Featured – Page 225 – Dielli

VATRA- KRYETARI QE U SHUA NE MOSHEN 52 VJEÇARE….

July 6, 2020 by dgreca

VATRA E PAFAT, KRYETARI I SHQUAR, I BIRI I THEMELUESIT(LLAMBI CHIKOS), PETER GENCI CHIKOS,SHKOI TË PUSHOI ME 3 KORRIK…/

* KUJTOJMË KRYETARIN E VATRES, PETER CHIKOS, MAJORIN E SHTABIT TE GJENERAL EISENHOWER, QË U DEKORUA ME KRYQIN E FRANCËS DHE YLLIN E BRONZTË TË AMERIKËS…U SHUA NË MOSHËN 52 VJEÇARE…/

* PAS LIRIMIT NGA USHTRIA PETER GENCI CHIKOS KRIJOI ANGJENSINË MË TË FUQISHME TË SIGURIMEVE NË NEW ENGLAND, U MOR ME MENAXHIMIN E GAZETES DIELLI PER 10 VITE DHE U ZGJODH KRYETAR I VATRËS PER VITET 1968- 69-70)/

* ME 20- 30 NËNTOR 1969, ME RASTIN E 60 VJETORIT TË DIELLI REALIZOI BASHKIMIN E ARBËRESHËVE DHE TË MERGUAREVE NACIONALISTË TË ITALISË ME SHQIPTARËT E AMERIKËS/

NGA DALIP GRECA/

Diaspora shqiptare ishte e pafat pse unifikusi i gjakut të shprishur të Arbërit, Peter Genci Chikos, i biri i njërit prej themeluesve të Vatrës, arkëtarit të parë të saj, bashkëshoqëruesit të Fan S Nolit në krijimin e Kishës Orthodokse Autoqefale, ish Kryetari i Besa-Besën, Llambi Chikozit, qe jetëshkurtër. Ai ndërroi jetë në fillim të betejës për të bashkuar gjakun e Arbërit të shpërndarë nëpër botë. Shkoi në vendbanimet e arbëreshëve, në Palermo, në Romë, u prit nga Papa, mori pjesë në veprimtaritë kushtuar 500 vjetorit të Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbe, dhe një vit më pas e “tundi” Amerikën tek solli një përfaqësi personalitesh arbëreshësh, profesorë, akademikë, studiues, klerikë, vajza të reja, që për 10 ditë u bashkuan me shqiptarët e Amerikës dhe organizuan koncerte e vizita në Boston, paradën e madhe shqiptare në Nju Jork, në Avenunë e 6-të, një seminar shkencor 3 ditor, ekspozita pikture me punimet e Ibrahim Kodrës dhe Lin Delisë, Lutje fetare në Katedralen Snt. Patrick, me të tri besimet, darkë solemne me 2 mijë veta etj….

…Ishte vetëm 52 vjeç, kur në mengjes herët të 1 korrikut 1970, në shtëpinë e tij në adresën:110 Crestvieë Rd, Belmont, Boston, ndërroi jetë pas një ataku në zemër. Mbrëmjen e kishte kaluar me mikun e tij të mirë, një nga kryetarët e Vatrës ndër vite, doktorin e parë të shqiptarëve në Amerikë Andrew Elia. Kishin biseduar gjatë rreth punëve të Vatrës dhe së ardhmes së saj. Peter Chikos sapo ishte kthyer në Boston pas një udhëtimi njëmujor nëpër Evropë, ku kishte takuar personalitete të ndryshme evropiane dhe krerët e mërgatës shqiptare në vijim të ëndrrës së tij për të bashkuar të gjithë shqiptarët.

I BIRI I BASHKËTHEMELUESIT TË VATRËS, LLAMBI CHIKOZI

Peter Chikos ishte i biri një patrioti të njohur, që kishte ardhë në SHBA në fillim të Shekullit XX. I ati i tij, Llambi Chikozi kishte qenë në udhëheqje të Shoqërisë Besa-Besën, një ndër nisiatorët dhe mbështetsit e krijimit të Kishës Autoqefale Orthodkse shqiptare, guri i themelit të Federatës. Llambi Chikozi ishte një ndër pesë anëtarët e Komisionit themelues të Vatrës dhe me 28 prill kur Federata u shpall e themeluar atij iu caktua detyra e arkëtarit të parë të Vatrës.

Peter Chikos kishte ardhë në jetë në Janar të vitit 1918 në Boston. Ai kishte qenë një fëmijë i mbarë dhe në mësime shkëlqeu. Peter Chikos mbaroi universitetin për Drejtësi duke përfunduar me rezultate të larta studimet në Northeast të Bostonit, në fakultetin e Drejtësisë.

Gjatë Luftës së Dytë botërore shërbeu në shtabin e Gjeneral Eisenhoëer në Francën në Armatën e Gjashtë. Ai ishte pjesë e formacioneve luftarake amerikane që çliruan Francën dhe më pas ishte pjesë në komisionin e Kontrollit të Berlinit. Majori Peter Chikos është dalluar në kryrjen e detyrave luftarake. Ai është dekoruar për trimëri dhe zgjuarsi në fushën e luftës me Medaljen”Croix de Guerre avec Palmes” nga Gjeneral Leclerec i Francës e me Medaljen e “Yllit të Bronzit” nga Ushtria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.U largua me nder nga Ushtria në fund të luftës duke pasur gradën e Majorit.

Në jetën civile Peter Chikos ishte po aq i sukseshëm. Ai ishte themelues dhe partner i Agjensisë së Sigurimeve “Chickering Insurance” të Bostonit, nga më të mëdhatë dhe më të suksesshmet në të gjithë New England.

KRONIKA- PËRCJELLJA, PIKËLLIMI I FAMILJES DHE KOMUNITETIT

Ishin mbledhë disa qindar bashkombas në shtëpinë mortore në Watertown, në një lagje aristokratike, siç e përshkruan revista “Shejzat”, “Koha”, dhe gazeta që ai e deshi dhe për të cilën punoi me shpirt, “Dielli” shqiptarëve të Amerikës. Pjesmarrësit ishin aq të shumtë sa nuk i merrte shtëpia e madhe mortore, por një pjesë rrinin jashtë dhe policia rregullonte trafikun dhe mbante rregullin. Kryetarit të Vatrës iu bë një nderim i jashtzakonshëm. Katër dhoma ishin plot me kurora me lule të sjella nga personalitetet e shtetit, nga familja, nga vatranët, komuniteti, dhe arbëreshët.

Me 3 korrik kortezhi i gjatë i makinave, të cilit i prinin 6 automobila me kurora me lule, e dërguan arkivolin me trupin e pajetë të kryetarit Chikos në Kryekishën “Shën Gjergji” të Imzot Nolit, në atë kishë, ku kishte kontribuar aq shumë edhe i ati i Peter Chikos, Llambi Chikozi, por dhe ai vetë. Kumbona e Katedrales ra përmortshëm duke përcjellë me jehonën e saj njërin nga shqiptarët që pat një ëndërr: Të bashkonte shqiptarët, kudo që jetonin nëpër botë; Kryetarin e Vatrës, Peter Chikos. Përpara Kishës ishin mbledhur qindra bashkombas të ardhur nga shtete të ndryshme të Amerikës, por dhe nga Kanadaja. Katedralja ishte mbushë aq shumë sa nuk mund t’i mbante. Arkivoli ishte mbuluar me Flamurin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, nën atë flamur Majori kishte luftuar në radhët e ushtrisë më të fuqishme të botës,madje pranë Gjeneralit të famshëm Eisenhower. Gjashtë vetë e shoqëronin arkivolin, ku përveç autoriteteve, dallonin ish kryetari i Vatrës Anthony Athanas dhe dr. Hamdi Oruçi, drejtusi i veprimtarive të 60 vjetorit të Gazetës Dielli. Meshën e kryesoi Peshkopi i Kishës Orthodokse Autoqefale Shqiptare në Amerikë Hirësia e Tij Stephan Lasko, i ndihmuar nga At Sotir Dilogjika, At Christ Ellis, At Nick Liolin dhe Arthur Liolin…

Pas meshës Hirësia e tij Peshkop Stephan Lasko mbajti një fjalim prekës. Fjalimin nekrologjik e mbajti dr. Andrew Elia, i cili kishte qenë bashkëbiseduesi i fundit me të ndjerin.

Në emër të Vatrës nga altari i Kishës foli miku i tij, dr. Hamdi Oruçi.

Trupi i kryetarit të Vatrës u varros në të njëjtën varrezë ku pushonin trupat e Fan S. Nolit, Faik Konicës dhe vatranëve të tjerë. Ceremonia u mbyll me drekën e Lamtumirës, që u shtrua në restorantin e famshëm të Athony Athanas ”Pier Four”. Dy sallat e mëdha të restorantit ishin të mbushura pot. Në drekën e mortit e “qau” me fjalë shpirti kryetarin, që iku në kulmin e punëve të mira për Vatrën, z. Hajdar Tonuzi, nën/kryetar i Vatrës.

Në të gjitha veprimtaritë përcjellëse ishin të përfaqësuara zyrtarët kryesorë të shtetit: Guvernatori, Kryetari i bashkisë, Kongresitët dhe senatorët. Nga Çikago kishte ardhë Profesor Torielli, i Universitetit të Loyola, që kishte qenë komandant i Petter-t gjatë luftës, kishin ardhë përfaqësues nga institute të njohura e agjensi sigurimesh etj. Vatra e Bostonit ishte e gjitha aty, por edhe degët e Vatrës nga shtete të ndryshme; nga Detroiti, Waterbury, New Yorku, New Jersey, Chikago, Ohio, Toronto. Një përfaqësi e përbërë nga ish kryetarët e Vatrës qëndronte në krye: Andrew Elia, Ali Arrëza, Christo Thanas, James Thanas, Barney Kirka, Editori i Diellit dr. Athanas Gegaj, Editori i gazetës”Liria” Dhimiter Trebicka etj. Nga personalitetet e Mërgimit shquheshin: Tahir Kolgjini, Selim Damani, Vasil Germenji, Dr. Rexhep Krasniqi, Sami Caushi, Lemi Kokalari, Vahit Chika, Nick Kreshpani, Ago Agaj, Reis Agaj, Gjon Gjinaj, një nga luftëtarët e lirisë etj.

Kryetari i Vatrës Peter Chikos la pas: Zonjën Nicholina, tre fëmijët- Marlyn 20 vjeçare, Paul 19 vjeçar dhe Roberta që atë kohë ishte 15 vjeçare; la vëllanë John; dy motra- zonjën Flora Theodore prej Belmont, zonjën Tefi Chani prej Brockton, Boston.

GAZETA”DIELLI” E VAJTOI KRYETARIN DY JAVË PAS VDEKJES

Duke qenë se gazeta e Vatrës”Dielli” për arsye financiare nuk mundi të botohej dy javët e para të korrikut 1970, kryetari u vajtua dy javë më pas, në numrin e 15 Korrikut. Aso kohe gazeta printohej në format të madh dhe të katër faqet iu kushtuan kryetarit. Gazeta hapej me titullin e madh me shkronja kapitale:Kryetari i Vatrës Peter Chikos na la,por ai jeton në zemrat tona”. Nën këtë titull botohej elegjia e kryetarit të komanduar të Vatrës,Hajdar Tonuzi.Tonuzi e niste vajtimin për kryetarin kështu:” Të ndodhesh para trupit të pajetë të Peter Chikos,i cili papritmas u nda nga gjiri ynë, vetëm po të jesh prej gurit nuk tronditesh dhe s’ka mundësi që të mos pyesësh veten:-Pse fat i keq qëllon mu në zemër komunitetin tonë? Pse vdekja e tmerrshme rrëmben të riun në moshën më të bukur që premton aq shumë për Kombin tonë, për Federatën Vatra dhe për familjen e tij?

