Bledi Filipi/

Specialiteti i ngushtë i akademikut është historia e shqipes. Si i tillë, ndër të tjera. ai ka kontribuar me artikuj studimorë, si: “ Rreth studimit të historisë së gjuhës shqipe”, “ Shqipja-gjuhë indoevropiane”, “ Rreth emrit të lashtë të popullit dhe gjuhës sonë” , etj. (“Studime Albanologjike I”,1996)

Fryt i penës së tij janë veprat: “Gramatikë historike e gjuhës shqipe”, që mbahet si një ndër veprat më madhore të shkencës së gjuhësisë shqiptare; “Gjuha shqipe dhe historia e saj” ky libër i përgjigjet një sërë kërkesash të studiuesve që kërkojnë mbi gjuhën shqipe.

Por prof. dr. Shaban Demiraj do të japë edhe një vepër tjetër të rëndësishme: “Gjuhësi ballkanike”, e cila mbahet si një libër bazë jo vetëm nga studiuesit shqiptarë, por edhe ata të huaj.

Kontribute të çmuara ka dhënë edhe për historinë e studimeve albanologjike me një varg punimesh për Mayer, Bopp, Kopitar, Schleicher, Hahn, Solta etj.

Ai me studimet e tij solli një sërë faktesh të tjera të vet gjuhës shqipe, që dëshmojnë qartë për autoktoninë e hershme të stërgjyshërve tanë në trojet që banoheshin nga ilirët.

Me shkrimet e tij prof. Shaban Demiraj do t’u përgjigjet kërkesave të studiuesve dhe kërkuesve në fushë të shqipes. Në shkrimet e tij përfshihen thuajse të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me sistemin e gjuhës shqipe dhe me zhvillimin e saj.

Me studimet e tij për shqipen si gjuhë indoevropiane dhe shqipja-gjuhë ballkanike, ai solli risi për shtresimin kohësor të fjalorit të shqipes; përpjesëtimi i elementit të huaj ndaj elementit vendës; prejardhjen e shqipes; periodizimin e shqipes; ndarjen dialektore etj.

Këto prurje të prof. dr. Shaban Demirajt do të mbeten mjet kryesor burimi për kërkuesit në fushë të shqipes, sidomos ata të huaj.

Rëndësi kanë edhe studimet mbi etnogjenezën e popullit tonë.

Vepra e prof. Demirajt mbete një pikë referimi për brezat.

Don Lush Gjergji

Në jetën dhe veprën e Gonxhe Bojaxhiut (1910-1928), të Motrës Tereze të Krishtit Fëmijë (1929-1950) dhe të Nënës Tereze – Misionare e Dashurisë (1950-1997), rendësi të vaçantë kanë pasur së pari prindërit e saj, Kolë BOJAXHIU dhe Drane lind. BERNAJ – BOJAXHIU, pastaj “shtëpia e dytë” famullia e Zemrës së Krishtit në Shkup, dhe pa dyshim historia e përgjakshme dhe martire shqiptare, krishtërimi ynë dymijëvjeçar, tradita dhe kultura jonë që ka në zemër mikpritjen, bujarinë, solidaritetin, bamirësinë. 

Ja vetëm disa dëshmi për KOLË BOJAXHIUN: “Im atë ishte tregtar i njohur, bisnismen dhe kontraktues i mirë. Ai ishte pronar, së bashku me një mik të tij, i një firmë ndërtimi në Shkup. Pastaj u bë edhe pronar shtëpishë të ndryshme, madje edhe vilash, në njërën prej të cilave jetonim edhe ne…Ishte njeri shumë i shoqërueshëm, andaj dera e shtëpisë ishte gjithnjë e hapur për të gjithë… Babai ishte njeri i rreptë, priste shumë prej nesh… Gjithmonë ma përsëriste:”Mos harro kë e ke babë!”. 

E kujtoj me gëzim bujarinë e babait tim. Ai u jepte para’ dhe gjërta ushqimore të gjithëve, pa u lavdëruar ndonjëherë, apo pa e ditur gati askush këtë… Gjithnjë më thoshte :”Duhet të jesh dorëdhënës me të gjithë, sepse Zoti ka qenë edhe është zemërgjerë me ne, Ai na ka dhënë kaq shumë, çdo gjë; Prandaj, duhet t’u bëjmë mirë të gjithëve…”(Lazër BOJAXHIU). 

“Baba Kolë më thoshte :” Bija ime, mos ha as mos prano të hash asgjë pa e ndarë me të tjerët!”; apo :”Egoizmi është sëmundje shpirtërore, që të bën rob dhe nuk të lejon të jetosh apo t’u shërbesh të tjerëve…” (NËNA TEREZE). 

