Kulture – Page 96 – Dielli

NË THELLËSI TË KOMPOZICIONIT ABSTRAKT

August 24, 2023 by s p

Resul Jusufi është artist i gjithanëshëm:regjisor,aktor dhe piktor i cili mbi dy dekada e më shumë krijon në artët pamore në veçanti në pikturë. Është pjesëmarrës në disa ekspozita kolektive, grupore dhe personale në Austri dhe në disa vende të Europës. Sikurse çdo piktor që ka talentin dhe dëshirën për të krijuar dhe i lirë për tu orientuar në drejtimët e ndryshme të artit ku mundësitë janë të shumëta për tu orientuar kah tematika, gjuha, teknika stili e ka gjetë vehtën më së miri në pikturën abstrakte bashkëkohore moderne. Duke bërë një vështrim më të kujdesshëm pikturave të tij shofim se autori ka krijuar një eksperiencë pune me vlera të qëndrueshme në hap me rrjedhat e artit bashkëkohor dhe vazhdon të krijoj po me të njëjtin stil dhe ritëm. Piktori qëllimishtë i shmangët figuracionit konkret për të hulumtuar më shumë në vorbullën e mistershme të kohës që në një mënyrë e arrinë thelbin brënda kompozicionit gjeometrik duke i inkorporuar disa forma konturale të njerëzëve në lëvizje të transformuara në tërësinë e kompozicionit abstrakt që shiquesin e bënë edhe më kurreshtar për ta kërkuar domethënjën e veprave. Brënda kompozicionit dominojnë ngjyrat harmonike kryesishtë me nijansa të ftohta ku sipas çastit brënda tyre i vendos disa shënja gjeometrike si katror dhe trekëndsha me disa shënja brënda tyre të mbuluara me ngjyra të ngrohta më të dukshme ku e ruan baraspeshën duke i dhënë veprës gjallëri. Përveç formave abstrakte kryesishtë gjeometrike në pikturë i vendos disa shkronja dhe numëra, duke krijuar rreshta në të katër anët pastaj vija të kualiteteve të ndryshme për ti dhënë më shumë kuptim veprës pa e lëkundur statikën e kompozicionit. Potezat e lirë i ka të veçantë që paraqesin një siguri në shprehjën ekspresive për të hyrë shkallë,shkallë në thellësi të mistershme me synim për ti zbutë ashpërsitë e këndeve gjeometrike me shprehje të mesme ekspresive për ta begatuar veprën me elemente gjegjësishtë me vlera artistike. Në pikturat e tij shofim se vazhdimishtë është kërkues duke hyrë më thellë në filozofinë e abstrakcionit. Përveç kombinimit dhe shtresimit të ngjyrave mbi to i tërhjek disa vja me kahje të ndryshme duke krijuar hapësira elipsore për të treguar së në këtë kompozicion abstrakt ka lëvizje dinamike.Duke marrë në konsiderat kohën dhe vendin ku jeton ai e gjënë mënyrën për ti vendos disa elemente shtesë që mund të tregojnë etninë dhe prejardhjën e tij. Edhe pse para neve na dalin si vepra të kompletuara abstrakte ato i kanë veçoritë dalluese artistike me motive dhe shprehje origjinale ekspresive-impresive ku me këtë mund ta identifikojmë autorin. Duke marrë për bazë punën e artistit tani të afirmuar mund të konstatoj se pikturat e tij janë vlerësuar nga kritika profesionale dhe janë mirëpritë nga opinioni artistik. Resul Jusufi është kurator i përzgjedhur nga disa galeri, edhe kur e merr këtë dëtyrë asesi nuk largohët nga pikturimi. Si kurator i veprave të artistëve me orientime dhe qasje të ndryshme përzgjedhjën e bënë sipas kritereve standarde të njohura në artët pamore. Pikturat e Resul Jusufit gjindën në pronësi të galerive dhe të kolekcionistëve të ndryshëm.Si dukët piktori ka edhe më shumë motiv për të pikturuar ku tani është në vazhdën e krijimit të veprave të reja artistike.

Musa Prelvukaj piktor, grafik dhe kritik arti.

Prof. Dr. Vehbi Hoti, misionar i arsimit shkodran dhe kombëtar

August 18, 2023 by s p

Fran Gjoka/

Një gjysmë shekulli në shërbim të arsimit të lartë, pedagog që do të kujtohet ndër breza.