Ikja e një personaliteti të njohur si Peter Lukas, qe një humbje tragjike për Vatrën së cilës i kishte dedikuar vullnetin, energjinë dhe inteligjencën. Përpara kësaj vdekjeje,përpara fuqisë msterioze të Zotit, ne mbetemi të ngurosur në vend, me duar të lidhura,- vajtonte Tonuzi në emër të vatranëve, duke arritë në përfundimin se: Komuniteti shqiptar humbi një të ri pa njolla, një lider që e donin të gjithë krahët, askush s’kishte ç’të thosh për të, një ves nuk ia gjenin. Po ashtu ai ishte një personalitet që kishte miqësi në qarqet më të larta të politikës amerikane; ishte njeri me kulturë të gjërë e me aktivitet të pandërprerë, ndodhej përherë në mes të Bostonit, Washingtonit, Nju Jork-ut, Romës, Palermos…

Për kryetarin e komanduar të Vatrës, vdekja e Peter Chikos ishte më e rënda pas vdekjes së Faik Konicës dhe Fan S. Nolit. Jeta Chikos ishte e shkurtër, por e mbushur me vepra të mëdha. Ishte vetëm dy vjet në krye të Vatrës por shërbimet që i bëri vetë Vatrës dhe çështjes Kombëtare Shqiptare, ishin të jashtzakonshme. Emri i Vatrës mori fluturim anë e mbanë botës. U bë ajo Vatër si dikur, kur luante rolin e shtetit të vdekur shqiptar. Për të realizuar idenë e bashkimit të shqiptarëve ai udhëtoi shumë nëpër Amerikë dhe Europë, shkriu energjitë dhe pasuritë e tij në funksion të kësaj ideje, duke mbajtur konferenca, duke zhvilluar bisedime, duke evokuar trimërinë e inteligjencën e racës shqiptare.

Jo vetëm Vatra dhe degët e saj në Boston, Nju Jork, Nju Xhersi, Ohajo, Mancester NH, Worcester MA, Waterbury CT, Toronto-Kanada, por edhe komuniteti e vajtoi kryetarin e Vatrës me përfaqësuesit e saj: Avokati Selim Damani për Organizatën e Legalitetit, Sami Çaushaj për Ballin Kombëtar, Ago Agaj nga Blloku Independent; madje edhe Zëri i Amerikës, edhe Veteranët shqiptaro-Amerikanë etj.

Dielli ftonte vatranët për të vijuar veprën e kryetarit Chikos dhe u hap një fushatë kontributesh për të forcuar financiarisht Federatën. Ndër të parët që iu përgjigjën thirrjes ishin: Dr. Hamdi Uruçi, një nga miqtë dhe mbështetësit e kryetarit; zonja dhe zoti Economy, zoti dhe zonja Krachines, Louis Anastas, Agjensia e Sigurimeve Chikolino, Demeter Ligor, Ronald Theodhor e shumë të tjerë e pasuan në vijim.

EDHE GAZETAT AMERIKANE SHKRUAN PËR KRYETARIN E VATRËS

Gazeta amerikane “The Boston Globe” në numrin e saj të së Enjtes të 2 korrikut 1970, në edicionin e mëngjesit shkroi një artikull special për ta përcjell qyetarin shembullor amerikan Peter Chikos, pa harruar t’i përmend edhe origjinën shqiptare të prindërve si dhe suksesin në drjtimin e Federatës Pan- shqiptare të Amerikës ”VATRA”, bashkimin e mërgatës shqiptare dhe arbëreshe dhe sukseset në jeten ushtarake e civile.Gazeta shkruante : Si offcer i inteligjencës ushtarake ai ka shërbyer në stafin e Gjeneralit Aizenhauer gjatë pushtimit të Francës dhe ka luftuar për çlirimin e saj. Ai ka marrë pjesë në çlirimin e Jugut të Francës si pjese e grupit ushtarak nr.6 dhe shërbeu në Misionin “Berlin Controll” pas thyrjes së nazistëve.

Për shërbim të jashtzakonshëm në Gjermani ai u dekorua me Medaljen “Ylli i Bronztë” dhe “ Freanch de Croix de guerre with Palms”, shkruante Boston Globe….

Kur u lirua nga ushtria si Major i Shtabit të përgjithshëm ai ndihmoi të organizonte shoqatën shqiptaro-amerikane të veteranëve dhe ia doli mbanë. Është liruar nga Ushtria me nder si Major në shtabin e Përgjigjithshëm të gjeneralit të njohur Eisenhower.

Ai ndoqi hapat e babait të tij Harris(Llambi) Chikos, i cili ishte një nga themeluesit e kishës ortodokse autoqefale të shqiptare në Amerikës, duke marrë drejtimin e Federatës Pan-shqiptare të Amerikës’Vatra” një shoqatë patriotike shqiptaro-amerikane, nenvizonte The Boston Globe.

Z. Petter Chikos i dedikoi energjitë e tij edhe menaxhimit të gazetës Dielli, duke kryer detyrën e Menaxherit te gazetes. Ai e financoi gazeten dhe e fuqizoi atë nga ana finaciare.

Gazeta shkruan se Departamenti i Shtetit Amerikan e njohi lidershipin e tij në simpoziumin ndërkombëtar panshqiptar në Romë dhe Nju Jork në drejtimin e tij, shërbimet fetare të kishës katolike, orthodokse dhe muslimane u kryen në Katedralen Shën Patrik në Manhattan. Ai u prit personalisht nga Papa dhe nga liderët e qeverisë italiane si dhe figura të njohura shqiptare në egzil.

Peter Chikos ka pasë mbaruar shkollën për avokat në Northeastern University Law School, ai ka menaxhuar pasuritë e patundshme të familjes. Ishte themelusi dhe partneri i agjensitë e Sigurimeve më të mëdha në New England.Edhe Boston Herald Traveler, e 3 Korrik 1970 shkroi rreth kryetarit të Vatrës.

PUNËT E MËDHA TË PETER CHIKOS

Në fund të viteve ’60 të shekullit të shkuar kishte filluar një fazë idealizmi i diasporës shqiptare. Ishin veprimtaritë kushtuar 500 vjetorit të Gjergj Kastrioti Skenderbe, që zgjuan ndërgjegjen Kombëtare.Viti 1968 u konsiderua si “Viti i Shqiptarëve”. Shqiptarët nacionalistë të përzënë nga vendi i tyre prej regjimit komunist duke ua ndaluar kthimin në trojet ku u lindën, manifestuan ndjenja të larta kombëtare. U organizuan manifestime të fuqishme në Romë, Paris, Bruksel e Boston. Madje në Bruksel, megjithëse komuniteti shqiptar ishte i vogël në numër, u arrit që të ngrihej dhe një shtatore për Heroin Kombëtar, ku dha kontributin e vet edhe Federata Pan- shqiptare e Amerikës”VATRA”. Në manifestimet madhështore të Romës morën pjesë përfaqësi të shumta të botës shqiptare, përfshi edhe një dërgatë të Vatrës, së cilës i printe Kryetari i Vatrës Anthony Athanas, Peter G. Chikos, që atë kohë ishte menaxher i Gazetës Dielli, Christo Thanas, Selahedin Velaj, Dr, Hamdi Uruçi, Van Christo e të tjerë.

Vatranët u pritën me nderime të mëdha në Romë. Ata u nderuan edhe nga vetë Papa, që rezervoi një pritje të veçantë për Vatranët.

Pas manifestimeve të majit 1968 ne Boston, ku Peter Chikos ishte në ballë të komisionit përgatitor për festimet e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, ai ndjehej plot energji e vullnet për të mos e lënë që të ftohej energjia e çliruar. Në vjeshtën e atij viti, në muajin Shtator, ai udhëtoi sërish drejt Italisë. Ishte i ftuar nga Qendra Ndërkombëtare për Studime Shqiptare në Palermo, ku mori pjesë në kuvendin e përvitshëm të asaj qendre. Vizita në Palermo, takimi me arbëreshët, pati një ndikim të jashtzakonshëm në zgjimin e shpirtit arbëror tek Chikos. Duke qenë se tash ishte në krye të Vatrës, ai u prit me adhurim nga arbëreshët. Chikos çuditet kur dëgjon të flitet shqip në vatrat arëbreshe, edhe pse kishin kaluar 500 vjet që të parët e tyre i kishin lënë trojet e arbërit, kur sheh se sa mirë i kanë ruajt traditat, këngët, vallet, ritet shqiptare. Ai habitet kur dëgjon profesorin nga Kosova të flasë plot pasion dhe pa u lodhur për më shumë se gjysëm ore për unazën e Skënderbeut, kur dëgjon ligjërusit të shpalosin historinë kombëtare të racës ilire.(Vijon)

PRIZREN- TRASHËGIMIA (OBJEKTET FETARE)

July 6, 2020 by dgreca

http://www.albaniapress.com/fotot/lajme_foto/sep_14/631CG3AAD.png

ARGJIRA (ARI) UKIMERI – MA.SC.PEDAGOGE/PRIZREN, KORRIK 2020/

Siç mësojmë edhe nga Shkrimet e Shenjta, Zoti i krijoi njerëzit sipas shëmbëlltyrës së tij. Sipas tij (Zotit), njeriu është element zotërues në tokë, ku përmes frymës së shenjtë arrin të dallojë të mirën dhe të keqen. Qysh nga fillimi e deri në kohët moderne, njerëzit kanë arritur të ndërtojnë tempuj fetarë (Kisha, Xhamia), për hirë të dashurisë dhe nderëshmërisë që kishin ndaj Zotit, dhe vazhduan të jetojnë të lumtur mes vete. Pothuajse, ky bashkëpunim ka qenë fryt i harmonisë fetare edhe në qytetin tonë – Prizrenin. Si njëri ndër vendet më me ndikim në historinë tonë kombëtare, Prizreni përveç vlerave morale, kulturore, dhe intelektuale ka luajtur një rol të rëndësishëm edhe në aspektin fetar. Raportet e mira ndërfetare kanë ndikuar edhe më shumë në aspektin social në këtë trevë. Bashkëpunmi i ndërsjellë mes bashkësive fetare, martesat mes këtyre bashkësive, tregojnë qartë raportet dhe karakterin harmonik në Prizren. Në kohën tonë kur gjinia njerëzore njësohet çdo ditë e më shumë dhe rritet ndërvarësia mes popujve të ndryshëm. Në fakt popujt e ndryshëm përbëjnë një bashkësi të vetme. Ata kanë një zanafillë të vetme, meqë Zoti ka bërë që krejt gjinia njerëzore të banojë në të gjithë tokën, me një qëllim: Të ketë Paqe, Harmoni dhe mbi të gjitha Dashuri mes vete, gjithmonë duke u bazuar në Shkrimet e Shenjta, që janë fjala e Zotit në Tokë. Më poshtë, do të shohim disa nga objektet fetare. Këto

KALAJA E FSHATIT DHE KISHA PALEOKRISTIANE – SHËN PJETRI (FSHATI KORISHË)

Në kodrën e Kalasë së Korishës, sipas mikrotoponimeve quhet Gralishta, gjindet Kisha Paleokristiane e shekullit të VI. Kisha e Shën Pjetrit gjindet brena arealit të brendshëm të Kalasë së këtij fshati. Kjo Kishë është e orientuar nga lindja, dhe ka një absidë. Në këtë pjesë, u evidentuangjurmë të sinkronit të konstruktuar në formë të shkallëzuar dhe në trajtë trapezi. Poashtu, në kuadër të hapësirës së altarit u evidentuan edhe pjesë të kangjelës. Vlen të përmendet që sa i përket materialit të lëvizshëm arkeologjik, në shesh kanë dalë mjaftë fragmente enësh me rëndësi të veçantë, dolën enësh qeramike, të me karakter prehistoric. Të gjitha këto zhvillime arkeologjike, lidhen me lokalitetin përballë të periudhës së bronzit të mesëm, si dhe fragmente të enëve të ndryshme si amfora, pitosa, vorba, kana etj të datimit të fundit të antikitetit të vonë, shek. VI. Një rol të rëndësishëm e luan edhe Gërmadhat e Kalasë së fshatit Korishë. Hulumtimet e bëra tregojnë që në anën jugore të fshatit Korishë, me një lartësi mbidetare 728 m gjenden Gërmadhat e Kalasë së Korishës. Gërmimet e bëra në atë pjesë na tregojnë që këto Gërmadha datojnë nga shekulli V-VL. Respektivisht besohet që në atë periudhë është ndërtuar edhe Kisha e Shën Pjetër (Kishë Paleokristiane).

