Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, i nisur fillimisht si një proces teknik, evoluoi në një dialog të thellë politik, shpesh duke marrë një karakter të ngatërruar dhe të paqartë, që ndonjëherë mund të krahasohet me një sjellje adoleshente nga qeveritë. Ky ndryshim nuk ishte thjesht një devijim procedural, por një pasqyrim i mungesës së një strategjie të qartë dhe të qëndrueshme për të përmbushur qëllimet madhore të Kosovës: njohjen e pavarësisë, integrimin ndërkombëtar dhe konsolidimin e shtetësisë së saj.

Një nga problemet themelore ka qenë nisja e dialogut pa një kushtëzim të qartë: njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Kjo qasje i ka dhënë Serbisë hapësirë të bollshme për të instrumentalizuar dialogun në favor të saj dhe për të ndërtuar narrativen ndërkombëtare se është një aktore konstruktive, ndërkohë që vazhdon të mbajë një qëndrim destruktiv në terren. Për të kuptuar më mirë sfidat dhe pasojat e kësaj qasjeje, mund të marrim shembuj nga praktikat ndërkombëtare.

1. Rasti i Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë: Një Model i Kushtëzimit të Qartë

Mosmarrëveshja ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë për çështjen e emrit ofron një shembull të rëndësishëm sesi një proces dialogu mund të strukturohet për të çuar drejt një zgjidhjeje përfundimtare dhe të qëndrueshme. Greqia, si një anëtare e NATO-s dhe BE-së, kushtëzoi njohjen ndërkombëtare dhe integrimin euroatlantik të Maqedonisë me ndryshimin e emrit të saj. Pas negociatave të gjata dhe të vështira, të dyja palët arritën Marrëveshjen e Prespës (2018), e cila përfundoi kontestin shumëvjeçar. Rezultatet ishin konkrete: Maqedonia e Veriut u anëtarësua në NATO dhe hapi rrugën për integrim në BE.

Në këtë rast, kushtëzimi ishte i qartë dhe i vendosur: pa zgjidhjen e problemit të emrit, nuk kishte progres në integrimin ndërkombëtar. Në krahasim, Kosova ka lejuar Serbinë të përfshihet në dialog pa kërkuar paraprakisht njohjen e pavarësisë si një kusht të panegociueshëm.

2. Rasti i Palestinës dhe Izraelit: Rreziku i Dialogut pa Fund

Dialogu ndërmjet Palestinës dhe Izraelit, i mbështetur nga SHBA dhe partnerët ndërkombëtarë, ka shërbyer si një shembull i një procesi të gjatë, por pa zgjidhje konkrete. Shumë raunde bisedimesh janë mbajtur, duke përfshirë Marrëveshjet e Oslos (1993), por mungesa e një strategjie të qartë dhe e një presioni të mjaftueshëm ndaj palëve për të respektuar detyrimet e tyre ka rezultuar në stagnim. Për Palestinën, dialogu shpesh është shndërruar në një mjet për të ruajtur status quo-në, ku Izraeli zgjeron kolonitë e tij, ndërsa çështja palestineze mbetet e pazgjidhur.

Ky rast na tregon rrezikun e dialogut pa një fund të qartë. Në rastin e Kosovës, duke nisur dialogun pa njohjen e pavarësisë si pikënisje, Serbia ka arritur të shtyjë çështjen e njohjes për një kohë të pacaktuar, duke përfituar nga status quo-ja.

3. Rasti i Gjermanisë Lindore dhe Perëndimore: Njohja si Parakusht për Bashkëpunim

Pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania u nda në dy shtete: Republika Federale e Gjermanisë (Perëndimi) dhe Republika Demokratike e Gjermanisë (Lindja). Për vite me radhë, këto dy shtete funksionuan në një marrëdhënie të tensionuar, deri në Marrëveshjen Themelore të vitit 1972. Në këtë marrëveshje, të dyja palët njohën njëra-tjetrën si shtete sovrane, duke hapur rrugën për dialogun dhe bashkëpunimin teknik. Ky rast ilustron rëndësinë e njohjes reciproke si parakusht për progresin.

Në rastin e Kosovës dhe Serbisë, dialogu i nisur pa njohje reciproke ka rezultuar në një proces të fragmentuar, ku marrëveshjet teknike (si ajo për targat ose energjinë) shpesh nuk janë zbatuar plotësisht për shkak të mungesës së një baze të fortë politike.