Prof. Dr. Vehbi Hoti u lind në qytetin e Shkodrës me 06. 04. 1942, ku përfundoi arsimin 7 – vjeçar e atë të mesëm. U diplomua në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës në degën Biologji – Kimi dhe Pedagogji-Psikologji.Për periudha të shkurtra ka punuar në ish – Institutin e Studimeve e të Botimeve Shkollore të Tiranës, mësues në shkollën e mesme pedagogjike “ShejnazeJuka” në Shkodër dhe në Kabinetin Pedagogjik të rrethit Shkodër. Në shkurt të vitit 1966 u transferua si pedagog në Institutin e Lartë Pedagogjik Shkodër, sot Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, ku, krahas veprimtarisë së mësimdhënies, ai iu përkushtua edhe punës studimore dhe veprimtarisë botuese.Për rreth gjysmë shekulli, në vitet 1966 – 2013, prof.dr.Vehbi Hoti është shquar si pedagog, si metodist, si studiues e si drejtues, duke u afirmuar një personalitet i nderuar dhe i vlerësuar gjerësisht nga studentët, kolegët dhe opinioni i gjerë shoqëror. Për më shumë se 15 vjet ka qenë sekretar i Këshillit Shkencor të ILSHP dhe i Redaksisë së “Buletinit Shkencor” që përgatitej dhe dilte nga Instituti. Që nga viti 2002 ishte kryeredaktor i serisë së Shkencave të Edukimit, organ i Universitetit të Shkodrës. Në vitet 1989 – 1993, ka qenë përgjegjës i katedrës së Psikologji – Pedagogjisë. Për 13 vjet, 1991 – 2003 ishte dekan i parë i  Fakultetit të Shkencave të Edukimit dhe anëtar i Senatit të Universitetit të Shkodrës. Profesori pati një aktivitet të pasur botues e kumtues, autor dhe bashkautor i 7 botimeve monografike, 4 teksteve mësimore për shkollat e larta dhe 2 për shkollat e mesme. Ka botuar rreth 60 punime në shtypin shkencor dhe ka referuar në 50 sesione e konferenca shkencore.Për disa vite në Universitetin e Tetovës – Maqedoni prof. dr. Vehbi Hoti ka zhvilluar lëndët “Psikologji e përgjithshme” dhe “Histori e psikologjisë”. Duhet theksuar se gjatë asaj periudhe ka qenë i emëruar anëtar i komisionit për pranimin e pedagogëve të brendshëm në degën e Psikologjisë të këtij Universiteti. Por një bashkëpunim afatgjatë ka patur edhe me Universitetin e Podgoricës, pranë të cilit në vitin 2004 është hapur dega e Ciklit të Ulët për përgatitjen e mësuesve për shkollat 9 – vjeçare, në gjuhën shqipe. Profesor Vehbiu, që nga viti 2004 e gjer sa doli në pension e pati dhënë lëndën “Psikologji e përgjithshme”.Për kualifikimin e tij të mëtejshëm profesori ka marrë pjesë në kurse specializimi në disa shtete: Itali, Austri, Angli, Danimarkë, Rusi etj. Mori pjesë gjithashtu në disa projekte, si dhe ka bashkëpunuar si ligjërues në Mal të Zi e Maqedoni. Rrjedhim i gjithë punës së tij janë gradat dhe titujt shkencorë që ka fituar, duke filluar nga Doktor i Shkencave gjer në Prof. Dr.Në vitin 2013 Senati i Universitetit të Shkodrës e ka nderuar me titullin “Profesor Emeritus”. Ka marrë vlerësime të larta shtetërore nga presidentët e Shqipërisë: Urdhëri “NaimFrashëri i Artë”( 2001), Titulli ”Mësues i Merituar”( 1987), Medaljen “NaimFrashëri”( 1977). Edhe kur doli në pension ai bëri një jetë tepër aktive intelektuale, duke dhënë mësim si i jashtëm në Universitetin e Shkodrës dhe në atë të Podgoricës, si dhe duke marrë pjesë në veprimtari shkencore, kumtuese e  botuese., deri në momentet e fundit të jetës.

