Nga Keze Kozeta Zylo/

“Eclipse of the Sun” pikture e famshme ne Huntington, NY nga artisti gjerman George Grosz

“Unë nuk do të lejoj askënd të kalojë nëpër mendjen time me këmbët e tyre të pista.” Gandi

Në Muzeun e Artit Heckscher, në Huntington, Nju Jork, ndodhet piktura më e famshme, “Eclipse of the Sun” realizuar nga artisti gjerman George Grosz, e pikturuar në vitin 1926.

Piktura akuzon regjimet e kohes nga artisti gjerman Grosz për realitetet politike dhe ekonomike të Gjermanisë gjatë Republikës së Vajmarit, veçanërisht interesat ekonomike që dominuan regjimin e ri. Në pikturë janë disa personazhe rreth një tavoline përpara sfondit të një qyteti të djegur. Figura qëndrore është Presidenti, Paul Von Hindenburg, i cili dallohet nga mustaqet e gjata dhe uniforma e tij ushtarake me medalje. Ai ulet me dhëmbë të zbuluar, me një kurorë ironike dafine në kokë. Një shpatë e gjakosur dhe një kryq funerali në tryezën përballë Hindenburgut janë një kujtesë e rolit të tij në Luftën e Parë Botërore dhe jetëve të humbura.

Në tavolinë janë edhe katër financierë pa kokë, me veshje zyrtare. Një industrialist me një kapelë të lartë, me armë të vogla dhe një tren miniaturë nën krah, i pëshpërit me maturi në vesh Presidentit.

Implikimi është se ministrat pa kokë të qeverisë nuk mund të mendojnë vetë dhe thjesht u binden urdhrave të kapitalistëve dhe ushtarakëve.

Një gomar, i veshur me blinda të zbukuruar me shqiponjën gjermane, qëndron përballë një korite të mbushur me letra, ndërsa balancon në një dërrasë të lidhur me një skelet.

Gomari interpretohet nga historiani i artit Ivo Kranzfelder si një simbol i popullit gjerman, i përfaqësuar si pranues i çdo gjëje që i vihet përpara. Gomari eshte i veshur me blinda të zbukuruar me shqiponjën gjermane.

Në të djathtë, njëri nga njerëzit pa kokë e mbështet këmbën në hekurat e burgut poshtë tij, përmes të cilit shihet fytyra e një të burgosuri. Në krye majtas është një diell i errësuar i ndriçuar nga shenja e dollarit amerikan. Kjo është një referencë për investimin e financave amerikane në ekonominë gjermane pas Luftës së Parë Botërore.

Muzeu i Artit rrethohet nga Parku “Heckscher” një park qetësues me jetë të gjallë, me muzikën e ujit, këngën e mjelmave. Është një dhuratë për njerëzit e Huntington nga financuesi dhe filantropi i ndjerë August Heckscher dhe gruaja e tij Nannie A. Heckscher.

Ky park është një vend i mrekullueshëm për t’u qetësuar dhe komunikuar me natyrën magjike. Bëme një shëtitje të bukur rreth liqenit, pamë mjelmën e bardhë që shtronte vezë dhe bashkëshorti që rrinte roje i saj gjersa të dilnin zogjtë.

Historia dhe piktori George Grosz

Piktura u soll nga Grosz në Shtetet e Bashkuara kur u transferua atje në vitin 1933. Ajo mendohej e humbur, por u gjet në shtëpinë e një piktori shtëpie, Thomas Constantine, i cili e kishte mbajtur të mbështjellë në garazhin e tij për disa vite. Kur u gjet, u ekspozua në Galerinë Harbour në Cold Spring Harbor. Një përpjekje për mbledhjen e fondeve nga drejtori i parë profesionist i Muzeut të Artit Heckscher çoi në blerjen e pikturës nga muzeu për 15,000 dollarë në vitin 1968.

Muzeu planifikoi ta shiste pikturën në vitin 2009, por protesta e publikut i bëri ata të hiqnin dorë nga ideja.

George Grosz (1893-1959) ishte një udhëheqës në lëvizjen e artit Dada në Berlinin e viteve 1920. Ai u largua nga Gjermania pak para se Hitleri të vinte në pushtet. Grosz u ftua të jepte mësim në Lidhjen e Studentëve të Artit të Nju Jorkut dhe u transferua me gruan e tij në Shtetet e Bashkuara në 1933.

“Në Eclipse of the Sun”, Grosz kap gjallërisht korrupsionin e shfrenuar politik dhe social që karakterizonte Gjermaninë në mes viteve 1920.

