Kulture – Page 114 – Dielli

Me rastin e “8 Marsit” – Ditës së Grave

March 8, 2023 by s p

Prof.Xhelal Zejneli

DITA NDËRKOMBËTARE E GRAVE

Në Gjermani, në një pllakat për Ditën ndërkombëtare të grave, të datës 8 mars 1914 shkruan: “Këndej, me të drejtën e femrës për të votuar. Dita e grave, 8 marsi 1914. Grave, të cilat si punëtore, nëna dhe qytetare e plotësojnë detyrën e vet, të cilat tatimet e veta duhet t’ia paguajnë, si shtetit ashtu edhe komunës, për shkak të paragjykimeve dhe qëndrimeve reaksionare, u mohohen shumë të drejta qytetare. Lufta për këtë të drejtë të natyrshme të njeriut duhet të bëhet me vullnetin e fortë, të palëkundshëm të çdo femre, të çdo punëtoreje. Kjo luftë nuk duhet të ndërpritet apo të ndalet në asnjë çast. Prandaj ejani të gjitha, ju gratë dhe vajzat, të dielën më 8 mars 1913, në orën 3 pasdite, në tubimin e 9-të publik të grave“.
Dita ndërkombëtare e grave, në forma të ndryshme shënohet në shumë vende të botës. Me fjalë të tjera, është në datë me shtrirje ndërkombëtare.
Qarqe të caktuara konsiderojnë se kjo ditë ka rëndësi për Ditën e vetëdijes qytetare, për Ditën e grave dhe të vajzave, për Ditën e antiseksizmit dhe për Ditën e diskriminimit pozitiv. Kjo ditë festohet një herë në vit, më 8 mars.
Me Ditën ndërkombëtare të grave (Ditën e grave) ndërlidhen edhe festat: Dita universale e fëmijëve, Dita ndërkombëtare e meshkujve dhe Dita ndërkombëtare e punëtorëve.
* * *
Dita ndërkombëtare e grave (shkurtimisht Dita e grave) shënohet më 8 mars të çdo viti. Atë ditë festohen arritjet ekonomike, politike dhe shoqërore të pjesëtarëve të gjinisë femërore. Lindi si nismë e organizatave socialiste në periudhën para Luftës së Parë Botërore në luftën për barazi, për të drejtë vote si dhe për emancipimin e femrave. Për herë të parë Dita e grave është shënuar më 28 shkurt 1909 në ShBA, me deklaratën që e nxori Partia Socialiste e Amerikës. Me shënimin e Ditës së grave përkujtoheshin edhe ngjarje historike të rëndësishme, duke përfshirë edhe tragjedinë e shkaktuar nga zjarri në fabrikën Triangle Shirtwaist në Nju-Jork (New York) në vitin 1911, me ç’rast humbën jetën mbi 140 gra.
Pasqyra historike – Figura të njohura që ndërlidhen me Ditën ndërkombëtare të grave janë socialistja gjermane Klara Cetkin (Clara Zetkin, 1857-1933) dhe komunistja gjermane me prejardhje hebraike Roza Luksemburg (Rosa Luxemburg, 1871-1919).
Ideja për shënimin e Ditës ndërkombëtare të grave lindi për herë të parë në fillim të shekullit XX, në periudhën e industrializimit të shpejtë dhe të ekspansionit ekonomik kur për shkak të kushteve të rënda pune, shpesh organizoheshin protesta. Më 8 mars të vitit 1857, femrat e punësuara në industrinë e veshjeve dhe të tekstilit demonstruan publikisht në Nju-Jork (New York). Punëtoret e tekstilit protestonin për shkak të kushteve të rënda të punës dhe pagave të ulëta. Demonstratat i shpërndau policia. Dy muaj më vonë, po këto femra themeluan edhe sindikatën. Më 8 mars, protesta organizoheshin edhe në vitet vijuese. Më e njohur prej tyre është protesta e vitit 1908, kur 15.000 femra marshuan në Nju-Jork duke kërkuar orar pune më të shkurtër, paga më të mira dhe të drejtë vote.
Në vitin 1910 u mbajt në Kopenhagë konferenca e parë ndërkombëtare e grave. Kjo konferencë u organizua nga Internacionalja Socialiste. Me propozimin e socialistes së famshme gjermane Klara Cetkin* (Clara Zetkin) u përcaktua “Dita ndërkombëtare e grave“.
Një vit më vonë, d.m.th. më 1911, Ditën ndërkombëtare të grave e festuan mbi një milion njerëz në Austri, në Danimarkë, në Gjermani dhe në Zvicër. Këto ngjarje përkonin me zjarrin në fabrikën Triangle Shirtwaist në Nju-Jork, me ç’rast, për mungesë masash përkatëse të sigurisë, pati numër të madh viktimash. Në prag të Luftës së Parë Botërore, më 8 mars 1913, femrat e mbarë Evropës organizuan demonstrata paqeje.
Demonstratat me rastin e Ditës ndërkombëtare të grave në Rusi ishin hap i parë i revolucionit rus. Pas revolucionit të tetorit, revolucionarja dhe feministja bolshevike ruse, teoricienia e marksizmit Aleksandra Kolontaj i kërkoi Vladimir Iliç Lenininit (1870-1924) që 8 marsi të shpallet festë shtetërore. Gjatë periudhës sovjetike kjo datë përdorej për të shënuar „heroizmin e punëtoreve“.
Por, në shumë shtete komuniste kjo festë e humbi bazën e vet ideologjike dhe u shndërrua në rast për meshkujt për të shprehur dashurinë dhe respektin ndaj pjesëtarëve të gjinisë së kundërt. Në shtetet perëndimore Dita ndërkombëtare e grave ka shërbyer si amalgamë tipike e Ditës së nënës dhe e Ditës së Shën Valentinit.
“Dita e grave” në Çekosllovaki, gjatë regjimit komunist u shndërrua në parodi, kështu që pas revolucionit të plishtë – u hoq. Në Hungari ndërkaq, tradita për t’u dhuruar lule femrave, u ruajt edhe pas rënies së komunizmit.
“Dita e grave” sot – Në shumë shtete, femrave sot, krahas urimit zakonisht u dhurohet edhe lule. Simbol i Ditës së grave në Itali është mimoza.
Dita ndërkombëtare e grave në botën perëndimore kryesisht pushoi të shënohet në vitet ’30 të shekullit XX, pjesërisht edhe për faktin se e ndërlidhnin me komunizmin. Në këto vende, çdo të dytën javë të muajit maj, shënohet “Dita e nënës” për nder të nënës dhe të të qenit nënë.
Dita e grave ka mbetur festë shtetërore në Rusi, në Bjellorusi, në Ukrainë, në Kazakistan, në Kirgizi, në Moldavi, në Mongoli e në Taxhikistan dhe shënohet me lule e dhurata.
Por, në vitet ’60 të shekullit XX feministet përsëri filluan ta festojnë. Në vitin 1975 që u shpall si Vit ndërkombëtar i gruas, Ditën ndërkombëtare të grave Kombet e Bashkuara nisën ta festojnë zyrtarisht.