Në ceremoninë solemne të organizuar në korrik të vitit 2022 me rastin e 65-vjetorit të themelimit të Universitetit “Luigj Gurakuqi”, iu dha titulli “DoctorHonorisCausa” Prof.Dr.Vehbi Hoti, nderimi më i lartë dhe i vetmi për një profesor të këtij institucioni të lartë arsimor.Universiteti “Luigj Gurakuqi” organizoi gjithashtu konferencën shkencore me titull “JEHONË AUDITORËSH” ME RASTIN E 80-VJETORIT TË LINDJES SË PROF. DR. VEHBI HOTIT.

Universiteti i Shkodrës ishte familja e dytë e prof. dr. Vehbi Hotit

Prof. Vehbi Hoti ishte njeri i rrallë. Ai e donte punën, e donte Shkodrën, e donte institucionin ku punonte, e donte pa masë familjen e tij të shenjtë. Universiteti i Shkodrës ishte familja e dytë e tij. Ky institucion është një nga shkollat e larta më të vjetrat në Shqipëri, një nga qendrat më të rëndësishme arsimore, shkencore e kulturore të vendit. Është e vetmja shkollë e lartë që i është dhënë nga Presidenti i Republikës titulli “Nderi i kombit”. Të jesh pjesë e stafit akademik të këtij institucioni për një kohë kaq të gjatë sa ka qenë prof. Vehbiu, është një privilegj, nderim dhe respekt i veçantë për punën dhe personalitetin e tij. Universiteti i Shkodrës përfaqësonte gjithçka për të, sepse ai ishte i lidhur shpirtërisht me këtë institucion të njohur. Kjo edhe për faktin se aty ka filluar punë, që kur ishte djalosh i ri 23 vjeçar, duke vazhduar aktivitetin pedagogjik për rreth gjysmë shekulli. Këtu ka shkrirë gjitha forcat dhe energjitë e tij për të kryer të gjitha detyrat që i janë ngarkuar dhe nuk kanë qenë të pakta, gjithmonë me nivel dhe cilësi të lartë. Edhe kur ishte në pension, prof. Vehbiu përpiqej të ishte aktiv në punën intelektuale, pedagogjike dhe shkencore. Ai jepte përsëri mësim në Universitetin e Shkodrës si pedagog i jashtëm. Gjithashtu mbante kursin e ligjëratave të lëndëve “Psikologji e përgjithshme” në Universitetin e Podgoricës. Botoi 5 punime mbi kontributin e gjerë e të shumanshëm të disa personaliteteve të shquara të arsimit e të mendimit pedagogjik shqiptar si: Prof. Dr. Shefik Osmani; “Mësuesit të Merituar”, Islam Dizdari; studiuesit të shquar të arsimit shqip në Mal të Zi, prof. dr. Palokë Berishës; veprimtarisë pedagogjike e kontributeve arsimore të GaspërBeltojës… Ndërsa, si bashkautor ka botuar tekstin “Hyrje në psikologji”, që përdoret nga studentët e Universitetit të Shkodrës dhe të Universitetit të Podgoricës. Ndaj themi me bindje se Universiteti i Shkodrës ishte dhe familja e dytë e tij.

Figura e shquar e Luigj Gurakuqit në penën e prof. dr. Vehbi Hotit

  Në rininë e tij të hershme profesor Vehbiun e kishte tërhequr figura e patriotit të shquar Luigj Gurakuqi,ndaj i vuri detyrë vetes të shkruante monografinë “Luigj Gurakuqi për shkollën shqipe dhe arsimin kombëtar”.

PROF.DR.VEHBI HOTI: SHKATËRRIMI I SHTËPISË - MUZE TË LUIGJ GURAKUQIT - VEPRIM I TURPSHËM - Pashtriku

Puna e tij mori vlerësimet më të larta nga komisioni i doktoraturës të Universitetit të Tiranës dhe më vonë, pas botimit, nga shumë specialistë të fushës së pedagogjisë dhe arsimit. Ndërkaq prof. Vehbiu ka qenë aktiv në marrëdhëniet e bashkëpunimit me institucionet e tjera universitare, sidomos me katedrën e pedagogjisë të Fakultetit Histori – Filologji të Universitetit të Tiranës ku ai ishte bashkautor në dy tekste të psikologjisë, duke u aktivizuar vazhdimisht në dhënien e leksioneve dhe ligjëratave në kursin pasuniversitar të psikologjisë pranë këtij fakulteti. Vitet e fundit ai udhëhoqi tre doktoratura në fushën e psikologjisë. Ndërkaq, që nga 2007 i qe ngarkuar nga Enti Botues i Teksteve dhe Mjeteve Mësimore të Podgoricës të përgatiste recensionin e teksteve mësimore për shkollat shqipe në Mal të Zi. Ai recensionoi 15 tekste mësimore nga klasa I – IX, të cilat kanë gjetur vlerësime maksimale dhe janë miratuar nga Enti i Botimeve Mësimore.