“Më 28 nëntor 1912, krerët e fiseve të Berishës, Logorecit, Palucajt dhe Naracajt, bashkë me të tjerët, u tubuan për të kremtuar pavarësinë e Shqipërisë. Aty ishte edhe Bajram Curri, Hasan Prishtina, Sabri Qytezi dhe shumë të tjerë… Babai im i ndihmonte 

patriotët materialisht, bisedonte me ta dhe u jepte këshilla dhe mendime. Ne kishim shumë fotografi të këtyre burrave…” (Lazër BOJAXHIU). 

“Ishim familje aq e lumtur, përplot hare, dashuri e fëmijëri të qetë. Edhe pse e ndjekja një shkollë laike, para së gjithash familja ime, dhe më vonë famullia e “Zemrës së Krishtit”, më dhanë një edukim të mirë dhe të shëndoshë…” (NËNA TEREZE). 

Me pak fjalë: Kolë Bojaxhiu ishte kryefamiljar i mirë dhe shumë i kujdesshëm, tregtar, ndërtimtar, patriot, muzicist, polyglot,njeri politik, këshilltari i qytetit të Sdhkupit, por mbi të gjitha babai dhe edukatori i të madhes bijë Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze. 

Ja disa dëshmi për DRANE lind. BERNAJ – BOJAXHIU: “Kurrë nuk i kam parë a dëgjuar prindërit e mi duke u grindur. Gjithmonë ishin të gatshëm të flisnin, të bisedonin, të na rrinë pranë. Nëna ime, Dranja, na përkushtonte tërë vëmendjen e saj neve fëmijëve. Ajo përkujdesej për familje, ndërsa baba Kolë kishte aq shumë për t’u përkujdesur jashtë familjes… (Lazër BOJAXHIU). 

“Kurrë nuk e harroj nënën time. Ajo ishte tërë ditën e zënë me punë, por pastaj, para mbëmjes e kishte zakon t’i kryente të gjitha punët, që të mund ta priste sa më mirë babain tim…” (NËNA TEREZE). 

“Shumë varfënjakë të Shkupit dhe të rrethinës e njihnin derën tonë. Askush nuk u kthye ndonjëherë duarthatë. Për çdo ditë na vinte dikush për drekë a darkë. Herën e parë kur e pyeta nënën time se kush ishin këta, ajo na u përgjegj kështu: ”Disa i keni të afërm, të tjerët janë pjesëtarëp të familjes sonë të madhe Bojaxhiu, disa janë dajtë e juaj”… Kur u rrita e kisha të qartë se ata qenë njerëz të varfër që s’kishin gjë prej gjëje dhe të cilët nëna ime i mbante me bukë…” (NËNA TEREZE). 

Rreth thirrjes së pare misionare Nëna Tereze rrëfente kështu: “Ndonëse nëna ime ishte e shenjtë, në fillim ajo qe kundër dëshirës sime për t’u bërë misionare. Ajo nuk donte të më humbte. Ne të gjithë u lutëm së bashku. Një ditë më tha: “Do ta jape lejen që të vesh në kuvend; dh ç’bëri pastaj? Ajo mbylli veten në dhomë dhe gjithë ditën nuk deshi të shihte njeri. Kur dola nga shtëpia në të cilën kisha lindur, për ta marrë rrugën e misionit, ajo më tha: “VËRE DORËN TËNDE NË DORËN E JEZUSIT DHE SHKO PËRPARA. SHIKOJE MU NË SY. KURRË MOS SHKO PRAPA, GJITHMONË PËRPARA!”. (NËNA TEREZE). 

Dhe vazhdonte: ”Isha ende shumë e re, pa i mbushur 12 vjet, e rrethuar nga familja, kur ndjeva dëshirën e parë për t’iu dhënë tërësisht Zotit. Gjashtë vjet kam medituar dhe jam lutur. Ndonjëherë më dukej se po bëja gabim, se kjo nuk ishte thirrje, por më në fund u binda se isha e ftuar nga Zoti. Zonja jonë e Letnicës, Zonja Cërnagore, më ka ndihmuar shumë për të arritur një vendim të tillë…” (Nëna Tereze). 

Lidhur me familje ajo me dorë të vet e shkrojti në Binçë në gjuhën shqipe këtë porosi: “DASHNIJA FILLON N’ FAMILJE. DHE FAMILJA QI LUTET BASHK MBETET BASHK. – NE KEMI SHUM ME U FAL NERES ZOTIT PER T’ MIRAT QI DASHNIJA E ZOTIT I KA DHAN PER FAMILJET TONA. LUTUNI SHUM PER MUA SI EDHE UNE PER JU. ZOTI KJOFT ME JU!” (Binçë, 28. 06. 1980).