Ditën ndërkombëtare të grave sot e festojnë shumë organizata në mbarë botën. Disa prej tyre kërkojnë që kjo ditë të jetë festë shtetërore në të gjitha vendet.
* * *
Shënim: Roza Luksemburg lindi në vitin 1871 si Rozalia Luksemburg në Zamoshq afër Lublinit, në Poloni, në një familje hebraike. Ishte shtetase gjermane. Studioi në Universitetin e Cyrihut. Teoriciene e marksizmit dhe e socializmit demokrat, teoriciene e Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë, më vonë e Partisë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë.
Roza Luksemburg, Karl Libkneht* (Karl Liebknecht) dhe Franc Mering* (Franz Mehring) themeluan në Gjermani organizatën komuniste ilegale – Lidhja Spartakus (Lidhja Spartakiste). Nga ky grup marksist revolucionar-demokratik lindi Partia Komuniste Gjermane. Në janar të vitit 1919 Roza Luksemburg mori pjesë në revolucionin e pasuksesshëm në Berlin. Kryengritja shpërtheu përkundër mospajtimit të saj. Revolucioni u shua nga mbetjet e ushtrisë monarkiste dhe nga formacionet paraushtarake djathtiste, të njohur si frajkorë. Roza Luksemburgu, Karl Libknehti dhe qindra të tjerë u zunë, u torturuan dhe u pushkatuan. Teoria revolucionare e veçantë e marksizmit dhe e socializmit demokratik – luksemburgizmi, buron nga emri i saj.
Karl Libkneht (Karl Paul August Friedrich Liebknecht, 1871-1919) studioi drejtësisnë. Ishte eksponent i ideve marksiste, bashkëmendimtar dhe bashkëpunëtor i Roza Luksemburgut dhe i Franc Meringut. I përket Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë, është një ndër themeluesit e Partisë Komuniste Gjermane. U pushkatua pas kryengritjes së pasuksesshme në Berlin.
Franc Mering (Franz Erdmann Mehring; Slawno, Poloni, 1846 – Berlin, 28.01.1919) sociolog gjerman, historian dhe historian i letërsisë, marksist dhe politikan radikal. Një prej udhëheqësve të krahut të majtë dhe teoricien i socialdemokracisë gjermane. Një prej themeluesve të Lidhjes Spartakiste dhe të Partisë Komuniste të Gjermanisë.
* * *
Shënim: Klara Cetkin, mbiemri i vajzërisë Ajzner (Clara Zetkin, Eißner, Viderau, Konfederata Gjermane, 1857 – Arhangelskoje, afër Moskës, 1933) ishte politikane majtiste gjermane me ndikim dhe luftëtare e të drejtave të grave. U shkollua për arsimtare. Bashkëmendimtare e Roza Luksemburgut. E mori mbiemrin e partnerit të saj, revolucionarit rus Osip Cetkin (Ossip Zetkin, Odesë, 1850 – Paris, 1889) me të cilin kishte dy djem. Në vitet 1899-1928 ishte e martuar me piktorin gjerman Georg Fridrih Cundel (Georg Friedrich Zundel, 1875-1948).
Prej vitit 1874 u lidh me lëvizjen e grave dhe të punëtorëve në Gjermani. Në vitin 1878 u bë anëtare e Partisë Socialiste Punëtore (Sozialistische Arbeiterpartei, SAP). Kjo parti u themelua më 1875 me bashkimin e dy partive paraprake: Asociacionit të Përgjithshëm Gjerman të Punëtorëve (ADAV), të themeluar nga Ferdinand Lasal* dhe Partisë Socialdemokrate Punëtore (SDAP) të August Bebelit* dhe të Vilhelm Libknehtit*. Më 1890 partia e ndryshoi emrin dhe u quajt Partia Socialdemokrate e Gjermanisë (SPD).
Në debatin mbi revizionizmin në fillim të shekullit XX, Klara Cetkin, bashkë me Roza Luksemburgun mban vijën revolucionare ekstreme dhe sulmon tezat reformiste të Eduard Bernshtajnit*. Gjatë qëndrimit në Paris luajti një rol të rëndësishëm në themelimin e Internacionles Socialiste. Zhvilloi lëvizjen e femrave socialdemokrate në Gjermani.
Klara Cetkin ishte aktive në Partinë Socialdemokrate të Gjermanisë (SPD). Më vonë hyri në Partinë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë (USPD). I përkiste krahut të ekstremit të majtë të partisë – Lidhjes Spartakiste nga e cila më vonë lindi Partia Komuniste Gjermane (KPD). Gjatë Republikës së Vaimarit (Weimarer Republik), në vitet 1920-1933 ishte deputete popullore në Rajhstag (Reichstag).
Më 8 mars 1911 organizoi kremtimin e parë të Ditës ndërkombëtare të grave. Në vitin 1915, krahas veprimtarive të tjera kundër luftës, organizoi në Berlin konferencën ndërkombëtare të grave kundër luftës. Gjatë luftës, për shkak të qëndrimeve kundër luftës, u burgos disa herë. Në vitin 1916 Klara Cetkin është një prej bashkëthemeluesve të Lidhjes Spartakiste dhe të Partisë Socialdemokrate të Pavarur të Gjermanisë (USPD) e cila, në vitin 1917 u nda nga partia nënë – SPD. Në janar 1919, pas revolucionit gjerman të nëntorit të vitit paraprak (1918), u themelua Partia Komuniste Gjermane (KPD). Klara Cetkin u bë anëtare e saj. Në vitet 1920-1933 ishte deputete e popullit në parlamentin gjerman. Më 1920 e intervistoi Vladimir Iliç Leninin (1870-1924) për “çështjen e femrës”. Në vitet 1921-1933 ishte anëtare e Komitetit ekzekutiv të Kominternit. Vdiq në Arhangelskoje afër Moskës. U varros në muret e Kremlit në Moskë.
Shënim: Ferdinand Lasal (Ferdinad Lassalle, 1825-1864) është jurist, filozof pruso-gjerman, veprimtar socialist dhe socialdemokrat. Lindi në Vrocuav, të Polonisë. Vdiq në Carouge të Zvicrës. U varros në Old Jewish Cemetery, në Vrocuav të Polonisë. August Bebel (1840-1913) është shkrimtar dhe politikan gjerman, socialist, socialdemokrat. Lindi në Deutz, Këln të Gjermanisë. Vdiq në Passugg të Zvicrës. Vilhelm Libkneht (Wilhelm Martin Philipp Christian Ludwig Liebknecht, 1826-1900) socialist dhe marksist gjerman, udhëheqës politik, bashkëthemelues i Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë. Eduard Bernshtajn (Eduard Bernstein, 1850-1932) – politikan, ekonomist dhe sociolog gjerman. Socialdemokrat dhe propagandues i ideve socialdemokrate, anëtar i Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë (SDAP), teoricien marksist dhe revizionues i ideve marksiste.
Prof.Xhelal Zejneli

