Analizë nga Rafael Floqi/
Në 75-vjetorin e saj, Aleanca Atlantike duhet të festohet se është më shumë se njësia më i madhe ushtarake në botë. Është një motor i përparimit të demokracisë.
NATO-ja festoi 75 vjetorin e themelimit të saj më 4 prill 1949. Pjesa më e madhe e mbulimit të këtij rasti të rëndësishëm u përqendrua në fuqinë e garancisë së famshme të Nenit 5 të NATO-s se “një sulm i armatosur kundër një [aleati të NATO-s] … do të konsiderohet një sulm kundër të gjithëve .” Besimi në këtë parim themelor të aleancës është tronditur vitet e fundit, jo vetëm për shkak të skepticizmit të mirë-dokumentuar të ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump ndaj NATO-s dhe kërcënimeve të tij të herëpashershme për tërheqjen e Shteteve të Bashkuara, madje duke shkuar aq larg sa të ftojë Rusinë në shkurt. 2024 për të bërë “çfarëdo dreqin të dojë” aleatëve të NATO-s që “nuk paguajnë” kuotën e 2 % të PBB. Por këto diskutime rrezikojnë të anashkalojnë një të vërtetë të rëndësishme që duhet të festohet gjithashtu në këtë përvjetor – rolin e fuqishëm dhe të suksesshëm që NATO ka luajtur në mbrojtjen dhe avancimin e demokracisë në Evropë. Si një instrument i promovimit të demokracisë, NATO ka qenë jashtëzakonisht e suksesshme.
Gjatë Luftës së Ftohtë, NATO luajti një rol thelbësor në mbrojtjen e demokracisë në Evropën Perëndimore. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, pasiguria mbeti mbi llojin e qeverive që do të konsolidoheshin në të gjithë kontinentin. Partitë komuniste në Itali dhe Francë kërcënuan të fitojnë pushtetin përmes zgjedhjeve dhe mjeteve të tjera. Kryengritësit komunistë në Greqi shkaktuan një luftë civile ndërsa ndërhyrja sovjetike në Turqi kërcënoi stabilitetin politik në rajon dhe më gjerë. Ishte grushti komunist i vitit 1948 në Çekosllovaki që ndihmoi për të bindur përfundimisht liderët e Shteteve të Bashkuara, Kanadasë dhe Evropës Perëndimore për të krijuar NATO-n si një aleancë mbrojtëse kundër agresionit sovjetik.
Që në fillim, aleanca nuk ishte vetëm për sigurinë, por edhe për vlerat demokratike. Preambula e Traktatit themelues të Atlantikut të Veriut të vitit 1949 deklaron: “Palët në këtë Traktat … janë të vendosura të ruajnë lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre, të bazuara në parimet e demokracisë, lirisë individuale dhe shtetit të së drejtës”. Neni 2 i traktatit pohon: “Palët do të kontribuojnë në zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve ndërkombëtare paqësore dhe miqësore duke forcuar institucionet e tyre të lira, duke sjellë një kuptim më të mirë të parimeve mbi të cilat janë themeluar këto institucione dhe duke promovuar kushtet e stabilitetit. dhe mirëqenies.” Me kujtimin ende të freskët të makinës së luftës naziste të Hitlerit që përfshiu Evropën vetëm disa vjet më parë, Evropa dhe aleatët e saj të Amerikës së Veriut e dinin koston marramendëse që do të paguanin nëse regjimi totalitar po aq agresiv dhe i dhunshëm i Josif Stalinit nuk do të pengohej të dominonte kontinentin evropian. NATO ishte përgjigja.
