Ndriçim Kulla/

“Nisje dhe themel për çdo dituri është gjuha, e cila, në të njëjtën kohë, mban të gjallë edhe kombësinë e shtrenjtë të popujve. Shtetet shkatërrohen e zhduken; trojet e lashta të disa fiseve zihen nga fise të tjera që vijnë më vonë. E vetmja që e shquan dhe e bën të njihet një popull kudo ku mund ta kenë hedhur dallgët e jetës është gjuha”. Kështu shkruan De Rada në një nga veprat e tij më të arrira “Parime të Estetikës”, ku ai bart idetë dhe shqetësimet e tij më autentike, iluzionet dhe thellimet më teoriko-estetike e filozofike.

“Çdo gjuhë mund të quhet edhe shpirti i ndjeshëm i popullit që e flet. Vetëm gjuha njerëzore pasqyron plotësisht gjendjen e brendshme të shpirtit, sepse fjalët, pa humbur kuptimin e përcaktuar, shprehin fizionominë e thellësinë e shpirtit”. Me këto fjalë, De Rada shkruan jo vetëm testamentin e tij estetik duke iu drejtuar arbëreshëve, por duke pasur parasysh edhe lexuesin italian dhe evropian, me sytë e kthyer gjithnjë drejt atdheut të vet të humbur, përtej Adriatikut. Tërë kozmopolitizmin dhe mediteranizmin antik do ta derdhë në librin “Parime të estetikës”, vepër që është mbështetur në përvojat më të qëndrueshme dhe më të njohura të estetikës, artit dhe letërsisë botërore. Vlerë të veçantë, të dorës së parë, kjo vepër me karakter teoriko-estetik ka edhe për funksionin dhe misionin e theksuar pragmatik, të kërkojë zgjidhje të çështjeve themelore nga jeta e arbëreshëve, veçmas në drejtim të identitetit, të gjuhës dhe lashtësisë, të dëshmojë përkatësinë arbëreshe brenda familjes së madhe evropiane, afërsinë e saj me kulturën dhe lashtësinë antike europiane.

Nuk ka dyshim se Jeronim de Rada në këtë vepër, bashkëvendësve dhe bashkëkombësve u përcjell porosi të përhershme, pra të përjetshme, të tillë çfarë është edhe vepra e tij, porosi për origjinën, për rrënjët e etnisë dhe të kaluarën e lavdishme, për atdheun e të parëve, për gjuhën, gjuhën sidomos që ka bartur dhe ruajtur shpirtin arbëresh gjatë shekujve, veçmas përmes poemës për Skënderbeun. Dhe, siç thotë vetë Jeronim De Rada, të gjitha ato që e përbëjnë, që janë qenia, etnia, t’i kenë të shenjta. Kapitulli i tretë i kësaj vepre, e pjesërisht edhe ai i fundit, si shtyllë parësore kanë këtë mision. Ajo që duhet veçuar nga ky kapitull është analiza që i bën De Rada ndjenjës së patriotizmit, si një ndër veçoritë madhore të njeriut që e çmon edhe si manifest të bukurisë, të përsosmërisë. Porosia që rrezaton nga kjo pjesë e estetikës është objektivi dhe ëndrra që shtrihet në krejt rrugën krijuese dhe jetësore të de Radës. I shqetësuar që të mos e lërë në harresë tek bashkëkombësit e vet origjinën dhe rrënjët e të parëve, për ta bërë të përjetshme, për ta ngritur në këtë lartësi ideale ndërgjegjen kombëtare në botën shqiptare arbëreshe.

Rrezatimi i këtij misioni përmes teksteve që ai shkruan ndryshon vetëm gjuhën dhe diskursin. Tek parimet estetike, porosia vjen si një komunikim saktësisht i qartë përmes tekstit diskursiv, të cilin de Rada e shkarkon nga kornizat e rrepta të parimeve, të kodeve. Prandaj shumë kapituj dhe nënkapituj, por edhe pasuse të kësaj vepre, herë thuren me gjuhën e esesë, herë me ligjërimin bisedimor të llojit “unë mendoj se të bukurit” ose “unë jam i bindur se dashuria për atdheun”, ose “unë them se e madhërishmja etj.”, me çfarë Jeronim de Rada dëshmon se dijen nga kjo sferë e ka përvojë, e ka formim jetësor, e ka bindje të brendshme, e ka perceptim të vetin jetësor dhe kulturor. Diskursi personalizues përballë disa parimeve estetike, përballë disa kategorive si e madhërishmja, e bukura, dashuria, heroikja apo trimëria, rrezaton një shpirt dhe mendje të madhe kreative, që le gjurmë të vetën kudo. Parimet e estetikës nuk është tekst që vjen vetëm nga një ekspert, nga një specialist i një fushe për shërbime praktike shkollore, por vjen nga një dije, nga një perspektivë krijuese që merr dhe jep njëkohësisht.

Nga kjo lartësi e mendimtarit dhe misionarit, Rada do të vërë në lidhje dashurinë, të madhërishmen, bukurinë, si kategori të dijes së estetikës dhe filozofisë, me dashurinë për atdheun, për motin e madh, për gjuhën në hapësirën shqiptare arbëreshe, dashuri që do të rrezatojë dhe shtrihet mbi tërë hapësirën shqiptare të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Dhe, në këtë mënyrë “ai i ngre kategoritë atdhe e gjuhë në dhunti njerëzore dhe në parime të shenjtë.” Në kapituj të tërë të kësaj pjese të estetikës duket sikur kategoritë e kësaj fushe si e bukura, e madhërishmja, trimëria, heroizmi, mirësia janë dhurata qiellore, thuajse të shenjta për autorin, që është paracaktuar t’i identifikojë me dashurinë arbëreshe për origjinën, e sidomos me rrënjët antike të shqiptarëve; t’i identifikojë me dashurinë e ngritur në adhurim shenjtëror për atdheun e të parëve, e veçmas me gjuhën dhe historinë, me figurën e Skënderbeut dhe bëmat heroike të tij, t’i identifikojë ato kategori estetike me ciklin epik, monument madhor i gjeniut shqiptar arbëresh, i ruajtur në kujtesën arbëreshe katër shekuj me radhë, t’i barazojë ato me tërë atë që është shpirti dhe urtia arbëreshe: fillimi e themeli i çdo diturie është gjuha që popujve u mban gjallë kombësinë e tyre të shtrenjtë.

