Profesor Emeritus Nicholas C. Pano dhuroi 1 mijë dollarë për gazetën Dielli. Ai iu përgjigj me bujarinë e fisnikërinë e tij fushatës së Vatrës për të mbështetur Diellin e Pavarësisë, një akt patriotik për jetëgjatësinë e gazetës më të vjetër që vazhdon të botohet në botën shqiptare. Personaliteti i shquar i mërgatës shqiptare të Amerikës, Profesor Emeritus Nicholas C. Pano ka kontribuar në çdo fushatë të Vatrës me dekada. Ka kontribuar në çdo konferencë shkencore, simpozium apo takim atdhetar, komunitar e kulturor me Vatrën e komunitetin shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Vatra e Dielli i shprehin falenderim e mirënjohje të përjetshme për mbështetjen.

Profesor Nicholas Pano e trashëgoi lidhjen me Federatën VATRA nga babai i tij Vasil Vangjel Pano, i cili ishte një nga anëtarët themelues të Degës # 4 Manchester, në shtetin New Hampshire të krijuar më 2 qershor 1912 nga Faik Konica. Siç tregon Profesor Pano, kur babai i tij u shpërngul në Boston në vitin 1922, u anëtarësua në Degën #1 dhe qysh atëherë e mbajti me besnikëri lidhjen me të deri në fund të jetës së tij. Gjatë viteve të shkollës tetëvjeçare dhe gjimnazit, Profesori Pano e shoqëronte babanë në takimet që organizonte VATRA ku rastiste të takohej me disa nga drejtuesit si edhe me editorët e Diellit në vitet 1940 – 1950 si Peter Tyko dhe Qerim Panariti. Profesor Pano e vazhdoi pa ndërprerje anëtarësinë në Vatër duke pasur karakteristikën e rrallë që është bir i një Vatrani i lidhur me Vatrën prej 112 vjetësh, qysh prej themelimit te saj. Në vitin 2000 Profesor Nicholas Pano u pensionua nga Universiteti Western Illinois ku ishte pedagog për thuajse katër dekada. Në pjesën më të madhe të karrierës akademike, ai ka qenë Profesor i Historisë dhe ekspert për Rusinë e Periudhës perandorake dhe atë sovjetike si edhe për Evropën Qendrore dhe Lindore. Edhe pas daljes në pension, Nik (siç e thërrasin të afërmit dhe miqtë) mban prezantime e kumtesa dhe leksione si i ftuar nderi. Është autor i disa botimeve e studimeve shkencore të fushës së historisë dhe një historian shumë i respektuar në rrethet akademike. Profesor Emeritus Nicholas C. Pano është nder dhe krenari për Vatrën, Diellin dhe komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

*Në mesazhin e urimit për mbarësi dhe sukses të Vatrës e Diellit, Prof.Pano këtë dhuratë shprehet se e bën në nder të Sami Repishtit.

Sokol Paja/

New York, 12 Dhjetor 2024 – Themeluesi i shtëpisë botuese “Onufri” z.Bujar Hudhri i dhuroi Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra veprën e plotë të shkritarit më të shquar shqiptar Ismail Kadaresë prej 7 vëllimesh në 7 mijë faqe. Vepra e plotë e Ismail Kadaresë u përurua për herë të parë në Prishtinë në muajin qershor të vitit 2023 në prani të vetë Ismail Kadaresë në panairin e librit. Kolona prej 7 vëllimesh përfshin të gjithë krijimtarinë e Ismail Kadaresë nga vepra e parë deri tek e fundit.

Vetë Kadare e ka bërë renditjen kronologjike të kësaj kolane e cila fillon me novelën e parë të pa botuar ndonjëherë “Në dheun e huaj” më 8 tetor 1953 dhe përfshin 70 vjet krijimtari në 7 vëllime, ku çdo vëllim ka 1 mijë faqe. Kolona e plotë e Kadaresë përmban një shënim i botuesit Hudhri dhe parathënie nga Akademiku arbëresh Mateo Mandala ku analizon krejt veprën e Ismail Kadaresë.