4. Rasti i Bosnjës dhe Hercegovinës: Një Paralajmërim për Kompromiset e Gabuara

Marrëveshja e Dejtonit (1995) i dha fund luftës në Bosnje, por krijoi një sistem politik të ndërlikuar dhe jofunksional, me entitete dhe ndarje etnike që shpesh e pengojnë funksionimin e shtetit. Ky është një shembull tjetër që tregon se kompromiset e nxituara dhe të imponuara mund të kenë pasoja të gjata negative. Në rastin e Kosovës, ideja e krijimit të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, pa kushte të qarta për njohjen dhe zbatimin e plotë të marrëveshjeve, paraqet një rrezik të ngjashëm.

Mësimet për Kosovën

Nga praktikat ndërkombëtare, Kosova mund të nxjerrë disa mësime të rëndësishme:

1. Kushtëzimi i qartë: Si në rastin e Maqedonisë së Veriut, Kosova duhet të vendosë njohjen nga Serbia si parakusht për çdo dialog të mëtejshëm.

2. Fokusimi në rezultate konkrete: Si në rastin e Gjermanisë Lindore dhe Perëndimore, dialogu duhet të bazohet në zbatimin e marrëveshjeve që kanë një ndikim të drejtpërdrejtë për qytetarët.

3. Parandalimi i status quo-së destruktive: Si në rastin e Palestinës dhe Izraelit, Kosova duhet të shmangë dialogun pa një fund të qartë, duke kërkuar një afat përfundimtar për njohjen reciproke.

4. Kujdesi ndaj kompromisit të nxituar: Siç tregon rasti i Bosnjës, zgjidhjet që krijojnë struktura të ndërlikuara dhe të paqarta vetëm sa e vonojnë stabilitetin dhe funksionalitetin e shtetit.

Në përmbledhje, dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë duhet të ridizajnohet për të qenë më i fokusuar, i kushtëzuar dhe i orientuar drejt rezultateve që përforcojnë shtetësinë e Kosovës dhe jo status quo-në e imponuar nga Serbia.

Bujar Leskaj/

Në 17 janar 1468, 557 vite më parë Heroi ynë Kombëtar, Gjergj Kastrioti- Skënderbeu, u largua në përjetësi, duke e lënë kombin jetim, por duke lënë njëkohësisht mësime shumë të vyera e aktuale edhe për sot! Mësimi i parë: “Lirinë nuk ua solla unë, atë e gjeta mes jush!”- Krujë, 1443.

Mësimi i dytë i Skënderbeut, 25 vite më vonë në Lezhë, i cili është i njohur nga historia e thuprave në shtratin e vdekjes është, se: “Bashkimi bën fuqinë!”

Dhe vërtet, kjo histori që shpesh u tregohet fëmijëve, është aktuale e me vlerë edhe për të rriturit, sidomos klasën politike shqiptare.

Skënderbeu e dinte se ç’vështirësi e prisnin kombin, prandaj dëshironte që t’ua jepte këshillën e fundit se si duhej të mbrohej Shqipëria. Por në radhë të parë se si duhet që shqiptarët të mbroheshin nga vetja.

Skënderbeu, jo vetëm trim e diplomat i shquar, por edhe statist (shtetar) me përvojë, e dinte vlerën e BASHKIMIT, ndaj diçka më emblematike, më të qartë e më të hapur, më aktuale e më vizionare edhe për sot se mësimet e tij, nuk do të mund të linte!

Bashkimi është fuqi dhe shpresë!

Të bashkuar mund të bëjmë shumë gjëra të mira!

Nga bashkimi vjen fitorja. Të përçarë gjithmonë do të humbasim!

Ndaj porosinë e Skënderbeut në ditëvdekjen e tij ta përdorim si mësuese jete e vlerë për ta vërë në shërbim të së sotmes dhe të së ardhmes tonë!

Mësimi i dytë i Skënderbeut është aktual për ne demokratët sot, që të jemi më të bashkuar, më të fortë përballë një kundërshtari si Rama e sekti i tij, që përdorin çdo mjet: dhunën, përçarjen, grabitjen, blerjen e votave për të mbajtur në këmbë regjimin e tyre antidemokratik.

