Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

K R I S H T I U N G J A L L

by

NGA ROZI THEOHARI/
1-S T E F A N I A-/
Tani që po afrohen pashkët dhe vezët e kuqe, disa herë e kam kujtuar Stefaninë, shoqen time të kursit të poezisë në kolexh. Stefi (e thërrisnim shkurtimisht), një poete me origjinë greke, dallohej për dy veti: poezitë e saj i shkruante vetëm me 2-3 vargje dhe ishte një vajzë shumë e bukur. Cipa e fytyrës tejet e bardhë, profili grek, sytë e mëdhenj jeshilë dhe flokët e zes, të rënde e të ndritshëm e hijeshonin tej mase. E vetëdijshme për bukurinë e saj, ishte mjaft kryelartë dhe e paafruar me të tjerët. Çdo student e quante privilegj nëse ajo denjonte ndonjëherë t’i falte një përshëndetje. Siç dukej, poetja magjepsëse filloi të miqësohej pak nga pak me mua falë fqinjësisë së dy vendeve tona, besimit tim fetar dhe mbiemrit tim që ajo pohonte se ishte grek ndaj i shtonte një “s” në fund.
“Zonja Theoharis,” më tha ajo një ditë, “Kam dëshirë t’ju ftoj me gjithë zemër të vizitojmë Katedralen greke të Bostonit në darkën e pashkës. Eshtë një kishë madhështore dhe ka për të të pëlqyer me siguri!” Nuk ia prisha dhe të shtunën e pashkës në ora dhjetë të natës ngjitëm shkallët e Katedrales së mermertë. Stefi përshëndetet me të afërmit e saj ndërsa unë ndalem tek ballkoni i katit të dytë nga ku duket salla e madhe festive e katit të parë. Kollonat e larta të mermerit dhe gjithë ambienti janë stolisur me lule të bardha natyrale, fjongo të bardha mëndafshi dhe qirinj të mëdhenj, po në ngjyrë të bardhë. Të vriten sytë nga mitra (kapela) e dhespotit zbukuruar me gurë shumëngjyrësh të shkëlqyeshem dhe pelerina e tij e qëndisur me ar. Tok me shikimet depërtuese të shenjtorëve nga afresket e mureve e të tavanit dhe tymit dalldisës të qirinjve e thimianit, të ngjallet pa dashur ndiesia se me të vërtetë ekziston një Zot dhe ne duhet t’i falemi atij me përkushtim, përulje e përdëllim.
Tashmë janë zënë të gjitha karriket nga qindra besimtarë grekëfolës; gjithsecili duke mbajtur nga një qiri të ndezur në dorë. Stefi, veshur me një fustan bojë qielli të hapur, e ndriçuar në fytyrë nga rrezet kurorë të qiririt, i shembëllen një Shen Marije të vërtetë. Befas, kridhem e gjitha në kujtimet e paharruara të fëminisë nga festimi i pashkëve në kishën tonë të fshatit Dardhë. Kostumet e bukura të grave dardhare, qirinjtë e llambadhet, tufat me lule agulice dhe manushaqe të mbledhura me mundim bregut të lumit ose rrezë përrenjve, sigurisht i errësojnë mjaft ndriçimet e kësaj Katedraleje. Po ashtu, zeri i ëmbël e kumbues i priftit të fshatit, Papa Kristos…
Ndiej Stefin të më tërheqë për krahu: “Krishti u ngjall!” më thotë ajo, “E dëgjon këngën e dhespotit?”
Ora ka shënuar 12. Sallat e kishës oshëtijnë nga zërat e grekëve. Atë çast po, më kujtohet edhe mua kënga:
“Krishti u ngjall së vdekuri
Me vdekje vdekjen shkeli
Edhe të varrosurve
U fali jetën…”
Pra, filloj të këendoj dhe ta ngre zërin lart e më lart sipas melodisë, e mrekulluar nga jehona e tingujve të fjalëve shqip që përplaseshin në kubetë e mermerta të ndërtesës. Një lëvizje kokash dhe pëshpëritje në drejtimin tim. Një xhaxha me mustaqe e syze ulur para meje kthen kokën paksa majtas dhe mban vesh fjalët e këngës sime. Pastaj kthehet i gjithi nga unë dhe flet disi i papërmbajtur: “Zonjë, si duket…kini ardhur gabimisht në kishën tonë..” Zbres nga qielli në tokë. E kuptoj se një situatë e pakëndshme mund të ndodhë. Megjithatë vazhdoj të këndoj dhe, kur mbarojnë të gjithë, ia kthej me një buzëqeshje: “ Kjo është edhe kisha ime!” Në mënyrë demonstrative unë vendos gishtat në ballë e bëj kryqin. “Atëherë,-thotë ai- këndo greqisht…Ja…fillo kështu “Kristostanesti…” “Unë e di këngën, zotëri!” i them qetësisht. Plakushi skuqet edhe më ne fytyrë dhe në sytë e tij dalloj shkëndija kërcënimi. Vë re se edhe Stefi, pas një ngurrimi, mundohet të më bindë se duhet të këndoj në gjuhën e tyre. “Dëgjo sa bukur tingëllon” thotë ajo dhe më zgjat tekstin e këngëve. Unë i zgjas dorën e i uroj natën e mirë. E shoh se u lëndua. Ndoshta u nxitova ca po ashtu ma tha zemra. Tek e fundit, shkak u bë këmbëngulja e plakut, jo ajo.
Duke zbritur shkallët qëndroj për disa minuta pa lëvizur, duke soditur në mur pikturën e Shen Gjergjit i cili, nuk e di pse, më shembëlleu me Marko Boçarin mbi kalë…