Nëna Tereze thoshte shpeshherë kështu ”Sot bota jeton në një lloj tollovie dhe mendoj se kjo fillon në familje. Bota vuan shumë sepse s’ka paqe. S’ka paqe në botë, sepse ajo mungon së pari në familjet tona, me mijëra familje janë të ndara. Duhet t’i bëjmë familjet tona qendra të mirëkuptimit, të faljes së pakufi, sepse vetëm kështu do të jetojnë në paqe… 

A i njeh ti tëvarfërit e familjes sate? Ndoshta në familjen tënde dikush është shumë i vetmuar, i padëshiruar, shumë i anësuar. Ti a e di këtë? 

Dashuria është fryt i çdo stine dhe për çdo njeri… 

Unë i kam mësuar shumë njerëz që të duhen njëri me tjetrin dhe kjo ka shumë rëndësi…”. 

Dhe e përfundoi porosinë e saj me këtë sintezë vërtet të mrekullueshme: 

“FRYTI I HESHTJES ËSHTË URATA. 

FRYTI I URATËS ËSHTË FEJA. 

FRYTI I FESË ËSHTË DASHURIA. 

FRYTI I DASHURISË ËSHTË SHËRBIMI. 

FRYTI I SHËRBIMIT ËSHTË PAQJA”. 

Nga familja e madhe shqiptare, katolike, bujare dhe flijimtare lindi dhe qe rritur, edukuar Gonxhe Bojaxhiu, Bija jonë, Motra jonë, Nëna e botës, tani Shenjtëresha e Dashurisë. 

Me një pretk i ndjeri Imzot Nikë PRELA (1918 – 1996) ndër të tjera pati thenë kështu: “Ndoshta para se të shpallej shenjtëreshë Nëna Tereze, do të duhej të shpallej nëna e saj, Drane Bojaxhiu, e cila për së gjalli u nda prej saj duke u flijuar dhe dhuruar deri në vdekje për të mirën e Bijës, Kishës, botës, njerëzimit…”. 

Të tilla ishin nënat shqiptare, shpresojmë se janë dhe do të mbesin flijimtare, jetëdhuruese dhe edukatore shembullore. E tillë, e madhe, e mrekullueshme, e rallë, ndoshta edhe e papersëritshme ishte NËNA JONË TEREZE. Ajo dha një dëshmi të jashtëzakonshe feje dhe dashurie, flijimi dhe shërbimi në dobi të njerëzimit që lëngonte dhe pësonte. Tani me siguri lutet dhe ndëprmjetëson para Zotit për familjet tona, për paqe, pajtim, mirëkuptim, bujari, bamirësi dhe na fton dhe frymëzon me këto dy porosi përmbajtësore dhe jetësore: “PA DASHURI DHE FLIJIM JETA S’ KA KUPTIM”. “VETËM DASHURIA DO TA SHPËTOJË BOTËN!”.“VEPRAT E DASHURISË JANË VEPRA TË PAQES”.

Të premten, më 26 gusht, në Qendrën “BogdaniPolis” u përkujtua ditëlindja e shenjtëreshës shqiptare, Shën Nënë Tereza, me një akademi solemne të organizuar nga Katedralja e Prishtinës, përkatësisht Dioqeza e jonë Prizren-Prishtinë.

Jeta është mundësi, pranoje.

Jeta është bukuri, admiroje.

Jeta është lumturi, shijoje.

Jeta është ëndërr, zbatoje.

Jeta është sfidë, ballafaqoje.

Jeta është detyrë, kryeje.

Jeta është lojë, luaje.

Jeta është e çmueshme, nderoje.

Jeta është pasuri, ruaje.

Jeta është dashuri, përjetoje.

Jeta është fshehtësi, zbuloje.

Jeta është premtim, plotësoje.

Jeta është pikëllim, tejkaloje.

Jeta është himn, këndoje.

Jeta është tragjedi, zbute.

Jeta është aventurë, zbërtheje.

Jeta është kënaqësi, meritoje.

Jeta është jetë, mbroje.

Me këto vargje poetike dhe urate të Nënë Terezë për JETËN nisi akademi solemne, me të cilën edhe filluan zyrtarisht “Ditët e Nënë Terezës”, të cilat do të zgjasin deri më 5 shtator. Sivjet këto ditë të veçanta përkojnë me 25-vjetorin e kalimit të saj në amshim.