Bashkimin ta kemi me njëri- tjetrin, për të mirën tonë, të atdheut, të lirisë e demokracisë sonë.

Gjon F. Ivezaj/

I pari shkrimtar i propozuar nga Klubi i Poetëve të New York-ut për çmimin Nobel në Letërsi në vitin 1934, prozator, poet, përkthyes. Disa nga veprat, që ka shkruar e botuar: “Lahuta e Malcis”, poemë (zarë, Kroaci, 1902, një vellim prej 17.000 vargjesh, qe u cilësuan si Iliada shqiptare ose Bibla e lëvruesve të shgipes),. “Anzat e Parnasit”, satirë (Sarajevë, Bosnje-Hercegovinë, 1907), “Pika e voese” më vonë e ribotuar si “Vallja e Parrizit” (Zarë, 1909),”Shgiptari i qytetnuem” melodramë (1911), “Vllaznia apo Shen Francescu i Assisi-t (1922),

“Juda makabe” tragjedi (1914), “Gomari i Babatasit” (Shkodër, 1924), “Mrizi i Zanave” (Shkodër, 1924), etj., të cilat janë botuar apo kanë mbetur pa u botuar.

Jeta dhe vepra e poetit kombëtar

At Gjergj Fishta, ka lindur mbas tre villezërve dhe nje motër te cilën e donte shumë. Në moshën 7-vjeçare ne vitin 1878 fillon mësimet e para te edukatës shkollore në gytetin e lashte Shkodër. Dy vjet më vonë, vijon mësimet e rregullta në Seminarin e Troshanit (shkollë e klerikëve katolik). 6 vjet më vonë shkon për të ndjekur studimet në Bosnje (në Kuvendin e Sutiekes), ku, merr dije në degën e filozofisë, ndërsa në Kuvendin e Livnos, mëson me adhurim në fushën e dijës teologjike.

Në një ditë të ftohtë, më 25.02.1894, në Kishën e Troshanit thotë meshën e parë, duke qenë i veshur me zhgunin dhe sandalet e zbathura të Shën Françeskut të Asizit. Ai ishte kapelan në famullinë e Lezhës, mësimdhënës e meshtar në Kolegjin e Troshanit dhe për 12 muaj gjendet në Gomsiqe të Pukës.

Në bashkëpunim me abating e Mirditës Imzot Prenk Doçin themelon Shoqninë

Letrare Kulturore “Bashkimi”, boton artikuj të rëndësishëm e të mrehtë, duke përhapur të vërtetën në një numër sa më te madh njerëzish. Ishte i pari që hapi klasat qytetëze, duke future gjuhën shgipe në mësim, në kohën që ishte emëruar drejtor i shkollës fillore françeskane. Ai më pas ishte kryetar i Komisionit të Alfabetit të Gjuhës Shqipe në Manastir (1908), si dhe themelon e drejton deri sa mbylli sytë revistën e njohur kulturore-shkencore “Hylli i Dritës” (Shkodër, 1913). Fishta, hapi Shtypshkronjën Françeskane, nga ku nisnë të dalin rregullisht periodikë te shtypit katolik dhe kulturorë në qytetin e Shkodrës.

Fishta, krijoi lidhje dhe ura bashkëpunimi me të gjithë albanologët e njohur evropiane asokohe, duke i pasur si bashkëpunëtore dhe bashkëtrajtues të shumë temave interesante mbi albanologjinë në trojet etnike shqiptare, gjuhën, visaret e kombit, traditën, letërsine, historine ndër shekuj, faqet e ndritura te krishtërimit të hershëm ndër shgiptare etj. Në bashkëpunim me liberatorin Luigj Gurakuqin themelon “Komisien Letrare” të Shkodrës (1916) e paralelisht drejton gazetën “Posta e Shqypnisë”.

Përvoja e tij e gjerë në zotimin per çeshtjen kombëtare bëri të mundur që ai me zhgunin e fratit të përfaqsojë atdheun e vet në Konferencën e Paqes në Paris, ku kryeson delegacionin diplomatik.