Jeronim de Rada beson që gjuha shqipe, pra gjuha e bashkëkombësve të vet, është në sërën e gjuhëve më të zhvilluara të Europës, mbase superiore edhe përballë asaj italiane, greke, e mbase edhe asaj latine: për rrënjët e veta antike, thotë De Rada, por edhe për thjeshtësinë e saj me të cilën është e zonja të shprehë nuancat më bujare. Entuziazmi dhe bindja për këtë mundësi të veçantë shprehjeje vinte edhe nga besimi i de Radës se rrënjët antike të shqipes datojnë që nga pellazgo-ilirët dhe de Rada njësoj si edhe Skënderbeu i paracaktuar në fushën e betejave për çlirimin e atdheut, edhe ai qe i ardhur për ta vazhduar luftën e madhe pas humbjes së madhe që beson se e tillë e madhe ajo është humbje edhe për Europën. Dhe krejt çfarë thuhet në veprën “Parime të estetikës”, në të vërtetë është një thirrje për njohjen, për ruajtjen dhe për mostretjen e gjuhës shqipe dhe shpirtit shqiptar dhe arbëresh.

Për ta përballur këtë tezë apo vizion testamentar me idetë e një tjetër korifeu të gjuhës shqipe, Faik Konicës, disa dekada më vonë, do të duhej të trajtonim edhe çështjen e shumëdebatuar të identitetit shqiptar. “Problemi i identitetit individual ose kolektiv është mjaft kompleks, delikat dhe shumë domethënës. Në botën e sotme nuk ekziston identitet kombëtar që nuk i është nënshtruar një kontinuiteti evolutiv. Identiteti i shqiptarëve nuk bën përjashtim në këtë proces dialektik. Duke marrë parasysh se bota e brendshme e njeriut reflektohet në mënyrë eksplicite edhe në kujtesën kolektive, se identiteti, në fund të fundit, mund të konsiderohet edhe si proces i vazhdueshëm në krijimin e konceptimit të ideve asociative, që në mentalitetin tonë i pranojnë vlerat e se kaluarës, ndaj, jo rastësisht, vjen e bëhet bashkë lidhja e identitetit të menduar nga ana e dy korifenjve të lartpërmendur të letrave shqipe”. Së pari, ata nuk e konsideronin përkatësinë etnike si një lloj fitore, kërkim të fitoreve, apo si rezultat i humbjes. Nëse ekziston ndonjë triumf në jetën e tyre, ai është triumfi i humbjes. Gjithë jetën e kalojnë nëpër paradokset e ekzilit absolut larg vendit të tyre, në kërkimin të rrugës së kthimit, secili prej tyre krijon fragmentet e identitetit letrar. Shumë përgjigje aktualizohen sot, kur ne shqiptarët akoma gjendemi para miteve të së shkuarës dhe aspiratave të botës së sotme të globalizimit dhe integrimeve, duke kërkuar shpëtimin në mitizime të reja, me animin nga Evropa ose nga Lindja. Jeronim de Rada dhe Faik Konica i kanë sistemuar dhe konceptuar përgjigjet e tyre që në shekujt XIX dhe XX . As De Rada, as Konica s’kanë qenë peng, të kufijve dhe territoreve shqiptare, por veprimtaria e tyre e imponon filozofinë e mërgimit. Edhe veprat dhe veprimet e tyre s’kanë qenë të ngarkuara prej horizontit të kufijve.

Jeronim de Rada s’ka qenë kurrë në Shqipëri, kurse Faik Konica, prej 65 viteve të jetës, 60 i kaloi jashtë vendit të lindjes. Të dy e kultivojnë mitin e kthimit: Jeronim de Rada besonte se kthimi mund të ndodhte vetëm nëse mbrohej identiteti i arbëreshëve në tokën e huaj, si antitezë e heshtjes dhe diskontinuitetit të kulturës, gjuhës, letërsisë shqiptare të shekujve të humbur. Edhe Faik Konica, me instrumente gati të ngjashme me ato të De Radës, e kultivoi mitin e kthimit.

Në kohën tonë aktualizohen tezat për karakterin evropian të identitetit të shqiptarëve, por sikur harrohet se procesi i evropianizimit nuk është gjë e re te shqiptarët, sepse ai i ka pasur për protagonistë autorë si Jeronim de Rada, Faik Konica dhe Rilindësit tjerë. Në këtë drejtim, njësoj si rilindësit tjerë: Dhimitër Kamarda, Pashko Vasa, Naim Frashëri, Sami Frashëri…, për të dëshmuar lashtësinë e popullit shqiptar dhe gjenezën evropiane të tij dhe të gjuhës shqipe, e shtjellojnë tezën e prejardhjes pellazge të shqiptarëve, të proklamuar nga arbëreshët qysh në shekullin XVII. De Rada dhe Konica do ta kultivojnë, secili në kohë dhe rrethana të caktuara, edhe mitin e kthimit të gjuhës shqipe. Për të dy kolosët, çështja e gjuhës, me të gjitha amplitudat e mundshme do të mbetet çështje obsesive, rreth së cilës do të shtjellohen angazhimet tjera letrare ose shkencore.

Gjeneza e formimit të mitit të gjuhës shqipe, gjer atëherë të ndaluar nëpër shkolla, ishte e para që duhej ringjallur. Duke qenë të dy me kulturë të thellë evropiane, secili sipas kushteve dhe rrethanave të caktuara, do ta kenë të qartë se misioni i kthimit mund të realizohet. De Radës së pajisur me kulturë italiane i shkoi për dore të ofrojë një model të kodifikimit të arbërishtes, që mund të konsiderohej edhe si kodifikim i parë i shqipes. Këtë e arriti me veprat e tij monumentale “Këngët e Milosaos” dhe “Skanderbeu i pafanë”, në një kohë kur shqipja ishte larg mundësisë së kodifikimit, për shkak të kufizimeve të hegjemonisë osmanturke. Faik Konica që braktisi studimet në liceun Galatasaraj të Stambollit (edhe pse në gjuhën frënge), duke dashur të distancohet prej modeleve osmano-turke të mendimit, vazhdoi shkollimin dhe aktivitetet e veta në Francë. Poligraf dhe poliglot, si shumë Rilindës të tjerë, ai e filloi në Evropë ,betejën e madhe të ideve për t’i njohur dhe kuptuar shqiptarët, për ta universalizuar kauzën e tyre. “Ky mision qe gati i pamundshëm për ato kohëra, njësoj si misioni i Jeronim de Radës, me të cilin ata e filluan dhe e mbaruan jetën e tyre. Alibi e këtij flijimi ishte një lloj estetizmi evropian, karakteristik për të dy rilindësit, secili pjesë e një dikotomie të mundshme në kërkim të identitetit të shqiptarëve pas ndarjeve historike, sidomos pas invazionit të Perandorisë osmane”.