Mbrojtja e demokracisë në Luftën e Ftohtë
Një nga anëtarët themelues të NATO-s, Portugalia, nuk ishte një demokraci në atë kohë. Dhe deri në mesin e viteve 1970, diktatura e Portugalisë do të zëvendësohej nga një regjim demokratik. Edhe pse Greqia u konsiderua një demokraci e re kur u bashkua me NATO-n në 1952, një juntë ushtarake sundoi vendin nga viti 1967 deri në 1974 ndërsa Greqia mbeti anëtare e aleancës. E njëjta gjë ishte e vërtetë për Turqinë, e cila u bashkua me NATO-n si një vend demokratik, por përjetoi disa grushte shteti ushtarak dhe ndryshime demokratike gjatë dekadave të ardhshme. Por të gjitha fuqitë kryesore në aleancë ishin demokracitë e konsoliduara. Ndërsa kërcënimi i uzurpimit komunist u zbeh brenda autokracive të NATO-s, probabiliteti i demokratizimit u rrit në këto vende. Siguria kolektive e siguruar nga anëtarësimi në NATO lehtësoi rishfaqjen e demokracisë edhe në këto vende që nuk kishin idealet demokratike për disa pjesë të shekullit të njëzetë të pasluftës.
Siguria e siguruar nga NATO – e cila gjithashtu e mbajti fuqinë ushtarake amerikane të rrënjosur në Evropë – krijoi kushte të favorshme për rritjen ekonomike dhe prosperitetin në Evropë. Fillimisht Plani Marshall, dhe më vonë Bashkimi Evropian, ishin instrumentet kryesore për nxitjen e rimëkëmbjes dhe rritjes ekonomike në kontinent. Por as Plani Marshall dhe as BE-ja nuk mund të kishin arritur sukseset e tyre pa sigurinë e ofruar nga NATO. Nga ana tjetër, prosperiteti ekonomik në vendet e NATO-s frymëzoi ata që jetonin në vendet më të varfra në botën komuniste të kërkonin ndryshim politik, një luftë dekadash për liri që përfundimisht mbizotëroi në Evropën Lindore në 1989 dhe në Bashkimin Sovjetik në 1991. Suksesi ekonomik i Demokracitë e Evropës luajtën një rol të drejtpërdrejtë, shkakësor në eliminimin e kërcënimit nga Bashkimi Sovjetik dhe aleanca e tij ushtarake e detyruar në Evropë, Traktati i Varshavës. Sigurimi i sigurisë i NATO-s e lehtësoi atë sukses ekonomik.
Zgjerimi i demokracisë pas Luftës së Ftohtë
Pas shpërbërjes së Paktit të Varshavës dhe shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, disa politikëbërës argumentuan se NATO nuk ishte më e nevojshme pasi kërcënimi i sigurisë për Evropën nga lindja ishte zhdukur. Disa studiues parashikuan gjithashtu t pa kërcënimin sovjetik për të justifikuar aleancën, NATO do të shpërbëhej dhe Evropa do t’i rikthehej modeleve të njohura të para Luftës së Dytë Botërore të konkurrencës së fuqive të mëdha, duke e zhytur përsëri kontinentin në një luftë të madhe. Fatmirësisht, këto argumente u vërtetuan me vendosmëri të gabuara pasi u bë e qartë se NATO kishte ende një rol jetik për të luajtur në zgjerimin e demokracisë në ato vende të çliruara së fundmi nga sundimi komunist dhe imperializmi sovjetik, duke konsoliduar një paqe të pas Luftës së Ftohtë në Evropë që realizmi ende lufton për ta arritur atë. shpjegojnë më shumë se tridhjetë vjet më vonë.
Në samitin e NATO-s të vitit 1990 në Londër, aleatët deklaruan synimin e tyre për të “ndërtuar strukturën e një kontinenti më të bashkuar, duke mbështetur sigurinë dhe stabilitetin me forcën e besimit të përbashkët [të tyre] në demokraci, të drejtat e individit dhe zgjidhjen paqësore. të mosmarrëveshjeve.” Projekti i zgjerimit eci ngadalë për të mos antagonizuar lidershipin në Federatën Ruse të sapoformuar. Udhëheqësit e NATO-s, veçanërisht presidenti i SHBA Bill Klinton, donin të mbështesnin presidentin rus Boris Jelcin dhe reformat e tij, duke pranuar gjithashtu anëtarë të rinj në NATO.