Duke perfaqësuar denjësisht alternativën e opozitës, Fishta ishte deputet i Shkodrës dhe zgjidhet n/Kryetar i Parlamentit. Me dorën e vet përuron hapjen e gjimanzit te njohur “Illyricum”‘ në Shkodër, që mbas kalimit në amshim do të marrë emrin e tij, por komunistët e mbyllin menjeherë me të ardhur në pushtet.

Më 1924 merr pjesë në levizjet politike te kohës, duke genë përkrah opozitës noliste dhe me pas emigron në Itali. Për kulturën e gjerë që kishte, emërohet Lektor Jubilar në Teologji e Filozofi. Ai dy herë është perfaqësues i delegacionit shqiptar në Athinë e Stamboll. Për tre vjet me radhë zgjidhet si Provincial i Urdhërit Françeskan në Shgipëri dhe një vit para se të mbyllte sytë ishte Akademik i Italisë, një ndër titujt më të mëdhenj, që ende nuk e ka fituar asnjë njeri i kombit të vet deri më sot. Pikërisht për këtë fat dhe ndër historiografia komuniste e anatemoi Fishtën deri në përbaltje për gjysëm shekulli, duke mos thënë asnjëherë arsyen, se ishte një atdhetar i flaktë dhe kundër shovinizmit racist dhe të tërbuar sllav.

Pesë ditë mbas Krishtlindjeve, më 30 dhjetor 1940 mbylli sytë (kaloi në amshim), ai që i hapi sytë gjithë popullit shgiptar. Fishta varroset në Shkodër, mes lotëve dhe pikëllimit të madh të bashkëqytetarëve, vëllezërve te dashur në Krishtin e Atdheun.

Kur eshtrat e tij ishin pajtuar me luminë e pasosun, ndodhi akti më kundër njerëzor, ku, eshtrat e tij zhvarrosën nga rregjimi i diktatorit të tërbuar kundërshqiptar e kundërkatolik Enver Hoxhës, ashtu sikurs ekishin vepruar turqit me eshtrat e Imzot Pjetër Bogdanit, autorit të “Çetës së Profetëve”, “apo serbët me babain e grumbullimit të zellshëm e kodifikimit të “Kanunit të Lekë Dukagjinit” At Shtjefen Kryeziu Gjeçovi dhe së fundi persëri komunistët eshtrat e trimit Ded Gjon Lulit udheheqësit të Kryengritjes se Malësisë së Madhe (më 6 Prill 1911), të cilat me përbuzje i udhën në ujërat e ftohta të lumit Drin.

Gjashtë vjet mbas vendosjes së demokracisë, për vlerat e së ciles ai punoi e jetoi gjithnjë, më 28 nëntor 1996, mbas 56 vjetëve At Gjergi Fishta, rrivarrosët me nje ceremoni, ku, merr pjesë gjithe hierarkia e klerit katolik, duke i bërë edhe nje herë nderim relikeve te rigjetura të eshtrave të tij. Para atyre pak eshtrave, që Zoti deshti ti ruante, u bënë nderime e homazhe në qendër të Kishës Françeskane e menjëherë filloi puna per të ribotuar serinë e veprave letrare të tij.

Pa Fishtën, historia e letrave shqipe do të ishte e mangët për te gjithë françeskanët shqiptare të përvuajtur. Ai ishte dhe mbeti një intelektual i madh dhe një atdhetar i papërsërishëm si shembull i përkushtimit plot devocion e dashuri të pakufishme. Pader Gjergji, ishte një njeri me vizione të qarta. Vepra e tij u bë burim frymëzimi dhe dashurie për trenomin Fe-Atdhe-Perparim, ç’ka në mendjen e Fishtës, ato jetonin në një unitet, duke e ngritur kësisoj gjeniun në nivele të reja cilësore, që i ka qëndruar kohës edhe sot.

Vlerësime pozitive për poetin kombëtar kishte vazhdimisht, sipas këndvështrimeve të ndryshme mbi atë që ai dhuroi në letrat shqipe, si njohës i kthjellët i tërësisë të kulturës së tabanit te lashte autenik dhe përtej tij. Opinione pozitive, kanë shprehur përmes pendës dhe mendjes në kohe dhe në rrethana të ndryshme shumë intelektuale të shquar, albanologë evropianë ashtu dhe bashkeatdhetarët e tij në Veri e Jug të Shqipërisë, shkrimtarë dhe studiues të kulturës shgiptare askohe dhe sot.