Së këndejmi, “mund të thuhet se veprat e tyre, letrare, shkencore e politike të Jeronim de Radës dhe Faik Konicës, janë në kërkim të identitetit kompleks të shqiptarëve, duke u nisur prej labirintit dhe enigmës gjuhësore. Ndryshe nga Faik Konica, De Rada ndjek rrugën dhe qëndrimin e vet ndaj estetizmit evropian. Dilemat e tij nuk janë si ato të dualitetit konician”. Faik Konica një pjesë të identitetit të vet burimor do t’ia sakrifikojë identitetit evropian, do ta fshehë identitetin e parë, jo vetëm me pseudonimet me te cilët i nënshkruante veprat e tij të shkruara për lexuesit evropianë me pseudonimet Phyruss Bardhyli apo Trank Spiroberg…, por edhe me miqësitë kozmopolite, me frekuentimin në qarqet avangarde të Parisit dhe sidomos me miqësinë dhe bashkëpunimin shumëvjeçar me Gijom Apolinerin.

Është gati rast pa precedent në historinë e letrave që një shkrimtar ta fshehë me aq mjeshtri identitetin e parë me identitetin e dytë, jo me qëllim të eliminimit, por për ta theksuar identitetin e parë. Ky është identiteti i gjuhës shqipe, fondamenti i identitetit të përgjithshëm shqiptar. Në fillim të shekullit të kaluar, kur në Evropë promovohej një lloj mondializmi, prej autoriteteve të linguistikës së asaj kohe nisi të promovohet nevoja për dominimin e një gjuhe artificiale, si: esperantoja, golapuku… Faik Konica, asokohe drejtor i revistës “Albania”, me mish e me shpirt, gati me penë të gjakosur, u inkuadrua në polemikë me autoritetet e mëdha të kohës dhe u pozicionua kundër zgjedhjes se esperantos, duke mbrojtur kësisoj gjuhët natyrore me histori mijëravjeçare, gjithnjë duke pasur në mendje shqipen, për fatin e së cilës luftonte edhe me “Albanian” e tij. Kësisoj, ai ia doli t’i bëjë për vete tezat e shkrimtarëve të njohur të asaj kohe: Remi de Gurmonit, Gijom Apolinerit dhe të disa kolosëve të tjerë. 20 vite pas polemikës melinguistët e njohur evropianë dhe pas botimit të esesë “Sprovë për gjuhët natyrore dhe gjuhët artificial”, Faik Konica, në gazetën Dielli (18 nëntor 1922), që botohej në Amerikë dhe të cilën e redaktonte vetë, “do ta zbulojë sekretin e rinisë militante, do ta çlirojë personalitetin prej pjesës evropiane, duke shkruar: “Shqipja është një gjuh’ e gjallë; s’munt ta përdorim si esperanton ose volapukun, duke e shtrembëruar me ukaze arbitrare… Një gjuhë është si një barishte: do sherbime delikate, që të mos thahet, po të rritet e të japë lule…’’

Është me interes të shënohet në një kontekst evropian, se edhe teza të cilën e mbron Konica gjatë polemikës në Esenë (me te cilën pajtohej edhe Apolineri, duke synuar t’ua japë goditjen e fundit dijetarëve të esperantos), është aktualizuar në kohën tonë në librin e Umberto Ekos, “Gjuhët e përkryera”. Eko vjen po në ato përfundime të Konicës, duke u dhënë përparësi gjuhëve natyrore.Edhe Jeronim de Rada edhe Faik Konica, pa pretendime që të shkruajnë vepra për lavdinë e tyre letrare, si rallë kush në histori, i shërbejnë kauzës së njohjes, konfirmimit dhe kërkimit të rrënjëve të gjuhës, kulturës dhe letërsisë shqipe. Nisma, qëllimi kryesor dhe euro-albanizmi i tyre do të jetë gjuha shqipe, gjurmimi i gjenezës së saj, mbledhja e trashëgimisë folklorike, vendosja e alfabetit, norma kyçe e kodifikimit. Vizioni i De Radës dhe misioni i Konicës, edhe pse të shkruara në një hark kohor prej 41 vitesh, plotësojnë njëra-tjetrën me çështjet identitare, gjuhësore dhe letrare shqiptare. Ata duken se janë dy anë të një medalje, që përplotësojnë njëri-tjetrin, një medalje që sot duhet ta pastrojmë, lustrojmë e shkëlqejnë të gjithë ata që duan shpirtin e kombit, gjuhën e tij.

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

John Ratcliffe dhe ndikimi i tij në Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor gjatë administratës Trump

John Ratcliffe, gjatë mandatit të tij si Drejtor i Zbulimit Kombëtar (DNI) në administratën e Donald Trump (maj 2020 – janar 2021), luajti një rol kyç në formësimin e politikave të sigurisë dhe mbështetjes strategjike të SHBA-së në rajone me interes strategjik, si Ballkani Perëndimor dhe Republika e Kosovës. Duke udhëhequr një rrjet të gjerë agjencish inteligjente, përfshirë CIA-n dhe NSA-n, Ratcliffe ofroi informacion dhe analiza të thelluara që ndikuan drejtpërdrejt në vendimmarrjen e politikës së jashtme të administratës Trump.

Mbështetja për sovranitetin e Kosovës dhe njohjet ndërkombëtare

Një nga prioritetet e administratës Trump në Ballkan ishte mbështetja për sovranitetin e Kosovës dhe nxitja e njohjeve ndërkombëtare për të. Ratcliffe dhe agjencitë që mbikëqyrte, përmes analizave dhe aktiviteteve të inteligjencës, ndihmuan në identifikimin e sfidave dhe kërcënimeve që Kosova përballej në këtë drejtim.

Marrëveshja e Uashingtonit (shtator 2020)

Në shtator 2020, Marrëveshja e Uashingtonit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë përfaqësoi një moment kyç për rajonin. Përpjekjet për arritjen e kësaj marrëveshjeje u mbështetën nga inteligjenca amerikane, e cila ofroi analiza mbi ndikimin e jashtëm dhe sfidat e brendshme që kërcënonin procesin e dialogut. Ratcliffe u sigurua që informacionet mbi përpjekjet destabilizuese nga Rusia dhe Kina, të cilat synonin të pengonin normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, të përdoreshin për të krijuar kushte më të mira për suksesin e marrëveshjes.