Klinton, për shembull, u kërkoi homologëve të tij të NATO-s të prisnin derisa Jelcin të rizgjidhej në vitin 1996, përpara se të shpallte ftesat për tre vende ish-komuniste: Republikën Çeke, Hungarinë dhe Poloninë. Të gjitha këto vende u bashkuan në vitin 1999, një dekadë e gjatë pas kolapsit komunist në Evropën Lindore. Pas suksesit të raundit të parë të zgjerimit paqësor të NATO-s, Presidenti George W. Bush shtyu për fillimin e raundit të dytë të “big bangut” të zgjerimit të NATO-s në 2002, një vit i bashkëpunimit të lartë midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë në luftën kundër terrorizmit global. . Ai raund u përfundua në vitin 2004, me demokracinë në krye të axhendës.
Procesi i anëtarësimit në NATO për të gjitha këto demokraci të reja në Evropën Lindore përfshinte ndërmarrjen e reformave politike për të forcuar demokracinë, të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit siç përcaktohet në Planet e tyre të Veprimit për Anëtarësim (MAP). Në fakt, megjithëse Sllovakia kishte ndjekur anëtarësimin në NATO në raundin e parë të zgjerimit, asaj iu refuzua një ftesë për shkak të shqetësimeve në lidhje me praktikat antidemokratike të qeverisë aktuale, të dhënat e dobëta të të drejtave të njeriut dhe vonesat sistematike në liberalizimin ekonomik. Vetëm pasi u adresuan këto deficite demokratike, Sllovakia u ftua të bashkohej në raundin e zgjerimit të vitit 2004 me Bullgarinë, Estoninë, Letoninë, Lituaninë, Rumaninë dhe Slloveninë pas përfundimit të suksesshëm të MAP-ve të tyre përkatëse.
Me përjashtim të Finlandës (2023) dhe Suedisë (2024), të cilat tashmë i kishin përmbushur plotësisht kërkesat e anëtarësimit, çdo raund i zgjerimit në njëzet vitet e fundit është mbështetur në MAP të përshtatura individualisht për të inkurajuar, nxitur dhe mbështetur aspirantët për të sjellë institucionet e tyre në përputhje me standardet dhe vlerat e përfshira në Traktatin e Atlantikut të Veriut. Anëtarësimi në BE kërkonte lloje të ngjashme reformash demokratike, por për të gjitha vendet postkomuniste të pranuara, anëtarësimi në NATO ishte e para – fjalë për fjalë dhe figurativisht. Ndërsa anëtarësimi në BE do të sillte rritje dhe zhvillim ekonomik, ky prosperitet do të mund të arrihej vetëm nëse ato do të ishin së pari të sigurt. NATO bëri pikërisht këtë.
Një gamë e gjerë kërkimesh empirike tregojnë se midis anëtarëve të rinj dhe aspirantë të NATO-s, “karota” e anëtarësimit të mundshëm në NATO ka kontribuar në forcimin e demokracisë në vendet aplikuese. Përveç kësaj, anëtarësimi në NATO ka ndihmuar në ndërtimin e konsensusit në favor të kontrollit civil demokratik mbi forcat e armatosura në anëtarët e rinj. Dhe ndërsa faktorët që mbështesin zhvillimin demokratik janë kompleks, studimet kanë treguar se anëtarësimi në NATO është një nga faktorët që ka lehtësuar stabilizimin demokratik në anëtarët aspirues dhe të rinj.