Parashqevi Simaku, këngëtarja që u shfaq si një shkëndi që na ndezi në ëndje

March 7, 2023 by s p

Albert Vataj/

Ishte koha kur s’kishim shumë mundësi të mbështesnim shpirtin në një një prehje më të magjishme se kënga. Ishte kohë privimesh e lirish krahëkëputura. Ngado ndihej ftohti i hekurave, kudërbonte myk, jetonim me frikën dhe frika kish frikë nga ne. Por diku atje në një skutë ku hynte pak diell, fare pak, aq sa për të vënë flakën shpirtrave krijuese, bëhej art. Poezive u blatohej vetë hyjnia e muzikës dhe kënga lindte në shpirtje të mbushur përplot pasion dhe ëndrra. Pak gjë guxonte të ndihej gjallë si kënga asokohe. Jetuam me këngën si me një vullnet qiellor, që na lejohej të përjetonim dritshëm në errësirën që zvargej në agoni.Dilemë e kryqtarëve inkuizitorë ziente! Kishte lindur art tjetër përpara muzikës, apo shpirti ynë kërkonte vetëm aty, dehje dhe prehje?!Ishte koha kur begatimi i shpirti nën zgjedhë, krijimin kish besim dhe atij i blatonte zemrën e tharë në etje, epjen që u shpërblue me shërim. Kjo ishte koha kur lindi humori, arti skenik, filmi, piktura, poezia, kur pasioni po zgjonte shpirti, koha kur s’mund të guxojë për bukë e miradina, por s’të bënte syri tërt të luftoje për të bukurën. Ishte koha kur kishte lindur ëndrra nën rrënoja, vinte në skenën e “gozhduar” nga sy qielli e shpirtje drite, kënga, me gjithë lartësinë e atij kontaktie etern, vinin dhjetra zëra magjik, u shfaq edhe ajo, Parashqevi Simaku.Parashqevi Simaku ishte jo vetëm e bukur, dhe e donim kaq shumë të bukurën e natyrshme, por edhe e suksesshme. Ishte jo vetëm rrezatuese në skenë, por edhe shprehëse në krijimin e magjisë së komunikimit artistik dhe emocioneve. Gjithçka e saja në skenë ishte si një shpërthim drite, por as ajo dhe askush nuk mund të shihte kaq thellë dhe të përjetonte kaq fuqishëm.Ajo i përkiste atij brezi këngëtarësh, të cilët erdhën për të mbetur shembulli më domethënës i sfidës dhe suksesit, për të treguar se atë që bën talenti dhe pasioni nuk mund ta ndalojë çdo diktat e nënshtrim. Ndoshta Zoti ishte më bujar se sa mundësia dhe fati ishte më dorëlëshuar se talenti, ajo ishte e bukur dhe gjithçka tjetër prej saj ishte magjepsëse. Parashqevi Simaku ka qënë padyshim një nga ikonat e muzikës së lehtë, por edhe asaj popullore shqiptare. Ajo ishte një nga më të preferuarat e skenës së këngës në kohën e diktaturës, por edhe më pas. E bukur, sharmante dhe me një zë melodioz, ajo fitoi shumë shpejt zemrat e artdashësve për të mbetur në panteonin e këtij adhurimi atëditë e sot. Kishim shpirt të fuqishëm të ndjenim, më shumë se sa ambicie të egos për të gjykatuar. Por ajo ishte ajo, Parashqevi Simaku, unike! Edhe unë i përkisja atyre admiruesve që pëlqyen zërin, performancën, bukurinë dhe sensualitetin e Parashqevi Simakut, asaj që mbeti në kujtesë një vezullim i traditës sonë të muzikës së lehtë.Parashqevi Simaku ka lindur në shtatorin e 1966 dhe ka dalë për herë të parë në skenën e Festivalit të Këngës në vitin 1983, kur ishte 17 vjeçe. Vinte nga Kavaja, nga një familje e thjeshtë, për të fituar besimin dhe admirimin e publikut që në daljet e para.Këndoi në shumë festivale edhe Koncerte të Pranverës. Më 1985 (Festivali i 24-të i Këngës në RTSH) zuri vendin e parë me këngën “Në moshën e rinisë”, gjithashtu më 1988 fiton çmimin e parë të Festivali i 27-të i Këngës në RTSH me këngën “E duam lumturinë”, kompozuar nga Pirro Çako. Repertori i saj përfshin një numër të madh interpretimesh. Pas vitit 1991 ajo largohet edhe jeton në SHBA, duke u marrë edhe atje me muzikën, dhe duke nxjerrë një album të ri. Hera e fundit që u shfaq në Shqipëri ka qenë viti 1996 në Festivali i 35-të i Këngës në RTSH si e ftuar.Jo për shkak të emigrimit të saj në SHBA, por për shkak të një sëmundje, ajo nuk është më e pranishme në performimet e kujtesës dhe kremtimet festive, ku nuk mungojnë këngëtarë që bënë emër në muzikën shqiptare të erës së diktaturës, pjesë e rëndësishme e së cilës ishte edhe ajo. Gjithsesi ajo është memuar i skenës së këngës shqiptare dhe emocioneve që ndezën sallat e koncerteve dhe festivaleve. Edhe pse kanë kaluar kaq vite që Parashqevi Simaku nuk është më në skenë, në dalje in memoriam apo në grishje kujtimesh dhe nostalgjie, ne që përjetuam fuqishëm artin dhe virtuozitetin e saj, ne s’mund ta lëmë ta marrë harrimi. Sepse ne nuk e shesim shpirtin.