Akademinë solmne e hapi, Sh. T. Imzot Dodë Gjergji, i cili thekësoi rëndësinë e këtyre ditëve kushtuar Nënë Terezës, për të marr nga shembulli dhe jeta e kësaj gruaje të madhe e të shenjtë. “Janë 25 vite kur Nënë Tereza ka kaluar në amshim, vite këto që ajo nuk është fizikisht ndër ne, por janë vite kur më intenzivisht jemi me të. Sepse dëshirojmë t’i ngjajmë asaj në përvujtëri, në dashuri, në thjeshtësi, në sakrificë, në punët e vogla të përdishtme por me një dashuri të madhe, për të qenë edhe ne si ajo laps në dorën e Zotit, që nëpërmjet jetëve tona të shkruajë në zemrën e njerëzve dashurinë e vet. Nënë Terza ka qenë e tërhequr prej një rreshti ungjillor, përkatësisht të Krishtit, i cili thotë: isha i uritur, më keni dhënë të ha, kam qenë i etur, më keni dhënë të pi, kam qenë i zhveshur, më keni veshur, kam qenë në burg, keni ardhur  të më vizitoni, kam qenë shtegtar e më keni pëbujtur… Vërtet, – vazhdoi ipeshkvit – Nënë Tereza në çdo njeri të uritur në këtë botë e ka parë Krishtin e uritur, në çdo njeri të etur e ka pa etjen e Krishtit në kryq. Prandaj, ajo edhe e ka marr si motot të jetës së saj dhe të motrave të saja, klithjen e Jezusit “Kam etje”. Atëherë, nëse e marrim këtë moto të Nënë Terezës dhe e përkthejmë në ditët e sotme, mund të them se sot ne kemi etje për dashuri, si popull, si vend, si familje, kemi etje për njëri-tjetrin. Prandaj, ju ftoj të gjithëve, gjithë kombin tonë, që ta shuajmë këtë etje e të mbushemi me dashuri, duke e marr shembull Nënën, e cila thonte se e kam në zemër Popullin tem Shqiptar. Le të ecim pra gjatë këtyre nëntë ditëve, vazhdoi imzoti, të ushtrohemi në dashuri, që të mund ta shohim në sy njëri-tjetrin, t’ia shtrijmë dorën njëri-tjetrit, ta përkrahim njëri-tjetrin, e të ecim së bashku për të ndërtuar të ardhmen tonë të përbashkët. Le të jetë një mbrëmje e begatshme, e frymëzuar prej kësaj Nane, që kur të dalim nga këtu, të mund të jemi edhe ne pak Nënë Tereza”, ishin fjalët nxitëse të ipeshkvit tonë.

Akademia vazhdoi me promovimin e librit anglisht të Don Lush Gjergjit, “I hold my Albanian People in my hart” i cili është përkthim i librit shqip “E kam në zemër popullim tem Shqiptar. Bashkëbisedime me Nënë Terezën”, i përkthyer bukur nga Z. Avni Spahiu, i botuar sivjet nga Sh. B. “Drita” dhe “Iliria” New York. Përkthyesi ishte edhe promovues i librit, i cili theksoi se populli ynë është i bekuar për shenjtorët që ia ka dhanë botës. Nënë Tereza është ajo që qëndron në piedestalin e shentjorëve në shek. XXI. Për njerëzit që e kanë takuar atë, që nuk janë shumë, ka qenë një privilegj i madhe. Njëri prej tyre ka qenë Don Lush Gjergji, i cili i ka shkruar disa libra për jetën dhe veprën e saj. Këtu e kemi njërën prej këtyre librave të përkthyera në anglisht, me një titull të veçantë “Unë e kam në zemër Popullin tem Shqiptar”, i cili vë në spikamë lidhjet e Nënë Terezës me shqiptarët, 5 vizitat e saj në Kosovë e të tjera. Paraqitjen e plotë mund ta lexoni në këtë lidhëse: Nënë Tereza – përfaqësuesja e virtyteve të kombit tonë (drita.info)

Akademia u pasurua me muzikë të përzgjedhur siç është “Valsin Hyjnor” himnin e  Nënë Terezës, i kompozuar nga Lorenc Antoni dhe Genc Tukiçi, e i interpretuar shkëlqyeshëm nga sopranoja Arta Jashari,  e shoqëruar në piano nga Panvera Hoxha.

Edhe pse kanë kaluar 25 vjet të kalimit në amshim, Shën Nënë Tereza mbetet muzika hyjnore që Zoti na e dhuron nga qielli në botën e sotme me plotë zhurma e shqetësime. Ajo dinte të falënderonte për muzikën kështu:

Të falënderoj, o Zot,

Për dhuratën e muzikës.

Në praninë tënde e pranojnë harmoninë e mahnitshme të saj.

Kur këndoj për Ty,

Të dëgjoj në këngën tënde!