Lufta e klasave e goditi profesor Hotin, por nuk e theu

Megjithëse ishte njeri kurajoz dhe i vendosur për t’i kryer detyrat me përkushtim, në punën e tij mësimore, studimore, edukative dhe krijuese ka patur vështirësi dhe shqetësime dhe pengesa të ndryshme. E para lidhej me biografinë e tij, pasi. burri i tezes së prof. Vehbiut HafizSaliMyftia, bashkë me djalin e madh FuatMyftinë, ishin të arratisur bashkë me grupin e nacionalistëve. Por këtë fakt Ai e kisha shkruar në dokumentet e tij. Aty nga fillimi i viteve 1970 të shekullit të kaluar, Ministria e Arsimit, kishte vendosur dhe miratuar një delegacion të vogël (prej 4 vetash) nga ILPSH për të bërë një vizitë pune në Kosovë, njëri prej të cilëve ishte dhe prof. Vehbiu. Natyrisht, profesori që gëzuar pa masë, sepse do shkonte tek vëllezërit e një gjaku, por gëzimi i tij zgjati fare pak, sepse papritmas u kërkua zëvendësimin e tij me një pedagog komunist, megjithëse kolektivi i pedagogëve dhe drejtori, i ndjeri Mihal Prifti, mbështeste kandidaturën e prof. Vehbiut. Në vitin 1977 u “riaktivizua” përsëri biografia e tij, prof. Vehbiun e largojnë nga Instituti Pedagogjik i Shkodrës dhe e emërojnë mësues në shkollën e mesme pedagogjike “ShejnazeJuka”. Pas katër vjetësh, në vitin 1981, prof. Vehbiu është rikthyer përsëri në Institut, ku vazhdoi punë deri më 2013, kur doli në pension.

Ndërkohë prof. Vehbiun e kishin lënë pa strehim, megjithëse kishte krijuar familjen e tij. Kështu, ai ishte i detyruar të banonte bashkë me familjen, për tetë vite në konviktin e djemve të Institutit, në lagjen Zdrale. Pikërisht në këtë konvikt patën lindur dhe tre fëmijët e tij. Veçanërisht për atë periudhë profesori falënderonte plot mirësjellje bashkëshorten e tij, e cila për disa vite ka qenë mësuese në fshat. ”-Ajo, – thoshte prof. Vehbiu, – ka përballuar një ngarkesë të jashtëzakonshme, ka sakrifikuar shumë nga vetja, që, si nënë e bashkëshorte të na krijonte kushte sa më të mira pune e studimi”. Ai i ndihej mirënjohës bashkëshortes, duke theksuar gjithnjë se gjithçka që ata kishin bërë, e kishin arritur duke pasur mbështetjen e jashtëzakonshme të saj.

Një familje arsimdashëse dhe intelektuale

Familja e prof. Vehbi Hotit është mjaft arsimdashëse, sepse edhe bashkëshortja e tij Fitnete, ka qenë mësuese matematike, duke dhënë kontributin e saj të çmuar në shumë institucione arsimore të qytetit të Shkodrës, madje edhe në fshatra, aktualisht ajo është në pension. Tre djemtë kanë marrë drejtime të ndryshme në jetë. Djali i madh, Dritani, me profesionin jurist. Dy të tjerët janë binjakë. Njëri, Bledari, me profesion gazetar, aktualisht redaktor lajmesh në televizionin kombëtar TV Klan. Djali tjetër,Arbeni, pedagog për lëndën Psikologji në Universitetin “Luigj Gurakuqi” të Shkodrës.

