovës potencoi përparimin e jashtëzakonshëm që ka bërë Republika e Kosovës në zhvillimin ekonomik dhe shoqëror, në qeverisjen demokratike dhe të drejtat e njeriut, në luftën kundër korrupsionit, në rritjen e transparencës dhe llogaridhënies.

“Ky progres, i njohur edhe nga organizata të ndryshme ndërkombëtare, është një dëshmi e përkushtimit tonë për të ndërtuar një shoqëri të gjallë, demokratike dhe gjithëpërfshirëse”, tha kryetari Konjufca, duke bërë thirrje që të punohet së bashku, për të riafirmuar përkushtimin ndaj parimeve të barazisë, gjithëpërfshirjes dhe bashkëpunimit rajonal, për t’u siguruar që asnjë anëtar i komunitetit tonë të mos margjinalizohet dhe të sigurohemi që Strategjia për Evropën Juglindore 2030 të përmbushë premtimin e saj për të mos lënë askënd pas dhe për të nxitur një rajon ku çdo shtet mund të lulëzojë.

Në përmbyllje të punimeve të seancës së 11-të plenare të Asamblesë Parlamentare të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore pjesëmarrësit dolën me një deklaratë të përbashkët finalizuese.

Në kuadër të delegacionit të Kuvendit në SEECP, në punimet e kësaj seance morën pjesë deputetet: Fitore Pacolli Dalipi, Vlora Dumoshi, Jeta Statovci dhe Mefail Bajqinovci.

Gjatë punimeve, takimin e Komisionit të Përgjithshëm për Drejtësi, Punë të Brendshme dhe Siguri në AP të SEECP, e kryesoi deputeti Mefail Bajqinovci, Kryetar i Komisionit, ndërsa takimin e Komisionit për Zhvillim Social, Arsim, Kërkim dhe Shkencë, e kryesoi deputetja Vlora Dumoshi, Kryetare e Komisionit.

Gjatë takimeve, Kryesuesit e Komisioneve të Përgjithshme të AP të SEECP-së, deputetët Mefail Bajqinovci dhe Vlora Dumoshi, krahas udhëheqjes së punës së Komisioneve, prezantuan edhe kandidaturat për komisionet e përgjithshme. Me konsensus u vendos që Kuvendi i Kosovës të vazhdojë udhëheqjen me këto dy komisione edhe për vitin e ardhshëm, ndërsa Turqia do të udhëheqë me Komisionin e Përgjithshëm për Ekonomi, Infrastrukturë dhe Energji.

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Kontaktet e para politike të shqiptarëve me rusët dokumentohen të paktën dy-tre shekuj përpara lindjes së shtetit shqiptar. Në shekullin e XVII-të disa murgj të manastireve ortodokse të Shqipërisë së Jugut shkuan në Rusi për të kërkuar ndihma nga kisha ruse. Ndërsa në gjysmën e dytë të shekullit XVII-të dhe në fillim të shekullit XVIII-të filluan kontaktet e para politike të disa shqiptarëve me autoritetet shtetërore ruse, duke nisur që nga Petri i Madh për të vijuar me perandorë të tjerë. Këto kontakte u intesifikuan me depërtimin dhe rritjen e influencës ruse në Ballkan.

Sipas studiuesve të ndryshëm politika antishqiptare e Rusisë u shfaq haptazi në vitin 1696 pas nënshkrimit të “aleancës së shenjtë” në luftë kundër Perandorisë Osmane. Në këtë periudhë, Rusia e shtriu influencën e saj në Himarë dhe në disa fise katolike në Shqipërinë e Veriut (kryesisht në Mirditë), duke përdorur edhe ndikimin që ajo kishte te fiset malazeze.

Nëpërmjet “misionarëve” të ndryshëm që ajo dërgoi në Shqipëri dhe Ballkan, Rusia krijoi lidhje të drejtpërdrejta me krahinat shqiptare dhe i nxiti ato në vitet 1701-1704 në kryengritje. Në vitin 1711, Petri i Parë shpërndau një manifest ku i ftoi shqiptarët dhe popujt ballkanikë që t`i bashkoheshin ushtrisë së tij kundër osmanëve.

Aleanca pro-ruse që u krijua në këtë periudhë mes fiseve ortodokse malazeze dhe fiseve katolike shqiptare, ishte në kundërshtim me politikën e një fuqie tjetër rajonale, Venedikut. Prandaj, kundër kësaj aleance anti-osmane u ngrit peshkopi katolik i Tivarit, Visk Zmajeviq. Këto qëndrime do të ndryshojnë në varësi të koniukturave të kohës.

Kulmi i bashkëpunimit politik mes disa shqiptarëve dhe rusëve arriti në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-të. Kështu, në Kuvendin e Përgjithshëm të himariotëve të vitit 1759, i cili u mbajt nën ndikimin e propagandës ruse, u vendos që popullsia ortodokse shqiptare e këtyre krahinave të kërkonte protektoratin e Rusisë. Për këtë u caktua një delegacion i cili do të shkonte në Peterburg për të kërkuar udhëzime dhe armë kundër osmanëve.

Në shkurt të 1760 himariotët zhvilluan bisedime sekrete me rezidentin rus në Stamboll, A.M.Obreskov për të cilën u informua edhe perandoresha ruse Elizabeta Petrovna. Në këtë periudhë u vendosën kontakte edhe ndërmjet agjentëve rusë dhe disa shqiptarëve katolikë nga Shqipëria e Veriut. Në mars të 1762, Jakov Suma nga Shkodra shkoi në Peterburg dhe u takua me Petrin III dhe si “përfaqësues i gjithë shqiptarëve” kërkoi që të formohej një regjiment shqiptar i ushtrisë ruse për të luftuar kundër Perandorisë Osmane.

Në luftën turko-ruse në vitin 1768 një numër shqiptarësh (kryesisht himariotë) hynë në shërbim të flotës ruse në Detin Mesdhe. Në luftimet që u zhvilluan në gusht të vitit 1773, kundëradmirali rus A.Elmanov raportonte se kishin marrë pjesë katër batalione shqiptarësh (1020 veta), të cilët shkatërruan dhe pushtuan kështjellat osmane Stançio dhe Butrint. Kjo dukuri do të vihet re edhe në luftërat e tjera, duke bërë që një pjesë e tyre të vendoset në Odesë. Kështu u krijua edhe kolonia shqiptare e Rusisë.

Edhe Ali Pashë Tepelena u përpoq të bashkëpunonte me rusët, me qëllim që ata të mbështesnin projektin e tij politik për të fituar pavarësinë e Pashallëkut të Janinës. Por pavarësisht premtimeve të princit G.A.Pomtekim, ky projekt bindte ndesh me preferencat ruse në Ballkan. Luftën kundër suliotëve dhe himariotëve në vitin 1798, Ali Pashë Tepelena e filloi me pretekstin se ata ishin pro-rusë. Në fakt kjo ishte e vërtetë. Por megjith shtypjen e tyre në vitin 1803, ndikimi rus në territoret shqiptare nuk u zhduk. Përkundrazi, ai u rrit akoma më shumë në gjysmën e dytë të shekullit XIX-të dhe arriti kulmin gjatë shekullit XX-të.