Nga Frank Shkreli/

Një datëlindje që nuk ishte! 6 Maji mendohet – nga shumica e historianëve dhe studiuesve të jetës dhe veprimtarisë së Gjergj Kastriotit-Skenderbe – si datëlindja e Heroit Kombëtar të Shqiptarëve. Kjo mund të jetë një datë simbolike, por derisa të faktohet me prova e dokumente kjo është data e lindjes që është kujtuar, historikisht, Heroi Kombëtar dhe Shtetformuesi i shqiptarëve. Edhe sivjet, ashtu si çdo vit tjetër më parë, 6 maji, shkon e vjen pa u përmend as pa u shënuar nga entet zyrtare qeveritare e shtetërore, por as nga ato akademike të Shqipërisë, të Kosovës dhe më gjërë. As një kurorë të vogël me lule nuk u vendos para ndonjë monumenti të Tij, përfshir monumentin e Kryetrimit në kryeqytetin e Shqiptarëve në Tiranë, në shenjë nderimi. Ashtu si u mbyll në heshtje edhe viti (2018) i shpallur nga Shqipëria dhe Kosova si viti gjoja kushtuar Gjergj Kastriotit -Skenderbe. Nuk besoj se dikush mund të identifikojë ndonjë gjë që të jetë kujtuar Skenderbeu gjatë atij viti. Në të vërtetë më kujtohet se u mbyll në heshtje të plotë.

Por mirë që, të pakën, me 6 maj që kaloi nuk u mbulua monumenti i Tij në Tiranë me ndonjë çarçaf të bardhë ose të zi, siç ka ndodhur në të kaluarën – siç duket me qëllim që të mos ofendohej Stambolla. Politika shqiptare e tranzicionit 35-vjeçar ende nuk e kupton se në Evropë nuk shkohet pa Gjergj Kastriotin-Skenderbe, Shpëtimtarin e Evropës dhe as pa vlerat e tija kombëtare dhe ndërkombëtare-perëndimore. Ai ka mbrojtur qytetërimin perëndimor dhe ka luftuar despotët e Sulltanit. Skenderbeu ishte dhe mbetet simboli i identitetit kombëtar dhe model i një shteti të qëndrueshëm dhe të organizuar, sipas modelit të Shtetformuesit të shqiptarëve, Gjergj Kastrioti-Skenderbe — në përputhje me historinë e dokumentuar kastriotiane dhe me vlerat moderne të botës euro-atlantike.

Për fat të keq, ashtu si nga viti në vit, edhe sivjet pamë se Gjergj Kastrioti-Skenderbe, për fisin e tij arbëroro-shqiptar — as në ditëlindjen e tij me 6 maj — nuk është i Përgjithëmonshëm, as hero Kombëtar, as Shtetformues, por i harruari i kombit.

Pyetje për Tiranën dhe Prishtinën zyrtare?

Me 6 Maj, 2025, me sa vura re, liderët politikë në Shqipëri dhe në Kosovë munguan madje edhe me ndonjë deklaratë, për të kujtuar rëndësinë e kësaj dite, të pakën deklarata të llojit që ata bëjnë ditë për ditë në rrjetët sociale, për gjëra të kota. More, si dhe pse Gjergj Kastrioti Skenderbeu nuk e meriton të kujtohet në ditëlindjen e tij, të pakën me një kurorë me lule të freskëta pranë monumentit të tij në Tiranë, në Prishtinë, e në vende të tjera? A nuk meriton i Përgjithmonshmi i Kombit shqiptar të ketë një ditë në vit kushtuar Atij për ta nderuar e kujtuar ashtu siç meriton dhe siç bëjnë kombet e përparuara me heronjtë e tyre kombëtarë, anë e mbanë botës? Si mund të pretendoni se jeni serioz për zhvillimet dhe proceset demokratike drejt Evropës dhe vlerave të botës së sotëme të përparuar, ndërkohë që nuk kini asnjë respekt për historinë e lavdishme të Gjergj Kastriotit, të cilin tanimë e mbarë bota e njeh si Heroin e lavdishëm të shqiptarëve dhe Mbrojtësin e madh të qytetërimit evropian?

