Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Saimir Kumbaro: Ligji për kinematografinë na ka kthyer në “lypsa “

by

-Ai ligj është për vendet që kanë prodhimtari të madhe/
– Futja në lojë e producentëve të huaj cenon buxhetin e filmit/
– Shqipëria është një vend i vogël por me superprodhim regjisorësh/
– Shumë filma të regjimit nuk realizohen sot, si për nga vlerat estetike po ashtu edhe nga ato educative/
– Roli i producentit do qe më mirë të kryhej nga vetë QKK/
– Ministria e Kulturës duhet të bashkëpunojë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Problemet e teatrit dhe të filmit shqiptar s’kanë të sosur. Mund të themi se filmografia shqiptare ndodhet në kolaps të plotë. Nga 14 filma artistikë që prodhoheshin mesatarisht çdo vit në periudhën e komunizmit, sot nuk prodhohen as dy filma, madje dhe me metrazh të shkurtër. Për më tej ligji i kinematografisë i miratuar së fundi, sipas regjisorit Saimir Kumbaro, është për vendet që kanë prodhimtari të madhe dhe jo për Shqipërinë e vogël. Nga ana tjetër në vitet e demokracisë në përgatitjen e regjisorëve të rinj nuk ka planifikim dhe nga auditorët e Universitetit të Arteve dalin shumë regjisorë të rinj, që nuk përputhen me tregun shqiptar tejet të mbingopur me regjisorë. Sot duhen politika të reja për kinematografinë, duhen politika të specifikuara nga Ministria e Kulturës e cila duhet të bashkëpunojë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit.

Si do ta cilësonit ligjin për kinematografinë?
Për mua ligji për kinematografinë lë shumë për të dëshiruar. Ai ligj është për vendet që kanë prodhimtari të madhe. Shqipëria është një vend i vogël por me superprodhim regjisorësh. Mjafton të përmend faktin se gjatë tranzicionit frymëmarrës, kanë dalë mbi 90 regjisorë filmi dhe teatri nga Universiteti i Arteve dhe Marubi, flet vetë. Ç’ bëjnë ata sot. Sa prej tyre janë aktivë në fushat e tyre? Ministria e Kulturës duhet ta shohë seriozisht ligjin për kinematografinë. Te kuptohemi, nuk jam kundër bashkëprodhimeve me të huajt, por futja në lojë e producentëve cenon buxhetin e filmit.

Le të kthehemi në kohë?
Dikur ish Kinostudio prodhonte rreth 12-14 filma në vit, pa përmendur dokumentarët, kronikalet dhe filmat vizatimorë. Krijuesit, të gjitha energjitë i përqendronin te cilësia e filmit. Sot është ndryshe. Sapo marrin buxhetin, e gjithë vëmendja përqendrohet te motoja “Çfarë dhe sa do fitoj unë si skenarist, regjisor dhe producent?” Sot producent është kushdo. Ai është edhe skenarist edhe regjisor. Mua me kujton kjo gjë atë që në Itali e quanin “Agensia tutto fare”. Agjenci që i bën te gjitha. Ai që i bën te gjitha nuk i bën mirë të gjitha. Mendoj se roli i producentit do qe më mirë të kryhej nga vete QKK, e cila të përcaktonte edhe honoraret për ç’do zë si producenti ekzekutiv, skenaristi, regjisori, kamera e kështu me radhe. Kjo do ia lehtësonte shumë punën krijuesit. Ligji për kinematografinë na ka kthyer në “lypsa ” .
Po për cilësinë e filmave?
Po të kthejmë kokën prapa do vëmë re se filma si “Lulëkuqe mbi mure”, “Shtigje Lufte”, “Kapedani”, “Çifti i lumtur”, “Guna përmbi tela”, “Rrugë të bardha” e shumë e shumë të tjerë nuk realizohen sot si për nga vlerat estetike po ashtu edhe nga ato edukative. Përjashtoj këtu anën propagandistike. Përfundimisht mendoj se drejtuesit e Ministrisë së Kulturës duhet të bashkëpunojnë për gjetjen e formulave të reja në rritjen e cilësisë së artit të shtatë po ashtu edhe teatrit. Një formule e re do ti jepte edhe më shumë frymëmarrje të rinjve të talentuar.

Problemet e filmit shqiptar:

1. Në 8 vitet e fundit të dy kryetarët e njëpasnjëshëm, kanë futur në prodhim, jashtë çdo mundësie financiare, një sërë projektesh që e tejkalonin mbulimin vjetor të buxhetit disa herë. Kjo ka bërë që Qendra e filmit me buxhetin e saj vjetor të mbulojë tashmë filma të aprovuar disa vite më parë dhe ta bëjë tashmë atë një Qendër inekzistente. Nuk ka buxhet të financojë filma të rinj dhe artificialisht financon zhvillime projektesh me shuma simbolike, sa për të thënë që punohet. Do të duhen dy apo tre vjet që buxheti i saj të bëhet i aftë të financojë filma të rinj.
2. Filmat e paktë të prodhuar për shkak të cilësisë nuk kanë shikueshmëri dhe nuk arrijnë të rrinë dot në kinema as dy tre ditë, duke mos pasur shikueshmëri nga spektatori shqiptar. As që bëhet fjalë të rimbursojnë nga biletat as një të njëmijtën e buxhetit të akorduar.
3. Marrja e disa çmimeve ne festivale të ndryshëm, shpesh e trumbetuar si një sukses i madh, nuk është një tregues për faktin e thjeshtë se janë festivale të kategorisë jo prestigjioze. Nuk duhet harruar se numri i festivaleve për kinematografinë sot në botë shkon në disa qindra dhe depërtimi, qofte edhe me ndonjë çmim në to, nuk përbën një tregues bindës. E vetmja dëshmi e sigurt e suksesit të një filmi mbetet numri spektatorëve në kinematë vendase, qoftë edhe pse janë të pakta në numër, me përjashtim të Tiranës që ka kinema të mjaftueshme për filmin.
4. Tematika e filmave shqiptarë le shumë për të dëshiruar sidomos me mungesën e trajtimit të temave të ditës ku spektatori do të gjente jetën e tij. Por edhe temat jo të ditës vuajnë nga fragmentarizmi, ritmi dhe dialogu i dobët.

Reshida Coba, poetesha e zërit të Haiku-t shqiptar në Kaliforninë amerikane

by

Poeteshën korcare Reshida Coba e kam mike të fëmijërisë, lindur e rritur në një lagje, por edhe më tej, tetëvjecaren e kemi bërë në një shkollë. Lagjia jonë ishte aq e vecantë, për vetë pozicionin e saj gjeografik, se kishte perëndimin më të bukur të diellit. Cdo mbrëmje njerëzit, përfshirë edhe mua e Reshidën dilnim sofateve të shtëpive, jo vetëm bënim ndonjë punëdore me grep apo qëndisnim jastëket, por kënaqësinë më të madhe ndjenim në atë përcjelljen e ngrohtë të diellit, sikur të ishte pjesëtar i familjes tonë/ së tyre. Të gjithë njerëzit na dukeshin të bukur me bekimin diellor dhe dashurinë për njëri tjetrin, dhe ishin të tillë! Përvec atyre qëndismave me yje, trëndafila dhe perëndimin e diellit, bëlbëzonim vargje poetike nën tinguj serenatash. Reshida na jepte edhe një kënaqësi më shumë, si folëse në Radio-Korca, ku recitonte vargjet e saj të shkruara nën përqafimin e perëndimit diellor, por lexonte edhe ato vargjet fillestare, tonat. Përvec se në këndin letrar të shkollës, poezitë e atëhershme të Reshidës u botuan edhe në revistën “Shqiptarja e Re” dhe “Drita”. Më pas ajo emigron në SHBA-ës, ku jeton, punon e krijon prej 20 vjetësh. Poetja korcare –tashmë shqiptaro-amerikane, i rishikon edhe njëherë poezitë e saj të para, por edhe duke krijuar të tjera dhe do të zbulonte se ishte dashuruar me Haiku-n, pa e njohur atë, përmes ndjeshmërisë dhe bukurisë që përshkruante marrëdhënien e njeriut me natyrën dhe njerëzit që e rrethojnë, por edhe vetë temperamentin e natyrës njerëzore me botën natyrore. E fortë, kurajoze dhe duke qenë vetvetja në cdo varg të Haiku-t, ajo arriti të botojë librin e titulluar “Unë, Gruaja R’, me vargje prekëse, që të mbeten në mendje dhe që nuk mund t’i anashkalosh pa i lexuar disa herë. Për stilin poetik të poetes Reshida Coba janë shprehur pena të njohura të letrave shqipe; që nga shkrimtari Nasho Jorgaqi, i cili mendon se: “Shprehja e saj poetike është e thjeshtë e komunikuese, larg retorikës spontane. Mendimet e autores mbartin filozofinë që më shumë ndjehet, sesa shprehet. Kjo e bën poezinë e saj lirike me një feminitet të këndshëm, me figura të përvijuara lehtazi, të dhëna me dashuri e dhimbje, që shpesh vjen larg.” Ndërsa Petrit Ruka shprehet se,-“Vetëm sinqeritete të tilla kaq shkundulluese në vargjet e një gruaje , mund të të shtien në shpirt drithërima kënaqësish estetike.”
Edhe dicka më shumë, Reshida është nëna e Miss-it më të suksesshëm shqiptar, Valbona Coba.
Në këtë intervistë Reshida na tregon se cfarë është Haiku-dhe pse ajo zgjodhi pikërisht atë për të shprehur shpirtin e Gruas, R!