Kështu Karl Shtainmes e krahason poetin me Gëten e Shilerin, ndërsa francezët e thërrasin “Tirteu i Shqipërise”. Albanologu i njohur italiane At Fulvio Cordignano, që punoi dhe jetoi për një kohë të gjatë në Shqipëri, radhiti këto fjalë të ngrohta zemre: “Pak kush kujtoj, në letërsi të mbarë botës, ia del At Fishtës si poet satirik, si i tillë me nji fuçi të çuditshme ther e pren aty ku djeg.

“Ndërsa pesë vjet me vonë, albanologu i shquar italian Prof. Gaetano Petrotta, me pendën dhe mendjen e tij ka lënë të gdhendur këtë vlerësim shumë domethënes: “Ndër veprat e këtij eshtë shprehur e pasqyruar në mënyrë më të kthjellët shpirti i popullit shqiptar. Këto vepra kanë për të mbetur të pavdekshme e kanë për t’u bërë poezi e kombit të Skënderbeut…

I madh për të madhin Faik Konica, për At Gjergi Fishtën, në shenjë nderimi dhe respekti të thelle, ka lëne si deshmi te tij vlerësimin konçiz: “Kot të koti perpiqen grekët e sotëm të kërkojnë në letersinë e tyre një vepër më te plotë se “Lahuta” e Gjergj Fishtës”. Profesor Ernest Koliqi, thotë: “Fishta, ishte vravashka e shqiptarizmes e bashkimit në gjakun dhe gjuhën e përbashkët.” Për poetin brilant françeskan, që ka luajtur nje rol te rëndësishem ne Rilindjen Kombëtare Prof.

Abaz Ermenji, shkruan: “At Gjergj Fishta, eshtë ndoshta më i madhi poet shgiptar gjerë më sot.

Edhe ky pjesën më të rëndësishme të veprave të tij, ia pat kushtuar çështjes nacionale’ 

Më 1989, studiuesi At Danjel Gjeçaj (botues i Lahutës së Malcis në Itali), jep esencialisht këtë formulim: “

“… Fishta, këndohej pa dijtë se i thojshin emnin; këndohej, sepse në këngët e tija

ishte shgiptar, shgiptari në doke, nè kanu, nè mitologji, në foklor, në aspirata, në jetë, në lufte e në ngallnime.”

Poeti i valëve te Liqenit të Pogradecit e miku i tij i ngushtë Lasgush Poradeci, e pati cilësuar bukur meshtarin françeskan, si: “Shkembi i tokës dhe shkembi i shpirtit shgiptar.” Gjykim të mirë ka ka gdhendur albanologu italian Dr. Antonio Baldacci, ku, midis te tjerave sintetizon: “At Fishta, mund të thirret apostull i Atdheut të vet…”

Shkurt dhe saktë, duke bërë paralelizëm me historinë shumëshekullore shqiptare, At Augusto Gemelli, ka shkruar: “Në historin e Shgypnis, emni i At Fishtës do të rrij krahas me atë te Gjergi Kastriotit. Dy emna këta, të cilët janë e do të mbesin nji flamur i vetëm, nji nxitje e vetme nji lumni e vetme”. Shkrimtari i shquar Prof. Martin Camaj, shkruan: “Mua me ka bërë pershtypje një gjë ne seleksionimin e shkrimtarëve të vendit. Janë ndaluar shkrimtarë qe ishin krejtësisht të talentuar. I tillë ishte Fishta, qe ishte shumë i kulturuar në pikëpamjet e letërsisë.”

Mbi korpusin e botuar të veprave të Fishtës në Kosovë, të ndara në katër vëllime, shquhet edhe shkrimi hyrës që shoqëron kryeveprën “Lahuta e Malcis”, shkruar me art nga studiuesi Prof. Anton Nike Berisha, ku, mund të kundrohet me endje parathënia me titull kuptimplote: “Vepër e genësisë së botës dhe shpirtit shgiptar”, ku, ndër të tjera autori Dr. Berisha sintetizon: “Rëndësia dhe vlera e “Lahuta e Malcis” dëshmohet pos tjerash edhe me aktualitetin gë ka kjo sot, qoftë si tematike, gofte si pasuri gjuhësore shprehëse dhe si kuptimësi: -ruajtja e genësisë shgiptare, forcimi dhe pasurimi i vetëdijes dhe vetëdijësimit kombëtar, për atë gellimin e fundit thelbësor që del nga gjithe vepra letrare e këtij krijuesi madhor për mirëqënien tonë të sotme dhe të nesërme.”