Kjo kalanë u botua nën përkujdesjen dhe mbikëqyrjen personale të vetë Ismail Kadaresë me qëllim për ti lënë lexuesit një variantin testamentor të veprës së tij, ku çdo botim i veprës të bazohet mbi këtë kalanë. Çdo vepër ilustrohet në fillim dhe në fund me ilustrime origjinale nga vepra e Kadaresë të punuara me mjeshtri nga piktori Bashkim Ahmeti. Vepra e Ismail Kadaresë është një trashëgimi kulturore, gjuhësore dhe historike për kulturën dhe kombin shqiptar. Vepra e Kadaresë është pjesë e thesarit të kulturës botërore.

Sokol Paja/

New York, 10 Dhjetor 2024 – Erjola Xheko, kryetarja e degës së Vatrës në Utah vizitoi Selinë Qëdrore të Vatrës. Ajo u prit zyrtarisht nga kryetari i Vatrës Dr. Elmi Berisha, sekretari Dr. Pashko Camaj, arkëtari i Vatrës z. Besim Malota, anëtari i kryesisë z.Ilir Cubi, editorja e gjuhës angleze në Diell znj.Rafaela Prifti dhe editori i Diellit. Dr. Berisha, në emër të Kryesisë dhe Këshillit të Vatrës shprehu respekt dhe admirim për punën patriotike të ekipit atdhetar të shqiptarëve në Utah të cilët nëpërmjet Vatrës fuqizojnë dhe maksimalizojnë veprimtarinë atdhetare në shërbim të çështjes kombëtare dhe komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ekipi patriotik i Vatrës në Utah tha Dr. Berisha ka në përbërje profesionistë të shkëlqyer që nderojnë komunitetin shqiptar në Amerikë. E shoqëruar nga z.Erion Gjergji, kryetarja e Vatrës në Utah arkitekte Erjola Xheko falënderoi Dr. Berishën dhe drejtuesit e Federatës Vatra për mbështetjen dhe frymëzimin në punën e tyre atdhetare në Utah. “Për themelimin e Vatrës në Utah kam marrë inspirim prej veprimtarive të shkëlqyera patriotike të Vatrës” tha ndër të tjera Erjola Xheko teksa shtoi se Vatra është identitet kombëtar dhe histori kombëtare që bën krenar çdo shqiptar. Drejtuesja e Vatrës në Utah arkitektja Xheko dhe kryetari i Vatrës Dr.Berisha nënshkruan marrëveshjen e bashkëpunimit mes Degës dhe Federatës për të bashkërenduar aktivitetet patriotike dhe atdhetare në shërbim të çështjes kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në përfundim të takimit, kryetari i Vatrës Dr. Berisha shtroi një drekë nderimi e respekti.

Hazir Mehmeti, Vjenë/

“I vetmi shtet që ka mbajtur një politikë të mençur në Shqipëri ka qenë Austria merhume e Habsburgëve. Austria e bazonte politikën e saj mi shqiptarët nacionalistë dhe ngarkonte me punët e Shqipërisë ata njerëz që e dinin shqipen më mirë se çdo arnaut” – Fan Stilian Noli 

   Vjenë, 10 dhjetor 2024.   

         Dihet që shekuj më parë u krijuan lidhje mes dy popujve  tanë. Qe nga koha ilire dy popujt ishin fqinjë. Ata morën njëri nga tjetri elemente nga kultura, gjuha e tradita. Shtrirja e elementeve ilire në territorin e sotëm austriak ishte evidente dhe e fuqishme në disa pika gjeografike. Akoma jemi larg studimeve të mirëfillta rreth elementeve gjuhësore e të traditave mes dy popujve, por dihet se gjuhëtarët albanolog më të njohur vijnë nga gjermano-folësit në përgjithësi dhe së fundit austriakëve në veçanti. Prezencën ilire në territoret e sotme austriake e vërtetojnë krahas të tjerave prezenca e kështjellave ilire apo me elemente nga kultura ilire. Dihet se ata ishin projektues e ndërtues të spikatur kështjellash. Njëra nga ato e ruajtur relativisht mirë është kështjella ilire jo larg nga  Vjena.   

    Pas luftës së parë Austro-Turke e vjetëve 1716-1718, ku pëson ushtria turke, ndikimi i Austrisë rritet në tërë Ballkanin. Pas luftës së dytë Ruse-Austro-Turke, Austria shtrihet akoma më në jug, deri në viset e Dalmacisë. Pas rënies së Venedikut dhe Paqes së Vjenës, më 1815, zotërimet venedikase kaluan në zotërimet austriake. Kështu, Austria bëhet fqinja i parë me tokat shqiptare. Austria ishte që atëherë e interesuar për popullsinë katolike e cila nuk kishte asgjë të përbashkët as me sllavët e as me turqit. 