Çdo vend që i është bashkuar NATO-s e ka bërë këtë përmes proceseve të veta politike sovrane, demokratike – zakonisht nëpërmjet ratifikimit nga një parlament kombëtar i zgjedhur në mënyrë demokratike, ndonjëherë në lidhje me një referendum kombëtar. Me fjalë të tjera, çdo akt i bashkimit është një akt demokratik i njerëzve sovran. Për më tepër, ftesa për t’u bashkuar me NATO-n bëhet vetëm kur miratohet me pëlqimin unanim të liderëve kombëtarë të kombeve aleate të zgjedhur në mënyrë demokratike dhe miratohet nga legjislaturat kombëtare. Unanimiteti është pengesa më e lartë për të arritur vendimmarrjen demokratike, megjithatë ka ndodhur gjashtëmbëdhjetë herë që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Zgjerimi i NATO-s ka qenë gjithmonë një ushtrim në demokracinë shumëkombëshe, jo një ushtrim perandorak siç pretendojnë disa kritikë.
Brenda aleancës, demokracia është gërryer kohët e fundit në disa vende anëtare, veçanërisht në Hungari dhe Turqi. Deri më sot, aleanca ka pak mekanizma për të kontrolluar drejtpërdrejt prapambetjen demokratike në vendet anëtare pasi nuk ka asnjë dispozitë në Traktatin e Atlantikut të Veriut për të pezulluar ose dëbuar një aleat. Në të ardhmen, udhëheqësit e NATO-s duhet të marrin në konsideratë amendamentet e kartës për t’i dhënë aleancës fuqinë për të pezulluar apo edhe për të larguar anëtarët që nuk arrijnë të ruajnë standardet bazë të sundimit demokratik. Kufiri për pezullim e lëre më shkarkimi duhet të jetë shumë i lartë. Por mungesa e ndonjë mekanizmi të tillë ndëshkues ka inkurajuar ndonjëherë praktika perverse: p. sh. presidenti hungarez Viktor Orban ka kundërshtuar shpesh aleatët demokratikë të Hungarisë në Evropë, në vend të kësaj duke ndjekur lidhje miqësore me autokratin rus Vladimir Putin dhe ofertat e ngadalta të anëtarësimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO. Orban dhe Hungaria, megjithatë, janë përjashtime, jo rregulli midis vendeve që iu bashkuan NATO-s pas përfundimit të Luftës së Ftohtë: Shumica dërrmuese e këtyre anëtarëve të rinj të NATO-s sot janë demokraci të konsoliduara. Anëtarësimi në NATO, ashtu si anëtarësimi në BE, renditet si një nga instrumentet më të suksesshëm për promovimin e demokracisë në epokën e pas Luftës së Ftohtë.
Mundësi të humbura?
Duke pasur parasysh se sa e suksesshme ka qenë NATO në mbrojtjen e anëtarëve të rinj dhe në ndihmën e tyre për të konsoliduar demokracinë, a ishte gabim të mos e zgjerosh aleancën edhe më shpejt dhe më tej? A duhet të kishte pranuar NATO për anëtarësim ato vende të mbetura në zonën gri midis NATO-s dhe Rusisë, si Gjeorgjia, Moldavia dhe Ukraina? Megjithëse nuk është e qartë në atë kohë, përgjigja në retrospektivë është “po”. Në atë kohë, udhëheqësit e NATO-s po përpiqeshin të arrinin një ekuilibër delikat midis rritjes së aleancës, nxitjes së konsolidimit demokratik dhe reformave të tregut brenda Rusisë dhe kultivimit të lidhjeve më të ngushta midis NATO-s dhe Rusisë. Akti historik themelues NATO-Rusi i vitit 1997, i cili premtoi një angazhim të përbashkët me Rusinë për “demokracinë, pluralizmin politik, sundimin e ligjit dhe respektimin e të drejtave të njeriut”, ishte një kumar, por një kumar që ia vlente për aq kohë sa liderët dhe shoqëria. në Rusi sinjalizoi një angazhim për demokracinë brenda dhe marrëdhëniet paqësore me fqinjët e saj jashtë vendit.