George Grosz ishte një frymëzues i gjallë që rrezikoi karrierën, familjen, sigurinë fizike dhe shëndetin mendor për të dhënë alarmin që në vitin 1923, duke parodizuar pikëpamjen e Hitlerit për nacionalizmin agresiv në veprën tallëse “Hitleri Shpëtimtar”.

Pas Luftës së Parë Botërore, shumë artistë u larguan nga një qasje ekspresioniste në favor të një përshkrimi më të ashpër dhe objektiv të botës, i cili u bë i njohur si lëvizja e Objektivitetit të Ri. Grosz, në veçanti, e përdori vizionin e tij në një kritikë të ashpër ndaj regjimit. Kjo e bëri jetën e tij më të vështirë dhe në fund ai zgjodhi emigracionin për të siguruar një liri më të madhe artistike”.

Cili ishte Presidenti i Gjermanisë nga viti 1925 deri në vdekjen e tij

Paul Ludwig Von Hindenburg ishte një marshall dhe burrë shteti gjerman i cili udhëhoqi Ushtrinë Perandorake Gjermane gjatë Luftës së Parë Botërore. Më vonë ai u bë President i Gjermanisë nga viti 1925 deri në vdekjen e tij. Gjatë presidencës së tij, ai luajti një rol kyç në marrjen e pushtetit nga nazistët në janar 1933, kur, nën presionin e këshilltarëve të tij, ai emëroi Adolf Hitlerin si Kancelar të Gjermanisë.

Pasi Hindenburg vdiq vitin e ardhshëm, Hitleri kombinoi presidencën me zyrën e tij si kancelar përpara se të vazhdonte të shpallej Udhëheqës dhe Kancelar i Rajhut i Popullit Gjerman dhe e transformoi Gjermaninë në një shtet fashist.

Historitë ngjajnë ndaj dhe tregohen

E ndodhur përballë kësaj pikture tronditëse nuk ke se si të mos të shkojnë në mendje historitë rrënqethëse të korrupsionit galopant në At-Mëmëdheun tonë të shumëvuajtur. Ëndërroja të kishja një pikturë të famshme në muzetë më të njohura të botës nga ndonjë artist shqiptar rebel, që peneli i tij di t’i sjellë publikut artdashës botëror dhimbjen dhe sakrificat e panumërta të atij populli ku shumica vuan dhe largohet për bukën e gojës. Piktura që eklipson Diellin ngjan si dy pika uji dhe me historitë e qeverisjeve tona, ku këshilltarët pa kokë drejtojnë turmat të cilat tmerrohen dhe i zë gjaku nga shpatat dhe thikat e gjakosura…

Pushteti despotik shoqërohet gjithmonë me korrupsion të moralit. Ndonëse me këtë shkrim nuk do të ndryshojë gjë, por të paktën jam në Paqe me vehten se sic thotë Mahatma Gandhi: “Unë nuk do të lejoj askënd të kalojë nëpër mendjen time me këmbët e tyre të pista.”

Cdo gjë u vodh, u pronësua nga të babëziturit, Diellit i zunë dritën me shuk dollarësh.

Përballë pikturës lutem: “Të lindet Artisti që të eklipsojë korrupsionin me Diellin e të vërtetës”!

23 Prill, 2023

Huntington, Nju Jork

Nga Ramazan Çeka/

Koncert madhështor në Teatrin “Migjeni”, me këngë të përzgjedhura nga krijimtaria e artistëve të mëdhenj shkodranë Hasan Preza dhe Paulin Pali.