Pas këtyre luftërave Porta e Lartë dobësohet edhe në territoret shqiptare. Disa familje feudale shqiptare u fuqizuan dhe krijuan pashallëqet e mëdha, e të cilat kishin ndikim të fuqishëm në zonat e vendit. Pashallëku i Bushatllinjve  në Shkodër dhe më vonë ai i Janinës.  Ndikimi austriak duke qenë i fuqishëm tani në Evropë, pas reformave të marra nga Maria Theresa dhe Josefi II, shtriu ndikim të fuqishëm edhe në viset  shqiptare.  Tregtia e fuqishme shkodrane duke shfrytëzuar flotën e fuqishme ulqinake , depërton thellë në territoret e zotëruara nga austriakët deri në Trieste. Kështu trevat shqiptar tregtinë e tyre, në vend të parë e kryenin me Austrinë, kurse në vend të dytë me Italinë.  Kjo solli një erë të re në lëvizje dhe ndikimet e kulturave. Austria e fitoi të drejtën e mbrojtjes së popullsisë katolike, e shoqëruar kjo me kthimin e Urdhrit Jezuit, i cili ishte prezent më 1842. Kjo mundësoi edhe lejimin e seminarit jezuit, të kolegjit Saverian.

Shkollimi

        Edhe pas shpalljes së pavarësisë roli i intelektualëve që u shkolluan në Austri ishte domethënës. Librat mësimore si, abetare, matematika, libra mbi dituritë natyrore kryesisht ishin të hartuara nga autorë të shkolluar në Austri. I njohur në historinë e hartimit të teksteve shkollore të kohës në fillimet e shtetit shqiptar është Ndue Paluca me Abetaren e tij ndër të parat e vendit dhe të disa teksteve tjera mësimore dhe për mësimin në klasat e larta të shkollës fillore. Mësimi në një pjesë të madhe,  zhvillohej sipas konspekteve dhe metodave didaktike austriake të dhëna nga vet mësuesit.. Qeveria e Ismail Qemalit qe në hapat e parë i kushtoi rëndësi shkollimit. Ajo trashëgoi një gjendje katastrofe në arsim. 

Luigj Gurakuqi kishte arritur mirëkuptimin me austriakët që të shtohet numri i bursistëve shqiptarë që do studiojnë në Austri. Nga Elbasani dërgohet kontingjenti i parë i studentëve në vitet 1917/18, i cili do pasohet edhe në disa vite më vonë. Kontribut në dërgimin e studentë në Austri dhanë Sali Butka dhe Hajdar Kolonja. Këta student pas shkollimit u kthyen në atdhe dhe u dalluan si mësues të devotshëm të Shqipërisë. Deri në Kongresin e Lushnjës sistemi arsimor në Shqipëri është mbështetur tërësisht në sistemin arsimor austro-hungarez. 

       Menjëherë pas hyrjes së trupave  Austor-Hungareze në Shqipëri në vitin 1916, duke e parë gjendjen katastrofe në fushën e shkollimit dhe në kulturë, në bashkëpunim me figura të njohura  kombëtare, organizuan hapjen e shkollave për të luftuar analfabetizmin dhe ngritur kulturën e arsimin. Në ndërkohë, me urdhër të Krye komandës austriake Nr. 1106 me 16 prill të vitit 2017 themelohet Biblioteka e Komisisë Letrare me kuptimin Biblioteka e Shqipërisë, e njohur si Biblioteka Popullore Shqipe të Lirë. Si bibliotekist zgjidhet Hilë Mosi. Bibilioteka e Komisisë dhe shoqërisë “Vëllaznija” ishin bërthamat e Bibliotekës Kombëtare e  themeluar në vitin 1920 drejtor i së cilës emërohet  Karl Gurakuqi. Karl Gurakuqi ishte redaktor i revistave ,,Atdheu”, “Agimi”, ”Revista Pedagogjike”, “Mësuesi”, “Illyria” dhe “Shkolla Kombëtare”. Përktheu disa vëllime të  “Visarët e  kombit” etj

     Ministër i Arsimit ishte Sotir Peci i pasuar nga Hilë Mosi i cili për shkak të rrethanave nuk e mori këtë detyrë. Më 7 dhjetor 1921 caktohet Kristo Dako i cili  kishte kryer veprimtari patriotike e kulturore në Vjenë në vitet 1906 – 1910. Me ndërrimet e shpeshta të qeverisë ndërrohen edhe ministrat. Kështu Kristo Dako pas një jave zëvendësohet nga Aleksandër Xhuvani i cili pa u mbushur dy javë zëvendësohet nga Rexhep Mitrovica i cili gjatë Luftës së Parë Botërore qëndroi në Vjenë dhe kishte ndihmuar materialisht studentët shqiptarë.  