Bisedoi: Raimonda MOISIU

-Kam lexuar me interes të vecantë mbresa, mendime dhe këndvështrime të maturuara profesonalisht rreth poezisë tuaj, nga kritikë dhe autorë të vlerësuar të letrave shqipe. Sapo jeni vlerësuar me Cmimin e Parë në poezi, nga Revista Kuvendi, -Michigan. Përpos urimeve, dëshiroj të di se si jeni ndjerë ju vetë për këto vlerësime?

Vetë jeta është pjesë ideale dhe pjesë ndikimi, ndaj them se u gëzova dhe përcolla një emocion jo të zakonshëm. Kjo më shumë se nuk e dija, që do isha konkuruese, mbasi unë nuk ju përgjigja dot ftesës dhe rastësisht pashë njoftimin në internet për cmimin. Në mërgim cdo lajm përjetohet ndryshe, ndjeva se nuk mbërriti vetëm një grusht me gërma për një vlerësim, por një copë toke Shqipërie, më e bukur se vetë Kalifornia ku jetoj, e cila më la shijen e gjatë të mallit dhe lotin më të ëmbël. Vlerësimi im me Cmimin e Parë ndërmjet kaq poetëve nga Diaspora Amerikane dhe Europës, nuk se më bën mua poeten më të mire, thjesht fati takoi emrin tim. Kam lexuar poezitë e shumë konkuruesve të tjerë dhe them se kishte shumë poetë të tjerë të talentuar.

– Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj poetike: prindërit, arti, letërsia apo njerëzit e thjeshtë; qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të veçantë në frymëzimin tuaj.

Nuk ka luajtur rol ndonjë person, poet apo shkrimtar dhe asnjë nga familja ime nuk ka shkruar, thjesht ka qenë natyra ime observuese, cilesi kjo dalluar nga prindërit si vecanti, që në moshë shumë të vogël. Ndonjëherë entuziasmuese për ta e ndonjëherë disi e tepruar në vëzhgimin e tyre. Kur më vonë takoja njerëz të rritur më thonin: “Cfarë do na pyesësh tani? Shejtan ke qenë, pyesje cuditshëm! Po unë nuk pyesja më, kisha turp, kisha filluar të lexoja dhe aty shuaja kurreshtjen time. Mbaj mend se kam filluar të shkruaj, që kur mësova si shkruhej. Ndjeja se nuk më merrte asnjëherë uria për bukë, por kudo që isha, nxitoja të shkoja brenda të shkruaja dicka. Nuk luaja gjatë si fëmijët e tjerë, sa hyja në lojë, dilja. Kisha dëshirë të shikoja veprimet e tyre, cfarë bënin me njëri- tjetrin në lojë, s’di pse paraqitja maninë të dalloja kush ishte i mirë dhe kush ishte i keq. Kisha qejf të flisja bukur, modelin e shihja te mamaja dhe pse ajo nuk kishte shkollë, kishte një oratori të vecantë shoqëruar me shumë ekpsresione dhe me lëvizjen e duarve, krijonte karaktere në cdo rrëfim që bënte. Mua më dukej njeriu më inteligjent, them se po të dinte të shkruante mbase do ishte një poete. Kuptova shpejt se të shkruarit të mëson t’i thuash gjërat më mirë. Emocioni për të shkruar i ngjan lirisë, ku zgjedh ushqimin më të përsosur, për të konsumuar, por dhe që mund të helmohesh.

-Dhjetra vargje poetike të përbledhura në vëllimin me poezi “Unë Gruaja R”. Si erdhi ky libër në jetë? Përse ky titull?

Dobësi e hershme tek unë për gruan si nocion, përcaktim. Ndoshta kjo krijesë u bë më përfekte se burri, se zoti korrigjoi gabimet që bëri tek burri.(thjesht shaka ).
Tek unë gruaja përjetohet ndryshe, dhe në poezi emocionohem me shumë kur lexoj dicka të bukur nga një grua se sa nga një burrë, dicka tjetër, tjetërsohem dhe unë (shpresoj të mos gjykohemnga burrat).Unë jam femër dhe e njoh shumë mirë botën e saj, vec kësaj cilësova që te gruaja shoh krijesën e bukur, delikaten dhe të fuqishmen, të thjeshtën dhe të komplikuarën, interesanten dhe provokatoren,. Gruaja është krijesë e orientuar mirë, qysh herët në familjen time. Unë mësova ta mbroj shumë mirë atë dhe ta zhvilloja shumë ndryshe nga sa mundesha, nuk cuditesha kur më duhej shpesh të luaja rolin e burrit dhe të gruas, të bëja dhe sakrifica të mëdha. Të jesh grua je pjesë e zgjedhur e botës. Titulli “Unë Gruaja R”, erdhi si rezultat, se unë i këndoja vetes, shkruaja thjesht për veten, për gruan tek unë dhe kjo një jetë e tërë. Edhe për Ducen pak e dinin që ishte poet, të shkruarit është qëllim intelektual, të botuarit është qëllim përvehtësimi i emrit poete. Të botosh një libër është frikë. Kur dorëzon një vepeër, nuk e dorëzon se është përfunduar, thjesht e braktis se i erdhi koha. Poezia ishte ajo që gjithcka ishte lënda ime e gruas.Gruaja te unë është ajo pjesa intime, gjysma e personit, qënies njeri, pjesa që guxon e hyn në kontraditë me kompromiset, tendencat shpirtërore, gjen idetë dhe zgjidhjet. Këtë gjysmën tjetër të qënies, unë e shoh më shumë natën, kur nuk jam aspak nën ndikimin e dritës, as të njerzve, jam vetëm unë dhe vetja ime, rri gjatë dhe flas gjatë me veten.Natën e quaj lluksin tim dhe s’di pse lidhjet midis gjërave funksionojnë aq mirë dhe në harmoni. Jam shumë komode me cdo ndërhyrje veprimesh e mendimesh dhe di t’i pajtoj mirë gjërat, edhe lidhjet midis emrave, përemrave dhe ndajfoljeve, më duket sikur lidhen më bukur. Përjetoj ndryshe cdo gjë femërore, di ta përdor mirë botën. Jo më kot Virgjinia Ëolf thotë: “..një grua që të shkruajë duhet të ketë një dhomë më vete dhe para. A nuk janë shkruar veprat më të mëdha dhe a nuk janë bërë dashuritë më të mëdha natën ?? Nuk më është ngatrruar asnjëherë gruja me poeten, por Reshida me poteen, por dhe i kam dhënë lirinë sado paradoksale të dukej krahut të së drejtës. Netëve mendoja, kjo grua që shkruan pa fund si nuk ka një libër të vetin në dorë.Të kesh një libër në dorë është si të gdhihesh pa ditur me Alpet në krye, me shikimn hedhur tek mali Shkëlzen, ku poshtë grurgullon dhe flet Valbona me gjuhën e ujit dhe kjo gjuhë bëhet fe. Por koha nuk vinte asnjëherë për mua dhe pse duam që ora të ketë më shumë se 60 min, ajo aq ka gjithmonë.Vëmendja ime ishte e përqëndruar te fëmijët dhe qendra e university, kur je nënë dhe ke dy vajza, shkon te ato. Të jesh nënë nuk fillon vetëm me zgjedhjen e emrit me sa më shume kuptim për ty e sa më të bukur, kujdesi për të rritur dhe shkolluar, por është një sjellje e tërë, e ngarkuar cdo ditë e më shumë me të panjohura, me mëndjemadhësitë e x apo y, që shfaqen të ato në procesin e rritjes, ndryshimeve, ndikimeve të shoqërisë.