Mjerisht, angazhimi i Rusisë ndaj demokracisë dhe paqes nuk zgjati shumë. Në vitet që kur Vladimir Putin erdhi në pushtet në vitin 2000 dhe konsolidoi gradualisht diktaturën e tij, Rusia është bërë gjithnjë e më luftarake ndaj fqinjëve të saj, veçanërisht pasi ata kanë përjetuar përparimet e tyre demokratike. Me përfitimin e një pasqyre të re, tani është e qartë se gabimi i vërtetë nuk ishte zgjerimi i NATO-s. Gabimi ishte dështimi për të mbrojtur kundër kthimit të mundshëm të impulseve perandorake ruse dhe luftarak autokratik. Koha për të zgjeruar me shpejtësi NATO-n sa më shumë që të ishte e mundur në ato vende të vijës së parë ishte në vitet 1990 kur Rusia ishte edhe e dobët dhe ende e prirur drejt demokracisë dhe Perëndimit. Një Rusi demokratike, në fund të fundit, nuk do të ishte kërcënuar nga NATO, por përkundrazi do të kishte kërkuar t’i bashkohej aleancës.
Historia së shpejti do të zbulonte seriozitetin e këtij gabimi: Një Rusi më e fortë nën një Putin të guximshëm përdori me sukses forcën ushtarake për të ndaluar zgjerimin e NATO-s, fillimisht duke pushtuar dhe pushtuar një pjesë të Gjeorgjisë në 2008, dhe më vonë duke bërë të njëjtën gjë në Ukrainë në 2014. Me Rusinë ushtarët që pushtuan pjesë të këtyre vendeve, nuk kishte konsensus brenda aleancës për shtrirjen e anëtarësimit në to. Duke mbajtur Gjeorgjinë dhe Ukrainën jashtë NATO-s, Putini ndihmoi njëkohësisht në ngadalësimin e konsolidimit demokratik në të dy vendet. Megjithëse erozioni demokratik u ndal në Ukrainë pas Revolucionit të Dinjitetit (ose Euro maidanit) në vitin 2014, ai vazhdon në Gjeorgji, ku mungesa e një MAP-i i mban “karotat” që mund të nxisin Tbilisin të reformojë sistemin e saj politik.
Megjithatë, është e rëndësishme të pranohet se anëtarësimi në NATO për Ukrainën ose Gjeorgjinë nuk ka qenë gjithmonë politikisht popullor. Edhe pas Revolucionit Portokalli në 2004, shumica e ukrainasve ishin kundër anëtarësimit në NATO dhe u fokusuan në anëtarësimin në BE. Në Gjeorgji sot, qeveria anon nga Moska, jo nga Brukseli. Moldavia nuk ka shtyrë kurrë fort për t’u anëtarësuar në NATO, dhe si Ukraina është fokusuar në vend të kësaj në BE. Kështu, “ana e kërkesës” e anëtarësimit në NATO mund të mos ketë qenë aty në vitet 1990 dhe 2000 duke pasur parasysh politikën e brendshme të vendeve që ruanin lidhje të forta me Rusinë. Por ndihma më e madhe e huaj nga anëtarët e NATO-s dhe BE-së për të mbështetur zhvillimin e demokracisë, shoqërisë civile dhe sundimit të ligjit mund të kishte ndërtuar konsensus më të madh për të ardhmen evropiane të këtyre vendeve.
Pas pushtimit të dytë, më të madh të Putinit të Ukrainës në vitin 2022, NATO duhet të rishqyrtojë politikën e saj pasive të zgjerimit në lindje. Kur të përfundojë lufta, NATO duhet të ftojë menjëherë Ukrainën që të anëtarësohet. Nëse disa pjesë të Ukrainës janë ende të pushtuara në atë kohë, një kusht i anëtarësimit mund të jetë që Ukraina të ketë ende të drejtën të kërkojë ribashkim, por vetëm me mjete paqësore. Anëtarësimi në NATO për Ukrainën, i cili do të pengojë një pushtim të ardhshëm rus, do të jetë i nevojshëm për rindërtimin ekonomik dhe konsolidimin demokratik. Perspektivat që demokracia të zërë rrënjë në Ukrainë do të reduktohet rrënjësisht nëse vendi lihet sërish në zonën gri mes NATO-s dhe Rusisë.