Historik i shkurtër i shkollës shqipe

March 7, 2023 by s p

Dr. Lulzim Nika/

7 Marsi-Dita e Mësuesit apo ndryshe siç quhet edhe Ditëlindja e Shkollës së Parë Shqipe e Mësonjëtorja e Parë Shqipe e Korçës, e vitit 1887.Kujtojmë historinë e shkollës shqipe që ka luajtur rol qenësor në zhvillimin e qytetërimit shqiptar, në krijimin e ndërgjegjes kombëtare dhe në emancipimin e përgjithshëm shoqëror për liri dhe rezistencë kundër pushtuesve. Në fund të shekullit XIX kundër shkollës shqipe ishte pushtuesi osman, Rusia, Serbia dhe Greqia. Në të katër vilajetet shqiptare kishte shumë shkolla në gjuhën osmane, serbe dhe greke, por jo edhe shqiptare. Në fund të shek.XIX, në të katër vilajetet (të Shkodrës, Kosovës, Manastirit e të Janinës), kishte 1187 shkolla osmane, dhe asnjë nuk ishte në gjuhën shqipe. Në Kosovë në vitin 1878 kishte 87 shkolla serbe. Në vitin 1900, numri tyre shkoi në 200 shkolla serbe. Në fund të shkullit XIX në Shqipëri kishte më shumë se 1000 shkolla greke. Diplomatët austro-hungarezë ishin për përkrahje dhe zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe, në vendbanimet ku popullsia shqiptare ishte shumicë. Dritarja e diturisë për shkollën shqipe ishte në mendjen e shumë patriotëve shqiptarë, që më vonë e bënë realitet. E para shkollë ku mësohej gjuha shqipe u hap në vitin 1887 në Korçë, ndërsa shkolla e parë shqipe për vajza, u hap në vitin 1891.Shkolla e parë në gjuhën shqipe në Kosovë, ishte hapur nga Dom Mikel Tarabuluzi në vitin 1905 në Stubëll të Vitisë. Kjo shënon një ditë historike të arsimit shqip në Kosovë. Në vitin 1941, Ministri i Arsimit në Qeverinë Shqiptare të kohës, mbështetur nga italianët, Ernest Koliqi, mori vendimin e madh për dërgimin e mbi 200 mësuesve në Kosovë, për të hapur shkollat shqipe dhe për t’i dhënë fund analfabetizmit të përgjithshëm, në të cilin ndodheshin shqiptarët e Kosovës, për shkak të sundimeve të gjata brutale osmane dhe serbe. Shumë tekste në gjuhën shqipe u nisën në drejtim të Kosovës. Brenda një viti u hapën 173 shkolla fillore dhe 3 shkolla të mesme. Për herë të parë në histori, fëmijët shqiptarë të Kosovës, morën librin e abetares. Sot kujtojmë me respekt sakrificën dhe kontributin e jashtëzakonshëm të mësimdhënësve në vitet më të errëta të robërisë.

1937 / KUR SHTYPI AMERIKAN I BËNTE JEHONË LIBRIT TË NEXHMIE ZAIMIT “DAUGHTER OF THE EAGLE, THE AUTOBIOGRAPHY OF AN ALBANIAN GIRL — BIJA E SHQIPONJËS, AUTOBIOGRAFIA E NJË VAJZE SHQIPTARE”

March 6, 2023 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 Mars 2023

Shtypi amerikan i kohës, i ka kushtuar një vëmendje të veçantë librit të Nexhmie Zaimit “Daughter of the Eagle, the autobiography of an Albanian girl — Bija e shqiponjës, autobiografia e një vajze shqiptare” në një sërë shkrimesh të botuara gjatë vitit 1937, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Vajza shqiptare zbulon përvojat në libër

Wellesley College News, 18 shkurt 1937, f.7 :

“Nuk mund të të takoj këtë mëngjes, sepse do të shkoj në kinema”, tha Nexhmie (Morning Star — Ylli i mëngjesit) Zaimi kur një botues njujorkez i telefonoi dhe i tha se kishte diçka të pazakontë për të folur me të. Ajo tha duke qeshur se e pa foton dy herë para se të kthehej në shtëpi për të gjetur botuesin duke e pritur me durim. Ai i tha asaj se kishte lexuar disa nga komentet e saj në intervistat e gazetave, i kishte pëlqyer dhe donte që ajo të shkruante përvojat e saj. Ajo menjëherë pranoi dhe nënshkroi kontratën para se ajo ta dinte se çfarë ishte një kontratë.

Libri në vijim, “Daughter of the Eagle — Bija e shqiponjës”, nuk është vetëm një autobiografi e një vajze të re shqiptare që guxoi të sfidonte traditën, të hiqte dorë nga ferexheja dhe të udhëtonte e vetme në Amerikë, por është edhe tabloja e jetës së sotme në Shqipëri (toka e shqiponjave). Kjo sipërmarrje e parë në anglisht nga një shqiptare e re paraqet në mënyrë dramatike konfliktin ndërmjet zakoneve të lashta dhe problemeve moderne.