Kjo rrugë në të cilën vazhdojnë sot Shqipëria dhe Kosova, në të vërtetë, mund të jetë një rrugë pa kthim, drejtë së keqës. Mos njohja e vlerave kombëtare dhe perëndimore të Skenderbeut, qoftë edhe njëherë në vit në datëlindjen e tij –nuk mund të jetë një rrugë pa kthim — siç pretendohet nga disa politikanë — e proceseve demokratizuese dhe të reformave transformuese, si për Shqipërinë ashtu edhe për Kosovën, sepse, sot për sot, duket se ajo rrugë është e mbyllur. Edhe njëherë, nëqoftse Evropa është vërtetë destinacioni juaj, nuk shkohet drejt Evropës pa Gjergj Kastriotin Skenderbe!

Por si edhe në rastet e mëparshme edhe në këtë datëlindje (6 maj) të Gjergj Kastriotit-Skenderbe kemi të drejtë të shpresojmë madje edhe kundër shpresës, se në një të ardhme jo të largët, Kombi shqiptar do zgjohet dhe do t’a gjejë të arsyeshme që të caktojë një ditë në vit, të kalendarit të festave kombëtare, kushtuar Heroit të tij të madh, Gjergj Kastriotit – Skenderbe, me qëllim që ai të mos harrohet, por të kujtohet, çdo vit në datëlindjen e tij, zytarisht, të pakën njëherë në vit një ditë bashkimi për të gjithë shqiptarët, pa dallim dhe kudo qofshin ata.

Uroj që shqiptarët dhe udhëheqsit e tyre aktualë dhe në të ardhmen të jenë të dinjitetshëm të vlerave, traditave dhe lavdisë së Prijësit të Kombit e Fatosit të madh kombëtar, Gjergj Kastriotit-Skënderbe! Që të gjithë shqiptarët pa dallim, me një Besëlidhje të re midis tyre të modelit Kastriotian – të kujtojnë dhe të nderojnë Heroin e Kombit, duke u kthyer tek vlerat dhe traditat arbërore të Besës, Nderit e Burrërisë, të trashëguara nga Gjergj Kastrioti — Skënderbeu!

Historia e 35-viteve të kaluara më bën të dyshoj seriozisht që të ndryshojë gjë sa i përket trajtimit zyrtar të figurës historike të Madhit Gjergj Kastrioti-Skenderbe ndër shqiptarët. Por shpresa ime është besimi në të Madhin Zot — se megjithë këto zhgënjime të (keq)trajtimit dhe harresës së turpshme të figurës madhështore të Gjergj Kastriotit-Skenderbe nga klasa aktuale politike shqiptare, më në fund – se “Për inat të djallit e të shqiptarëve, Zoti ka me e mbajtë Shqipëninë më kambë, me nder e me lumni”. (Shën Pjetri në bisedën satirike të veprës së At Gjergj Fishtës, “Nën Hajat të Parrizit”, Satirika – Anzat e Parnasit e Gomari i Babatasit.)

Federatën Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra e vizituan artistët e shkëlqyer regjisori Bujar Alimani dhe aktorët Yllka Lota e Herion Mustafaraj e kostumografja e skenografja Albulena Beqiri. Ata u pritën nga sekretari i Vatrës Dr. Pashko Camaj, vatrani legjendar Marjan Cubi dhe këshilltari për art e kulturë Nazim Salihu. Dr. Camaj u shpjegoi artistëve historinë e Federatës Vatra e gazetës Dielli dhe rolin historik që këto dy institucione atdhetarie kanë luajtur në dobi të komunitetit shqiptar e çështjes kombëtare në mërgatën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Vatrani legjendar Marjan Cubi tregoi në detaje përpjekjet e patriotëve vatranë për ta trashëguar e forcuar Vatrën e Diellin si asete patriotike e historike kombëtare. Këshilltari për art e kulturë Nazim Salihu në fjalën e tij theksoi rëndësinë e mbështetjes së artit e kulturës shqiptare në Amerikë e sidomos artistëve tanë të shkëlqyer që lartësojnë kombin në mërgatën e Amerikës. Artistët shprehën emocion dhe nderim për Vatrën e historinë e saj teksa regjisori Bujar Alimani ftoi vatranët e publikun për të ndjekur dramën “Netë të Bardha” e adaptuar për skenë nga romani i Fjodor Dostojevskit. Bëhet fjalë për kërkimin e lumturisë së njeriut në një krizë të thellë ekzistenciale në një botë në të cilën ndihet krejt i vetëm. Dashuria si e vetmja dritë në tunel dhe zhgënjimet e herë pas hershme mes botës së shurdhët dhe indiferente janë linjat kryesore të dramës ku karakteret kryesore si dy planete enden në qiej ku sa tërheqin po aq shtyjnë në gravitete njëri -tjetrin. Për herë të parë në gjuhën shqipe e sjellin në Nju Jork një grup artistësh shqiptarë që me këmbëngulje dhe sakrifica arrijnë ta bëjnë të prekshme dhe ta përçojnë te komuniteti ynë. Këtu interpretojnë Herion Mustafaraj dhe Yllka Lota, regjia Bujar Alimani, skenografia e kostumet Albulena Beqiri, asistente kostumografe Dea Spiro Mustafaraj, dizenjmi i dritave dhe zerit Tan Kazazi, menaxher produksioni Damian Pervizi, producent Alfred Tollja. Vihet në skenë në Producers Club Theaters në datat 10 Maj ora 8 pm