Gërmadhat e Kishës Shën Pjetri – Korishë

https://dtk.rks-gov.net/files/8802/1/01.JPG

KISHA KATOLIKE “ZOJA NDIHMËTARE” – PRIZREN

Prizreni si qytet i vlerave multikulturore, ishte edhe qendër kishtare. Sipas dokumenteve dhe njohurive, është qytet mjaftë i lashtë dhe qendër e parë katolike në vend. Historia e Prizrenit të sotëm, njihej qysh në vitin 485. Ipeshkëvi i parë i krishtërimit në vendin tonë, atë kohë ishte Paul – Pali. Pavarësisht trysnive, përndjekjeve dhe bindjeve, që nga koha Romake (deri në Ediktin e Milano-s 313) por edhe gjatë pushtimit Otoman, Krishtërimi qëndroi i palëkundur në krijimin e identitetit tonë shumëshekullor kombëtarë. Martirizimet që u bënë në atë kohë, ishin faktorët dhe arsyet e lulzëzimit dhe organizimit të drejtë dhe të begatë i Krishtërimt, që ndikuanedhe në krishtërimin e botës slave në përgjithësi. Me kalimin e kohës dhe me ardhjen e krishtërimin në vendin tonë, u krijuan dhe Ipeshkëvitë e para që nga viti 1020, e deri në ditët tona. Ksha Katolike ZOJA NDIHMËTARE në Prizren, gjindet në zonën historike të Prizrenit, konkretisht në lagjen Qafë Pazari. Historia bindshëm tregon se ky objekt u ndërtua në vitet 1865 – 1870. Kisha Katolike Zoja Ndihmëtare, është ndër kishat më të vjetra në Kosovë. Poashtu, i ka përballuar përndjekjeve dhe stuhive të shumta të motit dhe kohës së sundimit të Perandorisë Osmane. Në përiudhën kur ishte ndërtuar Kisha Katolike, ipeshkëv ishte Imzot Dario Bucciarreli (1827-1878). Në periudhën e Dario Buciarelli, ishte prift françeskan i lindur në Itali më 04.04.1827. Në fillim ishte ipeshkëv në Pultit që shërbeu në vitet 1860-1864. Më pas, u emërua Arqipeshkëv në Shkup, por me seli në Prizren në vitin 1864. Vlen të përmendet që Dario Bucciarelli, përveç që ishte Arqipeshkëv në Shkup-Prizren, ishte dhe pjesëmarrës në Koncillin e Vatikanit (1869 -1870) dhe pjesë marrës në Kuvendin e dytë të Arbërit (1871). Përveç që ishte Aripeshkëv dhe baritor, ai merrej me shkrime dhe studime të ndryshme. Gjithashtu, ka botuar dhe dy libra: Gramatika e Gjuhës Shqipe (Grammatica della lingua Albanese – 1858) dhe Udha e Kryqit – 1862. Ai kishte punuar edhe në përgatitjen e Lidhjes së Prizrenit, si dhe në shumë veprimtari tjera me karakter kulturor, shpirtëror, fetar dhe kombëtar. Me ardhjen e Imzot Bucciarreli në Prizren si Arqipeshkëv, filloi aksioni për grumbullimin e ndihmave, projekteve dhe mjetevepër ndërtimin e Kishës në Prizren. Pasi që, në atë kohë Kisha në Prizren ishte mjaftë e vogël, e dobët dhe nuk plotësonte kushtet, kërkesat dhe nevojat kishtare dhe të besimtarëve në atë kohë. Pas përfundimit shumë shekullor të Perandorisë Osmane, dhe me ardhjen e Perandorisë Austro-Hungareze në vendin tonë, iu besua leja për ndihmën, ndikimin dhe ndërtimin e Kishës. Në vitin 1838, ipas një raporti të J. Myller, mësohet se Kisha Zoja Ndihmëtare ishte shumë e vogël dhe si e tillë ishte rrënuar. Në hapësirën e rrënuar, isht vendosur sheshi për ekzekutimin e të të dënuarve me vdekje. Poashtu, në këtë raport tregohet se me gjasë Kisha Katolike Zoja Ndihmëtare është ndërtuar mbi gërmadhat e kishës ortodokse. Por kjo rezulton si e pa vërtetë dhe pa fakte shkencore.

Fakte historike dhe ngjarje të tjera tregojnë realitetine vërtetë të ndërtimit të kishës Në vitin 1848, Perandoria Austro-Hngareze kërkoi që të happen shkollat shqipe, duke cituar që “Në shkolla, fëmijët duhet të mësojnë gjuhën Amtare).pranë Katedrales Zoja Ndihmëtare, është hapur Shkolla e Parë Shqipe në vitin 1889. Ndërsa, disa vite më vonë ëhstë hap edhe shkolla për vajza.

Me hapjen e këtyre shkollave citohet kështu: “Në hapjen dhe zhvillimin e shkollave shqipe, bashkë me atdhetarët në Prizren, punuan edhe klerikët përparimtarë shqiptarë me ipeshkvinë e Prizrenit”. Në Prizren, përveç Katedrales dhe selisë Ipeshkëvore, ishin edhe këto objekte me karakter fetar dhe arsimor: Rezidenca për seminare, Shtëpia e Famullisë, Kuvendi i Murgeshave, Shkollat, Shoqata dhe Organizata të ndryshme që mirreshin me aktivitete kulturore dhe fetare dhe Organizata Bamirësie. Në bazë të njohurive dhe dokumenteve historike në Katedralen Zoja Ndihmëtare në Prizre,ruhen Reliktet (Eshtrat) e Shën Viktorit (emër në gj. Latine) apo Shën Nika (emër në gj. Greke). “Emri i këtij shenjti në të dy gjuhët e ka kuptimin e emrit shqiptar Fitim (Fitimtar). Sipas dokumentit të dëshmisë së Imzot Bucciarielit eshtrat e Shën Viktorinit ishin nxjerrë nga varrezat në Ciriakë dhe ato ia kishte dhuruar atij, Sh. K. Propaganda Fide në vitin 1873 dhe janë të vendosura për nderim në Kishën Katedrale në Prizren nën eletrin e madh më 20 qershor 1875. Kutia është mbyllur dhe është përforcuar me vulën e argjipeshkvit, Imzot Dari Bucciarielit, me dyll. Konfirmimi i këtij dokumenti është bërë më vonë gjatë administrimit të Ipeshkvisë nga Imzot Smiljan Qekada, më 27 korrik 1963 dhe së fundi gjatë administrimit të Ipeshkvisë nga Imzot Nikë Prelës, më 10 dhjetor 1992” Poashtu, në bazë të gjurmimeve që janë bërë në Katedralen e Prizrenit, portretet e Gjergj Kastriotit dhe të Janos Hunyadit, janë punuar nga piktori austriak Sincoëissnë vitin 1878 (Viti i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

Rizbulohet i restauruar Portreti i Gjergj Kastriotit në Katedralen ...

(Kisha Brenda) (Portreti i Gjergj Kastriotit)

Katedralja e sotme “Zoja Nihmëtare” në Prizren | www.drita.info ...

KISHA KATOLIKE – ZOJA NDIHMËTARE PRIZREN

KISHA SHËN GJERGJI – SINODALE

Kisha e Shën Gjergji është ndërtuar në vitin 1887, ndërsa këmbanarja e saj u ndërtua në vitin 1903. Objekti në fjalë gjindet në pjesën e vjetër të qyteti, gjegjësisht në lagjen Qafë Pazar në Prizren. Përbërja arktitektonike e kishës është tri anijatëshe, e ndërtuar me gur të gdhendur të lidhur me llaç gëlqeror, kurse pjesa e këmbënares është ndërtuar me tulla të lidhur me llaç gëlqeror. Në pjesën e jashtme, objekti nuk është suvatuar, ku shihen qartë strukturat e mureve. Kisha mbulohet me kulm dy ujor, të mbuluar me pllaka plumbi. Objekti posedon dy hyrje. hyrja kryesore nga ana perëndimore dhe një hyrje nga ana jugore. Nga ana lindore ndodhet absida gjysmë harkore kurse nga ana perëndimore dhe jugore pranë hyrjeve ndodhet streha e cila mbështetet mbi shtylla guri me prerje rrethore. Në pjesën lindore,gjindet altari në formë gjysmë harkore. Para altarit gjindet Naosi, i cili ndahet ndahet narteksi nga shkallët. Pjesa perëndimore e enterierit, gjegjësisht mbi portën hyrëse ndodhet galleria. Ndërsa në pjesën jugore dhe perëndimore nga altari gjinden Proskomodia dhe Diakomikoni. Përballë kishës së Shën Gjergjit, gjindet një kishë tjetër me emër Shën Gjergji Runoviç. Kjo kishë (Shën Gjergji Runoviç), ishte shfrytëzuar si objekt konsullate nga Rusia në shekullin XIX. Poashtu shërbente edhe për pritjen e mysafirëve (dmth si shtëpi apo konak). Pastrimi i kishës, Riparimi dhe pastrami i gurëve të dëmtuar në mure, Rindërtimi i qemerëve dhe kupolës nga guri, Monitmi i druri,Instalimet e elektrike, Rindërtimi i enterierit, Rindërtimi i Konakut qendror dhe shtëpisë së mysafirëve në oborr të Kishës dhe Montimi i këmbanave të kishës, janë investimet dhe restaurimet që janë bërë pas përfundimt të luftës në Kosovë.

File:St. George Church (Synod) in Prizren 03.jpg - Wikimedia Commons

Church of Saint George, Prizren - Tripadvisor

KISHA ORTODOKSE SHËN GJERGJI – PRIZREN

KISHA E SHËN PREMTËS – KISHA LEVISHKA

(R. ISLAM – XHAMIA E XHUMASË)

Zona historike e Prizrenit është një kopsht i gjelbëruar, në mesin e së cilit gjindet objekte të kultit dhe ato fetare që ngjasojnë me lulet që qelin në stinën e pranverës. Në mesin e objekteve fetare në këtë zonë historike, është dhe KISHA E SHËN PREMTËS. Ky objekt fetar, ka prejardhje Bizantine. Janë dhënë mendime nga disa shkencëtarë, se Kisha e Shën Premtës është kishë paleokristiane shek. V-VI.. mbi të gjitha mendohet se objekti në fjalë u ndërtua mbi një objekt paleokristian. Sipas shkencëtarëve, supozohet se themelet e kishës, vihen mbi themelet e tempullit Pagan – Ilir (para erës sonë). Ky tempull ishte përkushtuar për hyjneshën ilire të plleshmërisë dhe lindjes Prema apo Premta. Në mesjetën e vonshme, gjegjësisht me ardhjen e e slavëve në . Kjo kishë u ndërtua në vitin 1306-1307, me mirtimin e mbretit Millutin. Punët e përgjithshme dhe meremetuese u udhëhoqën nga mjeshtrit e njohur të asaj kohe, Nikolla dhe Astrapa. Stili i ndërtimit të kishës në fjalë, u pasurua me shprehje specifike me një arkitekture artistike, dhe një kombinim mes tilit Bizantin dhe atij të kishës së Rashkës.. Pas rindërtimit të kishës nga mbreti Millutin, serbët përdorën emrin e mëparshëm të kishës, por gjithashtu bënë përshtatjen e saj nga Shën Premta në Sveta Petka. Ndërsa emri Levishka, mori emrin në bazë të rrjedhës së Lumbardhit. (pasi që rrjedha e Lumbardhit bëhej në anën e mjtë objektit). Me pushtimin e trojeve shqiptare nga, Perandoria Osmane në vitin 1455-1459, dhe rënia e Prizrenit nën këtë Perandori, nga objekti kishtarë u shëndrrua në xhami. CUMA CAMI (XHAMIA E XHUMASË). Ky emërtim njihet edhe sot e kësaj dite në popull. Faltorja e re u ndërtua mbi planimetrinë e kryqit. Me luftën e parë Ballkanike 1912, ky objekt fetarë, u kthye përsëri në Kishë. Gjatë shëndrrimeve të shuma nga kisha në xhami dhe anasjelltas, objekti përjetoi disa ndryshme si: U suvatuan muret e brendshme, u mbyllen disa dritare, u ndërtua Minarja mbi Kambanare etj. Ndërsa muret e brendshme të kishës janë të pasura me afreska. Shtresa e parë e afreskave i takon periudhës mesjetare Bizantine ku mbizotërojnë shqiponjat dykrenare. Në shtresat e mëvonshme, dominojnë kompozicionet me motive biblike dhe të personaliteteve nga dinastia e Nemanjidëve etj. Në fillimet e saj, kisha ishte trianiatëshe, gjatë rindërtimit të vitit 1306/7 iu shtuan edhe dy kupola me ç’rast formohen pesë aniatat. Atëherë u bënë edhe gërmime arkeologjike në objekt dhe oborr. Kohë pas kohe,janë bërë zjarre djeigie të objektit Brenda dhe jashtë tij. Mirëpo, menjëherë janë bërë ndërhyrje dhe restaurime të objektit dhe afreskave murale. Është i vetmi objekt fetarë në Prizren, që u bë pjesë e UNESCO-s në vitin 2006.