Zonjusha Zaimi na tha se nuk kishte fare kolegje (fakultete) në Shqipëri. Pak meshkuj shkojnë në kolegj dhe numri i femrave mund të numërohej me dy duar. Ajo këmbënguli në planet e saj, u nda nga prindërit e saj dhe erdhi në këtë vend për të shkuar në kolegj. Pas një viti në shkollë për të mësuar pak më shumë anglisht dhe disa lëndë përgatitore për kolegj, ajo hyri në Wellesley. Tërë këtë aventurë ajo e ka shkruar në librin e saj, të cilin e nisi në verë dhe e përfundoi këtu në Wellesley dhe gjatë pushimeve të Krishtlindjeve. Historia po publikohet nga Ives Washburn dhe do të dalë në prill.

Zonjusha Zaimi publikon një histori të pazakontë të jetës

Wellesley College News, 27 maj 1937, ballinë :

Sot, 27 maji është një datë e rëndësishme për klasën (vitin) e parë, sepse publikohet autobiografia e Nexhmie Zaimit, “Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”. Libri është një zbulim i këndshëm i fëmijërisë dhe vajzërisë shqiptare. Udhëtimi i gjatë nga qyteti i vogël Krip në Adriatik deri në Amerikë dhe Wellesley duhet të ketë qenë mjaft emocionues për vajzën ambicioze, por asgjë për t’u krahasuar me rreziqet e pelegrinazhit të gjatë shpirtëror që nga fëmijëria e kaluar në një vend kaq të largët nga rrymat e jetës, aq të çuditshëm në zakonet, bestytnitë dhe traditat e tij, në krahasim me mjedisin dhe jetën e rregulluar të një studenti të vitit të parë të kolegjit amerikan.

Për nder të botimit të “Bija e shqiponjës — A Daughter of the Eagle” Hathaway House fton anëtarët e kolegjit dhe miqtë e tyre të takohen me Zonjushën Zaimi të dielën pasdite, më 6 qershor.

Zaimi, Nexhmie, “Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”; autobiografia e një vajze shqiptare. 271 faqe, 2,50 dollarë, Washburn

Wilson Library Bulletin, qershor 1937, f.725 :

Idilike, e zymtë dhe vërtetë humoristike, nga ana tjetër – por gjithmonë mendjemprehtë dhe informuese – kjo është historia e jetës së “vajzës së parë shqiptare që erdhi e vetme në Amerikë”. Ajo paraqet me stil të çuditshëm dhe simpatik konfliktin dramatik mes zakoneve të lashta dhe piktoreske të vendit dhe tendencat moderne të sotme. Fotografia e saj e jetës në një fshat shqiptar në Adriatik nxit imagjinatën dhe kënaq shqisat. Është një libër për t’u shijuar për origjinalitetin, shijen dhe informacionin e tij.

“Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”

Chicago Daily Tribune, e shtunë, 5 qershor 1937, f.9 :

“Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”, nga Nexhmie Zaimi [Washburn, 2.50 dollarë], është autobiografia interesante e një studenteje në kolegjin Wellesley, e para shqiptare që u largua e vetme nga vendi i saj.

Një portret i gjallë i një populli antik

“Bija e shqiponjës — A Daughter of the Eagle” nga Nexhmie Zaimi, Nju Jork : Ives Washburn, 1937, 2.50 dollarë

Kritikë nga Louis Adamic

The Saturday Review of Literature, e shtunë, 19 qershor 1937, f.12 :

Shqipëria është një popull i një race, vendqëndrimet dhe mënyrat e jetesës së të cilës i kanë rrënjët në tokën e errët të lashtësisë. E largët, kryesisht e paprekur nga përparimi i drejtuar drejt saj nga Evropa bashkëkohore, ajo ka mbetur ndër kombet më të prapambetura, rrëfimi personal i Nexhmie Zaimit spikat në sfondin e kombit të saj si një fije e shndritshme që kalon nëpër modelin e venitur të një thurjeje të vjetër — sepse ajo është një simbol i nxitjes së modernizmit mes këtij populli të izoluar. Libri i saj është një tablo e një vendi sedentar dhe rehat në terrin e tij, si dhe një portret i dheut nga i cili ka nisur të dalë një Shqipëri e re.

E bija e një zyrtari të zgjedhur nga qeveria për të menaxhuar industrinë e kripës në Krip, një qytet i vogël në bregdetin e Adriatikut, zonjusha Zaimi ishte një anëtare e aristokracisë myslimane, e ekspozuar ndaj kulturës dhe traditave të saj dhe në thelb e vetëdijshme për temperamentin shqiptar, kuptimin e patriotizmit të tij dhe konceptin e tij pasionant për lirinë. Viktimë e agresionit italian në vitin 1920, ai iu përgjigj me një rezistencë të zjarrtë tentativës ndaj tij, vullnetarët e tij të pajisur në pjesën më të madhe me pushkë gjahu. Heroizmi i kombit të vogël nuk kufizohej vetëm tek meshkujt e tij. Autorja ishte vetëm gjashtë vjeç kur nëna e saj, e bllokuar pas dyerve të hekurta, me një revole të shtrënguar në dorë, mbrojti pjellën e saj kundër shthurjes së ushtarëve të dehur.

Kur lufta mbaroi dhe pushtuesit u zmbrapsën, burrat u kthyen, “duke sjellë vetëm kockat dhe shpirtrat e tyre” në fshatin e rrënuar. Të pathyeshmit janë instinktet e vjetra që ripohojnë veten. Shqipëria nuk duhet të qajë dhe të vajtojë. “Njeriu që vdes për shtëpinë e tij nuk duhet të vajtohet”.

Zonjusha Zaimi jep një imazh të bukur të shpirtit kolektiv të popullit shqiptar dhe zakoneve dhe traditave që kanë kaluar nëpër shekuj dhe kanë hyrë në krijimin e tij. Është lehtësisht e dallueshme pse reformat e Mbretit Zog (në vend “Singer Embroidery Machine dhe Chevrolet” duken si mospërputhje) duhet të jenë kaq të dyshimta nga populli i tij dhe ligjet e tij të reja të pranohen me kaq ngurrim.