2.- L E T E F L A S I M S H Q I P-

E gjithë biseda u zhvillua në telefon. Vetëm pak, shumë pak e njoha Varvarën nga qyteti i Swampscott-it. Në fillim më foli në anglisht pastaj, pas një pauze, dëgjova: “Une e di shqipcen” “Jeni shqiptare?” e pyeta. Ajo qeshi sepse e priste këtë pyetje nga une. “Jam greke,”- tha. “Kam ardhur nga Greqia më 1940 e jam martuar me një Amerikan. Burri im kishte bisnes dhe shoqëri të ngushtë me një shqiptar që quhej Spiro. Nuk mund të gjendej njeri me i nderçem , me nikoqir dhe me i dashur se ky shqiptari. Me ndihmën e tij bisnesi na shkoi mbarë. Por, i gjori Spiro, mendjen e kish te Shqipëria, te gruaja e dy fëmijët.Kur psherëtinte ai, ne na këputej zemra. Burri im e unë provuam të mësojmë shqipcen nga Spirua. Veçse kështu ai do të ndjehej më i zbavitur e i pamërzitur. Dhe e mësuam shqipcen nga Spirua dhe miqtë e tij shqiptarë që na vizitonin ngaherë. Dhe Spiros i qeshte nuri kur ne i flisnim fjalët e gjuhës së tij. Por ka vjet që miku ynë me embër të mirë, zoti Spiro, u kthye përgjithnjë në Gjirokastër dhe ne me burrin e ndjemë shumë mungesën e tij. “Kishit letërkëmbim?” e pyes unë. “Posi, letrat e dhuratat nuk sosnin deri sa vdiq. Por ajo që do të të rrëfej e që ngjan ca e çudiçme është se burri e unë vazhdonim të flisnim shqipçe. Kështu na voliste më mirë nga se na kujtohej edhe Spirua. Veç… kur me vdiq burri para dy vjetësh…unë mbeta tamam jetime. Jo se jam pa njeri…Kam të më rrojnë djem e çupa po unë humba burrin dhe shqipçen së bashku. Kam dy vjet, moj çupë, që s’e flas me njeri shqipçen. Më dëgjon? Flas çkoqur? “ “Flet shumë mirë” ia ktheva. “Ndofta ti s’më beson por më hipi në kokë: ja të gjej një shqipçe fjalosur njeri, ja s’ka! Mora vesh se kanë kapërcyer Atlantikun shqiptarë të rinj. Pyeta kishë më kishë në njihnin ndonjë rob. Dhe ja…të gjeta ty!” “Jam e lumtur që të dëgjoj zërin,” I thashë. “Oh…e lumtura jam unë,” psherëtiu ajo, “që tani nuk jam e vetme. A mundem, sometimes, të të kall e të llafosemi prapë në tellofon?” “Sa herë të dëshironi” iu përgjegja dhe i tregova se në çfarë ore mund të më gjente në shtëpi.
Kështu Varvara u bë gati si pjesëtare e familjes sonë, sepse ajo telefononte çdo javë; tregonte si i kalonte fundjavet dhe vakancat me fëmijët e saj, çfarë gjellësh gatuante dhe çfarë këngësh shqiptare kishte dëgjuar nga kasetat e Spiros. Planifikuam disa here të takoheshim, por ajo ishte e sëmurë e nuk pati mundësi. Kohët e fundit thonte se qëndronte vazhdimisht brenda. Kaluan muaj e gjendja e saj u rëndua, tash në një moshë të shtyrë mbi 90 vjec. Edhe bisedat telefonike u rralluan. Kur më fliste jo vetëm që i shqiptonte fjalët me zor por nganjëherë i ngatërronte me anglishten. I kisha premtuar se do t’i vinja një javë para pashkëve, të takoheshim, e me këtë rast, do t’ia skuqja vezët e pashkës. I numëronte ditët.
Kur, me lajmëruan nga kisha se ajo kishte vdekur para një jave. Përveç keqardhjes që ndjeva më mbeten peng dy gjëra. E para, që nuk e takova e ta përgëzonja për dëshirën e vullnetin e saj për të mësuar gjuhën shqipe, pa mësues e pa libra. E dyta, duhej t’ia kisha regjistruar zërin…Ia vlente që shumëkush ta dëgjonte atë shqiptim…

