---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë –  23 Nëntor 2024

“Głos Polski – Zëri i Polonisë” ka botuar, të enjten e 15 tetorit 1925, në faqen n°4, intervistën ekskluzive asokohe me Aleksandër Moisiun në Łódź të Polonisë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Łódź-i pret një artist të madh

Moisiu për artin teatror

Rusët janë të apasionuar pas teatrit, amerikanët janë plot naivitet fëminor, ndërsa në çdo kinez ka një aktor të madh.

Intervistë speciale e “Głos Polski” me z. Aleksandër Moisi

Dje, Aleksandër Moisiu ka mbërritur në Lodz dhe do të performojë mbrëmjen e sotme në sallën e Filarmonisë.

Artisti-recitues i shkëlqyer është një nga njerëzit kryesorë të teatrit, një nga avangardët e artit bashkëkohor; një mjeshtër fjalësh që ka përvetësuar një aftësi unike si një person i rrallë.

Shfaqjet e tij si Hamleti dhe Edipi Mbret, gjesti i tij dramatik dhe patosi i thellë e bënë atë një nga ata aktorë të rrallë sot që krijojnë vizione poetike, recitimi i të cilave është një krijim i gjallë, një art i madh, që përmban shtatë vulat e fillimit, art në vetvete.

Një zë jashtëzakonisht i këndshëm, thjeshtësia e këndshme, e ngrohtë dhe ironia delikate që përshkojnë bisedën — e bëjnë atë një shok të jashtëzakonshëm për një bisedë të jashtëzakonshme.

Në këtë bisedë, në një dhomë të qetë të Grand Hotel-it, artisti i madh foli për eksperiencat e tij në vitet e fundit, për qëndrimin e tij në Rusi dhe Amerikë – dhe tha :

— Një fenomen fenomenal, i padëgjuar askund, është përqendrimi i çuditshëm, entuziast i publikut të teatrit rus.

Aty po bëhet shumë për artin dhe letërsinë.

— Si e shpjegojnë këtë ?…

— Mendoj se ajo që dikur ishte një besim dhe fe e thellë, tani është shndërruar në një dashuri të thellë për artin e formave teatrale dhe shpirtin e teatrit.

Këto simptoma të përqendrimit dhe të dëgjimit i kam parë gjatë gjithë kohës në Rusi : në Moskë, Kharkov, Kiev apo Petrograd.

— Po në lidhje me nivelin e teatrove ruse ?

— Shumë i madh. Nuk ka asgjë të çuditshme për këtë, për mendimin tim. Publiku që e krijon është i lidhur me teatrin dhe ndikon në formën e tij në një mënyrë apo tjetër.

Në Evropë kemi një audiencë të përbërë nga snobë, njerëz që duan të shohin një shfaqje të re në teatër, me ekspozimin e tij, lakuriqësinë, gjithë pompozitetin dhe shkëlqimin e tij.

Në Rusi, njerëzit adhurojnë me fanatizëm Chaliapin, një kult të cilin nuk e kam hasur askund tjetër.

— Fenomeni i dytë fenomenal teatror, fenomeni më interesant që kam hasur, është teatri kinez.

Kam përshtypjen se kjo është kultura dhe arti që sapo ka filluar të hapë të çarat e ngushta të syve të pjerrët.

Në këtë teatër ka një lojë të mrekullueshme fantazie, ka poezi për fëmijë; Mendoj se në çdo kinez ka diçka të një aktori të madh.

— Dhe eksperimentuesit e teatrit rus : Majerhold dhe Tairov ?…

— Tairovi është një zbatues perfekt i konceptit teatror vetëm në një aspekt. Formën e ka përvetësuar si asnjëherë më parë — por i mungon ajo që unë do ta quaja shpirti i veprës.

Nga ana tjetër, Majerhold prodhon kryevepra unike.

Në vend të spektakleve erotike, ai jep spektakle politike, duke i paraqitur me një shkëlqim të jashtëzakonshëm, një ekspozitë mbresëlënëse dhe origjinale.