Nënë Tereza ka jetuar si vajzë e re në Shkupin atëhershëm ku ka pasur banda muzikore shqiptare dhe kanë kultivuar këngën e bukur shqiptare. Ajo gjithnjë ka qenë e angazhuar në këto aktivitete kulturore, artistike. Prandaj, edhe një akademi kushtuar asaj nuk mund të mos ketë edhe këtë përmasë të këngës së bukur shqiptare për ta kujtuar një kulturë të kultivuar në qytetin e saj të lindjes. Kështu, kënga “Kroi i fshatit tim”, u këngua me shumë art nga sopranoja Arta Jashari, e shoqëruar nga tingujt e pianos e luajtur nga Pranvera Hoxha. E për të plotësuar këtë pjesë muzikore, ishte Genc Krasniqi, mjeshtri i kitarës, i cili e këndoi këngën “Kaçurrela”.

Ligjëratën kryesore të Akademisë, e mbajti Don Lush Gjergji, biografi i Nënë Terezë, i cili u përqëndrua në librin e tij të fundit si një trashëgimi dhe frymëzim. Ligjërata e plotë mund të lexohet në këtë lidhëse: Pse libri “E kam në zemër pupullin tem Shqiptar”? (drita.info)

Fjalë rasti mbajti kryetari i Komunës së Prishtinës z. Përparim Rama, i cili pasi përshëndeti dhe falënderoi për këtë akademi të shkëlqyeshëm, ai ndau me pjesëmarrësit një kujtim dhe eksperiecë në Londër e cila lidhet me Shën Nënë Terezën dhe që ka qenë inspirim në jetën e saj. Njëra ndër thënie e saja që e ka përcjell jetën e tij, ishte “Ne jo të gjithë mund të bëjmë gjëra të mëdha, por mund të bëjmë gjëra të vogla me dashni të madhe.”

Akademia u përmbyll me një koktej rasti, e cila ishte organizuar për të bashkëndarë momente vëllazëre dhe urimi për këto ditë të rëndësishme shpirtërore dhe kulturore në nder të shenjtëreshës shqiptare./drita.info