Autobiografia e zonjushës Zaimi — ajo është vetëm njëzet e dy vjeç – është një rrëfim tërheqës. Ka një vitalitet të bollshëm në shkrimin e saj, lirizëm i zbutur nga vëzhgimi i mprehtë i detajeve dhe mirëkuptimi i njerëzve të saj. Fjalët e urta të vogla e përshkojnë atë si një motiv të vogël. Bukuritë e ëmbla të së bijës dhe nënës, vdekja e kësaj të fundit, janë një elokuencë që nuk harrohet lehtë. Ekziston një mungesë e një sfondi më të thellë historik dhe ekonomik, por pavarësisht kësaj, “Bija e shqiponjës” është një portret që vë në pah një popull të lashtë.

“Bija e shqiponjës — Daughter Of The Eagle”; Autobiografia e një vajze shqiptare, nga Nexhmie Zaimi (Ives Washburn, 2.50 dollarë.)

The Washington Post, e mërkurë, 14 korrik 1937, f.9 :

Është sikur koha ka harruar të kalojë në mbretërinë e largët, gati të panjohur të Shqipërisë, aq të rralla janë gjurmët që ajo ka lënë. Gratë janë ende, si shekuj më parë, shërbëtoret e heshtura të burrave.

Nexhmie Zaimi, së cilës disa vite në Amerikë i kanë treguar asaj çfarë do të konsideronim kurioze në Shqipëri, përshkruan kostumet e tyre piktoreske, mënyrën e tyre të servirjes së ushqimit me një tas të përbashkët dhe zakonin e veshjes së vajzave të reja me ferexhe. Në fakt, ajo e sheh vendin e saj me pothuajse shkëputjen e një të huaji; duke parë në retrospektivë, si për herë të parë, varfërinë, fshatarët e pickuar nga pleshtat dhe bukurinë e çuditshme të kriprave të ndriçuara nga dielli, të bardha buzë detit blu Adriatik.

Por pikërisht kjo ndjenjë e veçimit, e individualitetit, mund të shpjegojë aftësinë e Nexhmies për të parë vendin e saj me pastërtinë e shkëputjes. Ajo ka, si trashëgimi nga brezat e prejardhjes së pastër, një krenari, një inteligjencë të lartë, si dhe një ndjenjë të shëndoshë argëtimi. Në moshën 21-vjeçare, ajo është po aq e paprishur (paprekur) dhe natyrale sa edhe toka e saj e paeksploruar.

MARY SCOTT PARKER

Nexhmie Zaimi, vajza e re amerikane, autobiografia e së cilës, “Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”

The Washington Post, e premte, 22 tetor 1937, f.9 :

Nexhmie Zaimi, vajza e re amerikane, autobiografia e së cilës, “Bija e shqiponjës — Daughter of the Eagle”, rekomandohet nga Shoqata Amerikane e Bibliotekave (American Library Association), është rikthyer në Kolegjin Wellesley, ku ka një bursë… Vitin e kaluar, shpenzimet e saj në atë kolegj i ka bërë duke larë pjata… Nuk është çudi që ajo i shkroi botuesve të saj me gëzim, “Nuk ka më larje pjatash”… Kjo është pothuajse e mjaftueshme për ta bërë të vlefshme shkrimin e një libri këto ditë.

“Bija e shqiponjës — Daughter Of The Eagle” — Nexhmie Zaimi — Ives Washburn, Inc. 1937, 2,50 dollarë.

Our Town, 3 dhjetor 1937, f.7 :

“Ky libër i shkruar nga një vajzë shqiptare jep një pamje të gjallë të jetës së njerëzve dhe shumë informacione për Shqipërinë. Është shkruar në një stil të lehtë dhe të thjeshtë dhe do të tërheqë publikun e gjerë.”

Parathënie në librin e Nexhmie Zaimit

Shqipëria

Toka e popullit shqiponjë

E. Alexander Powell, autor dhe udhëtar i njohur botëror

“Vendi më pak i vizituar, më pak i njohur, më joevropian në Evropë, Shqipëria është po aq piktoreske sa një sfond në një teatër. Bëhet fjalë për të vetmin vend në Evropë që nuk mund të arrihet me hekurudhë. Nëse do ta vizitoni, duhet të shkoni nga deti ose ajri, megjithëse ka një lloj rruge automobilistike që të çon nga Dalmacia në derën e pasme të saj. Dera e saj hyrëse është Durrësi, një qytet, historia e të cilit shkon prapa në të kaluarën për njëzet e shtatë shekuj, në të cilin një avullore e vogël vjen duke lundruar përtej Adriatikut nga porti italian i Barit. Kalova me hidroplan nga Brindizi për në Vlorë, më tej në bregdet.

Shqipëria është një vend i bukur për të fluturuar mbi të. Pyjet e fryrë mbulojnë shpatet e poshtme të maleve, majat e të cilave gërvishtin qiellin. Selvi italiane, të errëta dhe të holla, ngrihen pas mureve të bardhë, rozë dhe të verdhë. Mbi ullishtet e përhapura ngrihen kullat e kishave të krishtera dhe minaret e xhamive myslimane. Nëpër rrugët dredha-dredha, me kalldrëm të qyteteve kodrinore kërcejnë figura piktoreske me xhaketa të zbukuruara dhe fustanella të bardha si niseshtja.

Shqiptarët, pohojnë etnologët, janë raca më e lashtë në Evropën Juglindore. As legjenda dhe as historia nuk japin asnjë shënim për mbërritjen e tyre në Gadishullin Ballkanik, por besohet se ata janë pasardhës të emigrantëve të parë arianë, të cilët, duke lënë vendlindjen e racës së bardhë pranë bregut të Kaspikut, hynë në Evropë përmes Kaukazit. Ata kanë mbetur në një masë të madhe të paprekur nga ndikimet e huaja, duke ruajtur gjuhën e tyre origjinale dhe duke ruajtur zakonet dhe institucionet e transmetuara që nga lashtësia. Unë nuk njoh njerëz në Evropë që kanë më shumë nevojë për arsim ose që do të përfitonin më shumë prej tij.