       Qeveria Shqiptare ndau bursa studentëve shqiptar pas vitit 1920 dhe caktonte përgjegjës  rreth rrjedhës së studimeve nga bursistët. Këtë funksion e kreu Dr. Gjergj Pekmezi deri më 1924 pastaj Dr.Nush Bushati, Çatin Saraçi, Ndue Paluca, Kolë N.Rrota, dhe në vitet e Luftës së Dytë Botërore ishte Filip Llupi.  Me këto bursa studiuan  në Austri këto personalitete: Nush Bushati, Fuad Asllani, Remzi Baçe, Sokrat Dodbiba, Xhevat Korça, Jakov Deliana, Irakli Buda, Rrok Gera, Ndoc Saraçi, Gjevalin Gjadri, Jani Basho, Karl Gurakuqi, Hifzi Korça, Kristo Kristidhi etj. Arsimtarët e rrethit të Shkodrës të shkolluar në Austri, me veprimtarinë e tye kishin vlera përcaktuese në funksionimin metodik, pedagogjik e organizativ të arsimit shqip.  Këtu mund të përmendim disa nga figurat më meritore të kohës: Hilë Mosi, Ndue Paluçe, Lec Çurçia, Kolë Kodheli, Gasper Beltoja, Gasper Mikeli, Kolë Rrota, Karl Gurakuqi por edhe mësues e figura të tjera patriotike me rëndësi kombëtare. Nga diskutimet në Parlamentin Shqiptar del se në vitin 1924 në Austri studionin 69 student shqiptarë. Kjo flet për përparësitë që i kishte dhënë shkollimit të kuadrove nga të gjitha profilet aq të nevojshme për Shqipërinë.   

Më 23 mars të vitit 1917 austriakët duke e parë nevojën e madhe për mësues, vendosin hapjen e Shkollës Normale në Shkodër, ku për drejtor emrohet Gasper Baltoja, i cili kishte mbaruar studimet në Shkollën për Mësues në Klagenfurt të Austrisë.  Austri pati një rol pozitiv në fillimet e mësimit shqip në trevat shqiptare i mohuar shekujve nga pushtimi turk. Tradita e përkrahjes vazhdon akoma deri në ditët tona, kur dihet gjendja e rëndë e arsimit në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni.  Austro Hungaria mbështeti interesat kombëtare të shqiptarëve para se gjithash në fushën politike. 

Që në hapat e parë të jetës së Shqipërisë si shtet i pavarur u dërguan të rinj për studime në universitet austriake: Vjenë, Klagenfurt, Graz, Linz, Villah.  (pjesa 1)  Një ndihmë të madhe për kombin shqiptarë dhanë shumë figura të njohura austriake dhe hapësirat gjermano folëse. Shkencëtari i njohur Miklosich (Miklosiç) në veprën “Albanische Forschungen” (Kërkime shqiptare), botuar në Vjenë, më 1870, në faqen 10, shënon një fakt interesant, që tregon vendosjen e shqiptarëve intelektuale, në Austri, 

qysh ne fillim të shekullit XIX. Ai shkruan se “dijetari slloven Kopitar” me 1829, boton një studim mbi marrëdhëniet midis shqipes, rumanishtes e bullgarishtes, brenda të cilit gjendet përkthimi në shqip i Shen Llukas,  “Djali plëngprishës”, hartuar nga te dy veI1ezerit gjirokastrite, Anastas dhe Spiridhon Çelo.

        Në ekzistencën e popullit shqiptar i përballur me gjenocidin e ushtruar kundër tij nga serbet  pas rënies së Perandorisë Osmane, u dallua politikani dhe shkrimtare i njohur i kohës Leo Freundlich. Ai shkroi librin e tij domethënës “Albanische Golgota” (Golgota Shqiptare) duke argumentuar një pjesë të krimit serb, gjenocidin i pa paparë për nga barbari mbi popullsinë shqiptare. Ai mblodhi lajme gazetash nga Shqipëria dhe shtypi i huaj rreth Shqipërisë dhe i shpërndau në adresa të caktuar, para se gjithash në qarqet qeveritare. Ishte kjo koha tragjike e kombit shqiptar. 