I paharruar prof. dr. Vehbi Hoti dhe vepra e tij

Për 50-vjet prof. dr. Vehbi Hoti shfaqi modelin dhe figurën e një edukatori të vërtetë e të palodhur në shërbim të dijes dhe të edukimit. Ishte mjeshtër i rrallë i fjalës, komunikues efektiv, elokuent, mbrojtës i flaktë i fjalës së lirë dhe mbi të gjitha metodist i shkëlqyer.

Menduam dhe besuam se Vehbiu do të shërohej, por nuk ndodhi kështu, ku në mënyrë të menjëhershme, u shkëput nga jeta, duke lënë një boshllëk të madh në familje, te vëllai, te nipat, mbesat, kolegët dhe studentët e tij të shumtë. “E patëm prind, shok dhe edukator,- thotë i vrarë shpirtërisht njëri nga djemtë e tij, Bledari. -Nuk do ta shohim më kurrë, por kemi të skalitur porositë e tij për të qenë të ndershëm , punëtor dhe për të kapërcyer me vullnet vështirësitë. Për ne vëllazërinë ai ka qenë dhe mbetët burim drite që në fëmijërinë tonë të hershme, udhën e jetës, ndaj mbetet burim frymëzimi për ne, për nipat dhe mbesat që vijnë pas nesh”.

Përjetësisht mirënjohës prof. dr. Vehbi Hotit, misionar i arsimit shkodran e kombëtar!

Si In memoriam për Albert Vërrinë

August 17, 2023 by s p

Aleksandër Çipa/

“Skulptori” i karaktereve në skenë,

Mjeshtri i mbikombëtares në Vlorë.

Sot në mendjen time, rivetëtiu shfaqshëm Albert Vërria. Ky artist, me ndikim të fuqishëm në jetën publike të Vlorës dhe me jehonshmëri vijuese në jetën dhe kujtesën artistike dhe aktruese të Shqipërisë, gjatë 70 viteve të shkuara dhe atyre që pasojnë.

Deri në çastin kur u “fsheh nën dhe”, aktori Vërria nuk iu nda qytetit të Vlorës duke i shtuar historisë kulturore të qytetit që tejkalon imazhin për të, edhe një fakt me peshë artefakti:

Teatrit dhe kinematografisë shqiptare, artisti Vërria u dhuroi talentshëm një galeri vetiake. Kjo galeri e bollshme me role dhe karaktere, spikatëse dhe atipike, si në lartësinë e talentit të vet, është hiseja e shqueshme e pavdekësisë që shenjohet me emrin e tij.

Qysh prej fillimit të viteve ’60, në Teatrin e Vlorës që tashmë mban emrin ” Petro Marko”, Albert Vërria mishëroi dallesat mes rolit të ri dhe pasuesit.

U lartësua në këtë artbërje, duke ia dalë të respektojë veçoritë e substancës jetësore në art dhe të vlerës artistike si specifikë e jetës. Në rolet e Vërrisë ngjet si në vargun e Rudyard Kipling:” Lindja është Lindja, Perëndimi është Perëndimi”. Xha Sulua tek ” Kapedani” është karakteri më potencial në kinokomedinë shqiptare.

I ngjashëm me ikonat e kinokomedisë italiane dhe franceze të viteve ’70 apo ’80.

Artisti Vërria është si xha Sulo, në aktin e vet artistik më triumfal. Skaliti një karakter aq tipologjik përmes një aktrimi modern e të përkorë. E imponoi shoqërinë dhe publikun (aq diversiv shqiptar), të qeshte dhe të rishihte me sytë e mendjes bashkëjetesën me brenditë dhe mendësitë obskurante e feudale, arkaike dhe ekstraurbane. Projektoi përmes peshës aq sarkastike të rolit të vet, se ishte jo vetëm artist i talentuar, por veçanërisht i rëndësishëm.

Nuk ka në rolet dhe karakteret mishëruese të Vërrisë elemente dhe substancë jashtëartistike.

Është aq pranë kësaj mundësie në rolin e Nuri Beut tek filmi “Koncert në vitin ’36”, por i mërgohet me aq elegancë dhe sharm, sa në memorien e publikut vijon të mbartet imazhi potent i atij karakteri si personazh kinematografik dhe si tip shoqëror përveçueshëm.