Nata e 13 prillit 2023 mbodhi bashkë në një koncert memorial në Teatrin “Migjeni” në Shkodër këngëtarët më të spikatur të skenës dhe ekranit shqiptar, të rritur në djepin e kulturës shkodrane, në kujtim të dy kolosëve të këngës qytetare, Hasan Preza dhe Paulin Pali, një koncert i ideuar dhe organizuar nga “Mjeshtri i Madh” Bujar Qamili “Nderi i Kombit”, nën kujdesin dhe mbështetjen e Bashkisë Shkodër.
Si rrallë herë salla e këtij teatri ishte e tejmbushur me spektatorë artëdashës dhe admirues të repertorit të këtyre dy autorëve të këngëve të përzgjedhura, të cilat për dekada me rradhë e ruajtën shkëlqimin në memorien dhe shpirtin e këtij qyteti.
E quaj veten tejet e të privilegjuar, por edhe të ngarkuar nga pesha e përgjegjësisë, për besimin e ofruar në punimin e libretit dhe bashkëpunimin në përgatitjen e insertit përkujtimor mbi biografinë jetësore dhe artistike të këtyre dy artistëve të paharruar shkodranë.
Inserti, i cili u shfaq në fillim të koncertit me titull “Kujto për mos me harru” ishte si një homazh në nder të mjeshtrave të paharruar Hasan Preza dhe Paulin Pali, ku publiku u njoh me jetën dhe krijimtarinë artistike të këtyre dy kolosëve të këngës qytetare shkodrane, si dhe me kujtimet e lëna në memorien e këtij qyteti dhe familjarëve të tyre, të gërshetuar me materiale arkivore të fillimshekullit XX e në vazhdim, kohë në të cilën bënë epokë edhe këta dy autor të shquar të këngës.
Hasan Preza lindi në Shkodër në vitin 1904, në një familje të thjeshtë në Lagjen Dudas, por kohën më të madhe e kaloi ne Lagjen Ndocaj. Këto lagje karakteristike të qytetit të Shkodrës kishin shumë gjëra të përbashkëta, por mbi të gjitha njiheshin si qendrat e “Ahengut Shkodran”.
Hasan Preza ishte një mjeshtër në profesionin e tij si këpucar, por ai ishte edhe një artist i madh në shpirt. Ai u dashurua pas këngës shkodrane dhe gjithë jeten ia kushtoi asaj, për ta bërë të pavdekshme në repertorin e “Ahengut Shkodran”. Me krijimtarinë e pasur që na ka lënë, Hasan Preza është ndër krijuesit më të mëdhenj të asaj kohe. Si krijues i këngës qytetare shkodrane, ai mbetet një ndër autorët më me zë ndërmjet krijuesëve të shumtë të kësaj kënge.
Me pasurinë e madhe që na ka lënë, ai ka zënë vend përjetësisht në panteonin e këngës popullore shkodrane.
Dy fjalë edhe për artistin tjetër shkodran Paulin Pali, pjesë e koncertit “Kujto për mos me harru”.
Paulini ka lindur në Shkodër në vitin 1905, në një familje qytetare dhe është rritur në mjediset e këtij qyteti kaq të veçantë, ku pa droje mund të themi se të gjithë banorët ishin nga pak artista, jo vetëm të këngës, por edhe të profesioneve të tyre. Ashtu si ç’dinin të bënin mrekullira argjendarët, rrobaqepësit, këpucarët, gdhendësit, ashtu edhe shpirti shkodran bënte mrekullira me muzikën dhe këngën që e shoqëronte në jetën e përditshme.
Paulin Pali lindi në këtë “bahçe” mes luleve dhe bilbilave dhe më vonë në një moshë tashmë të pjekur, talenti dhe pasioni i tij shpërthyen, duke bërë që vlerat e tij të kalojnë caqet e qytetit të vendlindjes, duke iu hapur dyert pranë Radio Tiranës në vitin 1938, ku dhe fillon punë në sektorin e muzikës, fillimisht si instrumentist e më pas si autor, por dhe si ekspert i kultivimit të këngës popullore.
Shumë nga figurat madhështore të këngës popullore kanë vlerësimet e tyre për këtë mjeshtër të madh.
E madhja Marie Kraja e vlerësonte Paulinin si një njeri të dashur, të qeshur, por dhe shumë të rreptë në punë.