3.-B O R Z I L O K U I L E F T E R I S E-

Dhembja dhe pendimi që më shkaktoi vdekja e Varvarës më dha një mësim që duhet mbajtur fjala që u premtojmë pleqve. “Plaku sot është nesër s’është” thotë populli. Hap bllokun e shënimeve dhe lapsi qëndron tek emri i nënë Lefterisë, një shqiptaro-amerikane e moshuar që banon diku, në periferi të Lynn-it. E kisha takuar vetëm një herë në kishë para gjashtë vitesh.
Lë çdo punë dhe nisem…Qëndroj para gardhit të drunjtë që rrethon shtëpinë e saj. Dëbora ka mbuluar kopshtin para e mbrapa shtëpisë. Një drithërimë më pushton trupin kur vështroj se rrugica deri te porta e saj e ka dëborën të pashkelur. Zgjas dorën t’i bie ziles, por në vend të saj gjej një dorë hekuri që shtrëngon në gishtërinj një top metalik. (Si dyert e korçarëve). Kur e prek atë “dorë” korrenti i kujtimeve të largëta më lëndon zemrën. Në dritaren e katit të parë lëviz një perde me hoja ku dalloj fytyrën e paqme të një plake të moçme, aq shumë të ngjashme me fytyrën e një nënë korçare.
Kur takohem e i them se jam nga Korca, një ngjyrë e kuqe mbulon fytyrën e saj të zbehtë, tërë rrudha e gropa. Pa folur, ajo më merr për dore e më çon në dhomën e saj të thjeshtë me dy krevate e një komo. Në murin e lindjes të dhomës është varur një kandile me vaj e cila ndriçon dy ikona. Ajo tregon me një zë të dridhur: “Eshtë kora e Shen Pjetrit dhe e Shen Thomait, janë kora të drunjta, të vjetra shumë, qe i kam sjellë nga Korça.” Pastaj, ngre dorën e thatë deri te balli e bën kryqin. Bëj edhe unë kryqin. Ulemi në shtratin e saj të mbuluar me një kuvertë rozë, punuar me mjeshtëri nga duart e saj.
“ U martuaçe me 1935. Afërnaj vinin djem të rinj pe Amerike, kërkonin nuse, në Korçë. Une isha çupë e re, e bukur doemos…nëna më ushqente me reçel luleshtrydhe të mbledhura nga pylli. Po qëndisnja në gjergjef ulur te pragu i portës, kur e pashë djalin që u vlova. Nëna e babai nuk donin…më kishin bijë të vetme…Por unë isha e re…fiu-fiu…donja të vinja në Amerikë, si shoqet. Dhe erdha. Pa shtëpi, pa katandi. Burri kishte pune të rëndë në fabrikën e lëkurëve. Atje u sëmur. Kur punonte, kur s’punonte. U detyrova hyra vetë në punë, në fabrikën e karameleve. Që pa gëdhirë e gjer në të vonë të ditës…mbështill sheqerka me duar.” Ajo zgjati dorën e djathtë dhe vërejta se akoma gishti i madh e ai tregues lëviznin automatikisht në ajër sikur mbështillnin diçka. “E kam peshqesh nga fabrika” nënqeshi ajo. Ia mora dorën që dridhej në dy duart e mia e i a putha.
“S’ma ka puthur njeri dorën gjer më sot,” thotë ajo, “Bile, as ime bijë!” “Kini një vajzë?” e pyes. “E kam një çupë të martuar po ç’e do ! U bë amerikankë, jo shqiptarkë.” Plakës i doli një “Oh…” një rënkim nga shpirti. “Siç të thashë, burri u sëmur, shtëpia desh blerë, çupa desh shkolluar. Të gjitha këto u bënë me djersën time. Prandaj kjo shtëpi, që u ngrit nga duart e mia, mbeti shtëpi korçare që nga themeli e deri te kulmi. Këtu brenda nuk hyri Amerika kurrë. Nuk më ngjiti, dhe s’më ngjiti, e s’më ngjit më ky vend. Me këto duar të shtrembëruara punova në avlemend qilimat, rrugicat, perdet e kuvertat, siç i sheh, të ka rehat shpirti!”
Nënë Lefteria më nxjerr një tabaka me reçel luleshtrydhje e një gotë uji me akull. “Më kujtohet nëna,” thotë, ”e nuk rresht kurrë nga likotë, që i bëj për merak.” Mbi komo qëndrojnë disa fotografi me korniza të praruara. “Ay që qesh atje është i ndieri, im shoq. Po nuk i shkoi jeta me të qeshur. Vojti i gjori, goxha! Dhe vdiq i ri…Mbeçë qyqare…Më vdiq nëna e babaj në Shqipëri…atëherë mbeçë bonjake. Qaj ditë e qaj natë sa i rrezova krepallat e syve. Gabim që s’falej që shkela Amerikën. Dhe zoti ma shpërbleu. Lashë nënën e babanë t’i qajnë bota, që s’do më tresë dheu kurrë!”
E prekur nga lotët e saj, mundohem të ndërroj bisedë. “Ju nënë Lefteri jeni me famë për borzilokun tuaj. Apo s’është kështu?” Ajo më merr prapë për dore e më çon në verandën e shtëpisë. Dhjetëra vazo të vogla e të mëdha gjelbërojnë nga gjethet e borzilokut. Dora e dridhshme e plakës kalon përkëdhelshëm mbi degëzat delikate dhe një kundërmim erëmirë përhapet rretherrotull. “Po,” thotë ajo, “Jam me famë se ky është borzilok i rritur nga dora e nënës sime në Korçë. E kam sjellë farën që me 1934 e që atëherë e mbjell do sene, në prandverë. I sheh këto dy vazot e mëdha? Janë për varret e nënës e të babajt.” Unë s’po kuptoja gjë. “E di që do të çuditesh, thotë, po unë kam ngritur dy varre në fund të kopshtit. E di që s’janë pe vërteti, po ama kam vend ku të qaj e të shfrej mallin për prindërit. I mbuloj varret me borzilok e qaj, e qaj me kuje e me ligje. Ky është dhe sebepi që çupa më iku shpejt nga shtëpia. “Po tani ku ndodhet ajo?” e pyes duke ia puthur dorën përsëri. “Eshtë martuar…ka bërë edhe fëmijë por rrallë më shikojnë” “Po ti i ke tmerruar me ato ulërimat e tua dhe me varret!” I them unë me një ton qortues. “Ah…jam kjo që jam…s’ndreqem më! Jam pleqëri, jam e sëmurë dhe e di që do vdes së shpejti. Por jam e gëzuar se atë orën e fundit do të më shfaqet nëna e babai e do të më marrin në prehër për gjithnjë…”