Kjo marrëveshje përfshinte elementë ekonomikë, si ndërtimi i hekurudhave dhe autostradave që lidhin dy vendet, dhe kishte për qëllim të zvogëlonte varësinë e rajonit nga aktorët e jashtëm destabilizues.

Strategjia për njohjet ndërkombëtare

Inteligjenca amerikane, nën drejtimin e Ratcliffe, monitoroi përpjekjet e Rusisë dhe Kinës për të bllokuar njohjet e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Në vitin 2020, raportet treguan se Rusia përdorte fushata dezinformuese dhe lobim agresiv në Kombet e Bashkuara për të bindur disa shtete të tërhiqnin njohjet e Kosovës. Përmes ekspozimit publik të këtyre përpjekjeve dhe mbështetjes diplomatike, SHBA ndihmoi në ruajtjen e statusit ndërkombëtar të Kosovës.

Kundërshtimi i ndikimit rus dhe kinez në rajon

Rusia dhe Kina, si dy nga kundërshtarët më të mëdhenj të pavarësisë së Kosovës, kanë shfrytëzuar dobësitë politike dhe ekonomike të rajonit për të rritur ndikimin e tyre. Ratcliffe, përmes mbikëqyrjes së tij strategjike mbi inteligjencën amerikane, siguroi që informacionet për këto përpjekje të ndaheshin me aleatët rajonalë dhe të parandalonin veprimet e dëmshme.

Ekspozimi i ndikimit rus

Në fund të vitit 2020, inteligjenca amerikane zbuluoi përpjekje të koordinuara nga Rusia për të përdorur platformat e mediave sociale dhe kanalet diplomatike për të përhapur dezinformata mbi Kosovën dhe për të minuar dialogun me Serbinë. Këto fushata kishin për qëllim të thellonin ndarjet etnike dhe të rrisnin tensionet politike. Raportet nga DNI ndihmuan qeveritë në rajon dhe partnerët ndërkombëtarë të neutralizonin këto aktivitete.

Projekti kinez “Rruga dhe Brezi”

Kina vazhdoi të ofronte projekte infrastrukturore në Ballkan përmes iniciativës së saj globale “Rruga dhe Brezi”, e cila shpesh shihet si një mjet për rritjen e ndikimit ekonomik dhe politik të Pekinit. Nën drejtimin e Ratcliffe, agjencitë amerikane siguruan analiza mbi rreziqet e mundshme të këtyre projekteve për Kosovën dhe rajonin, duke ndihmuar partnerët lokalë të shmangnin varësinë ekonomike nga Kina.

Siguria dhe lufta kundër terrorizmit

Kosova ka qenë një partner i rëndësishëm i SHBA-së në luftën kundër terrorizmit, duke u fokusuar në parandalimin e radikalizimit dhe riintegrimin e shtetasve të kthyer nga zonat e konfliktit.

Riatdhesimi nga Siria (2020)

Në vitin 2020, Kosova realizoi një operacion të madh për riatdhesimin e shtetasve të saj nga Siria, përfshirë gra dhe fëmijë të lidhur me luftëtarët e ISIS-it. Ky operacion u mbështet nga inteligjenca amerikane, e cila ofroi informacion mbi sigurinë dhe lokacionet e saktë të personave të kthyer. Ratcliffe luajti një rol të rëndësishëm në sigurimin e analizave të detajuara për të garantuar suksesin e këtij operacioni humanitar dhe të sigurisë.

Neutralizimi i krimit të organizuar dhe korrupsionit

Krimi i organizuar dhe korrupsioni janë sfida të vazhdueshme për Kosovën dhe rajonin e Ballkanit. Ratcliffe, përmes mbikëqyrjes së agjencive të inteligjencës, ndihmoi në identifikimin dhe luftimin e rrjeteve kriminale që operonin në rajon.

Operacionet kundër trafikut të drogës

Në vitin 2020, inteligjenca amerikane ndihmoi autoritetet kosovare në çmontimin e disa rrjeteve të trafikut të drogës dhe armëve, të cilat kishin lidhje ndërkombëtare. Këto përpjekje jo vetëm që forcuan sigurinë e brendshme të Kosovës, por edhe rritën besimin e saj si një partner strategjik i SHBA-së.

Gjatë kohës së tij si Drejtor i Zbulimit Kombëtar, John Ratcliffe luajti një rol thelbësor në mbështetjen e interesave amerikane në Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor. Përmes mbikëqyrjes së inteligjencës amerikane, ai ndihmoi në promovimin e sovranitetit të Kosovës, forcimin e sigurisë rajonale dhe kundërshtimin e ndikimit të aktorëve destabilizues si Rusia dhe Kina. Raste konkrete si Marrëveshja e Uashingtonit, riatdhesimi nga Siria dhe lufta kundër krimit të organizuar janë dëshmi e rëndësisë së rolit të tij në formësimin e politikave strategjike të administratës Trump për rajonin.

II.Aktualisht, situata politike dhe diplomatike që lidhet me Kosovën vazhdon të jetë komplekse, me një sërë sfidash dhe mundësish në raport me zhvillimet ndërkombëtare dhe rajonale. Pritjet për hapat që mund të ndërmerren në çështjen e Kosovës varen kryesisht nga tre shtyllat kryesore: dialogu Kosovë-Serbi, dinamika e marrëdhënieve me fuqitë ndërkombëtare (SHBA, BE, Rusia, Kina) dhe funksionalizimi i shtetit brenda kornizës ndërkombëtare.

Dialogu Kosovë-Serbi: Një moment kritik për të ardhmen e marrëdhënieve dypalëshe

Dialogu i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian ka ngecur në një fazë të vështirë për shkak të tensioneve të vazhdueshme në veri të Kosovës dhe refuzimit të Serbisë për të njohur pavarësinë e Kosovës. Aktualisht, priten hapa konkretë në këto drejtime:

a) Zbatimi i marrëveshjeve të arritura më parë

Një nga çështjet qëndrore është zbatimi i marrëveshjeve të arritura më parë në Bruksel dhe në Uashington, përfshirë Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe. Bashkimi Evropian po ushtron presion që të arrihet një marrëveshje për implementimin e asociacionit, ndërsa Kosova po insiston që ai të jetë në përputhje me Kushtetutën e saj, duke shmangur krijimin e strukturave që do të minonin sovranitetin e shtetit.

b) Angazhimi i Shteteve të Bashkuara

Me inaugurimin e administratës së re të Donald Trump në janar 2025, pritet që SHBA të ketë një qasje më aktive në procesin e dialogut. Trump dhe ekipet e tij, përfshirë figura si John Ratcliffe, mund të ushtrojnë presion mbi të dyja palët për të arritur një marrëveshje historike. SHBA mund të fokusohet në një marrëveshje që përfshin njohjen reciproke, të mbështetur nga angazhime ekonomike dhe politike, për të ulur ndikimin e Rusisë dhe Kinës në rajon.

c) Zgjidhja e tensioneve në veri të Kosovës

Incidentet e vazhdueshme në komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës, përfshirë barrikadat dhe përleshjet, kanë bërë që ky rajon të jetë një pikë kyçe për sigurinë e përgjithshme. Aktualisht, NATO dhe KFOR po mbajnë një prani të shtuar, dhe pritet një angazhim më i madh për të zbutur tensionet dhe për të garantuar stabilitetin.