Ishte i drejtë, i përkushtuar për këngët dhe e them me bindje se njerëz të mëdhenj si ai lindin rrallë, shprehej bilbili i këngës popullore Luçie Miloti.
I paharruari Bik Ndoja do të shprehej kështu për Paulinin: Do ta kujtoj me shumë mall. Ai i bëri të pavdekshme një pjesë të madhe të këngëve popullore qytetare shkodrane.
Drita Papajani e vlerëson kështu artistin e madh Paulin Pali: Ishte ekspert i këngës shkodrane. Ai i ka kthyer në perla këngët popullore shkodrane, këngët që mbushin zemrat e popullit, të cilat vetë populli ka ditur t’i ruajë dhe t’i mbaj gjallë. Këto këngë nuk do të shuhen e nuk do të harrohen asnjëherë, por do të kujtohen brez pas brezi.
Hasan Preza dhe Paulin Pali qëndrojnë lart në piedestalin e këngës qytetare shkodrane dhe për këtë shërbim ndaj artit tonë gëzojnë respekt për të mos u harruar kurrë, si më të mëdhenjt e më të mëdhenjëve.
Pas insertit, i cili u ndoq me mjaft interes nga spektatorët, në skenën e Teatrit “Migjeni” u ngjitën këngëtarët: “Mjeshtërit e Mëdhenj” Bashkim Alibali, Myfarete Laze, Mukades Çanga, Gëzim Salaj, duke vazhduar me këngëtarët e mrekullueshëm Rezarta Smaja, Orjeta Kelaj, Blerta Cina, Alma Velaj, Leonora Çuliqi, Savjana Vjerdha, Vjollca Palushani, Adelina Correj, Ardian Tanushi, Laorjan Ejlli, Ademir Fresku, Elsida Sina, Egzona Salaj, Xhuli Pjetraj, Lul Bajrami, Ea Zoga, Grupi karakteristik “Karaifilat që ka Shkodra” dhe qershia mbi tortë “Mjeshti i Madh” Bujar Qamili, “Nderi i Kombit”.
Nga repertoti i këtyre dy artistëve të paharruar u interpretuan disa nga qindra këngët që ata kanë lënë trashëgimi të punës së palodhur e të pasionuar, që nga rinia e tyre, e deri në ditët e fundit të jetës.
Duartokitjet e spektatorëve artëdashës dhe shoqërimi i këngëve nga salla, treguan se këto këngë po këndohen në shtëpinë e vet, ku një dorë ia kanë dhënë disa ustallarë si maestrot: Roland Guli, Ilir Zoga, Artion Qamili dhe Andi Unaza, të cilët i sollën ato përmes orkestrimit profesional që ua kanë bërë këtyre perlave shkodrane.
Për jetën dhe karrieren e këtyre dy artistëve sollën kujtimet e tyre edhe familjarët; Flutura Shima, mbesa e Hasan Prezës dhe Ermira Pali, vaza e Paulin Palit, e cila kishte ardhur nga Gjermania me djalin dhe vajzën e vet.
Në suksesin e kësaj nate, padyshim një meritë të jashtëzakonshme ka edhe orkestra e mrekullueshme:
Në vjolinë – Anton Kaftalli dhe Ditmir Mati, në klarinetë – Indrit Kodraliu dhe Gjergj Marku, në bateri – Gëzim Mesi, në kitarr elektrike – Daniel Prendi, në kitarr akustike – Artion Qamili, në kitarr bas – Roland Guli, sint – Andi Unaza, në fizarmonikë, maestro Ilir Zoga, i cili ishte edhe drejtues artistik i kësaj orkestre të mrekullueshme.
Një meritë të veçantë në suksesin e këtij koncerti madhështor patën edhe dy moderatoret e mrekullueshme Dana Xhaj “Mjeshtre e Madhe” dhe Linda Kavaja, të cilat për çdo çast mbajtën të gjallë lidhjen shpitërore mes spektatorëve dhe krijuesëve të pavdekshëm që u interpretuan në skenë.
Falë këtij prezantimi, falë kësaj lidhje, si dhe falë daljes në skenë të “Mjeshtrit të Madh” Bujar Qamili, “Nderi i Kombit”, ideues i këtij spektakli, në këtë natë çdo spektator e ndjente veten këngëtar, sepse të gjitha këta perla nuk janë pronë e profesionistëve, por pasuri e të gjithë qytetarëve shkodranë.
Çdo lëvizje në skenë, çdo vendosje, që nga dekori, orkestra dhe vendinterpretimi i këngëtarëve ishin studiuar dhe realizuar me mjeshtri nga regjisorja tashmë me shumë eksperiencë Merita Smaja “Mjeshtre e Madhe”.