Fishta një shqiptar i devotshëm

Kontributi i Fishtës, është simbol i shgiptarizmës së kulluar. Vepra e tij madhore perbën një perlë të vërtetë ne fondin e arte te historise së letërsisë shqiptare. Si meshtar i përvuajtur i popullit të vet që e donte dhe e respektonte aq shumë, u nderua dhe respektua si bari shpirtëror shembullor nga, mbasi ai ruante të kristalizuar traditat tipike shqiptare, si besë, burrëri, guxim, trimëri etj.

Pikërisht për këto virtyte të çmueshme, vepra e poetit kombëtar shpaloset me vizione mjaft të gjëra, me vlera të shumanshme e të një rëndësie të madhe për letërsinë shqipe. Ajo që e dallon më se shumti poetin si gjeni origjinal, midis shumë të tjerave është arsyetimi bindës, se Homeri shgiptar, nuk është aspak transplantim i teologjisë apo i parimeve të Urdherit Françeskan, të cilit me devocion i përkiste, por ndryshe, ishte me shumë se kaq, sepse ishte gjithnjë një vlerë e re që ripërterihej e ridimensionohej në një sistem origjinal vlerash, që asnjëherë nuk i kundërvihej kuptimit esencial kristian, në veprat e të cilit identifikohet si një lloj bagazhi i pasur me vlera ripërtëritëse bashkëkohore.

Për më tepër kjo dëshmohet në tërësinë e kulturës solide që kishte pasur fatin e mirë të merrte Fishta, duke përthithur ajkën e kulturës botërore e në veçanti atë evropiane dhe e transmetoi nektarin si një trashëgim të denjë brez mbas brezi përmes puplës së denje të shkrimtarit cilësor.

Shtime, 15 janar 2025/

Pas homazheve në Kompleksin Memorial në Reçak në kuadër të shënimit të 26-vjetorit të Masakrës së Reçakut, në Shtëpinë e Kulturës në Shtime u mbajt akademia përkujtimore.

“Varret e hapura në tokë, plagët e hapura në shpirt, vrragët e mbyllura në trup, arkivat e mbyllura në Beograd. Krimet e kryera gjatë luftës nuk ka qenë e thënë të ndodhin, nuk është dashur të ndodhin, ajo që duhet të ndodhë, për pasojë është drejtësia, gjykimi dhe ndëshkimi i kriminelëve qoftë edhe në mungesë. Në vitet 1998-të dhe 1999-të, thuhej se përfundoi beteja, por jo edhe lufta. Në raport me Serbinë, tash duhet të thuhet e kundërta, ka përfunduar lufta, por jo edhe beteja. Ka mbaruar lufta për çlirim, por jo edhe beteja për drejtësi.” u shpreh Kryeministri në hyrje të fjalës së tij.

Në përkujtim të 45 civilëve të vrarë nga forcat e armatosura serbe, kryeministri Kurti potencoi se ndodhen aty për të mos harruar kurrë masakrën e 15 janarit të vitit 1999 si dhe për ta përforcuar kujtesën për masakrën e Reçakut. Ai tha se Qeveria ka themeluar Grupin Punues për ta hartuar Detyrën projektuese për kompleksin memorial, si dhe ka miratuar shpronësime të pronave, për përkujtim të dinjitetshëm të Masakrës së Reçakut.

Në këtë ceremoni përkujtimore e cila u organizua nën patronatin e Zyrës së Kryeministrit, kryeministri Kurti falënderoi Ambasadorin William Walker, të cilit siç tha ai, i jemi përjetësisht mirënjohës për humanizmin dhe kontributin e tij gjatë kohës më të vështirë për popullin tonë, ishte dëshmitar i historisë së dhimbshme të popullit tonë, simbol i qëndresës njerëzore dhe i guximit moral.