Evolucioni i rolit të NATO-s në Kosovë
KFOR-i u vendos në Kosovë më 12 qershor 1999, pas një fushate ajrore 78-ditore. Kjo fushatë ajrore u nis nga Aleanca në mars 1999 për të ndalur dhe kthyer katastrofën humanitare që po shpalosej atëherë. KFOR-i e mori mandatin e tij nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, e datës 10 qershor 1999 dhe nga Marrëveshja Ushtarako-Teknike ndërmjet NATO-s dhe qeverive të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Republikës së Serbisë. KFOR-i vepron sipas Kapitullit VII të Kartës së OKB-së dhe, si i tillë, është një operacion për zbatimin e paqes. Sot, KFOR-i përbëhet nga afërsisht 4,500 trupa të ofruara nga 27 vende aleate dhe partnere. Ai vazhdon të ndihmojë në ruajtjen e një mjedisi të sigurt dhe të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit dhe komunitetet në Kosovë, sipas mandatit të tij, i cili është: të frenojë armiqësinë dhe kërcënimet e reja kundër Kosovës nga forcat jugosllave dhe serbe; të krijojë një mjedis të sigurt dhe të sigurojë sigurinë dhe rendin publik; çmilitarizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës; të mbështesë përpjekjet humanitare ndërkombëtare; dhe koordinojnë dhe mbështesin praninë civile ndërkombëtare.
Me kalimin e kohës, me përmirësimin e situatës së sigurisë, NATO-ja gradualisht ka përshtatur pozicionin e forcës së KFOR-it drejt një force më të vogël dhe më fleksibël me më pak detyra statike. Të gjitha rregullimet në pozicionin e forcës së KFOR-it vendosen nga Këshilli i Atlantikut të Veriut ndërsa situata e sigurisë në terren evoluon. KFOR-i po ashtu është duke bashkëpunuar dhe koordinuar me Kombet e Bashkuara (OKB), Bashkimin Evropian (BE) dhe aktorë të tjerë ndërkombëtarë për të mbështetur zhvillimin e një Kosove të qëndrueshme, demokratike, multietnike dhe paqësore.
Rezoluta 1244 u miratua më 10 qershor 1999 dhe më 12 qershor elementët e parë të Forcës së Kosovës të udhëhequr nga NATO, ose KFOR, hynë në Kosovë. Deri më 20 qershor, tërheqja e forcave serbe kishte përfunduar. KFOR-i fillimisht përbëhej nga rreth 50,000 burra dhe gra nga vendet anëtare të NATO-s, vendet partnere dhe vende të tjera joanëtare të NATO-s nën komandën dhe kontrollin e unifikuar. Në fillim të vitit 2002, KFOR-i u reduktua në rreth 39,000 trupa. Mjedisi i përmirësuar i sigurisë i mundësoi NATO-s të reduktojë nivelet e trupave të KFOR-it në 26,000 deri në qershor 2003, pastaj në 17,500 deri në fund të 2003. Në një zhvillim të veçantë, përmirësimi i situatës së sigurisë në terren në Kosovë gjithashtu i lejoi NATO-s të vazhdojë me zbatimin e të ashtuquajturit procesi i çrregullimit: transferimi gradual i sigurisë për objektet e trashëgimisë fetare dhe kulturore nën mbrojtjen e KFOR-it në përgjegjësinë e Policisë së Kosovës. Deri në fund të vitit 2013, KFOR-i kishte zbërthyer tetë prona me status të posaçëm të caktuar: Monumentin e Gazimestanit, Manastirin e Graçanicës, Manastirin e Zoçishtit, Manastirin e Budisavcit, Manastirin e Goriocit, vendin e Krye engjëllit, Manastirin e Deviçit dhe Patriarkanën e Pejës. Vetëm një vend i caktuar – Manastiri i Deçanit – aktualisht mbetet nën mbrojtjen fikse të KFOR-it. Dialogu gjithashtu i ka dhënë një vrull të ri integrimit euroatlantik të Ballkanit Perëndimor. Në qershor 2013, Këshilli Evropian vendosi të hapë negociatat e anëtarësimit me Beogradin dhe negociatat me Prishtinën për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit (MSA). Marrëveshja e MSA-së u nënshkrua më 27 tetor 2015 dhe hyri në fuqi më 1 prill 2016. NATO vazhdon të ofrojë mbështetje të fortë politike për Marrëveshjen Beograd-Prishtinë dhe KFOR-i është i gatshëm të mbështesë zbatimin e saj – duke siguruar një klimë paqeje dhe sigurie – brenda mandatit të saj aktual. Përveç kësaj, KFOR-i koordinon ngushtë me Misionin e Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit (EULEX).