Prill 2023

Ideja dhe skenari: Gëzim Gjyrezi, Regjia: Regjisor i Merituar, Ylli Pepo. Filmi i kushtohet jetës dhe krijimtarisë së Andrea Alesit, skulptor dhe arkitekt, që jetoi dhe krijoi në Kroaci dhe në Itali në shekullin XV ( 1408-1505), por pa mohuar që është epirot shqiptar.

Në gurin e varrit të tij, në kishën Sveti Duho të Splitit, ai ka gdhendur: “Këtu prehet Andrea Alesi, epirot nga Durrësi”.

Profesorati kroat, në studimet dhe botimet e konsideron Andrea Alesin gurin e themelit të Rilindjes në Kroaci, e cila u përqafua 20 e më shumë vjet përpara Francës dhe Anglisë, Çekisë, Polonisë dhe gjetkë. Opusi i krijimeve të tij shtrihet në Zadar, Split, Shibenik, Trogir, ishullin Rab, në Ancona, dhe në Shën Tremiti të Italisë.

Prezantimi do të bëhet ditën e shtunë, më 22 prill/ 2023, në orën 6 pm, në Producer Club;

358 west 44 Street, Manhattan

Lutemi konfirmoni ardhjen në nr. cel 347 308 3118, e-mail gjyrezigezim4@gmail.com

Filip Guraziu/

Falë vizionit përparimtar dhe iniciativës për promovimin e vlerave kombtare në fushën e muzikës, të mjeshtrit muzikor, prof. Zhani Ciko, në mbramjen e 14 prillit 2023 në skenën e Teatrit Migjeni Shkodër u përkujtue aktiviteti pianistik dhe vepra muzikore e pianistit, prof. Tonin Guraziu; themeluesit të shkollës pianistike shqiptare.

Në këtë “Mbramje muzikore” të mbështetun prej Bashkisë Shkodër dhe Teatrit Migjeni, përformuen me sukses artistë të mirënjohun të skenës shqiptare e ma gjanë; pianistja e shqueme Rudina Ciko, sopranoja e talentueme Marjana Leka si dhe trupa virtuoze e baletit të TOB-it e drejtueme prej koreografes e njëkohësisht pjesë e trupës së baletit, Adela Muçollari.

Artëdashësit shkodran të muzikës klasike patën rastin me njohë jetën dhe veprimtarinë muzikore të prof. Tonin Guraziut nëpërmjet nji bisede interesante të larmishme e me kompetencë të prof. Ciko, por edhe nëpërmjet projeksionit të fotove e pamjeve filmike të pregatituna prej nipit të Toninit, Filip Guraziu.

Muzika e List ( Wilde jagd); Chopin(Etud-op10) dhe Debussy( Feux d’artifice) të luejtuna me mjeshtri në piano prej pianistes së talentueme Rudina Ciko si dhe zani i amël i sopranos së mirënjohun Marjana Leka që këndoi e shoqnueme në piano prej Rudina Ciko, pjesë të A.Dvorak ( Rusalka); A. Catallani (La wally) si dhe kangë popullore shqiptare të përpunueme, entuziazmuen sallën, por magjia e ‘Mbramjës muzikore’ mbrriti kulmin me paraqitjen në skenë, ‘premierë absolute’ të baletit me nji akt; ROZAFA.

Trupa e baletit të TOB-it e drejtueme prej Adela Muçollarit ku bajshin pjesë balerinët Eles Ruli, Sabina Maklekaj, Anxhelo Muçollari, Armando Meci dhe Enio Qirici, nën ritmin e muzikës së kompozueme prej prof. Tonin Guraziut dhe tingujve të pianos të luejtun me mjeshtri prej pianistes Rudina Ciko përformuen me virtuozitet disa momente thelbësore të legjendës së Rozafës.

Muzika tejet interesante dhe cilësore, tingujt e pianos dhe aftësia e trupës së baletit , krijuen , si me thanë, nji situatë sureale; spektatorët me emocionet e tyne përjetuan dhe vuejtën s’bashku me Rozafën fatkeqe që sakrifikoi vetëveten në shërbim të së ardhmës së popullit të vet. Ky asht arti, kjo është magjia e tij, ky është objektivi edukativ i tij e të gjitha këto u realizuen në ‘Mbramjen muzikore’ të 14 prillit 2023 në skenën e Teatrit Migjenin Shkodër.

Ajo që duhet theksue për domethanien që reflektoi aktiviteti, nuk asht vetem përkujtimi dhe nderimi i merituem i pianistit, prof. Tonin Guraziu i cili në fushën e tij muzikore pianistike konsiderohet me plot gojë ” baba i pianos shqiptare”, por edhe përpjekja vizionare e Mjeshtrit të Madh të muzikës, prof. Zhani Ciko në drejtim të konsolidimit të identitetit muzikor shqiptar.

“Guri i madh” i skalitun me mjeshtri prej veprës dhe aktiviteti muzikor të prof. Tonin Guraziut, që ishte “lanë në një qoshe”, u muer me përkujdesje e dashamirësi me 14 prill 2023 prej prof. Zhani Ciko, s’bashku me grupin artistik që ai drejtoi dhe u vendos në vendin e vet , në vendin e merituem, aty ku duhet me qëndrue , në themelet e murit të identitetit muzikor shqiptar.

Tue i mbledhë, ruejt e pozicionue ashtu si duhet ” gurët me vlerë” e të gjitha fushave formuese të identiteti shqiptar, në themelet e IDENTITETIT TONË kemi me qenë ma të fortë, ma të qëndrueshëm, ma të pathyeshëm!

Falënderime të përzemerta, prof. Zhani Cikos, trupës së tij artistike e Bashkisë Shkodër për mbështetjen e aktivitetit.