4.-N E N A E D H I M I T R I T-

Atë që nuk e bëri dot Lefteria me të bijën, e bëri nëna e Dhimitrit me të birin. Dhimitrin e takova në një aktivitet me shqiptarët e Massachusetts, në “Pier 4” në Boston. Ai ka lindur në Ëorcester Mass nga prindër shqiptarë, që kanë emigruar në Amerikë qysh me 1906. Dhimitri, një mesoburrë me flokë të bardha e fytyrë të qeshur, tregon: “Nëna e babai me pagëzuan me emrin “Dhimitër”, emrin e gjyshit, dhe ata nuk lejuan që të regjistrohem në shkollë apo në dokumentet e tjera me emrin Xhim (siç thirret emri Dhimitër në U.S.) Kur isha fëmijë dhe shokët vinin tek shtëpia ime të me thërrisnin për të luajtur, në qoftëe se më thonin emrin “Xhim” nëna nuk më linte të delnja me ta. Kështu, unë i porosisja shokët që në shkollë, të mos harronin të më thërrisnin me emrin Dhimitër. Kjo u bë shkak që shokët e klasës të më vinin noftka, duke ironizuar emrin e gjyshit tim. Sigurisht, kthehesha në shtëpi nervoz dhe i zemëruar, por nëna e babai mundoheshin të më bindnin se emri im ishte më i bukuri nga të gjithë mbasi ishte një emër shqiptar…Babai e nëna zbatonin një disiplinë të rreptë familjare, sipas normave shqiptare. Vetëm një herë dola nga shtëpia për të luajtur me fëmijët e tjerë, pa i marrë leje nënës dhe babai më dënoi. Çdo ditë duhej të përkthenja fragmente nga bibla anglisht në gjuhën shqipe dhe në mbrëmje, kur babai kthehej nga puna, duhej t’ia lexonja. Kjo vazhdoi gjatë gjithë pushimeve verore të shkollës.” “Dinit të lexonit e të shkruanit shqip?” e pyes. “Ishim shumë nxënës shqiptarë që mësonim në shkollën e kishës sonë shqiptare të Ëorcesterit. Babi im ishte arkëtar e sekretar në atë kishë e shpesh më nxirrte në shërbesat kishtare të thonja përmendësh pjesë nga ungjilli, në gjuhën shqipe…”
Deri në ditën e sotme, Dhimitri nuk u nda asnjëherë nga aktivitetet në dobi të çështjes shqiptare. Që në rini të hershme merr pjesë në shoqërinë teatrale “Dora Distra” e Ëorcesterit, më vonë bëhet bashkëpunëtor i gazetës “Liria” të Bostonit, dhe deri tani, përgatit e transmeton vullnetarisht një orë emision në radio, në gjuhën shqipe. Emisioni titullohet “Ora Shqiptare” dhe jepet çdo të shtunë. Dhimitri është edhe anëtar i Organizatës Amerikano-Shqiptare për Ndihmë Shqipërisë. “Deri tani, thotë ai, kemi dërguar në atdhe shumë ndihma për spitalet, shkollat, bibliotekat etj. Jam shqiptar, vazhdon Dhimitri, pa qenë asnjë ditë në Shqipëri. Jam shqiptar nga emri im, nga gjuha ime shqipe e folur dhe e shkruar, nga ruajtja e kultivimi i zakoneve dhe traditave më të mira shqiptare” “Dhe të gjitha këto sëbashku e kanë zanafillën tek nëna juaj!” i them. “Po, pohon ai, emri im i veçantë, për të cilin nëna këmbënguli aq shumë, më kujtonte gjatë gjithë jetës se duhet të bëhem i vlefshëm për shoqërinë shqiptare, qoftë këtu, qoftë në mëmëdhe.” “Po afrohen pashkët, i them, çfarë keni vendosur të transmetoni në emisionin e radios të shtunën e pashkës?” “Do të transmetojmë, thotë ai, meshën që ka mbajtur Fan Noli për pashkë; e kemi të inçizuar së bashku me shumë mesha të tjera të tij.”
Sa prekëse dhe emocionuese do të jenë ato minuta për shqiptarët e Ëorcesterit, kur në eter do të kumbojë zëri i dhespotit tonë të madh, Nolit të pavdekshëm, për të lajmëruar edhe një herë, me gëzimin e ngadhënjimit, për ngjalljen e Jesu Krishtit.