-Po veçoj disa tituj të poezive tuaja: “Letra e Gruas”, “Unë dhe vajzat”, “Kafja dhe nëna”, “Dashuria”, “E dua diellin dhe në perëndim”, “Luksi me gaxhij”, “Gjiri i gruas”, “Puthja e Lypsarit”, etj. Vërej, se keni përshkruar karaktere komplekse e dominuese femra, të tillë që lexuesit lidhen vërtet me to. A mund të na thoni se si e arrini ju këtë?

Këto tituj mendoj se kanë ndenjur në mendjen e gruas tek unë ndër vite dhe tani thjesht transportohen në kohë, sigurisht që nuk do të humbnin, ishin pjesë e materies sime, ashtu si nuk humbin dot elementët e tabelës së Mendelejevit dhe pse nuk janë zbuluar ende, ato e dinë se ku e kanë vendin e tyre. Një libër poezie, ashtu si një dashuri, të ndryshon jetën dhe po s’deshe ti. “Të dashuruarit, të cmëndurit dhe artistët janë bërë nga e njëjta lëndë -Bghagat Singh”. Nuk di c’të bësh nganjëherë me kaq shumë ngacmime në mendje dhe vendos të shkruash. Mëson si të menaxhosh sulmet e mendjes, si t’ja hedhësh mendjes. Shkrimtari është ai person që të shkruarit është pikërisht, gjëja më e vështirë, se për ata që nuk janë poetë apo shkrimtarë, Robert Benchley shkruan: “Më mori 15 vjet të kuptoja se nuk kam talente të shkruaj, po nuk tërhiqesha dot, se tashmë isha bërë shumë i famshëm”. Qëllimi im i të shkrurit nuk është të shkruaj për një elitë të caktuar, më tërheq dhe ngjall impresion gjithmonë vlera njerëzore te njeriu.Sado i zgjuar të jetë njeriu nëse nuk ka këto cilësi, nuk më entuziasmon aspak edhe sikur të jetë një shkrimtar i madh apo një poet i madh. Me c’ rast as libri i tij as poezia e tij nuk merren si vlera konkrete për ta lexuar, bile në rast se e lexoj rastësisht, jam e bindur se shpejt do ta harroj mesazhin e tij. Në art, nuk ka tolerancë.
-Në vëllimin tuaj poetik, “Unë Gruaja R”, ju kini dhjetra vargje poetike në stilin e Haiku-t . Pata kënaqësinë t’i lexoja të gjitha. Ishin vargje prekëse, që të mbeten në mendje dhe që nuk mund t’i anashkalosh pa i lexuar disa herë. Çfarë është Haiku për ju, dhe pse keni zgjedhur atë, për të shprehur shpirtin tuaj?

Haiku është forma poetike nga më të shkurtat dhe nga më të vështirat përsa i përket kufizimit dhe teknikës. Në pak hapësirë duhet të thotë të vërtetën. Haiku të bën poet të miqësive të holla, është esencë filozofike, do inteligjencë dhe koncentrim, të luash me skajet e horizontit në pak sekonda që shfaqet.Thjesht vibrim i shpejtë rrokjesh. Unë nuk u nisa të shkruaj Haiku-n, për të bindur idetë e mia se mundem! Fillimisht nuk besova se do të gjeja vehten aty ,por e adhuroj dhe Haiku-n klasik dhe atë modern. Vendosa të bëj dicka të vështirë dhe të rrallë. Shpesh më ndodh që ndjehem e imunizuar nga ato që bëj dhe nuk kam asnjë kënaqësi, ndjej se dua një motiv të ri e të vështirë, që përligj gruan në dimensionin që ka pasur. Gruan në lëvizje, të kuptoj se jam akoma ajo qënie, që ka trashëguar disa dhunti.E nisa si aventurë Haikun dhe pashë që kisha rezultat.Mora disa leksione dhe një klasë për Haikun në Los Angeles. Nuk e besoja as vetë, kur disa herë Haiku im zgjidhej Haiku i ditës, edhe pse aty kishte njerez qe kishin botuar libra me Haiku-n.Kjo ishte më shumë se një duartrokitje për librin tim të ardhshëm dhe fillova të mendoj më seriozisht. Ndoshta shpejtësia që do Haiku në vjedhjen e emocionit, përshtypjes, ishte shumë afër natyrës sime, më mërzit ngadalësia. Edhe trupi im ka tipin e të shpejtit. Haiku nuk do të vendosësh se do shkruash një Haik, ai vjen ose nuk vjen si emocion. Inteligjenca emocionale zbuluar kohët e fundit, si pjesa më e rëndësishme e inteligjencës, është faktor vendimtar në perceptimin e një Haiku të suksesshëm. Meqënse nuk ja falja dot vetes vonesën në paraqitjen e librit, mendova të sillja dicka të re në Shqipëri dhe e bëra. Haiku me një rrjesht dhe dy rrjeshta u bë pjesë e ideve të mia dhe më shoqëronte cdo natë në pagjumësinë time, dhe kisha merak se a do e bëja dhe sa do e arrija, për më mirë. Mora guxim të madh kur një Haiku im me një varg paraqitur në një konkurs fitoi një cmim modest me disa qindra dollar: “Cfarë hedh krahëve natën, ky fshat pa male?”. Haiku me një rrjesht është shumë i mundshëm të bjerë në kurthin e një fjalie dhe të humbë poetika. Të transportosh eksperinecën tënde në disa rrokje, është njëlloj si të dish ekzakt me sekonda, kur do dalësh jashtë e kur do të kthehesh. Haik-u duhet të bëhet substancial artistik. Influenca më e madhe për Haiku-n e këtij lloji, ka qenë për mua -Marylin Mountain dhe Cor Van Den Havel.

-Në Haiku-n tuaj ka trishtim, pasion, ka magjinë e vet në zbulimin e botës intime figurshëm dhe metaforikisht, dhe një uri të thellë për ta parë këtë botë më mirë. Si e shikoni botën rreth jush? Është poezia një mënyrë për ju, për të shprehur ndjenjat tuaja të brendshme dhe, ndoshta, të sjellë ndryshimin në këtë botë?

Nuk ka të vërtetë më të madhe se dhimbja dhe unë shpesh i përjetoj trishtimet, si pjesë e zakonshme jetës. Ndodh që kur nuk kam trishtim për asgjë më duket sikur dicka është gabim, ndjehem në nivelin mediokër, atëhere vërtet shkruaj Haiku-n e trishtuar si; Gjithmonë shkoj në funerale, T’i them vdekjes do të vonohem… Nuk jam tip që mund të rri në shoqërinë e kërmijve, por mund të adaptohem shumë mirë në shoqërinë e sorrave të Van Gogut, në shkretëtirën e bardhë të Kllondjakut. Haiku është zgjuarsi, densitet. Është një tentativë e hapur për prerjen e artë dhe teknikën e saktë. Akoma pa filluar të shkruash Haiku të kërkon të dijë, se ku do të bëjë pushimin. Në natyrën time jam tip i guximshëm,e fortë, por në momente të caktuara shëndrrohem në tip melankolik “blues”.Truri renditja me e ndërlikuar dhe e rregullt në mënyrën e vet. Të guxosh të hysh në shpirtin tim gjen aty shumë copëza të disiplinuara dhe organizuar shumë mirë ashtu si gjen dhe shumë copëza të interzemëruara nga gruaja, nëna, bija, njeriu.Poezia është zhdukje nga personaliteti dhe e dorëzon veten komplet te emocioni, dhe ky është suksesi i poezisë, se ka raste kur mendimi gabon dhe emocoini, jo. Me shtimin e komunikimit në teknollogji, ajo që është prekur dhe dëmtuar më shumë, është e vërteta, koha është një lumë me ngjarje. Asnjë nuk është i vaksinuar nga erozioni i kohës në zhvillimin e saj të shpejtë të teknologjisë softëare. Haiku është teknikë shumë e virgjër dhe që do teknikë të kualifikuar. Të transportosh eksperinecën tënde në disa rrokje është art i kufizuar, është njëlloj, si të dish ekzakt me sekonda, kur do dalësh jashtë, dhe kur do të kthehesh, ndaj Haiku është zgjuarsi, densitet. Haiku nuk është poemë, por eksperiencë precise.