11 Maj ora 7 pm , 16 Maj ora 8 pm, 17 Maj ora 8 pm dhe 18 Maj ora 7 pm 2025.

Dr. Dorian Koçi/

Sot mendohet gjerësisht se kjo ditë mund të përkojë me përvjetorin e lindjes së Gjergj Kastriot Skënderbeut – heroit kombëtar dhe simbolit të lirisë për shqiptarët. Edhe pse Barleti dhe historianët e tjerë të kohës nuk japin një datë të saktë për lindjen e tij, shumë studiues dhe të pasionuar pas historisë kanë ndërlidhur datëlindjen e Skënderbeut me 6 majin (sipas kalendarit Gregorian), për shkak të emrit të tij të pagëzimit – Gjergj – që lidhet me festën e Shën Gjergjit, më 23 prill sipas kalendarit Julian.

Kjo datë është kthyer në një pikë simbolike përkujtimore në kujtesën kolektive shqiptare, veçanërisht në rrjetet sociale, duke shërbyer jo vetëm si nderim për figurën e tij, por edhe si një shembull se si një komunitet mund të imponojë dëshirën e tij për të pasur një moment të vetin historik. Kjo është një dukuri interesante kulturologjike që tregon mënyrën moderne të ndërtimit të kujtesës, ku tradita dhe simbolika ndërthuren me nevojën për identifikim dhe krenari kombëtare.

Nëse tashmë kjo datë është përqafuar nga shqiptarët si përvjetor simbolik i lindjes së Skënderbeut, atëherë është edhe më e rëndësishme të përpiqemi të vendosim figurën e tij në kontekstin e duhur historik dhe ndërkombëtar. Jo vetëm për ta nderuar, por për ta kuptuar më mirë sfidën që përfaqësonte ai si lider në një botë të përçarë mes Lindjes dhe Perëndimit.

Skënderbeu ishte një princ i mesjetës, një figurë që mund të krahasohet me liderët e tjerë evropianë të kohës, siç i përshkruan edhe filozofi italian Nikolo Makiaveli në veprën e tij të famshme “Princi”. Ai u lind në një Arbëri të lidhur me qytetërimin perëndimor, por u rrit në Perandorinë Osmane, një sistem despotik ku sulltani sundonte absolutisht, dhe ku të tjerët ishin thjesht në shërbim të vullnetit të tij.

Sfida e madhe e Skënderbeut ishte pikërisht rikthimi në tokën e vet për të ngritur një rezistencë të qëndrueshme ndaj kësaj fuqie. Ai u përpoq të ndërtonte një strukturë politike që të mbështetej jo vetëm mbi bashkimin ushtarak, por edhe mbi një formë të re të qeverisjes, të frymëzuar nga modeli feudal evropian, ku fisnikët kishin privilegje dhe një raport të veçantë me sundimtarin, e jo thjesht një nënshtrim absolut.

Përpjekja e Skënderbeut nuk ishte vetëm një rezistencë e armatosur, por një projekt politik për të formësuar një shtet të qëndrueshëm dhe të organizuar në përputhje me traditat perëndimore. Kjo ide e vendos atë në një plan më të gjerë strategjik dhe e bën më të qartë rëndësinë e tij jo vetëm për shqiptarët, por për gjithë qytetërimin evropian që në atë kohë përballej me kërcënimin osman.

Ai sfidoi një prej superfuqive më të mëdha të kohës, Perandorinë Osmane, dhe për më shumë se dy dekada arriti të mbante të paprekur një pjesë të trojeve shqiptare, duke e kthyer në një simbol të rezistencës dhe qëndresës për shumë popuj të tjerë të Ballkanit dhe më gjerë.