Përgatiti për Dritën: Doruntina Gjini

NGA  NDUE  BACAJ

Nënë Tereza ka lindur  me 26 gusht 1910 në qytetin  Shkupit nga bashkeshortet  patriot shqiptarë Kolë e Drane Bojaxhi..Emri i saj si krijesë e brishtë e kësaj bote kishte qenë GONXHE, dhe këtë emër e mbajti derisa kjo gonxhe çeli lulen e shenjtë, që pas thirrjes shpirtërore nga vetë Jezu Krishti, kjo bijë e racës sonë ju përkushtua me sakrifica besimi , ndjeja njerzore e hyjnore , për të sjellë shpresë te të pashpreset e te të dëshpëruarit, për të sjellë jetë tek ata që po vdisnin, për të sjellë shërim tek të sëmurët, për të sjellë besim tek të paorinetuarit. Është fat i paçmuar për Racen tonë Iliro –Shqiptare  që vetë Krijuesi bëri emer që bija jonë  të  shenjtërohet, pasi në trupin e saj kishte dërguar shpirtin e shenjtë, duke e bërë misionare dhe shenjtore e kësaj bote. Zgjedhja e bijës sonë Nënë Tereza  nuk kishte qenë e rastësishme, pasi nga Raca jonë ndër dy-mijë vite Kristianizmit, i kishim falur  rreth 600 shenjtorë e martirë, që gjaku dhe veprat e tyre janë në themelet e këtij besimi e qytetërimi, frutet e të cilit i gëzojnë edhe ata që nuk e duan sot në fillimet e shekullit XXI… Nënë Tereza u bë misionare e bamirësisë, tek motrat Loreto e pastaj krijoi misionin e saj që e përhapi në 123 vendet e botës, ku India e Largët ishte epiqendra e deri në atdheun e saj të sapo çliruar nga diktatura komuniste. Misioni i shpresës së bamirësisë së Nënë Terezës ishte aq i madh sa e njohën jo vetëm shtete e qeveri, por edhe vetë Vatikani. Misioni i Nënë Terezës zgjati mbi 60 vite, kohë që e bëri të thirrej bijën tonë Moter, Nënë e më në fund Shenjëtore, të të gjithë botës. Bota e civilizuar jo vetëm ja njohu veprat e bamirësisë e mëshirës për njerëzit në nevojë, por e vlerësoi me çmimin NOBEL (në vitin 1979) , ndërsa mjerisht shteti komunist në ato kohë e anatemonte dhe nuk e lejonte të vinte as tek varret e njerëzve të saj të dashur në Tiranë (Nënës e Motrës). Shqip “Ne” duke i mbyllë dyert bijës sonë, Nënë e Botës, ne i mbyllëm vetvehtes shpirtin e Shenjtë që Zoti kishte dërguar mbi ne … Gjithsesi Nënë Tereza na fali ne shqiptarëve, sepse e dinte se nuk jemi ne populli që e përbuznim e mbyllnim dyert, por ishin djajtë e kuq që na kishin kapur për fyti (ndoshta si sprovë nga vetë Krijuesi). Nënë Tereza lutej për të gjithë popujt e botës që vuanin nga mjerimi, skamja, padrejtësia , sëmundjet e epidemitë, dhe ndër lutjet më të fuqishme duket se kishin qenë edhe ato për popullin  shqiptar që lëngonte nga epidemia e kuqe komuniste dhe  (Kosova) nën pushtuesit serbë.. Nënë Tereza e kishte çuar zërin e saj në mbrojtje të popullit nga kishte lindur  deri te Presidenti i SHBA-s  Bill Klinton të cilit i ishte drejtuar me fjalët : “Biri im bëj diçka për shqiptarët e mi”. Ndersa Bill Klintoni do të deklaronte : “Nënë Tereza ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar; ndihem krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe vlerave të lirisë”… Në pak vite që i kishin mbetur mbi këtë tokë bijes sonë të Shenjtë Nënë Terezës, ne e nderuam e respektuam si asnjë popull tjetër në botë, ndërsa bija jonë hyjnore na fali e na njohu si “GJININË” e saj, shpesh mëkatare jo për fajin tonë… Fatësisht vetë selia e shenjtë me anë të ish Papës famëmadh Gjon Pali II falenderoi kombin tonë për këtë bijë të shenjtë që i dhamë kësaj bote halleshume, ku ndër të tjera thotë “… Edhe në kohën e Izolimit të plotë të Shqipërisë kjo rregulltare e përvuajtur ishte ajo që përçonte emrin e atdheut tuaj në mbarë Boten. Në personin e Nënë Terezës Shqipëria është nderuar gjithmonë, pasi ky ishte misioni i saj dhe i gjithë atyre ndjekësve të vërtetë të Krishtit dhe Apostujve të tij që përhapnin dashurinë dhe jetën mbi dhembshurinë e kësaj bote. Për këtë ju falenderoj sot (Ju shqiptarëve) në emër të Kishës Katolike, që i falët botës këtë bijë të madhe të tokës e popullit tuaj…”. Vlenë të cilësohet se edhe presidenti i asaj kohe i republikes Islamike të Iranit , Muhamet   Khatani (pas vdekjes së Nënë Terezes) do të thoshte : ”Madheshtia e Nënës Tereze  konsiston në shpirterimin e madh  nga mendimet e mëdha  të vlerave morale dhe fetare, që ajo mbante per të miren e njerzimit.”. Nga ky vlersim i mrekullueshem per Nënë Terezen (nga  një  Presidenti me profil të lartë fetar) ,“gjejne” mbeshtetje edhe  fjalet proverbiale  të Papa Gjon Palit dytë se në ketë botë ka dy  FE apo besime, ata që besojne ne Zot , dhe ata që nuk besojnë.   Vatikani që nga 19 tetori i vitit 2003 nisi proçesionin e Shenjtërimit të Nënë Terezës , procesion  që “kulmoi” me firmosjen e dekretit të shenjtërimit të Nënë Tereze  me daten 4 shtator 2016 nga Papa Francesku. Vlenë të shenohet se nëse ne shqiptaret si ditë perkujtimi e feste per Nënë Terezen , që nga viti 2004 kemi  shpallur 19 tetorin , në shtetin e Nju Jorkut , Senati dhe Asambleja e këtij shteti kanë shpallë  (në 2017) , 4 shtatorin  festë zyrtare që  do njihet  si të gjitha festat e tjera të veçanta.  Neper  Botë në përgjithësi e në trojet etnike Shqiptare në veçanti filluan t’i kushtojnë shumë vepra arti e emërtime të ndryshme, ku spikat ndertimi  i Katedrales kushtuar Shenjtores Terezë në Prishtinë (Kosovë) , shugurimi i të cilës u bë me 5 shtator 2017 , me rastin e 20 vjetorit që Nënë Tereza ndërroi jetë. Në Vau të Dejës është ndertuar katedralja kushtuar Shenjëtores. Ndërsa para disa viteve në Shkodër, pas shumë vështirësive (që suallen disa paragjykime me mendësi   antieuroperëndimore) , u bë e mundur që në qendër të qytetit të kemi “truporen” e saj , e cila me sa duket do të zëvendësojë për Shkodrën e Malësinë Zojën e Shkodrës, të larguar nga rreziku i aziatikëve që në vitin 1467…    “  Në këtë  shënim perkujtimor për ditlindjen e 112 të shejnëtores Terezë nuk po mundem të qëndroj pa ju drejtuar me një lutje me shprese se do të ma dëgjoj Shenjëtorja Terezë.: “SHENJTORJA TEREZË   LUTU PËR  NE MËKATËNORËT TË KTHEHEMI NË SOFRËN  EUROPERËNDIMORE,  TË LARGUAR  PREJ  KOHËSH  PADREJTËSISHT DHE PA DËSHIRËN E SHUMICËS SË SHQIPTARËVE…. Lutu Shenjtorja  Terezë edhe për shtetaret, pushtetaret dhe institucionet shtetrore që  të kujtohen se mund të bëhën më njerzor… Duke  u ardhur fundi ketyre fjalëve zemre per shenjetoren Tereze mendova ta  mbyllë duke cituar disa nga fjalët-lutje të nënë Terezes me 10 dhjetor 1979 me rastin e marrjes të çmimit nobel në Oslo- Norvegji.