– Ju keni jetuar një pjesë të jetës tuaj në rregjimin komunist, ku dominonte frika dhe varfëria. Sa ka ndikuar kjo në Haiku-n tuaj?

Nuk është i panjohur fenomeni, që ndodh me emigrantët si njerëz të mallëngjyer e të përlotur shpesh. Sapo zbresin në tokën e huaj, gjëja e parë që mësojnë instiktivisht është se koka mbahet gjithmonë mbrapa, andej nga ke lënë identitetin, zemrën. Grumbullohen si pikat e shiut në një pellg malli i paparë, për gjuhën shqipe, per vendin, per njerëzit, në një kohë që stresi dhe puna për të mësuare komunikuar kudo me një gjuhë të re, për tu ambientuar me tiparet dhe sistemin e një shoqërie të re, janë stres dhe cmenduri më vete. Emocioni ka mënyrat e veta të pohimit e mohimit, dozat, simpomat e malli i ngjajnë më shumë simptomave të një sëmundje dhe shpesh e gjen veten të tradhetuar nga realiteti,të tkurrur, ngrirë nga momenti, ke frikë të kujtosh njërin mall se fillon pikon një malli tjetër.

-Ju jeni një grua e fortë, kurajoze e guximtare, jeni vetvetja. Sa ndikon kjo te ju si autore femër, poete, në një komunitetit poetik dominuar kryesisht nga meshkujt?

Gruaja është mrekulli e gjenezës njerëzore, ndjehem mirë me intuitën dhe reflekset e gjinisë së saj. Mendoj seriozisht e thellësisht, i përkushtohem të shkruarit po seriozisht. Lidhja ime më shpirtërore dhe modeste është lidhja që unë kam krijuar, me tavolinën prej druri, që është shëndrruar pjesa më e dashur ku ndjehem mjaft mirë në studion time. Nuk më impresionin fakti, nëse kam ose jo mobilje të shtrenjta për dekorin e shtëpisë, më mjafton vetëm ajo tavolinë dhe kafja herë mbas here, që është edhe “mikja” ime më e ngushtë prej vitesh, por që sigurisht ka edhe ajo pjesën më intime ndër shkrimet e poezitë e mija, mbas asaj dite të gjatë e të lodhëshme, duke ngarë makinën në trafikun e ngaekuar të Hollivudit Poetët burra! Disi delikate kjo pyetje, për t’ju përgjigjur, po me delikatesë. Ata i shoh vetëm si të mësojnë të kundërtat e tyre, që i [ërkasin seksit të tyre. Dikush befasinë, ironinë, arësyen, meditimin, dhimbjen dhe mendoj se unë nuk e dalloj, nëse ata janë meshkuj apo femra. Në kishë shkojnë të gjithë, por gjithësekush lutet me mënyrën e vet. Jam e imunizuar mirë nga instiktet jashtë intelektualizmit, shkëputem lehtë nga to. Poezinë e shfrytëzoj, kur dua të zhdukem nga realiteti i kushtëzuar, është një cast kapërxim personaliteti, kapërcim emocionesh që të riorganizohem, ashtu si mendoj unë se duhet.Vetë trupi i njeriut është shëmbulli praktik i një dhurate, organizmë qelizash me një shkallë të lartë të vetëdijes. Poezia është tempulli ku mësoj mirësinë dhe le aty mirësinë time,vetë natyra është tempulli me kolonat e saj. Është kurajo ta prezantosh veten ashtu sic je me koefidencë ashtu krejt ndryshe nga të tjerët si cdo filozofi. Shkruaj, kur nuk mundem të ndryshoj dot mendimet e të tjerëve, vajzave, njerëzve që i dua, një grua qoftë dhe një garë 100m të bëjë dhe të fitojë është aventurë. Gruaja e mëncur di të pajtojë kontradiktat, të zgjidhë cdo arritje, është instikt më shumë për gruan. Ashtu si me nikoqirllëk, cdo gjë në natyrë, kursen oksigjenin për të përdorur, shkatërrua, ditën e nesërme. Nuk mud të jesh pa komplekse në këtë botë moderne dhe duke qenë në kërkim të fenomenit public, e ndikuar nga dëshirat e tyre.

– Cili është vizioni juaj për poetët në vendin tuaj, Shqipërinë, në krahasim me poetët amerikanë, në SHBA-ës, ku ju jetoni aktualisht?

Amerika të mëson të duash veten e të jesh ai/ajo që je. Dielli i madh i Kalifornisë ku unë jetoj nuk vihet re, por jetohet me shumë dritë, mund të them, se ky vend ka fatin e perëndive greke, që ushqeheshin me nektar. Këtu poetët dhe shkrimtarët kanë fatin të kenë në cdo ditë të vitit mrekullinë dhe ngrohtësinë e natyrës. Edhe këtu ka ndryshuar influenca dhe tendenca e të shkruarit si cdo gjë në evolucion të shpejtë dhe marramendës, bile mund të them se vihet një lloj hutimi, vrapimi për të arritur të pamundurën me ndryshimet kaq të shpejta të teknollogjisë, shoqërisë ashtu si ka ndryshuar dhe nocioni i pjesës më të vogël që nuk është më atomi, neutronet, por është stringu i krijuar nëpërmjet valëve. Poezia si kudo edhe këtu është i vetmi ledh’ që i reziston kuptimit shpirtëror. Këtu sheh gjithsekush punën e vet dhe kur ka ndonjë replikë a kontradiktë ndërmjet poetësh a shkrimtarësh, i shmangen kategorikisht qoftë dhe sikur shmangia të jetë më e kushtueshme, nuk pëlqejnë grindjet, kohën e kanë shumë të kufizuar për tu marrë qoftë dhe me hapje zarfi, për dicka që nuk është porosia e tyre. Kam lexuar me keqardhje nga njerëzit e letërsisë në Shqipëri për replika dhe grindje të panevojshme publike, duke deklaruar deri dhe neveritjen ose urrejtjen ndaj njëri-tjetrit. Oh !!! Këtu këto ekstreme nuk ndodhin të deklarosh se neverit ose mëshiron dikë, është njëlloj si të deklarosh se vuan nga një sëmundje e ndrojtur, por nuk ke turp ta publikosh. Është bukur të banosh në mendjen e një njeriu të dashuruar, por jo në mëndjen e njeriut cinik. Pendimet nuk vijnë me etikën e fajtorit të dikujt tjetër, por me etikën e jetës, përmirësimit.

-Në vazhdim të pyetjes më lart. Cila është gjendja e Haiku-t në komunitetin poetik të letrave shqipe? A është ky një medium popullor që praktikohet nga ata?

Jam befasuar me suksesin e Haiku-t në Shqipëri dhe me numrin e poetëve që e lëvronin atë. Dhe është një vecanti më shumë që Haiku në shqip tingëllon shumë mirë. Haiku nuk tregon histori, pikturon imazh të saktë, jo sepse nuk ndodh dicka në Haiku, por veprimi duhet të mbetet i pazbuluar, Haiku deklaron pa deklaruar. Për shkak të gjatësisë së shkurtër, cdo rrokje ka rëndësi të madhe. Haiku klasik ka evoluar në Haiku-n modern jo vetëm në anglisht por dhe në Japon. Kjo sepse nuk mund t’i rezistonte evolimit të jetës, kur Basho krijoi Haikun njerëzit jetonin në fshat dhe cdo eksperiencë merrej nga emocioni, që krijohej midis njeriut e natyrës, luleve, insekteve të vogla, pemëve, ndërsa tani njerëzit jetojnë në qytet dhe cdo ditë ndeshen me eksperiencat midis njerëzve, ndjesive për njëri tjetrin, marrëdhënieve midis tyre. Poetët e sukseshëm nuk ju qëndrojnë strikt rregullave, i krijojnë ato. Është gati e paimagjinueshme, që një vend i vogël, ka asimiluar kaq mirë këtë formë letrare kaq të vështirë dhe në aspektin klasik dhe atë modern, si p.sh, Haiku i botuar nga i ndjeri Milianov Kallupi që njihet edhe si Haiku shqiptar, nga prof. N. Jorgaqi, Dritero Agolli, Petraq Risto, Adem Zapllha, Sokrat Habilaj, Gjon Necaj, Lida Lazaj.Vetë Nobelisti i vitit 2014-ë, Tomas Tranströmer shkruan dhe ka botuar Haiku-n, N. Jorgaqi ka guxuar të kapërcejë Haiku-n klasik dhe duke i veshur atij harlisjet modern, duke na sjellë Haiku-n me një fytyrë të re dashurie, për vuajtjen, mallin, pendimin, që di të lerë natyrën aktive të dashurisë. Po kështu Haiku e Lulzim Logit nga Tropoja vinjë shumë të freskëta dhe me erën e stilit japones, përshtatur shumë mirë, shijes shqiptare.
“Kur malli përvëlon,
rri skaj ëndrrës
babai ma bën me dorë..” figuracion filozofik i tablove, sintezë dhe elegance befasuese. Lulëzim Logi është Zëri i Haiku-t në veriun shqiptar.