Inskenimi i tij i “La destruction d’Europe” të Ehrenburgut më mahniti absolutisht.

Ne gjithashtu nuk duhet të harrojmë Stanisławskin dhe Nemirowicz-Danchenkon. Këta dy njerëz kohët e fundit kanë bërë përpjekje interesante në vënie në skenë të veçanta të operave: “Carmen” dhe “Lysistrata” — sipas tyre, këto janë gjëra krejtësisht të reja, një mijë mundësi poetike.

E kundërta e këtyre dukurive është padyshim teatri amerikan : ka verizëm, ekspresionizëm, që mund të ketë njëfarë ndikimi në Evropë.

Amerikanët janë ende naivë në këtë fushë : importojnë nga Europa pjesë teatrale, kryesisht të varfra, të cilat ngjallin admirimin dhe entuziazmin e tyre naiv.

Veprat e Shekspirit trajtohen si operetë, dhe puna e Bernard Shaw është “shumë, shumë qesharake!”

—  Qëndrimi juaj ndaj filmit ?…

— Nuk i kushtoj shumë rëndësi. Artisti përballë objektivit, nën dritën e projektorit, nuk mund të fokusohet dhe të japë vetveten, thelbin e tij.

— Në kinema, më intereson kryesisht lëvizja, jo njerëzit.

Më pëlqen shumë Charlie Chaplin, i cili e ka përvetësuar në mënyrë të përsosur lëvizjen dhe e përdor atë në mënyrë të shkëlqyer.

— Në çfarë drejtimi do të shkojë zhvillimi i artit, veçanërisht ai i teatrit ?

— Teatri është pasqyra e jetës.

A është e mundur që sot të vihet një vijë zhvillimi për këtë apo atë komb ?

Gjithçka është në një gjendje të rrjedhshme, të pakapshme, të mjegullt.

Asnjë komb nuk mund ta masë të ardhmen e tij, peripecitë e fatit janë të ndrysshme.

Është e njëjta gjë në art : gjithçka që shoh rreth meje janë përpjekje, eksperimente, përpjekje jo gjithmonë të suksesshme.

— Hapat e mëtejshëm në rrugëtimin tim ?…

— Berlini, Holanda, Vjena…

Një bashkëbisedim me një artist të madh krijon ambientin e gjërave të tjera, çështjeve që sapo dalin dhe krijohen.

Në këto fjalë, vibron vetëdija e një krijimtarie të madhe, të ruajtur nga artisti njerëzor.

M. K.

Dashnim HEBIBI/

Morcote, Zvicër – “Shikon, pra, që gjaku im i përket origjinës sime dhe origjina është ajo që thotë fjalën e fundit. Të shikosh shqiptarët në jetë duken si njerëz shumë të qetë, por gjithë ajo qetësi shnderrohet në fuqi luani e s’ka zot që i mban nëse dikush i prek në sedër ose në të drejtën e tyre…“ (Aleksandër Moisiu)