Rritja e bashkëpunimit me fuqitë ndërkombëtare

a) Roli i SHBA-së në mbështetje të Kosovës

Administrata Trump e ka theksuar prioritetin e saj për t’u përballur me ndikimin rus dhe kinez në Ballkan. SHBA pritet të rrisë mbështetjen e saj për Kosovën përmes:

Mbështetjes diplomatike për njohje të reja ndërkombëtare.

Kosova ende nuk është njohur nga pesë vende të BE-së (Spanja, Greqia, Qipro, Sllovakia, dhe Rumania). Pritet që SHBA të punojë me këto vende për të garantuar njohjen e Kosovës si pjesë e integrimit evropian.

Forcimi i bashkëpunimit ushtarak.

SHBA mund të thellojë marrëdhëniet e saj ushtarake me Kosovën përmes trajnimeve, furnizimit me pajisje dhe rritjes së kapaciteteve të Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK).

b) Roli i BE-së dhe pengesat nga brenda

BE mbetet ndërmjetësi kryesor në procesin e dialogut, por mungesa e unitetit brenda vetë unionit ka krijuar sfida. Greqia dhe Spanja po sinjalizojnë mundësinë e një qasjeje më pozitive ndaj Kosovës, gjë që mund të nxisë një përparim në procesin e njohjeve.

c) Kundërshtimi i ndikimit rus dhe kinez

Kosova mbetet një objektiv për ndikimin destabilizues të Rusisë dhe Kinës, veçanërisht përmes Serbisë. Pritet që SHBA dhe BE të punojnë për të ekspozuar dhe parandaluar këto ndikime përmes sanksioneve dhe mbështetjes politike e ekonomike për Kosovën.

Përshpejtimi i integrimit ndërkombëtar të Kosovës

Kosova po kërkon me ngulm anëtarësim në organizata ndërkombëtare si Këshilli i Evropës, INTERPOL dhe UNESCO, por Serbia dhe aleatët e saj vazhdojnë të bllokojnë këto përpjekje. Në 2025 pritet:

a) Nxitja e aplikimeve të reja

Kosova po planifikon aplikimin për anëtarësim në Këshillin e Evropës, me shpresën se mbështetja e aleatëve evropianë dhe SHBA-së do të mjaftojë për të tejkaluar kundërshtimet e disa shteteve.

b) Lobimi për njohje të reja

Me ndihmën e SHBA-së, Kosova mund të punojë për të rikthyer njohjet që janë tërhequr për shkak të fushatës diplomatike të Serbisë dhe Rusisë. Përpjekjet do të fokusohen kryesisht në Afrikë, Azi dhe Karaibe.

Funksionalizimi i shtetit të Kosovës

Kosova duhet të fokusohet gjithashtu në përmbushjen e standardeve demokratike dhe shtetndërtimit për të forcuar pozicionin e saj ndërkombëtar. Prioritetet kryesore do të jenë:

Reforma në drejtësi dhe lufta kundër korrupsionit.

Këto masa janë thelbësore për të bindur BE-në dhe aleatët perëndimorë për përkushtimin e Kosovës ndaj demokracisë dhe sundimit të ligjit.

Zhvillimi ekonomik dhe tërheqja e investimeve.

Pritet që Kosova të forcojë marrëveshjet ekonomike ndërkombëtare, duke përfshirë investimet amerikane në sektorin e energjisë dhe teknologjisë.

Në situatën aktuale, Kosova përballet me një moment të rëndësishëm historik. Aktivizimi i administratës Trump dhe presioni i aleatëve evropianë mund të sjellin përparime në dialogun Kosovë-Serbi dhe në njohjet ndërkombëtare. Megjithatë, suksesi do të varet nga angazhimi i vetë institucioneve të Kosovës për të forcuar pozicionin e saj ndërkombëtar, duke ruajtur sovranitetin dhe stabilitetin e brendshëm.

Dr. Dorian Koçi/

Historiografia botërore ende nuk e ka thënë plotësisht fjalën e vet mbi origjinën etnike, familiare të Ali Pashë Tepelenës si dhe në aksionet e tij politike për të realizuar pavarësinë e shtetit të vet. Ajo luhatet në shtretërit e egzotizmit, orientalizmit dhe paragjykimeve kulturore. Ali Pasha Tepelena është figura më interesante dhe më karizmatike e kapërcyellit të shekullit XVIII dhe fillimit të shekullit të XIX në historinë e Shqipërisë.

Koha në të cilën u brumos dhe ushtroi aktivitetin e tij Pashai Tepelenas ishte koha kur Ballkani dhe territoret e perëndimore të tij nën kontaktin e drejtpërdrejt me ushtrinë franceze që pushtuan Ishujt Jonianë dhe zhvillimit të një rrjeti tregtar të admirueshëm me Europën kaluan nga procesi i Mesjetës së vonë në iluminizëm ballkanik dhe nacionalizëm.

Merita e Ali Pashë Tepelenës është se ai nuk u gjend i papërgatitur për të përjetuar këto ndryshime, por në varësi të rrethanave dhe gjeopolitikës evoluoi qëndrimet e veta politike nga një shkollë administrative e politike që e kishte përgatitur për të qenë një Pasha tradicional otoman në një prijës makiavelik me tendenca moderniste të aftë për të krijuar shtetin e vet. Kjo përpjekje modernizuese fitoi simpati të madhe mes udhëtarëve të huaj që vizituan Shqipërinë në këtë kohë, duke e trajtuar atë në veprat e tyre shumë herë pozitivisht, por nuk munguan dhe ngjyrat negative në varësi të shijeve, interesave diplomatike dhe afilacioneve kulturore që këta udhëtarë përfaqësonin.