– Mendoni se keni arritur aty ku duhet me krijimtarinë tuaj apo kini akoma për të bërë?

Truri është qënie elektrike dhe nuk e dimë kurrë se cfarë ngarkese, do të marrësh të nesërmen apo mbas një kohe nga kjo që unë po shkruaj.Nuk mendoj se kam arritur cfarë dua dhe më shumë se një shkrimtare e mirë, unë jam një rishkruese, korrektuese e mirë dhe poezitë e librit, nuk i lë rehat, i ndryshoj akoma. Ndjesi e cuditëshme kur sheh librin tënd shumëzohen ngjarjet, ngrihen copa të heshtura në këmbë, që si kishe lënë kurrë të duken, jetojnë kohën e tyre dhe ti vec se ndihesh sikur po jeton më shumë se një jetë. Filozofi nuk është ajo që lexon, ajo që kupton e grua të bën peërcjellja e delikatesës femërore. Dua ta përjetoj gruan ashtu si është dhe si e përfytyroj unë kudo që e kam parë dhe nuk më shqetëson fakti i konkurimit midis grave, qoftë ky i bërë dhe simbas vargut të gjatë të alfabetit, unë dua të jem unë, vetvetja. Edhe Frojd e vlerëson poezinë me thënien: “Kudo që shkoj, mendoj se atje ka qenë poezia më parë.. .”.

-Pse shkruan Reshida…?

Shkruaj, se dua të shkruaj të vërtetën, atë njerëzoren. Jeta e cdo kujt ka momente të bukura dhe momente dëshpërimi të mëdha, të trishta, përderisa kemi gjithmonë krah të djathtë dhe krah të majtë. Di se jam një grua, që mendon thellë, ndonjëherë më shumë se sa dua dhe sa duhet, kjo më duket sikur thellon mendimin dhe shkurton kohën time. Pëlqej gjeometrinë dhe poezia thotë Gustavo Flaubert është aq ekzakte sa edhe gjeometria. Kur mendohem shumë behem pesimiste dhe ndaj filloj të imponoj ndjesitë e tjera, nuk e kam vështirë kalimin nga një gjendje në një tjetër, jam qenie e adoptueshme lehtë dhe tolerante, kur arrij atë që unë dua, atëhere bëhem optimiste. Poezia të ndryshon jetën, përmbush shumë boshllëqe, që jeta sjell nganjëherë. Më ka ndodhur në momente depresioni të mëdha, kur kam menduar se kam humbur rrugën komplet dhe në cdo fund rruge, ku doja të ikja ishte mbyllur, atëhere vetëm poezia ishte ajo, që hapte rrugë të reja dhe unë mund të zhdukesha nga trishtimi im. Nuk kam kaluar kohë më të errët dhe të vajtueshme, se sa kur më vdiq mamaja. Nuk e kisha menduar ikjen e saj kaq të papërballueshme. Kam një dhimbje të madhe për mungesën e saj dhe di se që kur ka ikur ajo më mungon një pjesë trupi, nuk di cila dhe sa e madhe është, po mua me të vërtetë, dicka më mungon. Njeriu është i influencuar dhe shpjegon më mirë cdo gjë, ato që eksperimenton në mendjen e vet, bazuar në natyrën njerëzore, duke i lidhur me veëmendjen ndaj zgjimit emocional dhe që kthehen në fakt, ndihmuar nga sensorët shqisorë. Kam shkruar shumë poezi për nënën, mund të bëhet një libër me vehte. Librin e shkrujata më shumë për t’ja u dedikuar vajzave dhe t’jau lë si kujtim. Pjesa më e vështirë e librit dhe shqetësimi im u bë ky dedikim. Dedikimi është gjëja e fundit që bën një poet. Ai duhet të jetë shumë i sinqertë, nëse poeti nuk e beson dhe vetë, dedikimi është i dështuar. I mbushur plot me vargje, ky libër do ishte bosh, pa ju, pjesën më të rëndësishme, më të bukur, më të sinqertë, të jetës sime, dy vajzave të mia Eda dhe Valbona. Poezia është tempulli ku unë gruaja shkoj atje, mësoj dhe lë mirësinë time. Shkruaj duke u përpjekur t’ja hedh mëndjes sime, kur është e mërzitur. Jeta nuk është vetëm një manifestim dashurie. Nëse shkruaj për dashurinë shkruaj, sepse është e vetmja fe që besoj dhe e vetmja e vërtetë. Një dashuri është thjesht qëllim intelektual, është emocion, ndërsa seksi është instikt gjenetik, tendencë. Poeti nuk pyetet pse është poet. Ka poetë, që kanë bërë emër dhe me një poemë, p.sh Kulla Eifel e J.Gorotza, bën pjesë në galerinë e klasikëve të Meksikës dhe pse ka vetëm një poemë. Nuk ngatërroj pasionin me impulsin. Shkrimtarët e mirë gjithmonë shkruajnë dhe shkurtojnë, ata e dinq pse shkruhet. Thjesht nuk di të marr poza në poezi..nuk kam asnjë tendencë influence kur e shkruaj, dua të kënaqem unë para, kur ta lexoj.
Kur lexoj të tjerët rënqethem, i jetoj si të vërtetë, sa kthehem te poezia ime, fillon vuajtja, nuk e besoj shumë. Poezia të bën intim dhe me njerëzit dhe me veten, i thua vetes gjëra, që si ke menduar kurrë. Shkruaj për dhimbjen, e trajtoj si mënyrën më të përkryer, për tu shprehur.
Ju faleminderit!
Bisedoi: Raimonda MOISIU

Fatos Lubonja: Jo luftë me islamin, ne vrasësit i kemi në parlament, ky është rrezik