“O Zot, më bëj të jem mjet i paqes Sate:
ku ka urrejtje, bëj ta sjell dashurinë,
ku ka fyerje, bëj ta sjell faljen,
ku ka mospajtim, bëj ta sjell bashkimin,
ku ka dyshim, bëj ta sjellë fenë,
ku ka gabim, bëj ta sjell të vërtetën,
ku ka dëshpërim, bëj ta sjell shpresën,
ku ka pikëllim, bëj ta sjell gëzimin,
ku ka ërrësirë, bëj ta sjell dritën…

”(Citimi i këtyre fjalëve-lutje të Nënë Terezës, janë marrë nga përkthimi i Rev. “DRITA ”ku ka pasur për bazë fjalimin original në  anglisht,të  Oslos Norvegji 10 dhjetor 1979, i postuar tek web faqja zyrtare e Çmimit Nobel: /http://www.drita.info/ )

Mevlan Shanaj/

Ndër emrat e mëdhenj botëror të belcantos kisha dëgjuar Enrico Carusso si tenor i pakrahasueshëm dhe Beniamino Xhili. Një emër i madh dhe shumë i komentuar te Opera e vjetër ishte Luk Kaçaj, sipas pëshpërimave gjatë kohës së studimeve kishte pasur vlerësime maksimale duke e krahasuar me këngëtarin e tyre më të madh të gjithë kohërave! Chaljapin! Nga Zef Çoba një shtesë(Nje detaj i treguar nga te gjithe shoket e Lukës, studente bashkekohes ne Konservatorin Çajkovski te Moskes: Studenti i kantos basi Nicolaj Ghiaurov(nga Bullgaria), ne provim kendonte gjithmone para Lukes, kurre mbas Lukes…. Ky artist eshte shpallur nder me te medhenjte e shek. (XX), çka i ka taku me kene Luke Kaçes? )