Deri më tash shpesh herë është marrë si i vërtetë pohimet e origjinës së familjes së tij nga një dervish i ardhur nga Konja dhe i vendosur në Tepelenë. Por në fakt një dokument origjinal i parisë së Gjirokastrës, dërguar kryeqytetit të Habsburgëve, Vjenës del qartë origjina shqiptare e Ali Pashë Tepelenës. Një aspekt tjetër i rëndësishëm është trajtimi i deri më sotëm si një pasha oriental, të egër, mizor që fillon karrierën e vet si një hajdut i thjeshtë në malet e Epirit për të përfunduar nëpërmjet vrasjeve, përdhunimeve dhe dredhive si zot i vërtetë i tij. Po kështu ai është vështruar nën dritën e historive me ngjyrime orientaliste të haremeve të tij, dashurive, historisë së Frosinës që paraqesin si një figurë të degjeneruar dhe epshore që s’ndalet para asnjë gjëje për të arritur qëllimet e veta. Mirëpo realitet historike flasin ndryshe. Ali Pasha ishte përfaqësues i një prej familjeve më fisnike toske dhe të parët e tij kishin qenë pashallarë, administrues të Pashallëkut të Delvinës dhe në këtë mënyrë ai trashëgonte jo vetëm një linjë fisnikërie, por edhe trashëgimi administrative të admirueshme për kohën.

Epoka protonacionaliste që lindi gjatë sundimit të Ali Pashës ndërtoi kolonat e formimit të identitetit të popullsisë së pashallëkut të tij, e cila sipas territorit, preferencave gjuhësore dhe atyre të besimit fetar u nda në shqiptarë dhe grekë. Rebelimi i tij edhe pse nuk mori ngjyresat e forta të një revolte të mirëfilltë nacionaliste ndihmoi shumë në krijimin e identitetit kolektiv kundërshtues ndaj Perandorisë që shqiptarët adoptuan në vitet e mëvonshme. Në këtë sens nuk mund të thuhet se kjo popullsi iu përgjigj dhe e kuptoi tërësisht mesazhin nacionalist që Ali Pasha Tepelena i drejtoi kur u rebelua ndaj pushtetit qendror, por nuk mund të lihet pa përmendur se në këtë kundërvënie ajo shumë shpejt gjeti orientimin e vet nacionalist. Rebelimi i tij shënon kundërvënien e parë serioze të një pushteti lokal mysliman shqiptar me pushtetin qendror perandorak osman dhe si e tillë përbën një rast të veçantë studimi dhe për këtë arsye ka tërhequr vëmendjen e duhur të historiografisë europiane.

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Vatra (Federata Pan-Shqiptare e Amerikës) është organizata më e rëndësishme të diasporës shqiptare në Amerikë dhe ka luajtur një rol kyç për çështjen kombëtare sidomos gjatë periudhës së udhëheqjes së Fan S. Nolit në vitet 1910-1920. Kjo organizatë është themeluar në vitin 1912 dhe pati një ndikim të madh në çështjet kombëtare shqiptare, si dhe në forcimin e lidhjeve midis shqiptarëve të diasporës dhe atdheut. Fan Noli, si udhëheqës shpirtëror, intelektual dhe politikan, e përdori Vatren si një mjet të fuqishëm për të mbështetur aspiratat për pavarësi dhe zhvillim të Shqipërisë.

Roli i Vatrës në periudhën e Fan S. Nolit:

•Mbështetje politike dhe diplomatike:

Një nga objektivat kryesore të Vatrës ishte sigurimi i mbështetjes ndërkombëtare për Shqipërinë e re. Vatra, nën udhëheqjen e Fan Nolit, ndërmori aktivitete diplomatike për të lobuar për njohjen e pavarësisë së Shqipërisë. Pjesë e kësaj ishte angazhimi i madh në Shtetet e Bashkuara dhe organizimi i takimeve me autoritete amerikane për të krijuar presion mbi qeverinë amerikane që të njihej pavarësia e Shqipërisë pas shpalljes së saj në vitin 1912. Për shembull, Noli organizoi takime me figura të larta politike, përfshirë senatoren e njohur të Nju Jorkut, Elihu Root, dhe diplomatë të tjerë amerikanë, për të promovuar kauzën shqiptare.

Një moment i rëndësishëm ishte angazhimi i Vatrës në vitin 1919, gjatë Konferencës së Paqes në Paris, ku përfaqësuesit e Vatrës, si Fan Noli dhe të tjerë, kërkuan të siguronin njohjen ndërkombëtare të shtetit shqiptar dhe të parandalonin ndarjen e Shqipërisë nga fuqitë e mëdha evropiane. Vatra loboi fuqishëm kundër planeve të tilla dhe për një Shqipëri të pavarur.

•Mbështetje financiare:

Një tjetër kontribut i rëndësishëm i Vatrës ishte mbledhja e fondeve për të mbështetur luftën për pavarësinë e Shqipërisë. Pas shpalljes së Pavarësisë në vitin 1912, Shqipëria kishte nevojë për ndihma financiare për të mbështetur ushtarakët dhe për të stabilizuar ekonominë. Vatra, nën drejtimin e Fan Nolit, organizoi shumë aktivitete dhe ngjarje për të mbledhur para, si koncerte, mbrëmje kulturore, dhe ngjarje të tjera që ndihmuan në financimin e luftës dhe në mbështetje të qeverisë shqiptare. Noli dhe Vatra i përdorën këto fonde për të blerë armë dhe për të ndihmuar forcat luftarake shqiptare, si dhe për të ndihmuar shqiptarët e dëbuar nga trojet e tyre në Ballkan.

•Promovimi i kulturës dhe arsimit shqiptar:

Vatra, nën udhëheqjen e Fan Nolit, ishte gjithashtu një forcë e fuqishme për ruajtjen dhe zhvillimin e kulturës shqiptare në Amerikë. Ajo organizoi shkolla, biblioteka dhe aktivitete kulturore për të mësuar shqiptarët e rinj të diasporës për historinë, gjuhën dhe traditat e kombit të tyre. Noli e kuptoi rëndësinë e arsimit dhe të ruajtjes së identitetit kulturor dhe nën drejtimin e tij, Vatra ishte e angazhuar në ngritjen e shoqatave kulturore dhe shkollave që ofronin mësime në gjuhën shqipe dhe që përhapnin kulturën dhe traditat shqiptare.

Një shembull konkret i këtij angazhimi ishte hapja e shkollave në qytetet e mëdha të SHBA-së, ku shqiptarët jetonin. Shumë fëmijë të emigrantëve shqiptarë kishin mundësi të mësonin gjuhën shqipe dhe të rriteshin me ndjenjën e identitetit kombëtar.