Për këtë arsye, Gjergj Kastrioti Skënderbeu sot nuk nderohet vetëm si një hero kombëtar, por edhe si një figurë me rëndësi ndërkombëtare. Monumentet e tij ndodhen në sheshe dhe muze në të gjithë Evropën. Vepra e tij studiohet në universitetet më të rëndësishme, jo vetëm si pjesë e historisë shqiptare, por si një kapitull i rëndësishëm i përballjes së qytetërimit perëndimor me sfidat e shekullit XV.

Në një botë ku identiteti kombëtar, qytetërimi dhe trashëgimia janë tema gjithnjë e më të diskutueshme, figura e Skënderbeut na kujton rëndësinë e drejtësisë, rezistencës dhe vizionit për të ardhmen. Ai është dëshmi se edhe në kushte të pafavorshme, një njeri me vullnet dhe ide mund të ndryshojë rrjedhën e historisë.

Skënderbeu mbi kalë, vepër nga Spiro Xega, mbetet simbol i këtij vizioni dhe sakrifice.

Laura Konda*/

Unë kam filluar të shkruaj poezi që në moshën 13-14 vjeçare dhe pavarësisht që profesioni im ka qenë gazetaria, poezia ka qenë dashuria ime e parë në fushën e letrave. Unë kam patur fatin të rritem në një familje letrarësh, babai im Drago Siliqi ka qenë poet dhe kritik letrar, nëna ime Drita Siliqi, ka qenë gazetare, përkthyese, profesoreshë e letërsisë në Universitetin e Tiranës. Ciklet e para me poezi i kam botuar kur isha 15-16 vjeçe, në gazetat “Drita” e “Zëri i rinisë” dhe te revista letrare “Nëntori”, në Shqipërinë e viteve të komunizmit. Redaktorët e mi të parë kanë qenë poetë të mirënjohur si Xhevahir Spahiu e Bardhyl Londo. Pasi përfundova studimet, rrethanat u krijuan që unë të filloja punë si gazetare, duke më distancuar nga angazhimi 100 për qind me poezinë, por pa më shkëputur prej saj. Kam vazhduar të shkruaj dhe përkthej poezi dhe prozë dhe këta dy vjetët e fundit jam marrë me përkthimin e një vëllimi poetik përmbledhës të poetes Natasha Lako nga një shtëpi botuese në Angli.

Por desha të theksoj një fakt që mendoj se është i rëndësishëm: ka një ndryshim thelbësor nga poezitë e botuara në vitet ‘70 dhe ’80 të shekullit të kaluar dhe atyre që kemi fatin të botohen sot. Ndërsa poezitë e mija të botuara në revistën “Nëntori” shiheshin me lente në kuptimin e vërtetë të fjalës, për të qenë korrekt politikisht, për të mos lënë asnjë lloj keqkuptimi në thonjëza, për ndonjë ironi të mundshme, apo ndonjë krahasim të papëlqyeshëm, apo një thikë me dy presa, siç thuhej në atë kohë, poezitë e botuara sot kanë fatin të botohen pa retushime, apo cungime. Të rinjtë ndoshta nuk e kuptojnë sot nocionin e autocenzurës, apo siç thuhej atëhere “krasitjeve” që u bëheshin veprave të tyre nga redaktorët. Një numër jo i vogël shkrimtarësh u viktimizuan, u vranë, u burgosën, u internuan, apo ju hoq e drejta e botimit, për shkak të krijimeve të tyre. Pati shkrimtarë të periudhës së komunizmit që mundën të mbijetojnë, por në kushtet e një autocenzure që shpesh rëndonte në cilësinë e veprave të tyre.

Dua të kujtoj një thënie të Volterit, “Poezia është muzika e shpirtit dhe mbi të gjitha, e shpirtrave të mëdhenj dhe të ndjeshëm”… Dhe shpirti i gruas është i gjerë dhe i ndjeshëm.

Antalogjia “Pena e gruas” është një arritje në dy aspekte. Së pari, ajo bashkon gra krijuese, që kanë sjellë në këtë botim emocionet e tyre të fuqishme me ndjeshmërinë e tyre të dyfishtë si gra dhe si poete. Së dyti kjo antologji ka sjellë bashkë gra krijuese të diasporës, duke e pasuruar letërsinë shqipe me përjetimet e origjinale të jetës së emigrantit. Ky është një botim shumë i veçantë, që kam besimin se do të pritet me shumë interes nga lexuesit shqipfolës. Përgëzime dhe falenderime të sinqerta.