Kisha Ortodokse e Shën e Premtes - Prizren

Bogorodica Church Stock Photos - Download 88 Royalty Free Photos

Church of Our Lady of Ljeviš | Prizren | Kosovo | OzOutback

KISHA SHËN PREMTA (LEVISHA – XHAMIA E XHUMASË)

TEQJA E TARIKATIT HALVETI

Teqja e Tarikatit Halveti, gjindet në zonën hisyotikr te Prizrenit, gjegjësisht në lagjen e Saraçhanes. Ndërtesa në fjalë i është e tipit sakrale Islame, dhe i përket tarikatit Halveti. Fjala Halveti, rrjedhë nga gjuha arabe Halëet – që do të thotë vetmi. Emrin e mori nga themeluesi i saj PIRI I MADH OMARU – L HALVETIU. Themeluesi i kësaj teqe në Prizren vdiq në vitin 1397/8 në Tabriz. Themelimi i Teqes Halvetive në Prizren lidhet ngushtë me Sheh Osman Babën. Nga të dhënat bibliografike tregohet se ai (saj PIRI I MADH OMARU – L HALVETIU) ishte nga Vlesha, fshat i rrethit të Peshkopisë në Shqipëri. Shkollimet e para i mori në Medresenë Serez (Greqi), ku edhe është përcaktuar për rendin e halvetive. Pasi mbaroi shkollimin ai punësohet për të shërbyer në Xhaminë e Kukli-Beut në Prizren. Gjatë punës së tij 2/3 vjeçare bie në sy devotshmëria e tij si besimtar, mendjehollësia e tij, aftësia çudibërëse etj. Ka shumë gojëdhëna që na lidhin me punën çudibërëse të tij. Një e tillë tregohet më poshtë:

Një pasardhëseje të Kukli-Beut i kishte humbur djali, për këtë ajo shqetësohet tej mase. Ajo për ta gjetur të birin bën çmos, por se gjen dot. Në një rast, nëna e dëshpëruar e qan hallin me Osman Babën. Ky i jep kurajë, duke i premtuar se do t`ia gjej djalin, kudo që të jetë ai, dhe me të vërtetë ashtu ndodhi; djali kthehet në shtëpi, shëndosh e mirë. Ajo në shenjë falënderimi i fali Osman Babës një shtëpi dykatëshe, të cilën ai e shndërron në teqe, e njohur si ,,Asitane saraqhane tekesi’’. Kjo ngjarje ka ndodhur në vitet 1418-1428. Edhe pse disa të dhëna historike na tregojnë se themelimi i kësaj tee ka ndodhur në vitet 1604 – 1713 Teqja ka bazë drejtkëndëshe, e mbuluar me kulm katër ujor me tjegulla tradicionale. Në pjesën lindore gjendet hajati i dekoruar me shtylla të gdhendura nga druri. Semahanja paraqet një ndërtesë karakteristike,. Brenda teqes janë disa dhoma të veçanta. Semahnja – Dhoma e lutjes, Tyrbja – ku janë varrosur udhëheqësit e Teqes (Shehlerët). Ndërsa oborri është i shtruar me kalldrëm , në mes të tij është një krua mermeri dhe Brenda tij rrjedhë ujë. Enterieri i Teqes është i dekoruar me pllaka qeramike me motive florale dhe arabeska. Përveç enterierit të këtij objekti, në Samahane gjenden elementet origjinale të saj, veglat e punës dhe veglat muzikore.

Databaza e Trashëgimisë Kulturore të Kosovës

Teqja e Saraçhanës | Instagram photos and videos

Images at Teqja e Saraçhanës Halveti on instagram

Historiku i Teqesë së Halvetive të Prizrenit (FOTO) - Gazeta e ...

TEQJA HALVETI – PRIZREN

TYRBJA E SHEHZADEUT NË PRIZREN

E ndërtuar në vitin 1582, njihet si Tyrbja më e madhe në Ballkan. E themeluar nga Sylejman Axhiz Baba, kjo tyrbe ka një histori 400 vjeçare që është përcjellë brez pas brezi deri në ditët e sotme. I takon tarikatit Saadi. Në këtë tyrbe, lutjet janë çdo here të pranishme nga njerëz të ndryshëm, duke thyer kështu autoritetin e heshtjes dhe së keqes. Shumë vizitorë vijnë këtu, luten, lënë monedha, për të cilat besojnë në ralizimine lutjeve dhe dëshirave të tyre. Karakteristikë e kësaj Tyrbe është, edhe lisi mijëravjeçarë që ndodhet përballë saj. Ky lis njihet me emrin Lisi i Axhis Babës, dhe si e tillë edhe Tyrbja e mori po këtë emër. Sot Tyrbja në fjalë, vizitohet nga mijëra njerëz për arsye të ndryshme, dhe është nën mbrojtjen e trashëgimisë kulturore të Kosovës.

GURI I AXHIS BABËS

XHAMIA E SINAN PASHËS

E ndërtuar në vitin1615 nga Sofi SInan Pasha, kjo xhami ndodhet në zonën historike të Prizrenit, gjegjësisht në qendër të qytetit. Sofi Sinan pasha shquhej si njeri i dijes, i shquar dhe person shumë i rëndësishëm në Perandorinë Osmane. Xhamia e Sinan Pashës ndodhet në Zonën Historike të qytetit të Prizrenit. Pozita e mirë gjeografike dhe dominuese e xhamisë, forma e ndërtimit të saj, proporcioni ndaj kupolës, materialet dhe teknikat e ndërtimit, një enterier i mrekullueshm dhe dekorimet e pasura, Xhamia e Sinan Pashës pasqyron një ndër objektet më karakteristike në Prizren. Ky monument është vendosur mbi një bazament të ngritur ku qasja nga rruga bëhet në anën veriore nëpërmjet shkallëve të gdhendura nga guri. Ka planimetri katrore me një nishë në pjesën jug-lindore që e bën xhaminë më specifike në krahasim me xhamitë tjera në Kosovë. Vlen të përmendet që xhamia është ndërtuar nga gurët lumorë të latuar, të lidhur me llaç gëlqeror, ndërsa nga ana e jashtme është veshur me gurë të gdhendur (të cilët supozohet që janë marrë nga gërmadhat e Manastirit të Kryeengjëjve). Minarja e xhamisë është ndërtuar prej gurëve shtufe (siga), me bazë katrore dhe trung rrethor. Në pjesën e sipërme ndodhet një Sherefe. Para hyrjes në xhami ndodhet hajati i hapur, i punuar prej guri. Ky hajat ka tri kupola të mbuluara me plumb të cilat mbështeten në shtylla guri me bazë rrethore. Poashtu, xhamia mbulohet me një kupolë të gjerë më diametër 42.5 m. Enterieri paraqet një është hapësirë unike, e ndriçuar përmes dritareve të radhitura në nivele, me kupolë të pikturuar me motive florale në tri faza. Fazat e para të pikturave murale u takojnë shekujve XVI-XVII të punuar me teknikën “al seko, ndërsa faza e tretë i takon periudhës së shekullit XIX të punuar në stilin Barok, ku mbizotërojnë motivet me ngjyrë blu. Enterieri në përbërje ka mahvilin, mimberin dhe mihrabin po ashtu të dekoruar me piktura me motive florale dhe dekorime plastike të punuara në gurë. Në pjesën veriore të xhamisë, pranë shkallëve gjendet një fontanë guri e dekoruar e cila shërben për abdes (ritual fetar) dhe shfrytëzim publik. Në pjesën jugore të xhamisë gjendet oborri i madh i rrethuar me mure nga guri. Sipas karakteristikave që ka xhamia, i takon tipit të xhamive me nishë (Mihrab) dhe me Hajat (Portik) të ndërtuar prej guri, në të cilin gjendet edhe një mihrab. Deri në vitin 1912, Xhamia i shërbeu nevojave fetare. Gjatë kohës së luftërave Ballanike dhe Luftës së Parë Botërore xhamia u shfrytëzua nga ushtria serbe dhe bullgare si depo për municion. Xhamia e Sinan Pashës, pësoi një dëmtim të rëndë, me ç’rast u dëmtua rëndë Hajati i xhamisë në vitin 1919. Mbështetur në gjurmët dhe dokumentet e vjetra, Xhamia si tërësi është restauruar disa herë, si pasojë e dëmtimeve që ka pasur ndër shekuj. Në vitin 1967, është formuar Enti për mbrojtjen e Monumentve dhe Përmendoreve. Nga ky vit, filloi përkrahja dhe përkujdesja e monumenteve të Kulturës dhe Fetare.

Ndërsa në vitet 1968-69, pas një renovimi të thellë që iu ë objektit, Xhamia e Sinan Pashës shëndërrohet në një Muze të Dorëshkrimeve Orientale. Gjatë viteve 1973-1978, bëhet konservimi i dhe restaurimi i pikturave murale. Ndërsa që nga viti 2003, Xhami SInan Pasha, hapet tërësisht për besimtarët dhe shërbime të tjera fetare. Në vitet e fundit parashihet që të që të krijohen hapësira përcjllëse për dhe rekreative në kuadër të kompleksit të këtij objekti.

Sinan Pasha mosque | Prizren | Kosovo | OzOutback

XHAMIA E SINAN PASHWS

NAMAZXHAHU

Namazxhahu gjendet në anën veri-perëndimore të qytetit pranë rrugës magjistrale Prizren-Gjakovë. Fjala Namazxhah rrjedh nga gjuha persiane që do të thotë vend për falje (apo lutje). Në vitin 1455, Prizreni ra nën sundimin e Perandorisë Osmane. Isa Beu, ishte komandant i Fatih Sulltan Mehmetit. Poashtu, Isa Beu është njohur për ndrtimin e Namazxhahut, që shërbeu për kryerjen e ritualeve fetare të ushtarëve të Perandorisë Osmane në Prizren. Vlen të përmendet që mjeshtri kryesor dhe mbikqyrës I këtij tempulli ishte Ahmed Çaushi. Mjeshtri dhe mbikëqyrësi kryesor ishte Ahmed Çaushi. Pas vendosjes së plotë të administrimit Osman në Prizren Namazxhahu, ky tempull, përveç faljes nga ushtarët turq të asaj kohe, filloi të shërbente edhe për falje nga bujqërit që punonin tokat e tyre. Ndryshe në popull, Namazxhahu njihet edhe si Kërëk Camii, apo Xhami e thyer.Me përkrahje edhe të Komunës së Prizrenit, hartohet dhe implementohet projekti i restaurimit të Namazxhanut dhe parkut rreth saj. Namazxhahu është ndërtuar me planimetri drejtkëndëshe nga gur të gdhendur të lidhur me llaç gëlqeror. Nëpërmjet tri shkallëve ngjitet në platenë ku gjendet një mur me lartësi rreth 1 metër, ku është paraqitur nisha që e shënjon mihrabin. Në këndin e djathtë të murit gjendet minarja me bazë katrore dhe trung gjashtë këndor, të punuar nga gur të gdhendur. .