by

TIRANE-Analisti Fatos Lubonja e konsideron të rrezikshëm reagimin në panik pas aktit terrorist që ka ndodhur në Paris. Nëse reagohet në këtë mënyrë, thotë ai, rreziku i vërtetë pas këtyre akteve është të ndahen njerëzit në myslimanë të këqij në njërën anë dhe europianë të mirë në anën tjetër. Në një intervistë për kosovaren, Express, ai thotë se fakti se ka ndodhur një ngjarje e tillë nuk duhet të dramatizohet dhe të thuhet se jemi në luftë. Lubonja parashikon forcimin e partive të djathta që janë kundër emigracionit kryesisht mysliman.
Sulmi terrorist që ndodhi në Francë e ka tronditur gjithë botën e qytetëruar. Si është e mundur që në një vend si Parisi të ndodhin sulme terroriste pikërisht nga njerëz që janë rritur e lindur në këtë vend?
Në një vend si Franca ku ka 6 milion myslimanë, shumica e të cilëve jetojnë në paqe dhe harmoni me pjesën tjetër, fakti që kanë dalë disa grupe terroristësh dhe se ka edhe një numër të rinjsh që kanë shkuar të luftojnë në ISIS, më duket se nuk duhet dramatizuar deri në përdorimin e termave të tilla si jemi në luftë, siç po ndodh. Reagimi me panik që mund të krijojë ky dramatizim e që mund të çojë në ndarjen në të mirë e të këqij, midis myslimanëve dhe të tjerëve në Europë e më gjerë, mund të jetë rreziku i vërtetë i këtyre akteve.
Ngjarja pa dyshim duhet parë si tregues i një krize të rëndë nga e cila duhen nxjerrë mësime. E rëndësishme është kriza e Europës që në përgjithësi nuk po krijon të ardhme për të rinjtë, dhe veçanërisht për një pjesë emigrantësh që ndihen të frustruar, për shkak të vështirësive ekonomike, të mosintegrimit në shoqëri, keqshkollimit, përjashtimit, humbjes së shpresës në të ardhmen etj. Është ngjarje që lidhet edhe me vatrat e ndezura të konflikteve në botën myslimane si Afganistani, Iraku, Siria, Libia, konflikti Izrelito-palestinez ku Perëndimi ka luajtur role shpesh problematike e që, në kohën e globalizimit e internetit që po jetojmë, për kategorinë e të rinjve myslimanë, të frustruar në Perëndim, apo edhe që kanë një shpirt aventura e protagonizmi, bëhen tërheqëse.
Sulmet po dyshohet se kanë ardhur nga njerëz që janë pjesë e organizatës terroriste Al – Qaeda ose ISIS. Ka edhe njerëz të Kosovës e Shqipëri që janë pjesë e këtyre organizatave. Duhet të shihet ky sulm edhe si kërcënim për sigurinë dhe për fjalën e lirë edhe në vendet e tjera, përfshirë edhe Kosovën?
Në Shqipëri dhe Kosovë, sipas mendimit tim, siguria dhe fjala e lirë janë edhe sot të kërcënuara jo nga islamikët, por nga dy kasta në pushtet që kanë ndërtuar më shumë atë që mund të quhet shtet i mafies sesa shtet ku ka edhe mafie. Përpara këtij “ujku’ që kemi përpara syve, “gjurmët” se disa myslimanë që kanë shkuar të luftojnë në Siri e që mund të kthehen e të bëhen rrezik për Shqipërinë dhe Kosovën më duket i largët. Madje do të thosha se nëpërmjet përhapjes së kësaj ideje, kjo elitë e korruptuar mund të kërkojë të legjitimojë vetveten duke na thënë: shtrëngoni radhët rreth nesh se përndryshe vijnë “ata”. Në Shqipëri po ndodhin përditë vrasje nga krimi i organizuar dhe shumë kriminelë nuk i prek kush pasi janë të lidhur me polici e politikanë. Vrasësit na kanë hyrë deri në Parlament. Vrasësit me pagesë janë bërë si të ishin punëtorë ndërtimi në të zezë. Ja ky është rreziku i vërtetë për momentin. Në këtë situatë emigracioni i të rinjve të frustruar nga ky realitet në Europë apo edhe vajtja e disave në vende si Siria më së shumti janë valvula shkarkimi. Por mund të vijë një moment që këto valvula të mos mjaftojë. Prandaj ideja që kam shprehur edhe më herët është se një ditë islami mund të kthehet në fenë e të varfërve në Shqipëri e Kosovë dhe të instrumentalizohet e të kthehet në një lëvizje politike kundër kësaj elite të korruptuar properëndimore me fjalë po kriminale me vepra siç ka ndodhur së fundi në disa vende që përjetuan atë që u quajt “pranvera arabe” që fatkeqësisht nuk sollën demokraci, por më së shumti kaos.
Fakti që jemi në Europë nuk mjafton që të mos ndodhë kështu edhe tek ne. Veçanërisht po dështoi projekti europain dhe ne lihemi në dorë të këtyre kastave që më duket se përditë e më tepër thellohen në të keqen. Prandaj mendoj se s’duhet humbur kohë për ta kthyer këtë prirje, për të kthyer energjitë drejt luftës kundër korrupsionit dhe lidhjes së politikës me krimin, shkollimit të njerëzve, drejt zbutjes së pabarazive dhe padrejtësive në mënyrë që edhe po u krijua nesër një parti me afiliacion fetar islamik, të jetë demokratike e tipit të partive demokristiane në Europë që respekton shtetin laik dhe rotacionin e pushteteve.
Sa do të ndikojnë këto sulme në ndryshimin e perceptimit të europianëve dhe partive politike në këtë kontinent, ndaj të tjerëve, ndaj pakicave dhe posaçërisht ndaj emigracionit shqiptar?
Kur flasim për europianët nuk duhet të mendojmë një qëndrim të vetëm ndaj kësaj ngjarjeje, por disa qëndrime dhe qasje. Kjo ngjarje në sy të parë duket se do t’i shtojë votat e partive të ekstremit të djathtë që kanë luajtur gjithnjë me ndjenjat e një pjese të popullsisë që e sheh veten të kërcënuar nga emigrantët – veçanërisht ata që vijnë nga vendet me popullsi kryesisht myslimane. Në përgjithësi këto parti janë edhe antieuropaniste dhe, sipas mendimit tim, janë një kërcënim i madh edhe për ne që ëndërrojmë të bëjmë pjesë në Europën e Bashkuar, si një hapësirë paqeje, mirëqenie dhe demokracie. Por për këtë rrezik është e vetëdijshme edhe ajo pjesë e europianëve, fatmirësisht ende më e madhja, që tek projekti europian, tek multikulturalizmi dhe bashkëjetesa me të tjerët dhe hapja e Europës ndaj tyre shohin një të ardhme më të mirë për të gjithë. Rezultati do të përcaktohet nga dinamika e këtyre dy forcave. Duket se të dytët për momentin kanë marrë një goditje, por mundet që kjo goditje edhe t’i forcojë, veçanërisht nëse ata arrijnë të kenë edhe mbështetjen e komuniteteve myslimane që distancohen dhe dënojnë vendosmërisht akt terroriste të tilla. (Kortezi:Express)

Shqipëri, Komuniteti Mysliman dënon sulmin në Paris

by

Skënder Bruçaj: Muslimanët janë të parët që vuajtën dhe po vuajnë nga këta pseudo-besimtarë në shumë fusha, në aspektin njerëzor, teologjik dhe personalitetit e tyre si musliman./
Komuniteti Musliman i Shqipërisë dënoi me forcë vrasjen e gazetarëve në Paris, duke theksuar se asnjë vrasje nuk mund të bazohet në fenë islame. Kryetari i Komunitetit Musliman të Shqipërisë, Skënder Bruçaj, tha në intervistë për “Zërin e Amerikës, se gazetarët po goditen nga terroristët sepse po thonë të vërtetën dhe po përpiqen të largojnë mjegullat e ideologjive të rreme.
Zëri i Amerikës: Zoti Bruçaj! Si e përjetuat lajmin nga Parisi se dy persona të armatosur duke përmendur bindjet e tyre fetare sulmuan një redaksi gazete dhe vranë aty 12 gazetarë?
Skënder Bruçaj: Me thënë të drejtën jam tronditur shumë, si të gjithë njerëzit normalë me etikë, që vlerësojnë jetën e njerëzve. Në fillim nuk e bëra dot një lidhje. Është një fatkeqësi shumë e madhe që në këto kohë dhe në këtë civilizim të ndodhin akte të tilla, të cilat nuk mund të atashohen as me ndonjë ideologji fetare as me ndonjë aspekt tjetër human, është jashtë njerëzore dhe e dhimbshme.
Në çastin që e dëgjuam nga mediat, në emër të Komunitetit Musliman të Shqipërisë ne bëmë një deklaratë dhe shprehëm dhimbjen tonë dhe ngushëllimet për të dëmtuarit. Morën edhe kontakt me ambasadorin e Francës në Tiranë. Vërtet janë ngjarje të dhimbshme, të cilat njerëzimi nuk duhet t’i përjetojë. I lutem Zotit që ngjarje të tilla të mos ndodhin as në Francë dhe në asnjë vend tjetër të botës, sepse është e dhimbshme kur merret jeta e njeriut, jetën që Zoti e ka krijuar, Zoti ia ka falur njeriut dhe nuk ka ë drejtë asnjë njeri që ta marrë atë. Jeta është e shenjtë dhe asnjëri nuk ka të drejtë të marrë jetën e asnjë personi, duke u bazuar në asnjë ideologji, për asnjë shkak, për asnjë arsye çfarëdoqoftë.
Zëri i Amerikës: Zoti kryetar! Këta persona terroristë në shumicën e rasteve godasin gazetarët. Cili është mendi juaj për këtë?
Skënder Bruçaj: Mediat kanë një rëndësi shumë të madhe sepse informojnë opinionin publik dhe shumë personave nuk u intereson që e vërteta të jetë shumë e qartë për njerëzit, sepse iu pëlqen kur a mjegull, kur ka gjëra të paqarta, sepse luftojnë për pushtet, luftojnë për kauzën e një të keqeje. Nëse do të sqaroheshin njerëzit dhe do të ishin më të qartë, nuk do të kishin ndjekës, nuk do të arrinin të manipulonin njerëz të tjerë, nuk do të arrijnë të gjejnë simpatizantë. Kjo ndoshta i shtyn ata të bëjnë një presion kundër mediave, për të bërë një presion kundër lirisë së fjalës. Ky është shkaku besoj. Ndoshta disa shkrime nëpër gazeta, libra që kanë dalë ose disa karikatura mund të kenë kaluar kufirin etik për sa i përket lirisë së fjalës; ndoshta disa muslimanë mund të jenë të shqetësuar nga mënyra se si janë shprehur apo si është folur për të shenjtin e tyre, por asnjëherë nuk është shkak për një veprim të tillë. Profeti Muhamed, gjatë kohës si predikues, ka hasur shumë vështirësi të mëdha, është keq keqtrajtuar mjaft në mënyrën më çnjerëzore, por asnjëherë nuk ua ka kthyer në atë formë; ai gjithmonë është lutur që njerëzit të jetojnë në paqe, të jenë në mirëkuptim me njëri-tjetrin. Pra, në aspektin Islam nuk ka asnjë lloj pike ku të mbështeten ata që kryejnë vrasje; nëse pretendon se është musliman – ai nuk është musliman, edhe nëse e ka emrin musliman ai në thelb nuk është musliman, se nuk janë parimet e Islamit ato që motivojnë atë grup njerëzish për të bërë akte të tilla si Parisi. Jam plotësisht i sigurtë që të gjitha komunitetet muslimane nëpër botë qysh atë ditë e kanë shprehur shumë qartë qëndrimin e tyre dhe e kanë dënuar këtë akt që është johuman dhe është jashtë çdo lloj koncepti fetar.
Zëri i Amerikës: Zoti kryetar! Edhe nga Shqipëria e Kosova ka të rinj që shkojnë në Siri dhe iu bashkohen aksioneve terroriste atje. Çfarë komenti keni mbi këto zhvillime?
Skënder Bruçaj: Të them të drejtën, këto dekadat e fundit problemin më të madh muslimanët e kanë patur me terroristët. Muslimanët janë të parët që vuajtën dhe po vuajnë nga këta pseudo-besimtarë në shumë fusha, në aspektin njerëzor, teologjik dhe personalitetit e tyre si musliman.
Besoj se këtu duhet një rol më i fortë nga shteti, nga ngo, nga komuniteti musliman për të parë qartë se cilat ishin shkaqet që detyruan disa individë, disa shqiptarë për të shkuar në Siri dhe për të luftuar për një kauzë që nuk e mbështet feja dhe parimet islame dhe as ato njerëzore dhe për t’i eleminuar ato shkaqe.