Duke e cilësuar si një zë i fuqishëm për të vërtetën dhe drejtësinë, atë kohë deklaratat e ambasadorit Walker, ishin denoncime zyrtare në emër të Misionit Verifikues të OSBE-së, ndaj forcave dhe autoriteteve serbe që po kryenin krime kundër njerëzimit dhe krime lufte ndaj shqiptarëve civilë në Kosovë, kryeministri Kurti, u shpreh se ndjehet krenar që Qeveria e Kosovës ka mundësuar botimin e librit të memoarëve të Ambasadorit Walker, me dëshmi të fuqishme dhe prekëse mbi tmerrin e masakrës së Reçakut. Sipas tij, ky libër është edhe një urë që lidhë brezat përmes kujtesës historike, si dhe është trashëgimi për brezat e rinj, që të njohin luftën së cilës i mbijetuam dhe plagët që ajo la pas.

“Përtej së qeni një dokument historik, është edhe një thirrje për kujtesë kolektive dhe për drejtësi.”, tha kryeministri.

Sot, në këtë ceremoni përkujtimore, kryeministri përkujtoi edhe Nusret Shabanin, që i mbijetoi masakrës, teksa e përballoi me një forcë të rrallë vrasjen e të birit 22 vjeçar, Bajrushit. Me këtë rast, kryeministri u shpreh se përkujtojnë qëndresën e tij dhe të të gjitha familjeve të Reçakut, e anekënd Kosovës, që dhanë më të dashurit për lirinë e vendit tonë. Ai shtoi se bashkë angazhohemi që historia e Kosovës dhe liria jonë, të jenë gjithmonë shembull i forcës së popullit për të triumfuar mbi padrejtësi.

“I përjetshëm qoftë kujtimi për secilën jetë të dhënë në rrugën tonë për çlirimin e Kosovës dhe lirinë e popullit të saj!”, përfundoi fjalën e tij kryeministri Kurti në ceremoninë përkujtimore në 26-vjetorin e Masakrës së Reçakut.

Në këtë ceremoni përkujtimore nga një fjalë rasti mbajtën edhe Ambasadori William Walker, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu, Kryetari i Komunës së Shtimes, Qemajl Aliu, si dhe Kryetari i fshatit Reçak, njëherësh përfaqësues i shoqatave të dala nga lufta e UÇK-së, Adem Ramadani.

Gjithashtu, në këtë akademi përkujtimore të pranishëm ishin edhe deputetë nga Kuvendi i Kosovës, dhe deputetë nga Republika Federale Gjermane si dhe shumë përfaqësues të tjerë diplomatikë e të institucioneve vendore, ambasadorë e përfaqësues të tjerë diplomatikë të vendeve mike të akredituara në vendin tonë, si dhe veteranë e invalidë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, dhe përfaqësues të shoqatave të dala nga lufta çlirimtare e Kosovës.

Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:

Varret në tokë, vrragët në trup e në shpirt, vrasësit në liri në Serbi.

Varret e hapura në tokë, plagët e hapura në shpirt, vrragët e mbyllura në trup, arkivat e mbyllura në Beograd. Krimet e kryera gjatë luftës nuk ka qenë e thënë të ndodhin, nuk është dashur të ndodhin, ajo që duhet të ndodhë, për pasojë është drejtësia, gjykimi dhe ndëshkimi i kriminelëve qoftë edhe në mungesë. Në vitet 1998-të dhe 1999-të, thuhej se përfundoi beteja, por jo edhe lufta. Në raport me Serbinë, tash duhet të thuhet e kundërta, ka përfunduar lufta, por jo edhe beteja. Ka mbaruar lufta për çlirim, por jo edhe beteja për drejtësi.

E nderuara presidente e Republikës së Kosovës, znj. Vjosa Osmani Sadriu,

I nderuari e shumë i dashuri ambasador William Walker,

Të dashur familjarë të të vrarëve në masakrën e Reçakut,

Të nderuar fëmijë e pasardhës të atyre që u vranë në Reçak,

Të nderuar zëvendëskryeministra, Bislimi e Gërvalla,

Të nderuar deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, ministra e zëvendësministra, përfaqësues të institucioneve shtetërore,

Të nderuar deputetë nga Republika Federale Gjermane,

I nderuari kryetar i Komunës së Shtimes, z. Qemajl Aliu,

I nderuar kryetar i fshatit Reçak, z. Adem Ramadani,

Shkëlqesi ambasadorë dhe përfaqësues të tjerë diplomatikë të vendeve mike të akredituara në Republikën tonë,

Të nderuar veteranë e invalidë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,

Të nderuar përfaqësues të shoqatave të dala nga lufta çlirimtare,

Të nderuar të pranishëm,

Zonja dhe zotërinj,

Motra dhe vëllezër,

Jemi sot në Reçak, për të nderuar kujtimin për 45 familjarët tuaj, civil të pafajshëm e të pa armatosur të vrarë, si dhe për të ripërtërirë zotimin tonë për të mos harruar kurrë masakrën e 15 janarit të vitit 1999-të.