Sa vështirë është me jetue shqip!

by

Nga Fahri XHARRA/
Nëse në botë flitej e shkruhej drejt për ne, neve nuk na mundësohej të kishim qasje në këto shkrime. Arsyet ishin të ndryshme, por të gjitha me një qëllim: “shqiptarët, nuk guxojnë të shkollohen, janë raca më e zgjuar e Ballkanit dhe nëse ata e njohin të kaluarën e tyre, paraqesin rrezik.” Vitet kalojnë, kohërat ndryshojnë dhe një rizgjim kombëtar është më se i nevojshëm. Ne nuk guxojmë të mbesim peng i të fshehurit të së vërtetës për ne. Ne duhet të vërtetën tonë ta qesim në pozita më të favorshme dhe ndriçimi i saj me njohjen e saj me pranimin e saj, me mburrjen tonë për të kaluarën tonë, do të na bënte më të preferuar nga ana botës së civilizuar, dhe në të njëjtën kohë do t`i thyenim hundët e fqinjëve të cilët na kanë sjell në këtë gjendje të alivanosjës
Nuk po kërkoj as që po lypi shqiptar në Mars ,nuk më shkon mendja se po e kërkojtë pamundurën -thjesht një thirrje për të u mos shkombëtarizuar ata që kanë mbetur në ato anë. Jemi një. Edhe pse historia ishte e pa mëshirëshme për ne: na ”ndanë e na coptuan”.Pse në thonjëza ”na ndanë e na coptuan”? Asgjë më tepër se një rivizatim në hartën gjeografike që u krye , një rivizatim me dhunë e me terror , një rivizatim grykësie..A mos është ky një nacinalizëm i imi? Jo, sepse edhe në kohërat e ndarjeve dhe coptimeve i kishim miqët tanë që nuk munden ndryshe të veprojnë përveq në ruajtjen e shënimeve për ne se ku ishim dhe ku mbetëm. Tokat ”lëvizin”.Nuk i dihet.
Është vështirë me jetue shqip ? “Nuk ka ligj më të fortë se ligji i popullit. Nuk ka shtet pa popull. Populli sheh. Populli dëgjon. Populli duron. Populli veneron. Populli njeh secilin nesh. Kush mund të dëshmojë para Zotit o para botës se populli s’i njeh kush janë kriminelët, kush janë çlirimtarët? Kush janë atdhetarët, kush janë hileqarët? Kush janë shpifësit, shkelësit e bukës, të moralit, të gjakut të dëshmorëve? Populli e njeh atë që sheh zi ditën, përpiqet për të bindur popullin e Kosovës, botën, Evropën, se sytë e tij shohin natën dritë. Përpiqet për të na bindur se rrenacaku nuk rren! Krimineli nuk vret. Hajduti nuk vjedh. Vrasësi nuk vret. Se atdhetari është kriminel, kurse krimineli është atdhetar, viktimë, i rrezikuar, i anashkaluar. Populli njeh dhe e di kush janë çlirimtarët, e kush janë tradhtarët.” ( Riza Greiqevci )”
“Se ç’më ra laku në fyt dhe gati ma zuri frymën; gati më ngufati kur e pashë të shkruar që nuk paskemi vazhdimësi nga ilirët, se qenkemi të mbirë mbi këta mijëravjeçarë nga farët e kërpudhave të sjella nga Azia në një vend që i “kishte” banorët e saj që moti. E ne si ardhacakë, të vendosur si për “gjynah” në malet dhe bjeshkët e Ilirisë “pritnim” leje që të vazhdonim jetën. “Mirësia e vendasve” si kundërshpërblim për shërbimet që i bënim na mundësoi të bëhemi ata që jemi. “Duhet t’ua dimë për nder” që na dhanë pak tokë, pak ujë dhe pak frymë’! A jemi ne në vete? Po kush e pranon këtë? Ne duhet të jemi plotësisht të shitur, plotësisht të pagjak që të alivanosemi nën ndikimin e aromës së joshjes për të mohuar çdo rrënjë tonën. Krim! I madhi Gjergj Fishta kishte për të thënë: “O Perëndi a ndjeve, po lanë pa Histori dhe e kishte për ta fajësuar Zotin: “E ti rri e gjuen me rrfé, lisat n’per male kot!”.