Në Tiranë ishte padyshim vokali më tronditës edhe pse në ato vite ishin një grup me solistë të operës dhe baletmaestra që mbanin një repertor botëror! Kujtoj : Gaqo Çako, Mentor Xhemali, Gjoni Athanasi, Avni Mula e tj si edhe Agron Alia me Zoica Haxho një dyshe e shkëlqyer, apo Skënder Selimi, Panajot Kanaçi, Besim Zekthi, Miltiadh Papa, Xhemil Simixhiu etj. Nga viti 1967 u organizua një si tip koncerti në Operën e vjetër ku golin e bëri Luk Kaçaj! Më kujtohet” Don Bazilio “nga Berberi i Sevilies i Rosinit dhe “O ju male “nga filmi Skënderbeu.Po në atë kohë si studentë nëpër këmbë të së njëjtës godinë ishim miqësuar me Luk Kaçën. Miqësia erdhi spontanisht , ne ju afruam për ta uruar për suksesin dhe aty shkëmbyem nga një fernet, që ishte më e preferuara për gjigandin Luk Kaçaj.Pas ca kohësh shkuam në Dajti se aty kishte fernet Branca pija italiane që për kohën mbahej si më e mira! Pasi u kthyen disa gota, Luka trup madh kishte zbërthyer këmishën dhe nga kënaqësia hodhi një gotë në kokë që ti rridhte mbi gjoks. Ne si studentë të rinj u mrekulluam nga xhesti bohem i bas baritonit më të mirë jo vetëm të Shqipërisë , por edhe më gjerë. Thuhej se ishte zëri i dytë në Europë për nga përmasat.Italianët që gjithë herët kanë ndikuar në kulturën tonë, shquheshin për tenorët po ky zëri i pjekur i trashë gjëmonte dhe tundëte xhamat e sallës kur jepte koncert. Kështu me këtë natyrë “ populiste” me ne studentët bëheshim shumë herë si të barabartë në tavolinë. Në një rast erdhi në lokalin ku ishim ulur Ana e bukur deri në bukuri, e shoqja veshur krejt në të zeza. Luka u çua dhe vajti i dha zarfin. Ishte dita e rrogave , asaj me sa duket i ishin nevojitur lekët dhe erdhi pa pritur të vinte Luka në shtëpi! U kthye Luka në tavolinë dhe na tha, më kishte dalë prej mëndjes që Ana po më priste në shtëpi! Pas disa kohësh u takuam edhe në Gradishtë ku po xhironte në filmin “ Dasma” (Ismail Kadare,regjisor Piro Milkani) aty në atë film ishin edhe Albert Minga, Timo Flloko! Sigurisht ishte ngjarje e bukur që Luka po interpretonte në film. U takuam dhe pasi u përshëndetëm provuam edhe nga një gëzuar rakie , nuk kishte fernet! Më pas nuk di si rrodhën ngjarjet , por u çuditëm që ky gjigand u arrestua demonstrativisht në Institutin e Arteve ku ishte pedagog dhe u burgos!!Atë e kishin larguar nga Opera në kulmin e karrierës dhe sipas zërave shkak ishte madhështia e tij që e hëngrën xhelozët. Dihet që kudo xhelozia është shkatërrimtare , por në rastin e Lukës ishte vrastare. Pasi e larguan nga opera ziliqarët, ai punonte si pedagog i kantos në Institutin e Arteve.Është koha që ndoshta e mbyste trishtimin me ndonjë gotë! Krejtësisht e pabesueshme akuza “ Agjitacion Propagandë” për aq sa e njihnim jo ne,por studentët e tij direkt.Të vetmen gjë që nuk kishin dëgjuar nga artisti i përmasave botërore , pakënaqësitë për kohën. Ishte shumë i përmbajtur si një nxënës i zellshëm i shkollës së Françeskanëve në Shkodër, për të cilën ishte krenar. Aty ishte zbuluar talenti i tij i një djali të ardhur nga Bajza !Kishte pamje malësori tipik në paraqitje si nga shtati dhe pamja! Pasi kishte ditë që kishte dalë prej burgu shtatlarti , po ecte i vetëm , buzë Lanës me plepa. Isha veti i dytë, ndalëm para tij për ta takuar, ai eci drejt nuk na përshëndeti dhe as që ndali! Mbetëm të shtangur! E biseduam më pas përse nuk përshëndetet Luka?! Na thanë që kur doli nga burgu, ka mbetur në hallet e tija, nuk përzihet me askënd. Punonte për të mbijetuar si hamall diku nga pzari i Ri. Mendoni hamall, këngëtarit që kur kishte dhënë koncerte në disa vende i ishin bërë oferta direkte për ta mbajtur! Të gjitha i kishte refuzuar( nga pohimet e hetuesëve kur ishte i burgosur). Më vonë në RTSH isha si shef dhe nga Julian Napoleoni , erdhi si skenar Luk Kaçaj. Ishte një ngjarje e bukur. U bë me përkushtim dokumentari dhe për të gjithë ne qe një kënaqësi! Na buronte së brendëshmi një gëzim për ta shumëzuar madhështinë e këtij martiri të regjimit diktatorial të një artisti në përmasa europiane. ( ky dokumentar duhet të jetë në Arkivin e RTSH).Mendoj se do jetë dënuar vetëm e vetëm nga çpifjet e kolegëve që stimuloheshin shumë në ato vite , por edhe pse ishte françeskan katolik që i shkonte për shtat çdo intrigë!Te shpirti i tij kishte vetëm art pasi notat muzikore i jepnin lirinë .Filosofia e tij ishte ajo e mësuesit të tij At Gjergj Fishta” Ku ashtë shpirti i Zotit aty ashtë Liria” ( Ubi spiritus Domini ibi libertas)Sikur të kisha mundësi të pyesja atë burrë të mënçur Fishtën: A kishte ëndrra në fund të jetës dhe të çfarë karakteri ?A i ishin paksuar miqtë me kalimin e viteve pasi të njohurit dihet që shtohen deri në fund të jetës! A kishte ditë që nuk donte të mbante inat me veten? Po të keqes i kthente krahët , i qëndronte heshtur apo i rrinte përballë!

P..S. Zef Çoba, më thotë se sot pushon në varrezat e Bajzës!