NAMAZXHAHU

TIRANA NËN KTHETRAT E COVID-19, KU PO SHKON SHQIPËRIA?

July 6, 2020 by dgreca

Dr. Gëzim Xhepa, anatomist dhe kirurg plastik, profesor në Universitetin e Mjeksisë Tiranë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, betejën që po zhvillon Shqipëria ndaj Covid-19, analizon përhapjen e virusit veçanarisht në Tiranë, ku shifrat aktuale të ritmit të infektimit të shfaqura në komunikatat zyrtare, jo vetëm nuk dëshmojnë realisht shpërndarjen e virusit, por përkundrazi, po shndërrohen nga instrumenta sensibilizimi, në instrumenta paniku dhe frenues të imunizimit natyral. Me PhD Gëzim Xhepën bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

SHQIPËRIA PËRBALLË COVID-19

Shqipëria përjetoi dhe përjeton një situatë të zbutur COVID-19, të ngjashme me fqinjin tonë jugor Greqinë, si dhe Italinë e Jugut, larg dramës dhe panikut të vendeve të zhvilluara të Evropës Perëndimore. Sipas mendimit të shumë mjekëve në Shqipëri, sidomos mjekëve të familjes, pikun e vet epidemia e ka pasur në fund të janarit dhe fillimit të shkurtit, duke u përzierë me gripin stinor AH1N1, i cili në këtë vit rezultoi me komplikacione më të shumta pulmonare, me simptoma të ngjashme me Covidin. Në favor të kësaj ideje janë dhe pamje skanerografike të mushkërive gjatë kësaj periudhë, të ngjashme me ato që cilësohen sot me specifitet të lartë për COVID-19, të evidentuara nga Dr. Renato Osmenaj, në Spitalin Infektiv, ku të sëmurët nuk shtroheshin për sëmundje pulmonare, por për gjendje temperaturash të larta të padominuara gripale. Nga ana tjetër, testet për gripin AH1N1 në këtë periudhë rezultojnë me pozitivitet 22% për të sëmurët e shtruar, në ndryshim nga vitet e tjera kur pozitivieti varion nga 55 – 60%, duke sugjeruar se një pjesë e mirë e të sëmurëve me simptomatologji gripale, i përkisnin një virusi që ende nuk ish në protokoll gjurmimi. Në mendimin tim, kjo analizë ka vlera praktike, pasi dëshmon që epidemi të tilla përballohen shumë mirë nga mjeku i familjes, i cili trajtonte dhe menaxhonte në këtë periudhë të sëmurët jashtë panikut që kishte të bënte me gripin COVID-19. Strategjia e gabuar e vënies në kontakt të të sëmurit vetëm të një numri unik (për Shqipërinë 127), duke lënë jashtë loje mjekun e familjes vetëm rëndon rastet dhe nxjerr jashtë kontrollit sëmundjen. Lombardia vërtetoi se viktimat e kësaj sëmundjeje prodhohen nga një sistem shëndetësor i rënë në kolaps nga kaosi dhe paniku, ku bie forca selektive dhe trajtuese e mjekut të familjes, dhe një fluks i papërballueshëm të sëmurësh përplaset në spitale.

KLIMA DHE VAKSINA E GRIPIT FAVORIZON EPIDEMITË GRIPALE

Shqipëria u ballafaqua me panikun e sëmundjes në fund të shkurtit dhe fillim të marsit, gjatë krizës Lombarde, e cila jo vetëm për dramatizmin e saj, por edhe për hyrjet dhe daljet e shumta me veriun e Italisë, prodhoi në këtë periudhë një valë të dytë epidemike, e cila u dominua me vendosjen e një sistemi drastik izolimi, i pashembullt në vendet fqinjë. Megjithatë dokumentimi dhe gjurmimi i rasteve tregoi se sëmundja kishte filluar të protokollohej në periudhën rënëse të valës dhe ishte e paaftë të prodhonte viktimat që konstatoheshin në vendet e Evropës. Në këtë periudhë u konstatua nga Instituti i Studimeve Gjenetike të Londrës, që ora biologjike e virusit, fliste për ekzistencën e tij në të gjithë kontinentet që në muajt e fundit të 2019. Pra sëmundja nuk po shkaktohej nga prezenca e virusit, por nga situata klimatike që favorizon epidemitë gripale. Kjo u konstatua dhe me avancimin e sëmundjes drejt veriut muaj pas muaji. Nga ana tjetër prezenca e viktimave më të shumta në vendet e zhvilluara, në raport me vendet më të prapambetura, për mendimin tim ka të bëjë edhe me aplikimin në rutinë dhe të protokolluar të vaksinave të gripit. Në Lombardi këto vaksina aplikoheshin në mënyrë të rregullt në popullatën e moshuar dy herë në vit, pasi imuniteti ndaj virusit të gripit është i përkohshëm për shkak të mutacioneve të shpeshta të tij. Kjo bëri që organizmi i përgatitur në luftë virtuale me viruse të zbutur, cedoi në ballafaqimin me një virus pa vaksinë të gatshme. Këto moshat në Shqipëri dhe Italinë e Jugut nuk aplikojnë rregullisht këtë vaksinë, duke shfaqur një rezistencë natyrale. Nga ana tjetër, sipas virologëve francezë, aplikimi i shpeshtë i vaksinave prodhon situata alergjike në organizëm, për shkak të veshjes proteinike të virusit, ku ballafaqimi me një virus natyral, shkakton dëmtime të organizmit, jo më, për shkak të agresivitetit të virusit, por për shkak të reaksioneve agresive imunitare në organizëm. Pra për një arsye apo tjetër, Shqipëria dhe ballkani dëshmuan se shfaqën një rezistencë natyrale ndaj sëmundjes.

KEQMENAXHIMI I MASAVE BLLOKUESE

Ndonëse Shqipëria, përfitoi nga vendosja e masave bllokuese, keqmenaxhimi i tyre prodhoi efekte të kundërta. Qeveria shqiptare në kulmin e panikut, nga një sistem shëndetësor i kolapsuar dhe destruktuar në 30 vite nën agresivitetin e një korrupsioni, ndonëse brenda 4 javësh evidentoi një trend të rënies të shkallës së infeksionit në popullatë të targetuar (në kontakt të drejtpërdrejtë me virusin) në 5%, nuk morri kurajën e zhbllokimit gradual të masave shtrënguese për 10 javë, duke frenuar vijimin e imunizimit gradual natyral të popullsisë nga kontakti me virusin. Kjo periudhë paniku qeveritar me tejzgjatje izolimi, prodhoi efekte të kundërta reagimi me shkeljen dhe neglizhimin e gjithë normave të distancimit. Fjaskoja e suksesit që trumbetonte qeveria shqiptare të prezencës së vetëm 11 viktimave/ 1mln. banorë në fund të periudhës së izolimit, në raport me Greqinë e masave më të moderuara bllokuese që shfaqte 14 viktima/ 1mln, ju desh vetëm 1 muaj të shuhej, ku Shqipëria aktualisht prezantohet me 23 viktima/ 1mln banorë, përkundrejt 18 viktimave/ 1mln banorë të Greqisë. Kjo dëshmon se ballafaqimi me virusin është i pashmangshëm dhe përfitues në këtë periudhë për shkak të uljes së dozës së ekspozimit së virusit, që çon në imunizim dhe jo në sëmundje. Izolimi nuk eliminon virusin, ai vetëm zbut fluksin në spitale, duke shmangur viktimat nga mbipopullimi i tyre.

SHIFRAT AKTUALE SI INSTRUMENTA PANIKU E FRIKE

Shifrat aktuale të ritmit të infektimit të shfaqura në komunikatat zyrtare, jo vetëm nuk dëshmojnë realisht shpërndarjen e virusit, por përkundrazi, po shndërrohen nga instrumenta sensibilizimi, në instrumenta paniku dhe frenues të imunizimit natyral. Kjo dëshmohet dhe nga mospërputhja e ëorldmeter-it që flet për 11mln. të infektuar në rang global, kur studimi gjenetik anglez, duke u nisur nga ora biologjike e virusit (numrit të mutacioneve) fliste para 2 muajsh për kontakte me virusin në 10% të popullsisë globale (700mln të infektuar). Atëhere e gjej me vend tezën e kryepidemiologut të Maqedonisë, i cili kërkon të standardizohet vlerësimin e agresivitetit të sëmundjes nga numri i të sëmurëve dhe viktimave. Në këtë këndvështrim, me heqjen e masave bllokuese në Shqipëri, pas një dyndjeje larg çdo mase distancimi nga një popullsi e revoltuar, shifra e të shtruarve nuk kaloi asnjëherë 80 të sëmurë dhe numri i vdekjeve mbeti në të njëjtën frekuencë me atë të periudhës së izolimit, në kushte shpesh ku të viktimat vuajnë nga sëmundje të rënda të papajtueshme me jetën. Pra aktualisht, kjo periudhë nuk favorizon sëmundjen, virusi duket se i ka rënë agresiviteti, dhe me keqardhje them se shumë kolegë të panikosur, që shohin ëndrra me kriza epidemike, janë plotësisht të gabuar dhe me panikun që përhapin po frenojnë jetën normale të popullatës dhe imunizimin natyral të saj. Po kështu, sipas mendimit tim, nuk është e qëndrueshme edhe ideja e pritjes së një vale të dytë pandemike në vjeshtë nga virusi, pasi ky virus kaq i dobët me sëmundshmëri vetëm në 10% dhe vdekshmëri në 1% të të infektuarve, ky virus që në goditjen e tij të parë prodhoi vetëm 500mijë viktima përkundrejt 1.5mln. të një gripi të zakonshëm, me mutacionet e tij do të jetë i aftë të prodhojë një pandemi botërore, vetëm nëse kjo krijohet në mënyrë artificiale nga politika paniku propagandistik mediatik dhe reflektimesh në rrjetet sociale.

PANIKU COVID-19, DOMINOI MBI KANCERIN, SËMUNDJET KARDIOVASKULARE E CEREBRALE

Është në rastet e rralla, për të mos thënë unike të periudhës moderne të mjekësisë, kur kurba epidemiologjike e një sëmundje dominon mbi dhjetra sëmundje shumë më vdekjeprurës dhe me frekuencë shumë më të lartë prezence. Paniku i vdekjes nga COVID-19, dominoi mbi kancerin, sëmundjet kardiovaskulare, cerebrale, si dhe sëmundje të tjera, duke prodhuar viktima të heshtura shumë më të shumta në numër se sa viktimat e deklaruara të Covidit. Nga ana tjetër, mosha e tretë nën stresin psikologjik për gogolin që e pret te dera në kushte izolimi fizik në shtëpi, nën presionin e një paniku të prodhuar nga një angazhim i ethshëm politiko-mediatik global, jo vetëm po përjeton agravimin sëmundjeve që ka, por po avancon në komplikacione trombotike, skleroza senile, plakje dhe shkurtim jete, ku roli i stresit agresiv është dominant. Të gjithë kësaj tabloje botërore, në Shqipëri i shtohet dhe vendimi i Qeverisë shqiptare për ta pozicionuar Institucionin Covid – 1 në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, duke nxjerrë jashtë loje të vetmin institucion akademik dhe shkencor mjekësor, që mbulon problemet serioze shëndetësore, jo vetëm në popullsinë shqiptare, por edhe për gjithë trevat shqipfolëse. Nën presionin e panikut nga prania e një qendre trajtimi Covidi në këtë institucion, pacientë me sëmundje serioze që nuk u jepet dot zgjidhje në spitalet rajonale, pranojnë të rëndohen në shtëpi, por vetëm t’i shpëtojnë këtij infeksioni. Ndërkohë që pozicioni më i përshtatshëm për qendrën e trajtimit të Covidit, do ishte Sanatoriumi i përqendruar në zonën e Saukut, mes gjelbërimit, i specializuar për patologjitë pulmonare, dhe që aktualisht, me statusin e spitalit rajonal, inkorporon në vete të gjithë specialitetet, për trajtimin e komplikacioneve të mundshme në të sëmurë me Covid. Ky spital është vetëm 20 minuta nga QSU “Nënë Tereza”, gjë që lejon ndihmën në kohë reale nga specialistët e kësaj qendre, për çdo problem tepër të specializuar në të sëmurët në trajtim. Kjo do të zhbllokonte QSUNT, dhe do të lejonte ndjekjen normale të të sëmurëve me sëmundje të tjera.