Femrat shqiptare janë, si rregull, të holla dhe shpesh shumë të bukura, sidomos kur janë të veshura me kostumet e tyre piktoreske gala. Ky fustan gala është një aferë e shtrenjtë, dhe është kostumi më i bukur dhe më me vlerë në Evropë.

Në Shqipëri, ndjen se romanca fshihet menjëherë pas qosheve. Është vendi ku pothuajse çdo gjë mund të ndodhë. Është e fundit nga mbretëritë e vogla. Mbreti Zog, sovrani në fuqi, është i ri, trim, i pashëm, i angazhuar dhe i aftë, dyshoj se është një dashnor i madh, që nuk mund të gjejë nuse. Ai është një nga sovranët më të rinj në Evropë dhe i vetmi beqar.

Nëse jeni gati të sakrifikoni komoditetin dhe luksin tuaj për hir të së pazakontës, ngjyrave dhe piktoreskës, shkoni në Shqipëri. Por shkoni përpara se të jetë zbuluar!”

Bija e shqiponjës

nga Nexhmie Zaimi

Idilike, e zymtë dhe vërtet humoristike, nga ana tjetër — por gjithmonë mendjemprehtë dhe informuese — kjo është historia e fëmijërisë dhe rritjes së autores në “Tokën e Shqiponjave”, në vendlindjen e saj në Shqipëri.

Libri i parë i shkruar ndonjëherë në anglisht nga një shqiptar “i ri”, ai paraqet me stil të çuditshëm dhe simpatik konfliktin dramatik midis zakoneve të lashta dhe piktoreske të vendit dhe tendencave moderne të ditëve të sotme.

Ajo fillon me kujtimet e saj më të hershme, kur ishte një fëmijë tre ose katër vjeç, në një tokë të mbuluar me lule, e vendosur mes shkëmbinjve të zymtë, të ndaluar, me detin Adriatik që rrotullohet dhe thyhet rrëzë shpateve të maleve të mbuluara me hardhi, fiq dhe ullinj. Ajo vazhdon historinë e saj përmes një fëmijërie emocionuese, të gëzueshme dhe të lumtur në mbrëmjet e ëmbla të verës, kur flautat e dhive, “një melodi trishtimi”, jehonin nga kodrat — por e çuditshme dhe e tmerrshme kur vinin “erërat e mëdha”, pesë ose gjashtë herë në vit, duke u inatosur nga Adriatiku për të “hedhur burrat në rrugë si lecka, për të copëtuar ullinjtë dhe për të shqyer çatitë e shtëpive bashkë qindrat foletë mjellmave mbi to.”

Vitet e vajzërisë së saj paraqesin një tablo të dorës së parë me interes të madh dhe vlerë historike të një toke që sapo kishte fituar lirinë dhe pavarësinë e saj kombëtare pas shekujsh shtypjeje. Sfidimi i autores ndaj traditave shekullore për gratë, refuzimi i saj për t’u “mbyllur” në një ferexhe, vendosmëria e saj e palëkundur për të marrë një arsim të lartë – poshtërimi më i madh për familjen e saj – të gjitha krijojnë një histori emocionuese që lexuesi nuk do ta harrojë shpejt.

Nexhmie Zaimi, e vetmja vajzë shqiptare që ka ardhur ndonjëherë e vetme në këtë vend, tashmë është studente në Kolegjin Wellesley. Ajo është njëzet e dy vjeç. Emri Nexhmie do të thotë “Yll i mëngjesit” dhe shqiptohet “Nej-mee-ah”.

* Çdo gazetë online apo print, çdo portal që merr këtë shkrim duhet të citojë autorin në fillim (Nga Aurenc Bebja, Francë) dhe burimin e informacionit në fund (Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania), si dhe të vendosë linkun e burimit : https://www.darsiani.com/la-gazette/1937-kur-shtypi-amerikan-i-bente-jehone-librit-te-nexhmie-zaimit-daughter-of-the-eagle-the-autobiography-of-an-albanian-girl-bija-e-shqiponjes-autobiografia-e-nje-vajze-shqiptare/. Në rast të kundërt mos e publiko.

Dielli me shqiptarët në Gjermani

March 5, 2023 by s p

Ersa Mani, mësuese e gjuhës shqipe në Düsseldorf, në një rrëfim ekskluziv për Diellin e Vatrës në New York, dhënë Editorit Sokol Paja, shpjegon me detaje punën edukative e patriotike për mësimin e gjuhës, kulturës, historisë e traditës shqipe në Düsseldorf dhe aktivitetet sociale e kulturore në dobi të komunitetit shqiptar në Düsseldorf të Gjermanisë.

Organizimi i mësimit shqip në Düsseldorf të Gjermanisë

Në landin/republikën e NRW-së ofrohet prej vitesh mësimi i gjuhës amtare për fëmijët, që kanë origjinë një vend tjetër. Kjo mundësi është për fëmijët të ruajnë e zotërojnë një gjuhë tjetër, përveç gjuhës gjermane. Mësimi i gjuhës shqipe ofrohet një herë në javë, mbasdite dhe secili grup ka tre orë mësimore. Zakonisht fillon në orën 14:00 dhe përfundon në orën 18:45. Ky orar ndryshon edhe në varësi të organizimit të shkollave dhe mësuesve. Unë jap mësim në qytetet e qarkut Mettmann, Solingen dhe Düsseldorf. Në qytetin e Düsseldorf kemi tre shkolla e janë edhe tre kolege: Mimoza Sulollari, Antoneta Micalliu dhe Marigona Sefedini. Për të marrë pjesë në mësim, prindërit plotësojnë një formular dhe ne e marrim listën e nxënësve nga Drejtoria e Arsimit. Në fund të çdo semestri shkollor, nxënësit tanë marrin dëftesën me vlerësim nga mësimi i gjuhës amtare.