Faleminderit, kryetarit të Morcotes, stafit të tij, banorëve të kësaj komune dhe gjithë Zvicrës. Aty te Kodra e Artë në Morcote, aty te rruga më prestigjioze e komunës së Morcotes do të jetë edhe përmendorja e vendi i Aleksandër Moisiut. Rruga Riviera e Pavarësisë. Arritje e madhe! Ku mos me e nis me emocione këtë reportazh. Po pra, sikur e dinte Moisiu, se gjaku i tij nuk do ta harroj ate. Edhe pse kaluan shumë vite, hiq më pak se 89-të, që iku në amshim, edhe pse hiri i tij pushon në një vend larg Kavajës, ai sikur e diti, se në Zvicër, do ta kemi një numër të madh të bashkëkombasve të tij dhe do ti dërgojnë lule të freskëta në datëlindjen e tij dhe në përvjetor të ndarjes nga jeta. Deshtën apo nuk deshtën ta pranojnë, është aktori i merituar, Prof.Adem Kicaj, që njihet me modestinë e tij të madhe, shumë prej nesh e në mesin e tyre edhe mua, edhe ate hiq më pak se para 24 vjetëve, më ka mundësuar që të shkoj te varri i Moisiut dhe ta nderoj. Jo vetëm unë, por edhe shumë të tjerë. Z.Kicaj, që e mbante në zemër me vite e vite, se si të gjejmë mundësi, që ta jetësojmë me përmendore dhe me një shesh Moisiun sepse e ka idol, apo që jeton artistikisht me shpirtin e Moisiut. Tani ju plotësua kjo dëshirë e madhe e jetës dhe ai ndër të tjera më tha para miqve tanë, Remzi Durmishi, Musa Sylejmani, Rafet Ademi, Përparim Sabriu, se jam më i lumturi në këtë botë. Për çdo vjet me aq mundësi sa ka pasur, së bashku me studentët e shkollës së tij të aktrimit IFTP ka shkuar dhe ka vendosur lule dhe ka kujtuar me mall, vëllaun e tij të një gjuhe e gjaku, Moisiun. Jo rastësisht, edhe Adem Kicaj, për artëdashësit që jetojnë në diasporë, njihet edhe si Moisiu i ditëve tona. Ky projekt filloi në mars të këtij viti edhe ate në Morcote. Moisiu i ditëve tona, sepse ai gjithçka ka dhënë dhe jep për artin. Kësaj here nuk po ndalem në arritjet e Adem Kicaj, aktorit të merituar, sepse dihen. Por, po ndalemi te dita e madhe e 24 tetorit, kur na u lejua projekti për të pasur bustin dhe vendin-sheshin Moisiu në Morcote të Zvicrës, pak metra nga komuna dhe nga ku ai pushon. Për këtë nismë kemi nënshkrimet e nënshkruara në vendin ku pushon Moisiu dhe për këtë kemi shkruar muaj më parë. Pak kujt i ka shkuar mendja, se një ditë, do ta kemi një përmendore të aktorit në Morcote edhe ate me një vend special përballë liqenit i cili pushon në afërsi të këtij fshati të njohur jo vetëm në Zvicër por në gjithë botën për bukurinë e saj të magjishme. Kjo është Zvicra, ky është populli zviceran, që vlerëson projektet e mira për të mirë të shoqërisë. Dikush e din, se ku pushon dhe shumë të tjerë nuk e dijnë, por gjeneratat e reja do të mburren edhe më shumë, se hiri i tij është në Morcoten e Zvicrës, të këtij shteti mik të kombit tonë me mbi 400.000 bashkëkombas të të gjitha trevave shqiptare. Në këtë shtet, që rinia shqiptare po korrë suksese në tempuj të dijes por edhe në art e fusha të ndryshme biznesi. Kur na thërret zëri i Aleksandër Moisiut na shpon shpirtin dhe nisemi drejt Morcotes, së bashku me aktorin, regjisorin, drejtorin e shkollës së aktrimit IFTP me qendër në Zvicër, Prof. Adem Kicaj, pastaj, aktorin e menaxherin e IFTP, z. Musa Sylejmani për ta jetësuar bustin e Moisiut në Zvicrën mike. Me ne shpirtërisht janë edhe z. Rafet Ademi, Perparim Sabriu dhe shumë të tjerë, që kësaj here nuk mundën të jenë me ne për arsye të njohura, ose më mirë me thënë, shpirti i 400.000 shqiptarëve që jetojnë në Zvicër. Gjithashu na përcjell edhe përkrahja e tre ambasadorëve që janë në Zvicër, nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut dhe shumë personaliteteve. Atje na priti miku ynë, aktori e veprimtari i njohur, Remzi Durmishi me familjen e tij, ku jeton me familje. 