Albert Vërria i ndau rolet- karaktere që solli, përgjatë çdo interpretimi, me talentin dhe cilësitë unike të plastikës aktoriale. Sepse jetonte jo vetëm me ambicien krijuese e estetike, por veçanërisht me korpusin e brendshëm të kulturës, interesimit dhe dijes për galeritë jashtë tij dhe për empathitë që i mbartte si qytetar. Këto të fundit në ndërgjegjen e tij shëmbëllenin me një bahçe të papërsëdytë.

Artisti Vërria ishte armik i kaosit dhe i së paplotës në lojën dhe rolin e vet aktoresk apo kinematografik. Përmes episodit apo qoftë edhe së pjesëshmes, realizonte imazhin dhe siluetën e plotë të protagonistit pa protagonizëm skenari, të personazhit pa hapësirën e të shqueshmit, por që mbeti e shqueshme për shkak të ustait që e lozi.

Mjafton që lexuesit duke ndalur një çast shikimet në portretet e fiksuara nga celuloidi i kamerave në kohën e ” Kinostudios”, të vërrejë dhe natyrshëm të rigjejë, në frizerin e kujtesës së vet, portretet dhe karakteret e galerisë së Vërrisë.

***

Ka kohë që në Vlorë nuk ndihet as zëri dhe as hapi i Bertit, por vijon koha që e mban të shqueshëm Vërrinë e rëndësishëm. Atë zotni Bertin, që bëri një art dhe na dhuroi interpretim dhe që nga amëshimi, na imponon të saktësojmë se:

E kemi një rast artisti dhe personaliteti, prej vlerash të peshës dhe dimensioneve në nivel mbi kombëtar.

ROSE WILDER LANE NË KËRKIM TË XHUBLETËS

August 16, 2023 by s p

Prof.Myrvete&Begzad Baliu/

Tregim

Krejt papritmas u ndërpre muzika dhe valltaret mezi u ndalën duke ngatërruar këmbët. Pastaj, po kaq papritmas shpërtheu një këngë tjetër me zërin që kumbonte fort. Gratë që ishin në valle, në vend se të vazhdonin, ngrinë me krahët gjysmë të ngritur lartë dhe ngulën shikimin nga dera.

Papritmas u ngrit nga tavolina e parë dhe shkoi përpara vetëm një zonjë e veshur krejt ndryshe. Ndërsa, të tjerat po i drejtonin telefonat në drejtim të hyrjes në sallë, ajo mbante në dorë një aparat të madh dhe si të dalë mode.

Nusja, babai dhe nëna, të kapur për krahët e njëri-tjetrit po hynin brenda duke mbajtur hapin me kujdes, ndërsa zonja e panjohur, në vend se të rrinte e të fotografonte nga tavolina e parë, ku ishte ulur, u afrua, u përkul poshtë e lartë, djathtas e majtas, para e prapa, për të mos thënë “u shkarravit disa herë para vajzës e prindërve të saj”, sikur do të shprehej Gjyla e Alisë.

-Kush është kjo grua?, – e pyeti Zyla, Bardhën me kërshëri, e cila si nikoqire e dasmës sillej sa djathtas sa majtas, duke parë sytë e secilës, nëse kërkonin gjë.

– Është një grua amerikane, quhet Rose, është mike e prindërve, – tha Bardha duke zgjatur kokën drejt saj.

– Aha, – tha Zyla, duke mbajtur frymën me habi, – kam lexuar një vepër të saj, me titull “Majat e Shalës”.

Bardha nuk ja pohoi me kokë, por e bëri të kuptonte se e dëgjoi.

Po hynte ‘treshja’, që të hapte dasmën. Babai, i veshur me sako, këmishë të bardhë, kravatë të kuqe e plis të bardhë në kokë, ecte duke matur hapin që të mos i dilte i madh; nëna e veshur me një fustanellë, ecte duke u përpjekur që me fustanin e saj dukshëm më të gjerë se të vajzës, të mos merrte hapësirë dhe të linte të bijën nën hije; dhe në mes nusja, e veshur me xhubletën e qëndisur ndoshta më shumë se një shekull më parë. E kishte blerë gjyshi i babait të saj, tregtar i viteve ’20.