Angazhimi si mësuese në Dyseldorf, Hilden, Langenfeld, Solingen, Erkrath dhe Velbert

Qytetet, ku unë punoj, janë Dyseldorf, Hilden, Langenfeld, Solingen, Erkrath dhe Velbert. Mësimi i gjuhës së origjinës ose amtare organizohet prej shumë vitesh në këto qytete. Prej muajit janar e kemi rihapur shkollën shqipe në qytetin e Velbert, ku për disa vite fëmijët nuk kanë patur mundësi të mësojnë gjuhën e bukur shqipe. Kurrikula mësimore është e hartuar për mësimin plotësues të gjitha gjuhëve, që ofrohen dhe përmban temat mësimore, të cilat ne i zhvillojmë me nxënësit tanë. Bashkëpunimi ka patur, ka dhe do të ketë një rëndësi të veçantë sidomos në organizimet jashtë mësimit. Ndihma dhe përfshirja e prindërve është një shtysë e madhe për ne. Për festat kombëtare organizojmë me nxënësit programe artistiko-kulturore, ku kemi publik prindërit dhe bashkatdhetarë të tjerë. Përveç prindërve, ne shpesh bashkëpunojmë edhe me shoqatat shqiptare në qytetet tona.Gjithmonë kemi gjetur përkrahjen e tyre dhe bashkëpunimi ka funksionuar mirë. Gjej rastin t’ju bëj thirrje prindërve, të sjellin fëmijët në mësimin e gjuhës e gjuhës shqipe, i cili ofrohet pa pagesë në shumë qytete të landit të NRW-ë. Të mos mjaftohen vetëm me faktin, që fëmija i tyre flet shqip.

Mësimi i gjuhës shqipe si formë e ruajtjes së identitetit kombëtar të shqiptarëve në Gjermani

Ruajtja e identitetit është një sfidë e madhe për ne, që jetojmë larg atdheut. Kjo sfidë vështirësohet, kur kemi të bëjmë me fëmijë, që përfaqësojnë gjeneratën e dytë ose të tretë të lindur këtej. Pjesëmarrja në mësimin shqip duhet të shihet si detyrë morale e prindërve dhe të mos i mjaftojë vetëm fakti, që fëmija shqipton disa fjalë shqip. Përveç shkrim, lexim, gramatikë, nxënësit marrin edhe njohuri për kulturën shqiptare. Ata shoqërohen me bashkëmoshatarët e tyre dhe ndajnë përvojat. Zotërimi i gjuhës shqipe do t’i ndihmojë këtyre fëmijëve në të ardhmen. Kur këta fëmijë të takojnë familjarët apo të njohurit në Kosovë, Shqipëri apo Maqedoninë e Veriut nuk duhet të ndihen të huaj. Gjuha është çelësi i komunikimit, të cilin prindërit duhet t’ia mundësojnë fëmijëve duke i sjellë rregullisht në mësimin shqip.

Shoqëria gjermane vlerëson shumë ruajtjen e mësimin e gjuhës amtare

Shoqëria gjermane vlerëson shumë ruajtjen e mësimin e gjuhës amtare duke përkrahur dhe krijuar kushte për zhvillimin e tij. Strukturat dhe institucionet gjermane i japin rëndësi mësimit të gjuhës së origjinës, pasi sipas shumë studimeve një fëmijë, që e zotëron gjuhën amtare në të folur, në të shkruar e në të lexuar e ka më të lehtë të mësojë gjuhë të tjera. Pra, shumë studime të kryera e shohin zotërimin e gjuhës amtare si një bazë të shëndetshme. Landi i NRW-së është një ndër të paktët, që i kushton vëmendje ruajtjes së gjuhës amtare. Shoqërisë gjermane i jemi shumë mirënjohës, që ofron mundësinë e edukimit të gjuhës amtare pa pagesë.

Shqiptarët janë të suksesshëm në Gjermani

Mjafton të dalësh në qytet dhe do të dëgjosh të flitet shqip. Kudo dëgjojmë e kemi bashkëkombas shqiptarë, të cilët pavarësisht vështirësive kanë arritur shumë suksese në drejtimet, në të cilat punojnë. Shpesh prindër dhe shoqata e kanë ndërmarrë nismën duke mbledhur nënshkrime e regjistrime, për hapjen e shkollave të reja. Duke patur pranë nesh prindër të përkushtuar, misioni i mësimdhënies vlerësohet dhe kështu arrihet më lehtë organizimi i veprimtarive tona. E shoh me shumë rëndësi që të ruhet gjuha, pasi këta fëmijë janë e ardhmja jonë. Organizimi i mësimit shqip ka filluar që nga vitet 1975-1976 dhe me kalimin e viteve janë shtuar nxënësit. Në ditët e sotme jemi rreth 25 mësues në landin NRW-së, që jemi të angazhuar në mësimdhënien e gjuhës shqipe.

Kush është Ersa Mani?

Të përshkruaj veten nuk është e lehtë, por po ju shkruaj disa fjalë. Kam lindur në qytetin e Elbasanit, ku kam kryer shkollën fillore dhe të mesme. Studimet i kam vazhduar në degën gjuhë angleze drejtimi , në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja në Universitetin e Tiranës. Aty kam patur fatin të marr leksione nga pedagogë të përgatitur të gjuhës shqipe dhe angleze. Në dhjetor të vitit 2017 jam zhvendosur në Gjermani dhe kam ndjekur kurse të ndryshme. Prej vitit 2019 punoj në mësimdhënien e gjuhës shqipe dhe jam në fillim të një rrugëtimi të gjatë. Në vitin 2019 kam filluar në Düsseldorf dhe Mönchengladbach, në vitin 2020 kam punuar edhe në Moers. Për shkak të distancës, që prej vitit 2022 u detyrova të largohem nga Moers dhe Mönchengladbach. Aktualisht punoj në qytetet Düsseldorf, Hilden, Solingen, Erkrath, Langenfeld dhe Velbert. Mësimdhënia nuk është thjesht një punë për mua, por një mision i bukur dhe me vlerë. Ndihem me fat, që mund të kontribuoj në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare në brezat e rinj, që po rriten larg atdheut.