Takim shumë i rëndësishëm me të parin e Morcotes. Si herën e kaluar edhe kësaj here, ishte z.Remzi Durmishi ai që na mundësoi takimin me të parin e Morcotes. Padyshim, se familja Durmishi është model i integrimit në Zvicër. Edhe pse ishte ditë pune, nuk ka të ndalur që të realizohet ky  projekt. Duhet realizuar, se nuk bënë dhe e meriton. Aty në orën 12-të, u ndalëm te sofra e familjes Durmishi në rrethinën e Luganos me prejardhje nga Llapi, familje me traditë, ku nuk mundëm të largohemi pa ujë, bukë e zemër, ashtu siç e donë tradita! E pastaj drejt shtrëngimit të duarve me të parin e komunës së Morcotes! Takimi ishte caktuar në orën 14.30 për të bashkëbiseduar në lidhje me projektin e nisur. Ashtu edhe siç është gjithçka në përpikshmëri në Zvicër edhe ne u afruam te komuna e Morcotes në orën 14.25 min. U hap dera dhe stafi i komunës na drejtuan te salla ku do të bashkëbisedojmë me kryetarin z. Giacomo Caratti dhe sekretarin, z. Luca Cavadini. 

Me një buzëqeshje të sinqertë miqësie, edhe z.Caratti dhe Cavadini na uruan mirëseardhje dhe e filluam bashkëbisedimin. Takimi zgjati rreth 40 minuta dhe ishte shumë miqësor dhe më pastaj u drejtuam tek vendi i caktuar, se ku do të kemi përmendoren e Moisiut.

Z.Remzi Durmishi kësaj here luajti edhe rolin përkthyesit edhe pse kryetari dhe sekretari e njihnin edhe gjuhën gjermane. Por, për respekt, herë pas here flisnim edhe në italisht e gjermanisht e mbi të gjitha foli gjuha e shpirtit. Është për të përshëndetur dhe për të mos e harruar për jetë, se kryetari z.Caratti ishte i hapur dhe shumë konkret, që nëse nuk ju pëlqen vendi i caktuar, mundemi të shikojmë edhe ndoj vend tjetër. Kjo është madhështore. Vendi i caktuar është 5 minuta nga komuna, përskaj rrugës kryesore me pamje nga liqeni. Parajsë e kësaj bote. Binte një shi i qetë, por kryetari na siguroi edhe ambrellat që të mos lagemi deri te vendi. Me të shkuar tek vendi i caktuar ne mbetëm pa koment, ku pamë edhe lotët e gëzimit. Aktori i merituar, Prof.Adem Kicaj, hyri menjëherë në shpirtin e Moisiut dhe filloi edhe të përmend fjalë të Moisiut, sa që ne mbetëm duke e shikuar se çka po ndodh. Me fjalë zemre e shpirti falënderoi kryetarin, stafin e tij dhe gjithë qytetarët e kësaj komune dhe gjithë Zvicrën. U bisedua se në çfarë përmase duhet të jetë përmendorja. Sa binte shi, përmenda edhe një fjali që më erdhi për momentin, se ky shi që po bje, janë lotët e gëzimit të Moisiut. Dhe kryetari z.Caratti me një buzëqeshje të lehtë tha: „Po besoj se nuk do të zgjasin shumë“. Menjëherë ia ktheva, jo, nuk do të zgjasin shumë, sepse edhe shpirti i Moisiut nuk dëshiron që ne të jemi të lagur“. Ashtu ndodhi për fat, nuk shkuan 15 minuta dhe shiu pushoi. Aktori i merituar z.Kicaj, nuk e fshehu gëzimin e tij të madh, duke thënë, se edhe nëse vdes nuk më dhimbset jeta. Më besoni, prej ditës së parë që kam ardhur në Zvicër, sytë e zemrën e kam pasur nga Moisiu. Edhe kur kisha mall për atdheun e disha, se Zvicra mike i ka mundësuar aktorit më të madh që të pushoj përjetësisht, por i ka mundësuar edhe shumë personaliteteve të tjera që të thojnë fjalën e bukur shqipe si Fan Noli, Çajupi, etj, etj. Menjëherë edhe filluan se si ta realizojmë këtë projekt. Musa Sylejmani mundohej të bëj foto kujtimi dhe video për këtë ngjarje të madhe. Të gjithë ishim me emocione të papërshkrueshme. Edhe në komunë edhe në vendin e vendosjes së përmendores, u bisedua për hapat tutje, por e rëndësishmja, Moisiu do të jetoj përjetësisht edhe me përmendore në atdheun e dytë të mbi 400.000 bashkëkombasve. 