Babai i saj thoshte se atë botë gjyshi i tij, tregtar ndërmjet Shkodrës e Gjilanit, e kishte njohur një grua amerikane në Shkodër, që quhej Rose Wilder Lane, por që në bisedat e tij me miqtë e quante Razë. E vlerësonte shumë dhe thoshte, që ajo, si grua e mençur që ishte, i kishte folur për shkollën, politikën, tregtinë dhe madje edhe për këtë fustan, të cilin e quante xhubletë dhe që qëndisej brez pas brezi ndër shqiptarët prej më shumë se 2500 vjetësh. Ajo edhe e kishte nxitur që ta blinte për gruan e tij, Tushën, me gjithë çmimin e lartë që kishte. E kishte blerë, pavarësisht se me ato para mund të sillte nga tregu i Shkodrës në tregun e Gjilanit a të Shkupit, sheqer, krip, kafe e gaz me bollëk.

Miqtë e tij madje tregonin me humor se si ai, me Razën, kishte dashur të shkonte në Amerikë dhe të kthehej me një vapor të mbushur me misër, sheqer, gaz, kafe, stofra për gratë etj., po kur ishte kujtuar që Kosova nuk ka deti dhe nuk kishte ku të ankorohej, kishte hequr dorë nga udhëtimi!

– Fustanet tona po ngjajnë në lecka, pranë fustanit me peshë të Erës, – tha Liza në vesh të Dijës, duke mbajtur sytë në xhubletën e saj.

Tashmë ishte krijuar rrethi i valltarëve dhe në mes po vallëzonte nusja. Xhubleta e saj bashkonte të gjitha ngjyrat dhe të gjitha modelet e mundshme të fustaneve të të gjitha grave, nga ato me fustan të zi si futa deri te ato me fustan ngjyrash ylberi a të bardhë si bora.

Dasma, me kenë e valle zgjati mbi katër orë. Nusja ndërroi tri herë fustanin, nga xhubleta deri te ‘lecka’, por të pranishmit vazhdonin ta komentonin xhubletën. Pastaj u shtrua dreka dhe tregimet për xhubletën ishin të gjata e të habitshme, ndërsa në qendër të rrëfimit përsëri Rose, Raza e gjyshit.

– Erës po i shkonte shumë bukur xhubleta, – tha Rose. – Ngjante në një Nimfë deti, në një Zanë mali, sikur thoni ju shqiptarët. Ky fustan, si asnjë tjetër, dëshmon për karakterin mesdhetar të shqiptarëve, ndërsa mënyra se si është ruajtur xhubleta, dëshmon edhe historinë kontinentale të këtij populli. Tek ecte me atë fustan, që ngjanë kaq shumë në një kambanë, më kujtonte udhëtimin e misionarëve të krishterimit nga Mesdheu drejt Europës.

– E vërtetë, – ndërhyri gati krejt koti, e sa për të thënë që ishte aty, Gjyla e Alisë, e bindur se po e plotësonte mendimin e Roses. – Thonë që rrugës nga Shkodra deri në shtëpinë e tij, gjyshi i babait të saj e kishte sjellë xhubletën të mbushur me misër italian. Në shtëpi, gruaja e tij, Tusha, në vend se ta mbante në arkën e rrobave të nusërisë, e mbushte me fasule dhe e linte në një kënd të hambarit, që të mos e vërenin dhe merrnin xhandarët serbë.

– Besoj se këtu qëndron edhe fshehtësia e saj, te simbolika e kambanës në trupin e gruas, -vazhdoi përsëri me zë më të lartë Rose. -Nuk janë burrat që realizuan misione të mëdha, po gratë. Shpesh burrat në emër të paqes ecnin me Biblën në dorë, por pas tyre vinin burrat e shpatës, ndërsa gratë ishin ato që e bënë të përjetshme simbolikën e këtij misioni. Gratë shqiptare misionin e kambanës e kanë dëshmuar prej mija vjetësh. Lexoni mitet indoeuropiane (mitin e djalit gjarpër, mitin e buklës, thyerjen e rrugës nga dasmorët, rrëmbimin e nuses, bullat dhe bullanin), lexojeni atë që quhet letërsi helene, por që në të vërtetë është letërsi e miteve mesdhetare me shumë fabula të hapësirës shqiptare dhe do të shihni rolin e gruas shqiptare.

– Bardha, a jemi ftuar në dasmë apo në ligjëratat e Rose Wilder Lane, – ndërhyri përsëri Zyla. – Ku janë këngëtarët t’ia marrim valles?