Me ne këtu është edhe Ambasadori William Walker, ambasador i së vërtetës të cilit i jemi përjetësisht mirënjohës për humanizmin dhe kontributin e tij gjatë kohës më të vështirë për popullin tonë.

Deklaratat e ambasadorit Walker, ishin denoncime zyrtare në emër të Misionit Verifikues të OSBE-së, ndaj forcave dhe autoriteteve serbe që po kryenin krime kundër njerëzimit dhe krime lufte ndaj shqiptarëve civilë në Kosovë. Këto raportime ekspozuan brutalitetin që po përballonte Kosova dhe ndryshuan diskursin ndërkombëtar ndaj luftës në vendin tonë. Presidenti i atëhershëm amerikan Bill Clinton, dënoi vrasjet e 45 shqiptarëve nga forcat serbe, teksa u kujdes që trupat e NATO-s të ishin të gatshme për veprim. Më 24 mars 1999, avionët e NATO-s nisën fushatën e bombardimeve në Jugosllavi, për t’i dhënë fund luftës në qershor të atij viti.

Qeveria e Kosovës është krenare që ka mundësuar botimin e librit të memoarëve të Ambasadorit Walker, me dëshmi të fuqishme dhe prekëse mbi tmerrin e masakrës së Reçakut. Ky libër është edhe një urë që lidh brezat përmes kujtesës historike. Është trashëgimi për brezat e rinj, që të njohin luftën së cilës i mbijetuam dhe plagët që ajo na i la pas. Përtej së qeni një dokument historik, është edhe një thirrje për kujtesë kolektive dhe për drejtësi.

Për ta përforcuar kujtesën për masakrën e Reçakut, Qeveria e ka themeluar Grupin Punues për ta hartuar Detyrën projektuese për kompleksin memorial, si dhe kemi miratuar shpronësime të pronave, për përkujtim të dinjitetshëm të Masakrës së Reçakut.

Të nderuara zonja dhe zotërinj, motra dhe vëllezër,

Me ne sot nuk është një njeri i jashtëzakonshëm, një zë i fuqishëm për të vërtetën dhe drejtësinë. Ai ishte dëshmitar i historisë së dhimbshme të popullit tonë, simbol i qëndresës njerëzore dhe i guximit moral. Në këtë përvjetor, përkujtojmë Nusret Shabanin, që i mbijetoi masakrës, dhe që vrasjen e të birit të tij 22 vjeçar, Bajrushit, e përballoi me një forcë të rrallë. Ai dha dëshmi të fuqishme kundër Sllobodan Millosheviqit në Tribunalin për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi.

Sot, përkujtojmë qëndresën e tij dhe të të gjitha familjeve të Reçakut, e anekënd Kosovës, që dhanë më të dashurit për lirinë e vendit tonë.

Familjarët, populli dhe institucionet e Kosovës, bashkë, i nderojmë të gjitha jetët njerëzore që u shuan nga vrasjet e kryera nga regjimi fashist i Sllobodan Millosheviqit dhe i autoriteteve të tjera të Serbisë urdhërdhënëse e ekzekutore, jo pak prej të cilave janë ende në pushtet, në Serbi. Republika jonë dhe populli ynë është i vendosur që e vërteta të mos harrohet kurrë, e të mos deformohet asnjëherë dhe që përgjegjësit për gjenocidin të përballen me drejtësinë.

Bashkë angazhohemi që historia e Kosovës dhe liria jonë, të jenë shembull i forcës së popullit për të triumfuar mbi padrejtësi.

I përjetshëm qoftë kujtimi për secilën jetë të dhënë në rrugën tonë për çlirimin e Kosovës dhe lirinë e popullit të saj! Lavdi martirëve dhe dëshmorëve të kombit!