Sa për kujtesë;

E çuditshme me ty, Moisi! – iu drejtua Aleksandrit kritiku italian i artit, Xhuzepe Adami, në një bisedë pas një shfaqjeje të bujshme në Milano. 

Ti ke studiuar në Gjermani dhe shkolla jote është gjermane, po gjaku yt është italian dhe sigurisht kjo duket nga shqiptimi i përsosur i italishtes. Po, me falni, në lojën tënde ka disa momente të improvizuara gjallërie, që vijnë papritur, që s’janë as italiane, as gjermane. Këto duken si shpërthime të panjohura dhe unë kam dashur të të pyes shpeshherë se me çfarë qëllimi i bëni, për impulse, apo janë thjesht nervore?

– I dashur Adami, – iu pergjigj Moisiu, ti vërtetë më njeh mirë, por bën një gabim të vogël për sa i përket origjinës sime. Unë jam rritur në Shqipëri dhe jo në Itali. Sigurisht që këtu kam shkuar në shkollë dhe kam jetuar, por babai im është shqiptar dhe nëna ime ështe shqiptare gjithashtu nga arbëreshët. Shikon, pra, që gjaku im i përket origjinës sime dhe origjina është ajo që thotë fjalën e fundit.

Të shikosh shqiptarët në jetë duken si njerëz shumë të qetë, por gjithë ajo qetësi shnderrohet në fuqi luani e s’ka zot që i mban nëse dikush i prek në sedër ose në të drejtën e tyre…

Por – vazhdoi më tej Moisiu -ne s’kemi ende teatrot tona, prandaj mua me shikon këndej…. 

Prandaj, është thënë dhe po bëhet! Bashkëkombas të dashur, po jetësohet, aktori me famë botërore, Aleksandër Moisiu edhe ate pas 89 vjetëve, që shkoi në përjetësi! Mërgata ishte dhe do të mbetet ambasadori më i mirë i atdheut! 

Kjo është e veçantë. Sinqeriteti dhe puna e madhe e mërgatës sonë, ka bërë që Zvicra mike t`na pranoj siç jemi dhe t`na mundësoj që edhe në shkollat e saja të mësohet gjuha shqipe. Falënderime! Urime, juve gjenerata e re, që po rriteni dhe edukoheni larg vendit të të parëve! Prof. Adem Kicaj, Remi Remzi Durmishi, Musa Sylejmani, PhD. Dashnim Hebibi dhe të tjerë, që sot nuk ishin fizikisht me ne, do të festojmë dhe të fillojmë menjëherë me punë për ta jetësuar. Komuna e Morcotes na dha të drejtën, që ne të vendosim se si do të dukej përmendorja dhe vendi i caktuar. Nga nismëtarët e projektit, do të vendoset në ditët në vazhdim, se si do të dukej përmendorja dhe kush do të jenë ata që do ta financojnë apo financoj. Për çdo gjë do të jemi të hapur. Të gjithë e dijmë, se Aleksandër Moisiu ka lindur në Trieste, më 2 prill 1879 dhe vdiq në vitin 1935 në Vjenë, në moshën 56-vjeçare. E kishte lënë me gojë që të varrosej në Markote të Zvicrës, afër qytetit Lugano. Aty është varrosur më vonë edhe bashkëshortja e tij, Johana Tervin. Babai i tij, Kostandin Moisiu është i biri i Themistokliut nga Kavaja. Themistokli Moisiu, përveç babait të Aleksandrit, kishte edhe një djalë tjetër, Grigorin, nga i cili rrjedh dega e pjesës tjetër të Moisive të Kavajës. Në moshën 19-vjeçare Moisiu shkon në Vjenë, ku me ndihmën e Jozef Kaincit iu përkushtua aktrimit. Më 1898 e nisi karrierën e tij si kompars (aktor që luan rol të vogël) në Burgtheatër. Pastaj vijuan angazhime në teatër në Pragë dhe Berlin. Në Berlin, Aleksandër Moisiu u pranua në seminarin e Maks Rainhardit, me të cilin shkoi në turne në Petersburg (1911). Atje u dallua për rolin e Edipit. Pas këtij suksesi, ai u angazhua në shumë vende të Evropës, Amerikës Veriore dhe deri në Argjentinë. Fusha e veprimit të Moisiut përfshinte të gjithë spektrin e literaturës evropiane të teatrit, duke filluar që nga tragjeditë antike greke e deri te ato të kohëve moderne. Shumë të njohura u bënë interpretimet e tij të Hamletit, të Edipit, të Jedermanit dhe Fedjas në veprën e Leon Tolstoit “Kufoma e gjallë” etj. 