MASKA ËSHTË MJET KUFIZUES, POR JO FRENUES I SHPËRNDARJES SË VIRUSIT

Parimi i përdorimit të maskës është i thjeshtë. Ajo duhet të përdoret aty ku është i pamundur aplikimi i distancimit social. Maska është mjet kufizues, por jo frenues i shpërndarjes së virusit, në mjedise të mbyllura dhe me kontakt të afërt mes individëve. Por përdorimi i saj është paradoksal në mjedis të hapur dhe për periudha të gjata kohore. Duhet të kuptojmë se një ndër format e menaxhimit të një epidemie gripale dhe trajtimit të saj është ajrosja dhe oksigjenimi. Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen për pasojat e maskave nga përdorimi i tejzgjatur dhe në mjedise të hapura sidomos në moshën e tretë, pasoja që variojnë nga kufizimi i oksigjenimit të organizmit (nga thithja e dyoksidit të karbonit brenda maskës), alergjizimi i rrugëve respiratore, zhvillimi i mikozave (myqeve) në rrugët respiratore, e deri në mbivendosjen e florës patogjene mikrobiale (nga kontaminimi i maskave). Kudo theksohet se armiku numër një i virusit është oksigjeni dhe rrezatimi i diellit, dhe nga ana tjetër i detyrojmë njerëzit të marrin frymë brenda një maske, duke dhënë e marrë dyoksid karboni, duke dhënë e marrë mikrobe dhe viruse, duke rritur dozën dhe kohën e infektimit prej tyre. I këshilloj moshës së tretë, mbajtja e maskës në mjedis të hapur jo vetëm nuk ndihmon në mbrojtjen nga virusi, por përkundrazi rëndon gjendjen e rrugëve të tyre të frymëmarrjes, duke lehtësuar vendosjen e viruseve dhe mikrobeve në to.

KUR DO ZHDUKET VIRUSI COVID-19?

Viruset, ashtu si edhe mikrobet nuk zhduken, ato bashkëjetojnë me ne dhe, duke qenë më të dobëta transformohen, për të mbijejtuar. Viruset e familjes Corona, kanë qënë dhe do të vazhdojnë të jenë, ato vetëm transformohen duke prodhuar nëntipa dhe tipa të rinj, që në momente të caktuara bëhen agresivë. E vetmja mbrojtje ndaj tyre është përgatitja e organizmit në përballje sa më natyrale me ta. Çdo deformim i imunitetit natyral të organizmit nëpërmjet vaksinave, në viruse që lënë imunitet të përkohshëm, siç është gripi, jo vetëm nuk është dobiprurës, por shpesh është dëmtues për organizmin. Duhet të kthejmë sytë nga imunologjia klasike, kur prodhimi i vaksinave për sëmundje me imunitet të përkohshëm ishte nonsens. Asnjëherë lufta e strukturave biologjike të tilla të thjeshta, sa nuk mund të quhen as mikroorganizma, nuk mund të jetë shkatërruese për specien humane të organizuar dhe konsoliduar si një perandori dominante e jetës biologjike, në evolucionin e saj miliona vjeçar.

PANIKU QEVERITAR DHE MJEKËSOR PRODHUAN KATASTROFA SOCIALE, EKONOMIKE DHE POLITIKE

Detyra e mjekësisë është të dominojë sëmundjet në emër të mbrojtjes së jetës dhe jo shkatërrimit të saj. Strategjia gjithëbotërore e menaxhimit të kësaj situate, në rastin më të mirë dëshmoi për shkarjen nga e mjekësisë moderne nga parimet klasike dhe lapsus në strategjinë e trajtimit e një gripi, ndërsa në rastin më të keq, flet për një agresivitet dhe mungesë kontrolli në botën e zvogëluar nga rrjetet sociale dhe informacioni i pakontrolluar, të cilat krijojnë presione, duke futur në panik qeveri dhe mjekësi dhe prodhuar katastrofa sociale, ekonomike dhe politike, ekuivalente me bomba atomike dhe luftëra botërore. Paniku i prodhuar dhe nga mjekë dhe grupe mjekësore, që në mënyrë jo profesionale, deklamonin kataklizmonë botërore dhe i jepnin ngjyrat e kuçedrës këtij virusi, duke marrë rolin e Kasandrës, duhet të kuptojnë që paniku nuk prodhon reagim pozitiv te pacienti apo popullata dhe nuk ka të bëjë me ndërgjegjësimin që prodhon bindja e të sëmurit dhe optimizmi i tij. Ku janë ata mjekë dhe hulumtime shkencore, që parashikonin apokalipsin, aktualisht në fundin e kësaj vale epidemike, me ⅓ e viktimave të një gripi të zakonshëm, por me një bilanc apokaliptik destruksioni psikologjik, social, ekonomik, arsimor, etj., ku peshën e shkaktarit dhe provokatorit kryesor e mban mjeksia botërore, e futur në vorbullën e një paniku të pajustifikuar, ku misioni i përmirësimit, mbrojtjes dhe konsolidimit të jetesës, u transformua në misionin shmangies të domosdoshme së vdekjes me çdo kosto.

ARMIKU MË I MADH I JETËS ËSHTË PANIKU DHE STRESI

Së fundi mund të them se armiku më i madh i jetës është paniku dhe stresi. Çdo organizëm solid dhe i pa terrorizuar është i aftë të ndeshet me sëmundjen dhe të triumfojë. Për dominimin e kësaj situate, ju bëj thirrjen e një mjeku të shquar francez: “…I sëmurë, unë (si mjek) dhe sëmundja jemi në anë të ndryshme të barrikadës, varet me kë bashkohesh ti, të përcaktojmë triumfatorin…!”. Të gjithë e dini që herpesi bashkëjeton me ju, ai qëndron brenda organizmit pa ju shqetësuar dhe merr krah dhe shpërthen në buzët tuaja, në periudha stresi, lodhjeje dhe sëmundjeje. Vetë worldmeteri Covid flet për kurbë në rritje të të infektuarve dhe kurbë në rënie të vdekjeve. Qetësia dhe trajtimi i sëmundjes me parimet e gripit të zakonshëm, jo vetëm nuk do të prodhojë viktima, por dhe do kthejë vitalitetin në planetin e rënë në kaos dhe kolaps.

4 KORRIK 1923 VATRANET ME KONICEN REGJISOR SHFAQEN “OTHELLON”

July 5, 2020 by dgreca

ME 4 KORRIK 1923- FAIK KONICA VURI NË SKENE TRAGJEDINË ”OTHELLO” TË SHQIPËRUAR NGA NOLI/

– OTHELLO- Shfaqja pati sukses të plotë. Faik Konica e njoftonte përkthyesin e tragjedisë Nolin, që atë kohë ndodhej në Vjenë, me telegram: Arlington Theatre, 4 July, Wonderful performance of Othello in Albanian. (Performancë e mrekullueshme e Othellos në shqip)…/

-Noli përgjigjej po nga Vjena me telegram: “Përhirimet e mija zonjave dhe zotërinjëve që lojtë Othellon”!
-Dielli i datës 7 Korrik 1923 e përshkruan suksesin në vend të dukshëm, në faqen e dytë, në vend të editorialit, me vijim në faqen 5. Është vetë Faik Konica, regjisor i shfaqjes, që përshkruan suksesin e trupës së teatrit të Vatrës.