Zëri i Amerikës: Po cilat janë këto shkaqe?

Skënder Bruçaj: Nga studimet doli se injoranca është thelbi i këtyre. Këto njerëz as fenë që pretendojnë se janë pjesë e asaj nuk e njohin. Mungesa e një kulture, problemet ekonomike dhe psikologjike, karakteri individual i shtyn ndoshta për të marrë pjesë në një fushatë që nuk e di as vetë se si do të zhvillohet. Në rastin e Shqipërisë, edhe ngarkesa emocionale mund të jetë një nga shkaqet. Gjithmonë, sado të mëdha e të vogla mund të jenë religjonet e ndryshme diversiteti eksizton dhe ndodh ndonjëherë që individët kanë qasje ekstremiste. Por janë vetëm një grup i caktuar dhe ne duhet të jemi më të kujdesshëm që ky grup apo individë që nuk e kanë kuptuar fenë si duhet por e keqpërdorin për të fituar partizanë për të fituar pushtet, të njihet nga publiku se rruga e tyre nuk është një rrugë e drejtë, se mendimet e tyre janë jo të shëndosha për shoqërinë. Fal Zotit, në Shqipëri kemi patur pak raste. Ne kemi qenë shumë të hapur me muslimanët për të qartësuar gjërat si duhet, që brezat e rinj, ato individë që nuk janë të mirinformuar të mos manipulohen e të mos keqpërdoren. Në histori kemi parë se si njerëzit manipulohen nga ideologji të caktuara dhe dalin jashtë normave humane, dalin jashtë koncepteve normale.

Zëri i Amerikës: Nga se burojnë këto mendime që justifikojnë vrasjet?

Skënder Bruçaj: Unë them se kjo është një ideologji e re, por nuk bazohet në frymën e fesë islame dhe traditën profetike, sepse në to nuk gjen asgjë që të mbështesë vrasjet. Megjithatë ajo ka gjetur ndjekës të veçantë. Vendet ku shkojnë këta ndjekës janë prej vitesh në trazira dhe dhimbje, me autoritete të çuditshëm, dhe kur ka kaq shumë trazira e dhimbja dhe nuk ka demokraci as respektim të vlerave njerëzore, kur nuk ka një qetësi në shoqëri dalin rryma që vijnë si një lloj proteste. Unë besoj se ata janë individë jo të shëndoshë që janë grumbulluar atje, se kanë gjetur atje diçka që mendojnë se u përket. Janë mbledhur atje nga shumë shtete të shprehin ndjenjat negative që nuk i shprehin dot në vendet e tyre. Fatkeqësisht u ka dalë një rast atyre që anën e keqe njerëzore, perceptimet e gabuara që kanë t’i shprehin në një vend të caktuar, në një ideologji të caktuar që fatkeqësisht po dëmtojnë muslimanët dhe po shqetësojnë miliona njerëz në gjithë botën.
Është një ideologji e re, nuk është fe, nuk ka të bëjë as me profetin Muhamet, as me parimet e Islamit. Asnjë komunitet fetar, asnjë fe nuk e frymëzon një ideolgji, një veprim të tillë. Në Kuran dënohet ai person që i merr jetën një personi të pafajshëm sikur ka marrë jetën e gjithë njerëzimit. Kjo është shkruar fare qartë, ndaj nuk e di se ku e marrin guximin të bëjnë ato veprime, nëse besojnë te Kurani. Nuk mund të besosh te Kurani dhe të bësh ato veprime; kjo është një hipokrizi. Besoj se ata njerëz po jetojnë një hiporizi të skajshme, sepse nuk mund të thuash se jam ndjekës i një feje dhe vepron totalisht në kundërshtim me parimet e asaj feje. Dhe faktikisht këtë po shohim në ato vende.

Zëri i Amerikës: Disa xhami dhe disa oratorë fetarë u vunë në qendër të vëmendjes për mesazhet e papërshtatshme dhe përpjekje për rekrutime. Çfarë masash u morën për këto?

Skënder Bruçaj: Gjatë 20 vjetëve të fundit në Shqipëri ka patur shumë paligjshmëri dhe midis këtyre ishin edhe ndërtimet. Aty nis hapi i parë te paligjshmëria dhe për këtë ne kemi kërkuar pjesëmarrjen e shtetit për të hedhur çdo hap në përputhje me ligjin dhe me standartet, dhe që ne të jemi brenda kritereve ligjore. Një pjesë e mirë e këtyre njerëzve flasin nëpër xhami që janë jashtë kontrollit teknik, zyrtar dhe juridiksionit të komunitetit musliman shqiptar. Ai ka ndërtuar xhami në një fshat në tokën e tij dhe ka një këndvështrim privat të qasjes së gjërave dhe kjo e bën të dalë më tepër jashtë linjave institucionale. Ne jemi munduar që me ata njerëz të flasim se komunikime të tilla janë në dëm të shoqërisë dhe u kemi treguar parimet e fesë islame dhe se janë bërë rast negativ për Shqipërinë. Ndonjëherë nuk kemi gjetur mirëkuptimin, ndaj kemi kërkuar të kemi një komunikim më të rregullt zyrtar. Unë jam për lirinë e fjalës, për shprehjen e botëkuptimit fetar, por ne jetojmë në një ved që aspiron të shkojë drejt Europës, dhe na duhen disa rregulla, që të na mbajnë pak nën kontroll.
Duke filluar nga ky vit ne kemi centralizuar ndërtimin e xhamive, sipas një marrëveshje me shtetin dhe përmes një shtese në ligj. Tani e tutje xhamitë nuk mund të ndërtohen pa miratimin e komunitetit musliman dhe ky është një hap për të vendosur një përgjegjës në xhami, i cili ta përfaqësojë sa më mirë Islamin. Nëse në xhami një flet një person i painformuar me parimet e Islamit, flet nga mendja e tij dhe nga furnizime prej burimeve të tjera, atëherë ai i ndikon njerëzit. Ne po mundohemi që njerëzit që flasin në Shqipëri në emër të fesë të jenë më të qartë të jenë më të kujdesshëm dhe të kenë një ndikim më pozitiv tek besimtarët muslimanë.