Kodra e Artë e Morcotes do të shkëlqej edhe më shumë, Rruga e Pavarësisë e Morcotes do të jetoj brez pas brezi edhe te çdo shqiptarë.

Puna ka nisur dhe shumë shpejt do të realizohet. Të gjithë ata, që u angazhuan dhe i ndihmuan nismëtarëve është për çdo lavdëratë dhe presim edhe në të ardhmen, që gjatë ecurisë së projektit të jemi bashkë dhe pak ka rëndësi se kush e ka nisur ashtu thonë edhe grupi inicues, me rëndësi është që të gëzohemi dhe ta ndihmojmë projektin me ato mundësi që kemi dhe ta falënderojmë pafundësisht Morcoten dhe gjithë Zvicrën. Për planet, se si do të shkoj, do të jeni të informuar vazhdimisht.

Ledio Xhoxhi/

Më 21 nëntor 1999, në Tiranë, u nda nga jeta Marie Kraja (Paluca), soprano lirike koloraturë, Artiste e Popullit. Lindi në Zarë (Dalmaci), në vitin 1911. Ndoqi shkollën e mesme muzikore në Vjenë dhe kreu studimet e larta për kanto në Konservatorin e Gracit (1929–1934). Punoi si mësuese në gjimnazin “Donika Kastrioti” në Shkodër dhe në Institutin Femnor “Nana Mbretneshë”. Zhvilloi veprimtari koncertore në qytetet kryesore të vendit. Interpretoi pjesë të njohura të repertorit klasik dhe shumë këngë popullore. Pas çlirimit dha mësim në Liceun Artistik “Jordan Misja” dhe punoi në Teatrin e Operës dhe Baletit, ku interpretoi një radhë rolesh operistike kryesore të repertorit tradicional të huaj dhe shqiptar. Interpretuese në dy operat e para shqiptare “Mrika” (Prenk Jakova) dhe “Lulja e kujtimit” (Kristo Kono). Prej vitit 1963 punoi si pedagoge dhe udhëheqëse e klasës së kantos në Konservatorin Shtetëror të Tiranës. Marie Kraja është një ndër themelueset e traditës së interpretimit vokal profesionist. Interpretoi një repertor shumë të pasur muzikor, ku përfshihen tërë gjinitë e muzikës vokale profesioniste, që nga muzika e dhomës e deri tek ajo oratoriale e skenike. U shqua për veti individuale interpretuese, sidomos për trajtimin e këngës popullore; u karakterizua nga një teknikë dhe nivel artistik i lartë, përmes të cilave krijoi variante të reja koncertore të këngëve dhe formoi traditën e një interpretimi shumë besnik të këngës popullore, veçanërisht të këngës shkodrane. Marie Kraja ka përfaqësuar denjësisht artin shqiptar në një varg skenash të rëndësishme në botën e jashtme. Është dekoruar me urdhrin “Mjeshtre e Madhe e Punës”; ka marrë Çmimin e Republikës të Shkallës së Parë. Duke filluar nga viti 1999, zhvillohet çdo vit në Tiranë Festivali ndërkombëtar i këngëtarëve operistikë “Marie Kraja”.