•Aktivizmi dhe lobimi për të drejtat e shqiptarëve në rajon:

Vatra, nën udhëheqjen e Fan Nolit, ishte gjithashtu e angazhuar për të drejtat e shqiptarëve në viset e tjera që ndodheshin nën sundimin e shteteve të tjera pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane. Noli dhe Vatra lobuan fuqishëm për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Kosovë, Çameri dhe Maqedoni, të cilat në atë kohë ishin nën sundimin e Serbisë, Greqisë dhe Bullgarisë. Noli, duke qenë një intelektual i angazhuar për çështjen kombëtare, e shihte si detyrë të tij të përhapte informacion për trajtimin e shqiptarëve në këto zona dhe të sigurojë mbështetje ndërkombëtare për kauzën e tyre.

Një nga momentet e veçanta të angazhimit të Vatrës në këtë drejtim ishte angazhimi për të ndihmuar shqiptarët në Çameri, një rajon i cili ishte shumë i ndjeshëm për shkak të gjenocidit dhe shpërnguljes së shqiptarëve nga Greqia pas Luftës së Parë Botërore. Vatra, përmes lobimeve dhe mobilizimit të diasporës, tentoi të ndikonte në opinionin ndërkombëtar dhe të siguronte mbështetje për të drejtat e shqiptarëve në këto rajone.

Roli i Vatrës dhe i Fan Nolit gjatë periudhës 1912-1920 ishte shumëdimensional dhe i rëndësishëm për çështjen kombëtare shqiptare. Vatra, përmes mbështetjes politike, financiare dhe kulturore, ndihmoi në konsolidimin e shtetit shqiptar të pavarur dhe në forcimin e lidhjeve midis shqiptarëve të diasporës dhe atdheut. Kjo Federatë dhe Fan Noli, si lider i saj, kanë lënë një trashëgimi të vyer në historinë e shqiptarëve, duke kontribuar në realizimin e shumë objektivave kombëtare, përfshirë njohjen ndërkombëtare të Shqipërisë dhe mbështetje për shqiptarët në viset e tjera të banuara me shqiptarë.

Ngjarja që ndryshoi të ardhmen e Kosovës — Libër i ish-Diplomatit Amerikan William G. Walker.

Nga Frank Shkreli

25-vjet më parë forcat terroriste ushtarako-policore të Serbisë fashiste kanë ndërmarrë një sulm barbar kundër banorëve të një fshati të vogël të Kosovës, i quajtur Reçak, nja 30-killometra në jug të Prishtinës. Javën që kaloi, masakra barbare e kryer me 15 të janarit 1999, u kujtua nga qindra pjesëmarrës – përfshir udhëheqsit më të lartë të Republikës së Kosovës –që morën pjesë në aktivitetet e organizuara për të nderuar dhe kujtuar, si çdo vit, 45 civilët e pafajshëm shqiptarë, të vrarë nga forcat terroriste serbe.

Në veprimtaritë që shënuan 25-vjetorin e kësaj dite të rëndë në historinë e Kombit shqiptar, mori pjesë edhe Ambasadori amerikan William Walker, ish-Shef i OSBE-së në Prishtinë 2-dekada e gjysëm më parë.  Siç dihet, ishte Ambasadori i nderuar amerikan William Walker, ai i cili me të shkuar në vendin masakrës, asaj ngjarjeje të tmershme, atij krimi kundër njerzimit, një ditë më vonë me 16 Janar, 1999 — ku ishin hedhur kufomat në Reçak – njoftoi Shtetet e Bashkuara dhe botën mbarë për masakrën serbe kundër civilëve shqiptarë në Reçak. Ishte vlerësimi i gjendjes së përgjithshme shumë të rëndë në Kosovë në atë kohë dhe sidomos dëshmia e Ambasadorit Walker për masakrën që kishte parë me sytë e vet në Reçak, që çoi më në fund në ndërhyrjen e NATO-s kundër forcave terroriste policore dhe ushtarake serbe në territorin e Kosovës dhe anë e mbanë Serbisë. https://telegraf.al/opinion/frank-shkreli-masakra-qe-ndryshoi-politiken-boterore-ndaj-kosoves-2/

Ashtu si edhe çdo vit tjetër, në këtë datë të zezë, Ambasadori Walker e ka bërë zakon dhe viziton Kosovën dhe Reçakun në shoqërimin e udhëheqsve më të lartë Kosovës. Kështu ndodhi edhe sivjet në 26-vjetorin e masakrës në Reçak – aty në “Reçak, fshatin e vogël, me histori të madhe”, siç e cilësoi Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani gjatë përkujtimit të këtij viti, “Aty ku 26-vjet më parë, njerëzorja dhe mizorja patën ndeshjen më makabre, në këtë pjesë të Evropës”, është shprehur Zonja Osmani. “Kujtesa jonë është mburojë kundër harresës dhe garanci që krime të tilla nuk do të përsëriten kurrë më”, ka thenë Presidentja Vjosa Osmani. “Reçaku nuk është vetëm një tragjedi që lidhet me këtë fshat dhe banorët e tij. Është dëshmi e vuajtjeve të gjata të popullit tonë që kërkoi dhe vazhdoi të luftonte për liri dhe për të drejtën e ekzistencës”, ka thenë Presidentja e Republikës së Kosovës.  Ndërsa kryeministri i Kosovës Albin Kurti gjithashtu gjatë ceremonive përkujtimore në kujtim të masakrës së Reçakut tha se deklaratat e Walker, drejtuar Amerikës dhe botës, pas masakrës “ekspozuan brutalitetin me të cilin po përballej Kosova dhe ndryshuan diskursin ndërkombëtar për luftën e Kosovës…Deklaratat e ambasadorit Walker ishin denoncime zyrtare të forcave dhe autoriteteve serbe, të cilat po kryenin krime kundër njerëzimit dhe krime lufte kundër civilëve shqiptarë në Kosovë”, është shprehur Kryeministri I republikës së Kosovës, Albin Kurti.