KUR FAIK KONICA VINTE NË SKENË TRAGJEDINE “OTHELLO” DHE INTERPRETONTE ROLIN E DUKËS SË VENEDIKUT

NGA DALIP GRECA

104 vite te shkuara, Gazeta “Dielli” e numrit 25 Maj 1916 përcillte me entuziazëm njoftimin: U mbarua së shtypuri tragjedia e Othellos e shkruar prej dramatistit më të madh të botës, pas Krishtit, William Shakspear, e shqipëruar prej Inglishtes në vjershë prej At Fan Nolit. Kjo është e para vepër klasike që kthehet nga Inglishtja në Shqip. Shqiptarët e Amerikës duhet të jenë kryelartë që kjo vepër me rëndësi u shtyp prej Vatrës, e cila nuk dëshiron që të jetë e para vetëm në fushën e politikës, por edhe në fushën e letrave të bukura. Përkthimi mbanë në faqen e pare dedikimin kushtuar Federatës Panshqiptare të Amerikës”VATRA”
Faik Konica, që ishte rikthyer në Amerikë me 22 shtator 1921, pas një qëndrimi për më shumë se një dekade në Europë, i zgjedhur në krye të Vatrës në mungesë, kishte marrë mbi vete barrë të mëdha për të nxjerrë në dritë kombin shqiptar. Krahas gazetës Dielli, ku ai ishte realisht kryeredaktor i saj, duke e përdorur si tribunë të mendimit të lirë, ai përdori edhe forma të tjera të zgjimit kombëtar, veçanërisht teatrin për zgjimin kulturor. Konica krijoi grupin e teatrit të Vatrës, dhe përzgjodhi për ta vënë në skenë tragjedinë Othello, të shqipëruar prej Imzot Nolit.
Tragjedia “Othello” u shfaq për herë të parë me 4 Korrik 1923 në Arlington Theatre, Boston, (skenë ku pesë vite më vonë do të shkëlqente edhe më i shquari i kohës prej racës shqiptare Aleksandër Moisiu gjatë një turneu në SHBA). U zgjodh Dita e Pavarësisë së Amerikës për të dhënë shfaqjen e parë në kuptimin simbolik, si Atdheu i dytë i shqiptarëve. Gazeta Dielli ruan gjurmët e përgatitjes dhe vështirësitë që u hasën për ta vënë në skenë një nga kryeveprat e Shkespirit. Problemi më i madh ishte gjetja e aktoreve femra në rolet e Desdemonës, të Emilisë dhe të Biankës. Disa herë editori i Diellit Andon Frashëri publikoi thirrje në faqet e gazetës, duke u lutur zonajve dhe zonjusheve që të paraqiteshin për të marrë rolet e tragjedisë. Përgjatë vitit 1922, kur nisën përgatitjet, thirrje të tilla u publikuan në disa numra. Më në fund u gjetën tri zonja që pranuan të merrni rolet.
Përgatitjet në tavolinë bëheshin në zyrën e Vatrës. Përgjegjësi për organizimin e përgatitjeve ishte Andon Frashëri, por ndihmuan edhe George Prifti e Aqile Tasi, ndërsa regjisor ishte vetë Faik Konica, i cili në atë kohë ishte Kryetar i Vatrës dhe Menaxher i Diellit.
Para se të jepej shfaqja Dielli udhëzonte shqiptarët e Amerikës të lexonin tragjedinë e pvrkthyer nga Noli se ashtu do ta kuptonin më mirë dhe më lehtë shfaqjen.
Shfaqja pati sukses të plotë. Faik Konica e njoftonte përkthyesin e tragjedisë Nolin, që atë kohë ndodhej në Vjenë, me telegram: Arlington Theatre, 4 July, Wonderful performance of Othello in Albanian. (Performancë e mrekullueshme e Othellos në shqip)…
Noli përgjigjej po nga Vjena me telegram: “Përhirimet e mija zonjave dhe zotërinjëve që lojtë Othellon”!
Dielli i datës 7 Korrik 1923 e përshkruan suksesin në vend të dukshëm, në faqen e dytë, në vend të editorialit, me vijim në faqen 5. Është vetë Faik Konica, regjisor i shfaqjes, që përshkruan suksesin e trupës së teatrit të Vatrës.
Faiku nuk e fsheh gëzimin e madh si regjisor e aktor, por mbi të gjitha e sheh arritjen e suksesit si vepër të Vatrës. Në artikullin e tij hasen elementët profesionistë të kritikës letrare dhe skenike. Ai analizon vlerat e tragjedisë dhe lojën e personazheve amatorë. Jo vetëm kaq, por ai e quan shfaqjen në gjuhën shqipe si hapin e parë drejt themelimit të Teatrit Shqiptar, pavarësisht se ngjarja ndodhte në diasporën e largët, përtej oqeanit, në SHBA.
Konica e trajton vënien në skenë të tragjedisë si histori të mundimeve për të përhapur kulturën ndër shqiptarët e Amerikës. Ai shkruan se 4 korriku 1923, do të mbetet si një datë e paharruar në historinë tonë. Atë ditë u luajt në Arlington Theater të Bostonit për të parën herë në gjuhën shqipe një vepër dramatike e vërtetë, tragjedia e pavdekshme e Shekspirit ”OTHELLO” dhe u luajt si duhet, me zonja në rol të zonjave, që në atë kohë dukej gjë e pamundur, kur merr në sy trurin e pagdhendur dhe shpirtin e pa t’holluar të shumicës së shqiptarëve. Faiku Konstatonte se suksesi qëndronte në vullnetin e bashkuar me të kuptuarit të thelbit të problemit. Vetëm kështu u kapërcyen të gjitha pengesat. Konica shkruante: ” Kuptimi dhe vullneti i tri zonjave dhe i të afërmëve të tyre bënë të mundur vendosjen e gurit të parë në themelet e Tatrit shqiptar. “
Konica e konsideron këtë moment si themelimin e Teatrit shqiptar. Regjisori Konica e vlerëson shumë angazhimin e atyre zonjave të nderuara që për të realizuar këtë shfaqje u duhej të udhëtonin nga larg, prej Usteri e Hudsoni në Boston dhe jo vetëm një e dy herë, por për katër muaj radhazi sa vazhdoi përgatitja dhe vënia në skenë e tragjedisë. Ato prishën rehatinë e tyre pa asnjë interes, pa asnjë përfitim. Gjithçka ishte vullnetare.
Dhe pema, i dha frutet, mundimi nuk shkoi kot; Othellua u luajt në një mënyrë çuditërisht të bukur, do të konstatonte Konica pas shfaqjes. Për shembullin që dhanë, veçanërisht zonjat, çdo shqiptar çdo mik i kulturës dhe i përparimit do t’u jetë përherë mirënjohës zonjave Henrietta V. Miller, Antigoni V. Kosta dhe Virginia T. Miller.
Analiza e Konicës: Rolin e Desdemonës e luajti me shumë talent zonja Henrietta Miller- Fisnikëria e bashkuar me vuajtjet, dëshpërimi i përulur që s’ngre krye kundër padrejtësisë më të madhe, besnikëria dhe dashuria deri në fund, të gjitha këto ndjenja gjetën aktore me shfaqje të hollë e të mënçur tek zonja Henrietta Miller, e cila edhe nga pamja fizike kishte dukjen e Desdemonës. Vjershëtori anglez Milton, e përshkruante heroinën Shekspiriane me këto fjalë:” Grace was in all her steps, heaven in her eyes, In every gesture dignity and love.”( Hiri ishte në të gjitha hapat e saj, qielli në sytë e saj, në çdo gjest, dinjitet dhe dashuri. “)…
Pa fjalë konstatonte Konica, zonja Henrietta Miller i afrohej këtij përshkrimi më tepër se shumë aktore profesioniste, që kemi parë në rolin e Desdemonës.
Rolin e Emilisë e luante zonja Antogoni V. Kosta, e cila shfaqi në skenë një rol dramatik me të vërtetë të çuditshëm. Tek analizonte lojën aktoreske të Antigonit, Konica konstatonte:” Pa dalë përpara si amatoret axhaminj që duan kurdoherë të duken, e hequr si mënjanë, me një zë aq natyral, sa na dukej se s’ishim përapara një lodre skenike, por përpara ngjarjesh të vërteta dramatike. Zonja Antigoni në akt të fundit, ku e kërkonte roli, tregoi një fuqi e një gjallësi me aq tragjicitet e pathos, sa s’gjejmë fjalë që ta lëvdojmë.”
Zonja e tretë aktore, Virginia T. Miller, provoi se në një vepër Shekspiriane, nuk ka rol të vogël. Zëri i kulluar i saj, mënyra e bukur me të cilin e shqiptoi dhe gjallësia çupërisht me të cilën e interpretoi pjesën e saj, i dhanë rëndësi të madhe rolit të shkurtër të Biankës.
Rolin kryesor, peshën e tragjedisë e kishte marrë përsipër Zoti Vançi I. Miller. Në provat e para që ishin bërë në muajin mars, regjisori Konica, ishte treguar skeptik dhe ishte trembur ngaqë nuk ishte i sigurtë nëse Vançi Miller do t’ia dilte që të përcillte me realizëm e tragjizëm rolin e Arapit të Venedikut. Por pas çdo prove, skepticizmi paksohej dhe Vançi tregohej me vullnet të madh dhe ia arriti që të skaliste figurën tragjike të Arapit. Kur u ngrit perdja e skënës së Arlingtonit me 4 Korrik, loja aktoreskte e Arapit të Venedikut, interpretuar nga Vançi, ishte e përkryer. Zoti Miller hyri thellësisht në shpirit të tekstit shekspirian dhe u dha spektatorëve një fytyrë tragjike me plot forcë, me zjarr, e me dukje vërtetësie.
Faiku analizon rolin e Miller: ”Për ne që ndodheshim prapa skenës, aktrimi i përkryer i zotit Miller na dha një kënaqësi artistike të plotë, po mendimi i shikuesëve në sallë pas shfaqjes, ndryshon:Këta lëvduan lodrën skenike, lëvizjet dhe tonin e z. Miller si shumë të mira, por kishin një ankesë; fjalët e tij s’dëgjoheshin çkoqur dhe s’merreshin vesh lehtë.”
Por Faiku thotë se ai kishte shkuar gjatë provave, një ditë para shfaqjes me spektatorë, në fund të sallës dhe e kishte dëgjuar qartë dhe shkoqur zërin e Millerit. Ndoshta emocionet kishin ndikuar.
Gjithësesi Konica arrin në konluzionin se: “Si do që të jetë, z. Miller na dha një Othello të paharrueshëm, të besueshëm.”
Tek analizonte rolet e aktorëve të tjerë” gjatë shfaqjes së 4 korrikut, Faiku shkruante:”Mendimet e kritikëve ndryshojnë në është më i madh e më i rëndë roli i Othellos apo i Iagos. Ka që thonë se Othello është më i rëndë, ka të tjerë që të atillë vlerësojnë rolin Iagos, më të rëndë. Një gjë është e sigurtë, shkruan Konica, roli i Iagos është shumë më i gjatë: në tekst anglisht të Shekspirit, Othellua ka 888 vija për të folur, ndërsa Iago ka 1,117.Pas Hamletit dhe Richardit të III-të, roli i Iagos është më i gjati i tërë repertorit Shekspirian.Por pengimi i gjatësisë , konstatonte Konica, nuk është aq i madhe pranë mundimeve të lojtjes aktoriale. Roli i Iagos kërkon hollësi, ndjenjë, do thellësi mendimi e loje aktoriale, do gjallësi dhe shpejtim, do ndryshim lëvizjesh edhe në zë dhe në fytyrë, edhe në sjellje. Të gjitha këto kondita Z. Andon Frashëri , që luajti rolin e Iagos, i përmbushi me një talent që meriton më të mëdhatë lëvdata.
Rolin e Kasit, e kishte marrë mbi vete zoti Harry T. Ratsey, i cili u shfaq në skenë si një aktor me zotësi të rralla. Me sa bukuri i deklamoi këto radhë nga skena e parë e aktit të dytë , kur Desdemona arrin në Qipro:

Furtuna vete, det’ i egër, er’ r rreptë,
Shkëmbinjt’ e prerë edhe rëra e përmbledhur,
Të fshehur tradhëtore që përpijn’ anijet,
E njohnë’ bukurin’ e s’deshën që t’a ngasin,
Dhe lanë pa rrezik të shkojë pranë tyre
E perëndishmja Desdemone….

Konica analizon detajet: Në skenën e tretë të aktit të dytë , me ç’ndenjë dramatike të vërtetë i tha fjalët e famshme:
– Nderin, nderin, nderin…!
Ah, e humba nderin! …
Humba pjesën e pavdekshme të vetes sime dhe ajo që më mbetet është kafshërishte.
Nderin, Iago, nderin!…..
Regjisori Konica në analizën e tij ua bën qejfin të gjithë aktorëve:”- po në mes aq talentesh të lindura prej natyre dhe të papritura që na shfaqi të lojturit e Othellos, ndofta më i çuditshmi ishte ai i zotit Sotir Pepivani, i cili si Roderigu, shfaqi para nesh një zotësi që mund të barazohet me zotësinë e një aktori profesionist. Z. Pepivani sikur ish i lindur për rolin e Roderigut me aq bukuri natyrale hyri në lëkurën e fisnikut Venecian.”
Zoti Xhevat Harxhi e mbajti mirë rolin e Montani-t, dhe si në skenë të pirjes, si në atë duelit, e të plagosjes, diti ta ndryshojë zërin dhe fytyrën,siç e kërkonin rastet e rolit.
Zoti Sotir Mborja u tregua i shkathët, përcolli zemrimin dhe forcën e duhur. Roli i tij, sado i shkurtër, shërben si një pe’ që lidh tërë aktin e parë, dhe një gabim interpretimi nga ai, sado i vogël mund të çqepte tërë aktin.Loja e tij në skenë ishte nga më të mirët. Në të dy rolet e tij, si të Kasnecit të aktit të parë, dhe si Gratiani, i ungji i Desdemonës në akt të fundit, z. Thomas Anastas doli dy herë faqebardhë. Fjalët përpara Desdemonës së vdekur:
– E mjerë Desdemone, ç’fat të priste!….-I tha me një ndjenjë tragjike të matur, që bëri efekt të madh në skenë.
Z. George Prifti, si senator i parë, z. Vasil Petro, në të dy rolet si gastor dhe si oficer, z. Llambi Dishnica si Zot i parë, z. Stefan Theodhor, si Zot i dytë, z. Ilo Moni si lajmëtar, i luajtën mirë rolete tyre.
Z. George Prifti dhe i nënshkruari(Faik Konica) muarën nga një pjesë të vogël për t’u dhënë kuarajë aktorëve të tjerë, por puna jonë e rëndë ishte mbrapa skenës, komenton Konica.
Ai e vlerësonte se kontributi i George Priftit(që më vonë, pasi vetë u emërua amabasaador në Uashington, Priftin do ta emëronte Konsull të Shqipërisë), ishte pjesë e suksesit, pranë të cilit radhiste edhe kontributin e editorit pasues të Diellit, Aqile Tasi.
Një numër i konsiderueshëm të rinjësh shqiptarë kishin ndihmuar duke luajtë rolet e oficerëve, ushtarëve, trimave, qytetarëve të Qipros, që me sjelljen e tyre fisnike i kishin dhënë lojës skenike bukuri. Përfundimi i Faikut ishte ky: “Të lojurit e Othellos në Arlington Theater të Bostonit me 4 korrik 1923 ka qenë shumë më tepër se një lojë aktorësh amatorë; ka qenë për të parën herë në gjuhën shqipe, përfaqësim i fortë dhe i bukur i një kryevepre tragjike.”
Faik Konica shkruante se për ta parë shfaqjen kishin ardhur jo vetëm nga Bostoni e rrethinat por edhe nga Pensilvania, nga Detroiti, nga Nju Jorku etj.
Pas shfaqjes në gazetën Dielli pati shkrime vlerësues nga Refat Gurrazezi dhe nga vatranë të thjeshtë që përgëzonin trupën e teatrit dhe regjisorin Konica. Por edhe para se të shfaqej tragjedia Dielli i përcolli me shkrime kurajuse provat. Bie në sy artikulli i shkruar nga Haki Blloshmi që botohej në Diellin e 9 Qershorit 1923. Blloshmi shkruante dhe lëvdonte kryetarin e Vatrës: Një shfaqje e shkëlqyer. Merr pjesë edhe kryetari ynë Faik Konica si regjisor, por edhe aktor duke lojtur rolin e Dukës së Venedikut. Ja një veprim i duhur në moshën e shkuar të tij për të inspiruar djemtë e rinj në këtë art kaq të bukur.Pjestarët e trupës teatrore që luajnë Othellon duhet të punojnë me energji dhe të mos dëshpërohen shpejt po të kenë durim. Emri i tyre do të zerë një vend të çquar në radhën e parë të meritës në tetatrin theatral në botën shqiptare.Edhe veprimi i tyre do të quhet një shembull atdhesie për stërvitjen e popullit injorant.
Nëse shfaqja në gjuhën shqipe e tragjedisë Othello në Tatrin më të njohur të asaj kohe-Arlington, konsiderohet si gur themeli për tatrin e ardhshëm shqiptar, analiza e shfaqjes prej Faik Konicës, mendoj se shënon hapat e parë të analizës së kualifikuar të një shfaqjeje.
Gjatë një pikniku të Vatrës në vjeshtë 1923, grupi teatror vatran shfaqi edhe komedinë “Mustaqet” të shkruar prej vetë Faik Konicës. Është folur pak për këtë komedi nga studuesit.