Raimonda Belli Gjençaj/

“Piazza” e sotme, që në rininë tonë njihej me emrin “Postiqe”, për shkak të mikro –velenxave që “derdheshin” mbi ulëse, ka pasur dikur atmosferën e një vatre familjare. Nuk e ka humbur frymën as sot, ndërsa të pret me sharmin e një aristokrateje të lindur. Mbase falë ngjyrave të ngrohta të arredimit, mbase për shkak të vezullimit të pasqyrave, që shoqërojnë buzëqeshjen e vajzës mikpritëse, që shfaqet sa kalon pragun…Mbase dikush, po ta pyesja, mund të kishte informacion për emra të njohur mes bujtësve të saj, por nuk di të ketë pasur një mbrëmje tjetër si kjo e 7 Nëntorit 2024, kur artisti Mevlan Shanaj, bëri bashkë miq të tij, regjisorë, aktorë, njerëz të shtypit e të letërsisë. Nuk aktroi, nuk recitoi, nuk foli për filma, apo skenarë…Na tregoi se si e pushtoi një ëndërr që do të realizohej në formatin e një libri, që do të na mbante mbërthyer mbi dimensionet njerëzore të ikonave të kulturës dhe artit. Në katër kapituj, lexuesi gjen Artin e Kinemasë, Ikona të ekranit shqiptar, Meditime, reflektime dhe kujtime, dhe zhdërvjelltësinë përmbyllëse me Intervista. Të gjitha këto duan kohën e tyre për t’ua zbuluar bukurinë në librin me titull” “Të fshehta jashtë ekranit”. Tani le të zbulojmë atë që fshihet pas autorit…

Elokuenca është art. Mevlani e zotëron. Talentin e ka të lindur. Modestia është virtyt. Mevlani e ka me tepri. Nuk sforcohet për ta nxjerrë në pah. Do të thosha, se edhe po të dojë, nuk e fsheh dot. Aq natyrshëm e gjeneron kudo ku ndodhet. Për këtë, Mevlani është një mësim i vyer. E mbani mend djaloshin me sy të qeshur te “I teti në bronx”? Pa dyshim që po. Edhe sot ka të njëjtin vështrim. Përmbytur nga mirësia dhe dashuria për njeriun…

Ai kujton ditën kur e thirrën për filmin, që do të bëhej fat i madh i artistit, ende student. Plot ngashërim erdhën fjalët që rrëfyen emocionet duke kulmuar me emrat: Sandër Prosi, Kadri Roshi, Pandi Raidhi, Piro Mani.

– Isha student, me një fjalë axhami…U gjenda mes një oqeani, por ata nuk ishin peshkaqenë…Ishin luanë. Ata më mësuan respektin, më mësuan artin, më mësuan punën…Ata, …ata…ata…

Nëse nuk e keni vënë re, Mevlan Shanaj pëlqen gjithmonë të përdorë vetën e tretë. Rrallë, kur nuk ka nga ia mban, i kthehet vetës së parë. Por edhe kur e bën këtë, i vijnë në ndihmë notat e humorit fin, që ia mbulojnë disi trazimin që i provokon e folura për veten. Edhe sonte ia doli me marifet, t’i ikte vetes e të fliste për të tjerët. Disa syresh ishin në sallë. Nuk përtuan “ia kthyen kusurin”. Folën për vlerat e artistit, por, sikur ta kishin bërë me fjalë, gjuha u shkonte te Njeriu Mevlan Shanaj. Ishte prekëse ta dëgjoje. Ama ishte mahnitëse ta lexoje në parathënien e shkruar mjeshtërisht nga Kujtim Çashku, se prej nga buronte kjo cilësi e rrallë që i rri aq natyrshëm Mevlanit. Se s’ka njeri në botë të ta mëkojë, nëse nuk është Nëna. “Bëje të mirën dhe hidhe në det”…”Mos ia bëj tjetrit atë që nuk e do për vete”… I ka sjellë vetë autori në kujtimet e tij, bashkë me mallin dhe dëshirën që ajo t’i rivijë”…Sidoqoftë ajo ishte sonte përmes dashurisë së të birit, ishte dhe u ngroh nga dashuria me të cilin miqtë e rrethuan birin e saj, që shkuan nga shkuan, tek ekrani i madh, tek ekrani i vogël, tek udhëtimet, peripecitë e xhirimit, episodet, suksesi, fama…për të mbetur në fund te NJERIU.