Është vështirë me jetue shqip ? “Nuk ka ligj më të fortë se ligji i popullit. Nuk ka shtet pa popull. Populli sheh. Populli dëgjon. Populli duron. Populli veneron. Populli njeh secilin nesh. Kush mund të dëshmojë para Zotit o para botës se populli s’i njeh kush janë kriminelët, kush janë çlirimtarët?
Në lutjet e tona të përditshme, shqiptarët nuk e përmendim atdheun. I lutemi Zotit, i kërkojmë falje për gabimet e bëra. I lutemi të na dhurojë pasuri, fat dhe mirëqenie. I lutemi të na shpëtojë nga e keqja, nga i mallkuari. I lutemi të na shpëtojë familjen; por vetëm lutje për veten vetjake. A e keni dëgjuar kënd të lutet për atdheun? Askush nuk na mësuar për një lutje të tillë. Nuk i lutemi Zotit që ai t`na shpëtojë kombin, atdheun. Nuk i lutemi Zotit të na shpëtojë nga zhbërja. Nuk i lutemi Zotit që të na ruajë kombin.
Viktimë është vetë historia
A është vështirë me jetue shqip ? ”Populli i vjetër,i nxjerrë njerëzit e mëdhenj,të cilët i dalin krah vendit të tij,krijimit të tij dhe historisë së tij. Ky është vetëm se fillimi .Kemi njrëz ne ! Kemi të dijtur ne! Historija e jonë gjatë shekujve na është vjedhur, na është përbaltur dhe na është përdhosur. Pa dëshirën tonë! ashtu na e diktonin dhe ne ashtu si të tillë ne e pranonim. E tani kur ne po e shkruajmë ashtu si ishte : Beogradi filloi të çmendet ! Tani kur ata menduan se fazën e përgjumjes sonë e kaluan me sukses,llogaritën në fazën e tretjës. Por Jo! I kemi të mëdhenjt tonë që as nuk flejnë e as nuk përgjumën,por shkëlqejnë nga lartësitë e kreshtave dhe i godasin me fakte përgjumësit tonë .
Viti 1999. Bota u trondit nga mizoritë serbe mbi një popull të pambrojtur. U nisën bombat e botës së civilizuar mbi një shtet halucinativ,mbi një shtet gjenocidal,vetëm e vetëm për të mbrojtur një popull të harruar,të lënur pas dore mbi 100 vjet. Instikti i së mirës i mblodhi të gjithë rreth një populli të pambrojtur,çdo gjë u bë Special për Kosovë.Edhe vaji i fëmiut kanadez ,atij japonez ,evropian e amerikan, si dhimbje për vuajtjet e moshatarëve të tyre në Kosovë,i mbushi sytë me lot të prindërve të tyre,të gjithë me një dëshirë: Të bëjmë diçka speciale dhe u bë speciale për Kosovë. Me jetue shqip !

Albanian-Jewish Relations and the Contributions of U.S. Ambassador to Albania, Herman Bernstein (1876-1935)

by

December 14, 2014/
Ambassador Mal Berisha, Ambassador of the Republic of Albania to the United Kingdom and Ireland/
Admission: Free
RSVP Required: yivo.org/reservations | (212) 294-8301 x5167/
How did Albania save its Jews during the World War II? By the end of the War, Albania had tripled its Jewish population, sheltering Jews from Austria, Germany, and Yugoslavia. Since then, many U.S. organizations, as well as Albanian politicians, scholars, and ordinary individuals, have made efforts to disclose this history to the world. In this talk, Ambassador Mal Berisha focuses on a small part of this fascinating story: the life and work of U.S. Ambassador Herman Bernstein (1930-1933), his work championing positive Albanian-Jewish relations, and the implications of his efforts for Albanian Jews during WWII.