Kosta Nake/

Në publicistikën e At Gjergj Fishtës gjen të lëvruara me mjeshtëri të gjitha zhanret përkatëse, si: editorial, ese, fejton, artikull, reportazh, vëzhgim, analizë politike, studim shkencor, satira, njoftim, etj. dhe përbën një ndihmesë të vyer gjatë periudhës më të ndritur të medias shqiptare. Prozat poetike të Fishtës dhe Konicës, edhe pse të ndaluara për gjysmë shekulli, kishin krijuar magjen e fshehtë në të cilin u përpunua modeli i hartimeve që përcolli formimin letrar dhe ideoestetik të gjimnazistëve shqiptarë në vitet e diktaturës komuniste. Ato shquhen për formën e veçantë shprehëse që zbulohen me delikatesë si zambakët e bardhë të ujit në një oaz blu me kornizë të blertë dhe pasohen nga maturia e krehjes së mendimeve. Ato janë tekste paraprijëse që i hapin udhë autorit për të analizuar, shqyrtuar ose interpretuar me patos të lartë qytetar një temë të rëndësishme.

Temat janë po aq të ndryshme sa vetë jeta: për politikën, pedagogjinë, artin apo filozofinë. Fishta përdori burime stilistike dhe poetike që i dhanë gjallëri më të madhe argumentit dhe përftuan një dokument të lirë, tregues dhe sugjerues. Te disa prej këtyre prozave poetike mund të dallojmë një strukturë eseistike që përbën një model zhvillimi: ekspozohet parimi i argumentimit të temës që do të zhvillohet; në pjesën kryesore ngrihen argumente, ekspozohen teza; pastaj vijnë përfundimet e arritura, argumentet përfundimtare të idesë, dhe theksohen karakteristikat që mbështesin analizën.

Proza e parë atistike që mund të veçohet nga kjo përmbledhje, është “Të ngjallunit” (f.65) e cila sjell vitet e luftës me tisin e errët të fjalëve e shprehjeve: thëllim lufte, në rribë të tufanit, vala rrëmbyese e Atlantikut, një bubullimë e kobshme, gurgulloi gjaku, rrëmoret e grista, nanat e shkreta si ato kërcunat e zeza nëpër rrasa të mjerueshme, hini dhe shkrumbi, dhe kulmon me karakterizimin “turpi i njerëzimit”, etj. Eseja përfundon me besimin se kjo e keqe mund të kapërcehet “kur fiset e kombet të lidhen ndërmejt me dashtni, e punën ta rregullojnë mbas parimesh të amshueme të së vërtetës…” (f.67)

Mjedisi shkatërrues i luftës rivjen edhe te shkrimi me titullin deklamues “Rroftë Perandori e Regji Apostolik, Karli I!” (f.85) i cili “e kapi timonin e anijes së shtetit” në një kohë me “tallaze të përpishme të një deti të tmerrshëm, me tufan të të rreziqeve të randa e të panjehuna…”

Perandori Karli i rivjen edhe në përvjetorin e lindjes me “purtekën e sundimit, stolisë me gjithë ato veti të mbara”, përpjekja e tij për një shtet të denjë “shkon tue ndritë përherë ma fort me rreze lumnie përpara shekullit” te shkrimi “Dita e të lemit e perandorit Karl.” (f.91)

Lufta ka dhe antipodin e vet te shkrimi “Paqja” (f.126), kur u “lëshue pëllumbi i paqes përmbi shkulme të boenës së gjakut që mori Europën mbarë,… me gem ullini në sqep po ngjall shpresën në familjen e madhe të njerëzimit.” Në të njëjtën linjë tematike është edhe eseja “A qafa, a nafaka” (f.155), një analizë e Luftës së Parë Botërore pas përfundimit të saj, një “shkandull i kobshëm kurrë ndie përpara ndër kavaljete të gjata të jetës së njerëzimit” me aeroplanët si “vampirë të mallkuem”, me nëndetset si “delfinë të tmerrshëm”, me topat si “gryka ferri”. Për popujt e rruzullimit “sot asht a qafa, a nafaka: a me shpëtue me nder, a me humbë përgjithmonë të fikun e të koritun.” Përfundimi: shqiptarët duhet të bashkohen për t’i dalë zot fatit të tyre.