Urime Mevlan Shanaj! Për librin, domosdo, por mbi të gjitha që ke mbetur Njeri…

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 17 Nëntor 2024

“Expres Zagłębia” ka botuar, më 19 prill 1939, në faqen n°3, rrëfimin ekskluziv të Mbretit Zog ndaj një gazetari polak në Greqi mbi arsyen e vërtetë të largimit të tij nga Shqipëria, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Pse nuk qëndrova në Shqipëri ?

Intervista e korrespondentit të A.P. “Kabel” me Mbretin Ahmet Zogu

Korrespondenti i A.P. “Kabel” arriti të fliste me ish-mbretin e Shqipërisë, Ahmet Zogu, gjatë ditëve të para të dëbimit të tij. Ne e paraqesim këtë korrespondencë si një përsëritje të një bisede që u zhvillua me gjithë vështirësitë e shumta dhe kufizimin e pamëshirshëm të hyrjes në rrethin mbretëror nga autoritetet lokale greke.

— Zotëri, Madhëria e Tij nuk jep asnjë intervistë, por absolutisht asnjë, thotë sekretari flokëzi, duke theksuar çdo fjali me një gjest energjik.

— Të lutem, vetëm…

— E di, bëj një pyetje fare të vogël, asgjë më shumë.

Duhet të besoni se ndonjëherë kjo goditje proverbiale e lumturisë do të thotë më shumë se “çdo gjë tjetër”. Dikush ktheu dorezën e derës dhe pashë mbretin e dëbuar.

Ahmet Zogu më vështroi mua dhe sekretarin e tij me një vështrim të mprehtë dhe depërtues.

— Gazetar ?

— Po, Madhëri.

— Ne nuk japim asnjë intervistë. Nuk është koha për këtë.

— Lartmadhëria juaj, — e ndërpreva unë, pavarësisht të gjitha rregullave të mirësjelljes, — unë jam polak. Përfaqësues i një kombi që ka simpatizuar gjithmonë Shqipërinë, a mund të më shpjegoni Lartmadhëria juaj si ndodhi kjo ? Pse u largua Lartmadhëria juaj nga Shqipëria ?

Ahmet Zogu më shikoi me vëmendje. Madje me shumë kujdes.

— Kjo që do t’ju them nuk do të jetë një intervistë. Është thjesht një deklaratë e një patrioti për një komb të rekrutuar ekskluzivisht nga patriotët. Aneksimi i Çekosllovakisë na indinjoi të gjithëve në Shqipëri. Askush në atë kohë nuk mund ta merrte me mend se brenda pak ditësh do të ishim viktimat e radhës të dhunës së ushtruar nga shtetet e “Boshtit”. Ne u mbrojtëm, pa asnjë mundësi fitoreje. E dija se vazhdimi i aksionit ushtarak që kisha planifikuar do të rezultonte vetëm në shumë viktima tragjike për shkak të dhunës së njëqindfishtë. Më besoni, do të ishte më e lehtë për ta bërë këtë dhe për të fituar popullaritet në botë në kurriz të popullit tuaj sesa të hiqni dorë nga një luftë kaq e pabarabartë. Por moralisht, nuk do të dorëzohem kurrë.

Georges Lemare