The Ruth Gay Seminar in Jewish Studies was established in 2008 in honor of Ruth Gay (1922-2006), the noted American Jewish historian and writer, with a generous gift from the family of Ruth Gay. The seminar series is given by scholars who have conducted research in the YIVO Archives and wish to share their work with the public. For inquires related to Ruth Gay Seminars, please contact Senior Archivist, Fruma Mohrer, at fmohrer@yivo.cjh.org or (212) 294-6143.
——————
Ambassador Mal Berisha is Ambassador of the Republic of Albania to the United Kingdom and presented his letters of credence to Her Majesty, Queen Elizabeth II on June 27, 2013; he is also Ambassador non-resident to Ireland. Ambassador Berisha previously served as a General Consul at the General Consulate of Albania in Istanbul and as General Director of the Consular Department and then of the Department of Regional Affairs and Initiatives at the Ministry of Foreign Affairs in Tirana. Before working for the United Nations Mission in Kosovo (UNMIK), Ambassador Berisha joined the Pan Albanian Federation of America, Vatra in 1998, contributing to the extensive efforts of Albanian Americans to resolve the Kosovo question. Ambassador Berisha is also a history scholar and has published many books and articles on Albanian history and culture. His latest publication, Charles Telford Erickson, A Life Dedicated to Albania (2012), in Albanian, is an extensive monograph on the life and work of the early 20th century American missionary, Charles Telford Erickson. He has also published articles and given talks on Jewish life in Albania and Jewish Albanian relations internationally.

HUMBË RUSIA, HUMBË SERBIA!

by

Nga Frank Shkreli/
Rusia njoftoi se po heqë dorë nga ndërtimi i të ashtuquajturit projekti i gazsjellësit jugor, vendim ky që po cilësohet nga ekspertët dhe analistët si një humbje diplomatike dhe ekonomike për Moskën, e i cili njëkohësisht ka shqetsuar shumë edhe aleaten e saj të ngushtë në Ballkan, Serbinë. Presidenti rus, Vladimir Putin pohoi se është anulluar ndërtimi i këtij projekti pasi Bashkimi Europian vendosi ta kundërshtonte këtë projekt, sepse sipas shpjegimit zyrtar të Brukselit, projekti nuk ishte në përputhje me normat dhe standardet e BE-së për konkurim dhe si i tillë do t’i jepte Gazpromit rus një monopol ekonomik dhe do i garantonte Rusisë një kontroll politik mbi vendet që do të blenin gazin rus. Për anullimin e vendimit për ndërtimin e gazsjellësit jugor, Presidenti rus Vladimir Putin, fajësoi Bashkimin Evropian, por analistët janë të mendimit se pa marrë parasyshë shpjegimin zyrtar të BE-së dhe pa marrë parasyshë pohimet e Putinit — e vërteta është se, e pranon ose jo Vladimir Putin, ky projekt ra viktimë e politikës së tij ekspansioniste ruse në Ukrainë dhe e izolimit të vendit të tij në arenën ndërkombëtare.
Anullimi i këtij projekti është një lajm i mirë për kontinentin europian por edhe më i mirë për rajonin e Ballkanit, ku mendohej se përfundimi i këtij projekti rus do të shtonte edhe më shumë influencën dhe dominimin politik dhe ekonomik rus në vendet e Ballkanit perëndimor. Gazsjellësi do të kishte furnizuar me gaz rus Europën perëndimore dhe vendet e Europës jugore, nepërmjet Bullgarisë dhe Serbisë. Anullimin e këtij projekti nga Presidenti Putin, gazeta amerikane the New York Times, e cilëson si “një fitore të rrallë të Bashkimit Europian dhe të administratës së Presidentit Obama, të cilët gjatë këtij viti u dukën si të pafuqishëm për të bërë gjë kur Putini aneksoi Krimenë dhe ndërkohë që Rusia nxitë kryengritjen në pjesën lindore të Ukrainës.”
Është e qartë se me anullimin e këtij projekti humbi Rusia, jo vetëm në pikpamje ekonomike por edhe në pikëpamje politike, diplomatike dhe ushtarake, pasi mos ndërtimi i këtij projekti rajonal afekton drejtë për së drejti dominimin dhe influencën e Rusisë, sidomos në rajonin e Ballkanit. Por humbi edhe Serbia, e cila priste shumë nga ky projekt i Gazpromit rus. Serbia e cila priste përfitime të mëdha ekonomike nga ky projekt si dhe një përforcim të dominimit rus në rajon, shfaqi keqardhjen e saj të thellë nepërmjet Kryeministrit të saj Alekandër Vuçiq, i cili u shpreh për mediat se anullimi i projektit të gazsjellësit jugor ishte një lajm i keq për Serbinë.