NË KËTË 4 KORRIK MUNGON VETERANI I USHTRISË AMERIKANE, FISNIKU I DIBRËS, JONUZ NDREU!

July 5, 2020 by dgreca

Nga Dalip GRECA/
Në këtë 4 Korrik të Ditës së Pavarësisë së Amerikës, mungon një veteran i Ushtrisë Amerikane, që me Flamurin e këtij vendi, në radhët e ushtrisë më të fuqishme të Botës, ishte për gjysëm dekade ushtar i Lirisë. Kudo ku shërbeu, në SHBA, Gjermani Islandë, ai nderoi racën dhe gjakun shqiptar. Për merita është dekoruar nga Amerika. Sot, në emër të Tij, urimet për Ditën e Pavarësisë së Amerikës, i përcjell Familja,por edhe Vatra, së cilës ai i shërbeu me devocion, Dielli, të cilin ai e mbështeti plot bujari- HAPPY JULY 4TH!
****
Të Martën, 7 Prill 2020, në orën 10 të paraditës, në Laurel Grove, në Totowa, New Jersey, iu dha lamtumira e fundit, fisnikut të Dibrës, Jonuz Ndreut, nipit të Heroit të Kombit Elez Isufi, i biri i Cen Elezit, antikomunisti,demokrati, ushtari i dekoruar për merita në Ushtrinë Amerikane.Diktuar nga kushtet e pandemisë nuk iu bënë dot nderet ashtu siç i meritonte, ai u përcoll nga një numër i kufizuar familjarësh dhe klerikët fetarë.Komuniteti do të donte që të ishte i gjithi atje, vatranët do të ishin të parët për të përcjellë ikonën e vet, por nuk u lejuan.Kryetari i Vatrës, z. Elmi Berisha, ka përcjellë ngushëllimet në emër të gjithë vatranëve dhe ka planifikuar pas kthimit në situatë normale, një nderim të veçantë, ashtu siç e meriton për vatranin-ikonë, ish anëtari i Këshillit të Vatrës prej më shumë se 3 dekadash.
Jonuz Ndreu u lind me 10 Mars 1930 në Sllovë të Peshkopisë dhe ndërroi jetë në shtëpinë e tij me 3 Prill 2020. I qoftë i lehtë dhe’u i Tokës së lirë!
FISNIK EDHE NË VUAJTJE
Fisniku mbetet fisnik, edhe në çastet e vështira të jetës.Kështu ndodhi me Jonuz Ndreun.Shtatë vite të shkuara, në nëntor 2013, ku ai pësoi goditjen e parë, edhe pse shtati i lartë si lisat e vendlindjes ishte shembur në shtrat, sytë kishin dritë e shpresë:-Do të ngrihem shpejt!,- na dha më shumë zemër ne, që ishim ligështuar dhe hutuar nga rrëzimi i tij i beftë prej strokes,se sa vetes, duke hedhur vështrimin sa tek zonja Bale, tek vajzat, që e kishin rrethuar, si për t’i siguruar përkujdesje.Ndoshta mjeku ia kishte bërë të qartë se nuk do të mund të ngrihej sërish në këmbë, por ai nuk jepej. Ka qenë 3 nëntor 2013, kur së bashku kryetarin e atëhershëm të Vatrës dr. Gjon Buçaj dhe Zef Përndocaj, qëndronim pranë krevatit të tij në Oreange Reggional Center, në Middletown, New York. Ai për asnjë çast nuk e dha veten, por nisi të bisedonte shtruar, duke na pyetë për familjet dhe për vatranët.Të folurit nuk ishte prekur.
U përpoqëm që bisedën ta largonim nga sëmundja,duke u kthyer tek vizita e fundit e tij në Shqipërinë e dashur, për të cilën si familje e fis, Elezët-Ndretë, nuk kursen as jetët. Në majin e vitit 2013, ai ishtë i ftuar nga Bashkia e Dibrës dhe Presidenca Shqiptare, me rastin e rivlerësimit të Heroit të Kombit, Legjendës që u kthye në tmerr për sllavët, duke mbrojtur trojet e Arbërit, Arushës së Malit, Elez Isufi. Përherë Jonuz Ndreu ndjehej krenar që ishte nip i Elez Isufit, dhe bir i Cen Elezit, të cilin e zhdukën serbët në rrethana misterioze.Krenar për paradhësit e tij, krenar që e mbajti lartë veprën dhe emrin e tyre në shërbim të Kombit, ai u përpoq në jetë, që të ishte i denjë për fisin e vet.
Pas pesë ditësh shkova sërish që ta shihja patriotin fisnik në spital. Ishte 8 nëntor 2013. Atë radhë isha me dr. Skënder Murtezanin.Sërish na priti me dritë në sy. U gëzua. Dr. Skënderi e vizitoi dhe i rrahu shpatullat:-Mos u dorëzo!-,i tha.
Jo jo,kurrë, nuk kam për t’u dorëzuar.Kurrë nuk jam dorëzuar në jetë edhe kur kam qenë pa shpresë jete! Dhe tundi kokën.
Dhe nuk u dorëzua, edhe pse nuk u ngrit më në këmbë.Në gëzimet e familjes dhe në festat e Vatrës,në Ditën e Flamurit Kuq e zi, apo në Ditën e Pavarësisë së Kosovës, ai u soll plot fisnikëri, nuk mungoi kurrë. Burrat e Dibrës, miq e kushërinj, e shoqëronin përherë. Kishin hije, kur e rrethonin të gjithë së bashku simbolin e fisnikërisë!Kishin të drejtë, ai ishte më shumë se Simbol i Dibrës. Dukej se prania e tij në festa i jepte forcë. Nuk mungonte as në morte.Fisnik,si ai! Fisnik edhe në qëndresë, edhe në vuajtje. Dinjitoz dhe i papërsëritshëm!
NJË JETË PLOT NGJARJE, PËRHERË NË KËMBË
Jonuz Ndreu u përkund që në fëmijëri në shtratin e historisë kombëtare,ku të parët e tij, ishin në ballin e qëndresës, në frontin e luftës, personazhe të historisë. Nipi i Elez Isufit, i biri i Cen Elezit,fëmijërinë e kaloi përmes krismave të luftës dhe në kampet e izolimit në Berat, Kuçovë, periferitë e Tiranës, ndërsa rinia iu përkund nën privimet e dhunën e pushetit të dhunshëm.Me intuitë e ndjeu pamundësinë e jetësës nën pushtetin e dhunës dhe vendosi të arratisej.Arratisja e parë dështoi, ndërsa e dyta, qe me sukses.
Ishte ende i parritur kur 17 vjeç e dërguan në hekurudhë, në sektorin e Rrogozhinës. Që aty nisi aventura e arratisjes. Arratisja e parë nisi me 6 maj 1949, por dështoi se hafija i sigurimit kishte depërtuar brenda grupit.Mes tyre ishte një person i filturat nga Sigurimi i shtetit,që i çoi drejt kurthit. Pas tri ditë rrugëtimi të vështirë, ranë në duart e rojeve jugosllave që i burgosën. Pas 21 ditësh izolim, Jonuzi, duke qenë se ishte nën moshë, e kthyen sërish në kampin e punës.Qëndroi gjashtë muaj në kamp, duke u përballë me jetën e vështirë. Në fillimin e muajit nëntor 1949, atij së bashku me një grup shokësh, iu krijuan sërish rrethanat për t’u arratisur. Këtë herë aventura doli me sukses, në Maqedoni. I dërguan në kampin që ndodhej në Trashevë. Shtatë muaj qëndroi aty. Në këmbë, me dinjitet.Më pas u trasferua në Sarajevë.Provoi punë të ndryshme, si punëtor e si mekanik. Dikur i kthyen prapë në Maqedoni. Qëndruan pak kohë në Gostivar, më pas në Serbi, në Pançevo. Aty takoi dy xhaxhallarët e tij,që kishin qenë të burgosur në burgjet serbe. Mësoi prej tyre lajmin e dhimbshëm; babai, Cen Elezi, kishte vdekur në rrethana misterioze. I dhembi zemra, i rënkoi shpirti, por nuk e dha veten. Sërish në këmbë. Sllavët nuk ia falnin Elezëve plumbat e marrë nga Gjenerali me shajak…Për gjashtë vjet Jonuz Ndreu përjetoi klavarin mes përbuzjes sllave nëpër Ish jugosllavi.Në vitin 1955, pasi kishte kaluar edhe kampin e tmerrshëm të Gerovës, ai do të prekte Lirinë e Perëndimit, do të dilte në Itali, ku u vendos në Kampin e Kapo-s, që administrohej nga anglo-amerikanët.Ëndërr kishte Amerikën, ku jetonin të afërmit.Po si të shkonte atje?
Ndër alternativat që iu paraqitën, ai parapëlqeu që të regjistrohej që në fillim në ushtrinë amerikane.Hartoi kërkesën dhe e paraqiti,iu aprovua.Shkoi në ushtrinë amerikane, ku fitoi një tjetër përvojë, disiplinë, kulturë. Me vullnet kapërceu çdo vështirësi, madje dhe sëmundje e shtrime në spital. Fillimisht shërbeu në një bazë ushtarake në Karolinën e Jugut, pas 8 muajësh e transferuan në një tjetër bazë në Kolorado, në Fort Devis. Më pas u trasferua në një bazë ushtarake amerikane në Berlinin perendimor në Gjermani Federale, por atje shëndeti nuk i mori për mirë, e shtruan në spital.Pas daljes nga spitali e trasferojnë në Islandë. Qëndroi atje 1 vit.Klima i mori mirë për shëndetin.Pas një viti e transferojnë në Amerikë, në bazën ushtarake Fort Er në Massachusets. Shëndeti i mori për mirë, por s’kaloi shumë kohë dhe e trasferojnë sërish në Berlinin perëndimor.Aty qëndroi 18 muaj, derisa e kreu përfundimisht detyrën për të cilën ishte betuar. E kreu shërbimin ushtarak në mënyrë shembullore.Për rezultate të shkëlqyera në radhët e ushtrisë amerikane atë e graduan Kapter i Parë. Motivacioni që mbart gradimi është “Për merita në Këmbësori”. Ai u vlerësua disa herë dhe u pajis me çertifikata zyrtare mirënjohjeje,Urdhëra vlerësimi, dhurata të shumta nga personalitete të larta të Ministrisë së Mbrojtjes Amerikane.
Pas ushtrisë, ku shërbeu 5 vjet, ai ndërtoi jetën e lirë,krijoi familjen dhe u shqua në veprimtaritë politiko-atdhetare të komunitetit,por shpirtin e rehatoi me Vatrën, ku punoi pa u lodhur, kontribuoi me bujarinë e dibranit.Ai ishte shembullor edhe në punën e përditshme, që kishte siguruar, si supervajzer në kompaninë Daglas Management.Jo pak, por 37 vite kaloi ai në këtë kompani,nga viti 1968 dhe deri në vitin 2005, kohë kur doli në pension.
Jonuz Ndreu do të mbetet në Kujtesën vatrane dhe të gjithë Diasporës shqiptare, si etalon i fisnikërisë.
Pusho në paqë njeriu i mirë, Jonuz Ndreu!