*Fjala e mbajtur në promovimin e “Pena e Gruas”, Stamford, Connecticut, 19 prill 2025.

Sokol Paja/

New York, 3 Maj 2025 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra në bashkëpunim me Qendrën Kulturore “Nënë Tereza” të Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” promovoi librin “Neoshqiptarizmi” të politologut Arian Galdini. Me pjesëmarrjen a aktivistëve të komunitetit shqiptar në New York e më gjërë, libri “Neoshqiptarizmi” u prit mjaft mirë si një kontribut shkencor e atdhetar që fton për një nxitje e vetëdijësim kombëtar.

Në emër të Vatrës përshëndeti sekretari Dr. Pashko Camaj i cili vlerësoi librin e Galdinit si një botim që ngre vlerat kombëtare shqiptare e kontributorët e shquar të kombit shqiptar.

Prof. Dr. Besim Muhadri në kumtesën e tij theksoi se libri “Neoshqiptarizmi” i Arian Galdinit është një reflektim i thelluar filozofik, historik dhe politik mbi gjendjen e sotme të identitetit shqiptar dhe nevojën për një doktrinë të re që synon të ringjallë shpirtin kombëtar. Galdini i qaset problemit të identitetit shqiptar me një ton alarmues, duke theksuar se mungesa e vetëdijes historike, emigracioni masiv, konsumizmi global dhe fragmentimi social rrezikojnë ekzistencën e shqiptarisë si subjekt historik. Ai argumenton se vetëm një rilindje e re, një “Zgjim i Madh Kombëtar”, mund të shpëtojë shqiptarët nga humbja e tyre në përballje me sfidat moderne, tha ndër të tjera Prof. Muhadri.

Doktorantja Kristina Nano në fjalën e saj u shpreh se “Neoshqiptarizmi” nuk është thjesht një reflektim mbi shqiptarinë, por një manifest filozofik, ideologjik dhe politik, që shkon përtej një analize historike dhe propozon një rrugë të re për kombin shqiptar. Në të, Galdini ndërton një sistem të ri mendimi kombëtar, i cili jo vetëm që merr në konsideratë pasurinë intelektuale të Rilindjes Kombëtare, por gjithashtu e transformon atë në një doktrinë moderne dhe vizionare. “Neoshqiptarizmi” sipas Kristina Nanos nuk është një rikthim nostalgjik në të kaluarën, por një qasje intelektuale e guximshme, e cila kërkon të pozicionojë Shqipërinë dhe shqiptarët si një faktor historik e kulturor në Europën moderne.

Marjola Bejkollari, aktiviste e komunitetit shqiptar në New York dhe anëtare e Lëvizjes Diaspora për Shqipërinë e Lirë në diskutimin e saj u fokusua te rëndësia e votës së diasporës në proceset demokratike në Shqipëri, rrëfeu kalvarin e “Lëvizjes” në proceset gjyqësore në Gjykatën Kushtetuese deri në fitimin e të drejtës kushtetuese për votën e diasporës, aspekte të procesit të votimit dhe potencialet e kombit shqiptar në diasporë për të kontribuar dhe ndryshuar Shqipërinë.

Autori Arian Galdini zhvilloi në fund të promovimit zhvilloi një bashkëbisedim të përzemërt, informues, analitik e debatues që u prit me kureshtje e interes të lartë te të gjithë pjesëmarrësit. Galdini shtroi për debat e diskutim çështje kulturore, atdhetare dhe identitare kombëtare që ngjallën diskutime e qasje të ndryshme analitike rreth ekzistencës si komb, proceseve integruese, dilemave të ndryshme kombëtare e çështjeve që shqetësojnë mbarë kombin. “Neoshqiptarizmi” sipas Galdinit është një ftesë për kombëtarizëm të vetëdijshëm, për dalëzotësi të ndërgjegjshme, për një Shqiptari që nuk dorëzohet dhe nuk tretet, por ringrihet e ndriçon përmes vetëdijes dhe dashurisë për rrënjët. “Neoshqiptarizmi” është besimi se Shqipëria nuk është thjesht një vend, por një mision.

Për të gjithë të pranishmit, politologu Arian Galdini dhuroi librin e tij e cili u prit me dashamirësi dhe respekt nga mërgata e Amerikës.