Zëri i Amerikës: Cili është në fund të bisedës, një mesazhi juaj për besimtarët muslimanë shqiptarë?
Skënder Bruçaj: Unë i lutem krijuesit të gjithësisë që të ketë sa më shumë paqe dhe begati mes njerëzve, mirëkuptim, të duhen njerëzit mes tyre se edhe Zoti kështu dëshiron, që ne të gjejmë rrugën e komunikimit, ta duam njëri tjetrin, sepse jemi të gjithë krijet e tij, megjithë diversitetin që kemi.
Këshilla ime për besimtarët shqiptarë është që ta njohin më mirë fenë e tyre, të mos bazohen në mendimet e individëve të caktuar, por të lexojnë Kuranin dhe traditën profetike, sepse ato janë burimet kryesore të fesë tonë. Ata nuk duhet të ndikohen nga rryma të caktuara, që ndikohen nga globalizmi, nga rrugë të ndryshme për ta marrë informacionin në burime jo të sakta, por t’i afrohen më shumë fesë, të kenë më shumë besim, sepse besimi është ushqimi i shpirtit. Besoj që njerëzit që e ushqejnë shpirtin janë më të devotshëm ndaj Zotit, janë individë dhe qytetarë më të mirë dhe do të kenë më tepër kontribut në shoqëri. Shoqëritë e sotme kanë nevojë për njerëz që dinë ta ushqejnë shpirtin, që dinë të punojnë për shoqërinë, që dinë të jenë më tepër humanistë, dinë të kontribuojnë në shoqëri nga ana ekonomike, shoqërore dhe në promovimin e vlerave universale që Islami i promovon dhe i ka në esencë.(Bisedoi per Zerin e Amerikes Ilirian Agolli)

Myftiu Tërnava: Sulmi në Paris s’ka lidhje me besimin

by

Kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës, Myftiu Naim Tërnava dënoi ashpër sulmin dhe vrasjet e së mërkruës në Paris. Në një bisedë për Zërin e Amerikës, ai tha se ngjarjet e tilla nuk kanë të bëjnë me besimin, ndërsa vlerësoi lartë rolin e Francës në luftën për çlirimin e Kosovës. Myftiu Tërnava mbështet cdo përpjekje për të parandaluar përfshirjen e qytetarëve të Kosovës në luftërat në Lindjen e mesme, përfshirë edhe ligjin për parandalimin e pjesëmarrjes së qytetarëve të Kosovës në luftëra të huaja.
Kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës, myftiu Naim Tërnava e dënoi sot ashpër sulmin e së mërkurës në Paris që la pas vetes 12 të vrarë. Në një bisedë për Zërin e Amerikës ai tha se aktet e tilla që po bëhen në emër të islamit, nuk kanë të bëjnë asgjë me porositë që dalin nga mësimet e Kuranit.
“Them dhe e ngris zërin lartë duke dënuar atë akt barbar, qyqar, naiv dhe të pamoralshëm, i cili ndodhi në Paris nga njerëz kriminel të cilët asgjë nuk kanë të bëjnë me parimet fisnike islame, por janë kundër tërë asaj që urdhëron i madhi Zot në Kuran dhe vet shëmbëlltyra e ndritur e Muhamedit a.s. Pejgamberit tonë të fundit”.
Ai tha se njerëzit për motive të ulta, për interesa të grupeve e klaneve, po e keqpërdorin besimin duke bërë përpjekje të arsyetojnë krimet. Feja, tha ai, urdhëron në paqe, tolerancë e harmoni në mes të gjithë njerëzve, pa dallim vendi, gjuhe e ngjyre.
“Ndaj unë si myfti, shfrytëzoj këtë rast që të shprehë keqardhjen time dhe ngushëllimet e mia për tërë atë që ka ndodhë në Paris. Dhe këtë dhimbje i përcjell edhe kombit francez, por edhe familjarëve të cilët humbën më të dashurit të tyre, qeverisë franceze, që ditën të qëndrojnë krah për krah me Kosovën në kohën kur Kosova kishte nevojën më të madhe të ndihmës nga aleatët tanë evropian dhe ata amerikan, por edhe nga bota mbarë”.
Myftiu Tërnava thotë se institucionet islame kudo qofshin, duhet të jenë më të zëshëm dhe më të guximshëm për të thënë atë që duhet.
“Kurani nuk i jep të drejtë askujt të vrasë në emër të tij. Të bëj krim e të dhunojë në emër të tij. Mirëpo, duhet pasur shumë kujdes të gjithë ne në respektimin e vlerave, të qytetërimeve fetare, të kulturave fetare të popujve të ndryshëm. Duhet që këto kultura, këto qytetërime të mos kenë përplasje, por të kenë harmoni mes vete dhe të bashkëjetojnë njëra me tjetrën”.
Luftërat në Lindjen e Mesme kanë shtuar shqetësimet edhe për përfshirjen e qytetarëve të rajonit në zhvillimet e atjeshme. Askush nuk e di numrin e saktë, por shërbimet e zbulimit pohojnë se mund të ketë disa qindra shqiptarë nga Kosova, Maqedonia e Shqipëria që mund të jenë duke luftuar në radhët e militantëve në lindjen e Mesme. Deri tash besohet se mbi 20 qytetarë të Kosovës kanë humbur jetën në ato luftëra.
Myftiu Trënava shprehu bindjen se thirrjet e Bashkësisë Islame kanë ndikuar në zvogëlimin e përfshirjes së qytetarëve nga Kosova. Ai tha sot sërish së askush nuk duhet të niset në atë rrugë duke u arsyetuar në emër të besimit.
“Sepse ajo rrugë për në Irak dhe për në Siri sot, nuk ka asgjë të bëjë me fenë dhe me konditat, parimet, fondamentet e fesë sonë të shenjtë islame. Ndaj edhe nuk duhet marrë atë rrugë dhe se ajo rrugë nëse merret, duhet të dijë çdonjëri që shkon në atë rrugë se po punon kundër asaj që urdhëron Zoti, urdhëron Pejgamberi, ngase të marrësh pjesë në një vend ku bëhen krime edhe nëse vet nuk bën krim, je i dyshuar që vërtetë ke marrë pjesë o pasive o aktive në krimet që i kanë bërë ndoshta të tjerët, nëse dikush edhe i shpëton vet aktit të krimit duke qenë atje. Atje po vrasin, po dhunojnë, po kriminalizojnë, po maltretojnë njerëz të pafajshëm, që i Madhi Zot xh.sh. para 14 shekujve na ka thënë se ‘të vrasësh një njeri është sikur të vrasësh tërë njerëzimin dhe të bëhesh shkaktar të shpëtosh një njeri është sikur ta shpëtosh mbarë njerëzimin”.
Së shpejti parlamenti i Kosovës pritet të hedhë për miratim një ligj për parandalimin e pjesëmarrjes së qytetarëve të Kosovës në luftërat jashtë vendit. Myftiu Tërnava thotë se kjo do të jetë një ndihmesë e madhe në përpjekje për të parandaluar shkuarjen e qytetarëve të Kosovës në Siri dhe Irak.
“Besoj që kjo është një punë e mirë në raport me ruajtjen e shëndetit të të riut tonë, flas për shëndetin e gjithëmbarshëm dhe mirëqenien e gjithëmbarshme të të rinjve tanë, këtu në këtë nënqiell ku i Madhi Zot xh.sh. na ka krijuar dhe na ka bërë neve që të qëndrojmë, të rrimë, ta ruajmë dhe ta përparojmë këtë vend, sepse për neve, ky është vendit ku duhet të jetojmë dhe të vdesim”.
Myftu Tërnava tha se kombi shqiptar është i vetëdijshëm në atë masë sa të mos i lejojë askujt destabilizimin e tij në emër të fesë.
“E ndjej veten jashtëzakonisht mirë se ende në Kosovën tonë nuk ka ndodhur edhe ekscesi më i vogël ndërfetar. Pra, është një respekt ndërfetar i madh, është një harmoni dhe është një besim i ndërsjellë me të gjitha besimet që frymojnë dhe jetojnë në Kosovë. Ndaj, Kosova, Shqipëria, vendet tona ku jetojnë shqiptarët, kombi shqiptar, është model që duhet ndjekur për bashkëjetesë fetare edhe shtetet tjera në zhvillim”.
Ai thotë se institucionet dhe bashkësitë fetare duhet të bashkërendojnë veprimet për të penguar dhe parandaluar çdo përpjekje për të nxitur veprime të skajshme në këto hapësira dhe për ruajtur e kultivuar tolerancën si një nga vlerat më të mëdha të kombit shqiptar.(Bisedoi per Zerin e Amerikes Besim Abazi)