Reçaku dhe Kosova, në shenjë falënderimi, 8 vite më parë ngritën në Kompleksin Përkujtimor në Reçak, përmendoren e Ambasadorit William Walker.  Sivjet në 26-vjetorin e masakrës, Ambasadori Walker ia këthei nderin Reçakut dhe Kosovës me botimin e një libri monumental si dëshmi historike për brezat e ardhshëm të shqiptarëve –mbi krimet serbe kundër njerzimit ndaj shqiptarëve të Kosovës në Reçak. Një rast ky që sërish sjell në kujtesë atë që ndodhi në Reçak 26-vjet më parë nga një autor dëshmitar okular i asaj masakre. Dëshmi autentike për krimet e kryera nga regjimi i Serbisë në Kosovë,

Një libër-monument, si të thuash, një dhuratë që Ambasadori Walker tha se ia kishte premtuar Kosovës pothuajse 25-vjet më parë. Ai kërkoi ndjesë me këtë rast, duke shprehur keqardhjen e tij që i mori aq shumë kohë ta botonte librin e premtuar. Por, ja më në fund, shtoi ai, libri u botua në shqip dhe anglisht për lexuesit sot dhe për brezat e ardhëshëm të shqiptarëve, nesër. “Jam shumë i kënaqur që u mundësua botimi i këtij libri – i kënaqur gjithashtu se Presidentja dhe Kryeministri më kanë thenë se ky libër është një thesar për rininë e këtij vendi në veçanti dhe për popullsinë e Kosovës në përgjithsi. Për ta është shumë e rëndësishme dëshmia ime e ngjarjeve, pjestar i të cilave isha dhe arsyeja se pse mora pjesë në ato zhvillime 26 vjet më parë”, është shprehur Ambasadori Walker në lidhje me botimin e librit: Reçak: Historia e një Krimi Lufte, që u promovua, javën e kaluar në Librarinë “Duklagjini” të Prishtinës me 15-16 Janar.  

Në një njoftim i datës 14 Janar. 2025 nga zyra e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti thuhet se në një takim që zhvilloi me ish-diplomatin amerikan William Walker, ish-shef i Misionit Verifikues të OSBE-së, ata diskutuan një nga ngjarjet më të rëndësishme dhe tragjike të historisë moderne të Kosovës: Masakrën e Reçakut dhe dëshminë e paçmueshme të Ambasadorit Walker për këto ngjarje. Në këtë takim, Kryeministri Kurti shprehu mirënjohjen për angazhimin e Ambasadorit Walker në mbështetje të së vërtetës dhe drejtësisë, si dhe për kontributin e tij në përkujdesjen dhe promovimin e ndihmës ndërkombëtare gjatë periudhës së luftës në Kosovë. Njëherazi, ai theksoi përpjekjet dhe ndihmën financiare prej 70,000 eurove dhenë nga qeveria e Kosovës për këtë iniciativë të rëndësishme duke bërë të mundur botimin e librit të kujtimeve të Ambasadorit Walker, ku dokumenton ngjarjet e tmerrshme të Masakrës së Reçakut.  Në njoftim thuhet se Kryeministri Kurti tha se ky libër dhe këto dëshmi të Ambasadorit Walker do të shërbejnë si një mjet për promovimin e së vërtetës për Kosovën dhe për forcimin e narrativës ndërkombëtare që vendi ynë ka përjetuar gjenocid nga ana e shtetit të Serbisë. Vepra si ky libër na ndihmojnë të ruajmë kujtimin e ngjarjeve të tmerrshme si masakra e Reçakut. Ndërsa, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani tha me këtë rast, se “Të rinj, të reja e fëmijë që takuam sot, janë brezi i ri i Reçakut, pasardhësit e viktimave, që dëshmojnë pathyeshmërinë e qëndresën e popullit tonë, përkundër sakrificës e dhimbjes së madhe — Lavdi martirëve e dëshmorëve të Reçakut!, është shprehur Vjosa Osmani. Ndërkaq, edhe Ambasada e Shteteve të Bashkuara përkujtoi përvjetorin e masakrës së Reçakut me një NeverForget, duke thenë se Shtetet e Bashkuara i bashkohen popullit të Kosovës duke kujtuar viktimat e masakrës së Reçakut: “Një pikë-kthese tragjike kjo për njerëzimin, por që nxiti botën të veprojë. Ndërsa nderojmë viktimat, ne ripërtërijmë angazhimin tonë të përbashkët për të vërtetën, drejtësinë dhe pajtimin,” thuhet në reagimin përkujtimor të Ambasadës Amerikane në Prishtinë.

Libri i ish-diplomatit amerikan William Walker, “Reçak: Historia e një Krimi Lufte”, është një autobiografi mbi jetën ç’prej fëmijërisë dhe një përshkrim i veprimtarisë së tij të gjatë diplomatike deri në largimin e tij nga detyra e Shefit të Misionit Verifikues të OSBE-së, që ai kryesonte në Kosovë, në kohën e masakrës së Reçakut.  Ky është një libër nga një ambasador i një vendi të madh mik i Kosovës dhe shqiptarëve – ish-diplomati amerikan Wlliam Walker — i cili si dëshmitar i masakrës së Reçakut, ka shkruar me këtë rast një histori të vërtetë, paanësisht, duke treguar të drejtën dhe ngjarjen e vërtetë të tragjedisë në Reçak – me rëndësi për historinë e Kombit shqiptar por edhe për historinë e Ballkanit dhe të Evropës. Ambasadorit Walker i urojmë jetë të gjatë – është me gëzim e përzemërsi që çdo shqiptar kudo të përshëndesi botimin e William Walker, “Reçak: Historia e një Krimi Lufte”, Lavdi martirëve të Reçakut – I përjetshëm qoftë kujtimi i tyre!

Frank Shkreli

           

Ish-Diplomati amerikan, William Walker duke dedikuar për një blerës librin: “REÇAK: HISTORIA E NJË KRIMI LUFTE”, në promovimin e veprës së tij, në hapësirat e Librarisë “Dukagjini”, në Prishtinë, javën e kaluar

                                     Lavdi martirëve të Reçakut!

        Udhëheqsit e Republikës së Kosovës nderojnë diplomatin amerikan, Ambasadorin William Walker, njeriun që ekspozoi masakrën brutale të forcave terroriste serbe kundër civilëve të pafajshëm, 26-vjet më parë, në fshatin Reçak të Kosovës

                  Versioni anglisht                              Versioni shqip

Autori me mikun e shqiptarëve dhe me mikun e të VËRTETËS, Ambasadorin William Walker — folësit kryesorë në festimin e 15-vjetorit të Shpalljes së Pavarsisë së Republikës së Kosovës — organizuar nga Shoqata Shqiptaro-Amerikane, “Skenderbej”, Inc. në Nju Jork, 12 Shkurt, 2023

                   

 “Historia e një krimi lufte”, nga William G. Walker – ngjarja që ndryshoi të ardhmen e Kosovës.