– Nuk jam Rose Wilder Lane, – shpejtoi të prezantohej me një pamje autoritare fotografja nga frika se tingulli i instrumenteve do t’ia bënte të padëgjueshme fjalën. – Unë jam Rose Merfi. Erdha në dasmë nga një shoqatë shqiptaro-amerikane që mban emrin e Rose Wilder Lane. Ajo e ka vizituar Shqipërinë e Veriut në vitet ’20. Erdha në këtë dasmë, si mike e prindërve të Erës, të shoh nëse xhubleta e blerë në vitet ’20 në Shkodër, nga gjyshi i babait të saj është ruajtur edhe pas çlirimit të Kosovës, ndërkohë që shtëpia e vjetër në fshat është djegur në vitin 1999.

Prishtinë, 2023

NË KOSOVË HAPI PUNIMET SEMINARI NDËRKOMBËTAR PËR GJUHËN, LETËRSINË DHE KULTURËN SHQIPTARE

August 15, 2023 by s p

Sot është bërë hapja solemne e punimeve të Seminarit XLI Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.

Ceremonia e hapjes së Seminarit u mbajt sot zyrtarisht në amfiteatrin e Bibliotekës Universitare të Kosovës.

Në këtë kremtë të kulturës shqiptare ishin të pranishëm: rektori i Universitetit të Prishtinës Prof. Dr. Qerim Qerimi, ministrja e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit, znj. Arbërie Nagavci, ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, z. Hajrulla Çeku, ambasadori i Britanisë së Madhe në Kosovë, Nicholas Abbott, shefi i misionit të OSBE-së në Kosovë, Michael Davenport, dekania e Fakultetit të Filologjisë znj. Lindita Rugova, zv. dekania e Fakultetit të Filologjisë në Tiranë, znj. Elsa Skënderi Rakipllari, drejtor i seminarit akademik Bardh Rugova.

Ceremonia u hap me sopranon e mirënjohur Besa Llugiqi, përcjellë me piano nga prof. Valton Beqiri.

Rrjedha vazhdoi me fjalimin e rektorit të Universitetit të Prishtinës, z. Qerim Qerimi, i cili theksoi rëndësinë e këtij seminari, duke e konsideruar dritare të lidhjes së albanologjisë me botën e jashtme, stabiliteti i së cilit institucion është edhe stabiliteti i albanologjisë në botë.

Më pas, ministrja e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit, znj. Arbërie Nagavci, me fjalën e saj të rastit, shprehu mirënjohje ndaj organizatorëve për fillimin e suksesshëm të seminarit e njëkohësisht edhe mbështetje që ky seminar të jetë gjithmonë shtyllë e studimeve albanologjike.

Fjalimi i ministres Nagavci u përcoll nga ambasadori i Britanisë së Madhe në Kosovë, z. Nicholas Abbott, i cili vendin kryesor ia la rëndësisë së gjuhës shqipe në kulturën globale dhe rëndësisë së ruajtjes së saj si thesar gjuhësor dhe lidhjeve letrare e kulturore që ajo i ka krijuar.

Në fund, akademik Bardh Rugova, njëherit edhe drejtor i Seminarit 41, fjalën e tij e filloi me një histori e cila ndërlidhi mandatin e parë të tij si drejtor në vitin 2011 me këtë të tanishmin. Në atë mandat u ftuan arnautët e Sirisë, ndër ta edhe Sadik Jonuzi, i cili kishte ardhur me djalin e tij. Këtë vit, djali, Albani kishte kërkuar të vinte në Seminar, por nuk iu mundësua për shkak të procedurave të vizës. Kjo, varietetet e rrezikuara e statusi i pafavorshëm i shqipes në vendet ku është pakicë, sipas drejtorit, përbëjnë temën bosht të seminarit, shqipen në rrezik.

Për fund, ai falënderoi komunitetin studimor të albanologjisë, pjesëmarrësit, mysafirët, Universitetin e Prishtinës, Ministrinë e Kulturës, Komunën e Prishtinës e Bankën BPB.

Seminari XLI i albanologjisë do t’i zhvillojë punimet nga data 14 gusht deri më daten 25 gusht, ku do të marrin pjesë mbi 100 seminaristë të huaj.

Marrë nga: Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.