Prozë poetike me një hapësirë më të madhe lëvrimi artistik është “Ndër blerime të vorreve” (f.140) ku gjejmë “gurrat e cemta porsi argjend i shkrimë”, ku shohim pranverën “bukur stolisë me lila e drandofille”, ku bilbili nis “himnin e madhueshëm të natyrës”, në antitezë me këto janë gurët e zymtë “të atyne vorreve të mjerueshëm” ku “përplasen e thyen tallazet e epsheve të zemrës së njeriut…”, ku “mendja ma e ngulta e ma e forta trandet nën hijen e kosës mizore të vdekjes.” Soditja e trishtë e varreve në “Fushë të Rmajve” zhvendoset në rrafsh filozofik ku “dy viganë të fuqishëm luftojnë panda në moje të njerëzimit” dhe këta viganë janë vdekja dhe natyra. Po varrezat marrin tjetër peshë kur mbajnë në dheun e vet ata që kanë rënë për atdheun, “vorret e përvujtuna të tyne janë pomendore jetëjetëse, shkrolat e shkurtra në kryqa të thata janë poema – Iliada të pavdekshme…shpëtuen një atdhe të madhnueshëm. Nuk kanë vdekë, po kanë le.”

Një prozë poetike e mirëfilltë me kufij shumë të përcaktuar është “Me gëzim e me entuziazëm i dilet në krye çdo vepre” (f.200) e cila ngërthen që në titull edhe temën, edhe përfundimin. Është një përvojë vetiake, është një meditim filozofik i mbështetur edhe me referime të disa figura të njohura për kohën, mes të cilave Vagner dhe Kepler. “Gëzimi asht për njeriun çka asht diellin për bimët.” Ky krahasim i një lloji të veçantë përbën boshtin e analizës dhe pasohet me formulimin aksiomatik: “gurrë energjie e veprimit fizik, intelektual e moral.” Fishta fokusohet te dobia shpirtërore që sjell gëzimi dhe e kanalizon drejt virtytit dhe si burim idesh të naltueshme, por edhe si faktor mbështetës për shëndetin.

Një prozë poetike është e ndërkallur edhe në fjalimin e At Gjergj Fishtës në vdekjen e Anvi Rustemit me një enumeracion që synon të institucionalizojë nderimin dhe mirënjohjen për figurat atdhetare dhe do t’u japë oratorëve dhe gazetarëve kalket e gatshme për nekrologjitë e figurave të mëdha: “Avni Rustemi s’ka mbarue… ai ka për të jetue deri sa në ndonjë skaj sado të vogël të Shqipnisë të ndihet tue kumbue e ambla gjuha jonë shqiptare. Emnin e tij ka për ta shkrue me shkronja ari, shkronja të pashlyeshme. Ka me dalë ndonjë poet i kombit, i cili atë emën ka për ta këndue mbi lirë të vet të hyjnueshme; atë emën mësuesit ndër shkolla kanë për t’ua përmendë nxanësve; djemtë e vashat shqiptare kapun në valle nëpër brohori kanë për ta këndue atë emën; kanë për të këndue barinjtë e blegtorët nëpër hije e mriza të paqta të fushave dhe maleve tona; e mali e fusha e bregu e zalli kanë me jehue nga ky emën, e kështu emni i Avni Rustemit dhe ideali i tij ka me mbetë i pavdekshëm në Shqipni.” (f.252)

Pjesa përmbyllëse e fjalimit ka një radhë apostrofash për malet e Shqipërisë, për fushat, për shtetarët, për shpresën e kombit, për prindërit e heroit duke perifrazuar atë që varrimet e zakonshme përmblidhet me dëshirën “i përjetshëm qoftë kujtimi i tij!”

Edhe letra e At Gjergj Fishtës dërguar drejtorit të gazetës “Vullneti i popullit” (f.255) ka brenda saj elementë poetikë sepse e shfrytëzon si një mundësi për të shprehur vlerësimin e tij për rolin e shtypit dhe të gazetarëve sepse “shtypi asht një artileri që vret ma larg e bubullon ma rreptë se çdo gopeder a top”.

(Publicistika e At Gjergj Fishtës, Vepra 10, Botimet “Gjergj Fishta”, 2012)