Analistët thonë se tensionet politike në rritje e sipër midis Rusisë dhe Bashkimit Europian influencuan në anullimin e këtij projekti nga ana e Moskës. Kjo është venë re sidomos nga shqetësimet që ka shfaqur kohët e fundit Gjermania, vendi kryesor i BE-së, mbi rrritjen e influencës ruse në Ballkan. Ishte vetë Kancelarja gjermane, Angela Merkel e cila në mbledhjen ndërkombëtare të nivelit të lartë të grupit G20 në Australi ngriti zërin duke venë në dukje shqetësimet e vendit të sajë në lidhje me influencën ruse në rritje e sipër në Ballkan. Në këtë ndërkohë, javën që kaloi, Presidenti i Gjermanisë vizitoi Slloveninë në përpjekje, sipas medias për të venë në dukje interesimin dhe angazhimin gjerman për atë atë rajon, por edhe si një masë për të kundërshtuar influencën ruse në rritje e sipër në Ballkanin perëndimor. Gjithashtu kohët e fundit, Berlini dërgoi edhe në Kosovë një diplomat të lartë të çështjeve ballkanike, ish-ambsadorin e Gjermanisë në Kosovë, Ernst Reichel, “me qëllim për tu njohur me situatën”, sipas ambasadës gjermane në Prishtinë. Është e qartë se Gjermania dërgoi diplomatin e saj të lartë në Kosovë, si pjesë e përpjekjeve të miqëve perëndimorë të Kosovës, përveç shqetësimeve rajonale, njëkohësisht edhe për të bindur politikanët dhe partitë politike që ata përfqësojnë, që të zgjidhin sa më shpejt gërçin politik dhe të formojnë sa më parë institucionet qeveritare të vendit. Duket se Gjermania është me të drejtë e shqetësuar se Rusia dhe aleatja e saj Serbia mund të përfitojnë nga mos stabiliteti politik dhe ekonomik në vende të ndryshme të asaj zone, përfshirë edhe Kosovën. Dhe si rrjedhim Berlini, me politikat e tij dhe me vizitat e zyrtarëve të saj të lartë në Ballkan po përpiqet të vejë në dukje vendosmërinë e tij politike dhe ekonomike, se Gjermania mbetet e interesuar dhe e angazhuar ndaj rajonit të Ballkanit, me ose pa projektin e gazsjellësit jugor dhe se është e gatëshme të kundërshtojë dominimin rus në rajonin e Ballkanit perëndimor. Nga këndvështrimi i Berlinit, thotë revista gjermane Spiegel, Rusia nga një ortak i vështirë, brenda një viti, është këthyer tani në një vend kundërshtar dhe se Berlini tani është duke diskutuar mbi mënyrat për të ngadalësuar fushatën ekspansioniste të Rusisë — veçanërisht në Ballkan, një rajon ky në të cilin disa shtete nuk janë krejtsisht stabile, shkruan Spiegel. Revista e njohur gjermane citon gjithashtu Elmar Brock, anëtar i Partisë Demokristiane konservatore të Kancelares Angela Merkel dhe kryetar i Komisionit të Punëve të jashtme të BE-së, i cili ka shfaqur shqetësimin e tij mbi politikën ruse në rajonin e Ballkanit, duke thënë se ajo, “Është pjesë e një strategjie të përgjithëshme e Rusisë për të infiltruar ato vende politikisht dhe ekonomikisht”, ka thënë parlamentari gjerman.
Angazhimi më i madh ekonomik dhe politik i Gjermanisë në rajonin ballkanik, është një politikë që i shkon për shtat interesave strategjike kombëtare të Shqipërisë dhe të Kosovës dhe si të tilla këto dy vende duhet të inkurajojnë dhe të mirëpresin angazhimet e vendeve perëndimore, e sidomos përpjekjet diplomatike dhe ekonomike të Gjermanisë ndaj rajonit të Ballkanit. Shqipëria dhe Shqiptarët kurrë nuk ia kanë parë hajrin influencës dhe dominimit rus në Ballkan as nuk do ia shohin as sot. Moska, përveç interesave ekonomike dhe diplomatike në Ballkanin perëndimor — në politikën e saj ndaj këtij rajoni — ajo nuk ka fshehur kurrë ndjenjat dhe interesat pansllaviste, që në vetvete përbën një politikë anti-shqiptare, veçanërisht përball Republikës së Kosovës. Për më tepër, interesat ruse në Ballkan janë të tilla që asnjë nga këto vende, përfshirë Shqipërinë dhe Kosovën, të mos antarësohen në Bashkimin Europian dhe si të tilla të mbeten nën mëshirën e politikës ruse dhe pre e Serbisë dhe e interesave të saja, si aleatja më e ngushtë dhe më me rëndësi e Rusisë në Ballkan.
Anullimi i projektit rus të gazsjellësit jugor është lajm i keq për Rusinë dhe aleaten e saj Serbinë, por është lajm i mirë për vendet e Ballkanit, pasi nënkupton mundësisht ngadalësimin e një fushate për një influencë dhe dominim më të madh rus në atë rajon, që natyrisht do të afektonte edhe Shqipërinë e Kosovën në përpjekjet e tyre për integrim në organizmat euro-atlantike dhe për një përafrim të mëtejshëm, sidomos me Bashkimin Europian. A janë gati Shqipëria dhe Kosova që t’i përgjigjen seriozisht atij që duke se është një angazhim i ri i Gjermanisë për të kundërshtuar rritjen e influencës dhe dominimit rus në Ballkan si dhe premtimit të Berlinit për një përspektivë europiane për to?