Rritja e tensioneve në rajon gjatë vitit 2023 është një shqetësim i madh për NATO-n. Si i tillë, KFOR-i po ndërmerr të gjitha veprimet e nevojshme për të ruajtur një mjedis të sigurt dhe të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit në Kosovë dhe do të vazhdojë të veprojë në mënyrë të paanshme, në përputhje me mandatin e tij të OKB-së. Për të përforcuar misionin paqeruajtës të KFOR-it, në vjeshtën e vitit 2023, aleatët në Këshillin e Atlantikut të Veriut miratuan një kërkesë të Komandantit Suprem të Aleatëve të NATO-s në Evropë për të vendosur përkohësisht përforcime në Kosovë, duke rritur numrin e trupave të kontribuar nga 27 aleatë dhe partnerë të NATO-s në mbi 4,500. . Këto forca do të mbështesin praninë dhe aktivitetin e shtuar të KFOR-it në veri të Kosovës.
KFOR-i është reaguesi i tretë ndaj incidenteve të sigurisë pas Policisë së Kosovës dhe EULEX-it. Komandanti i KFOR-it mban kontakte të rregullta me të gjitha palët relevante të interesit në Beograd dhe Prishtinë, si dhe me EULEX-in, Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), Misionin e OKB-së në Kosovë dhe komunitetin diplomatik.
NATO vazhdon të mbështesë dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe të nxisë të dyja palët që të angazhohen në të, si e vetmja mënyrë për të zgjidhur çështjet e pazgjidhura dhe për të arritur një zgjidhje që respekton të drejtat e të gjitha komuniteteve. Ky është çelësi për sigurinë e qëndrueshme në Kosovë dhe stabilitetin në rajon.
Aderimi i Shqipërisë në NATO në vitin 2009
Marrëdhënia e Shqipërisë me Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) filloi në vitin 1992 kur ajo u bashkua me Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Në vitin 1994, ajo hyri në Partneritetin për Paqe të NATO-s, e cila filloi procesin e anëtarësimit të Shqipërisë në aleancë. Në vitin 1999, vendi mori një Plan Veprimi për Anëtarësim (MAP). Vendi mori një ftesë për t’u bashkuar në Samitin e Bukureshtit 2008 dhe u bë anëtar i plotë më 1 prill 2009.
Shqipëria ishte ndër vendet e para të Europës Lindore që iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe. Politikanët shqiptarë e konsideruan një prioritet kryesor pranimin në NATO. Që nga viti 1992, Shqipëria ka qenë e angazhuar gjerësisht me NATO-n dhe ka ruajtur pozicionin e saj si një faktor stabiliteti dhe një aleate e fortë e Shteteve të Bashkuara dhe BE-së në rajonin e trazuar dhe të ndarë të Ballkanit. Krahas vullnetit politik, shumica dërrmuese prej 95% e popullsisë shqiptare mbështeti anëtarësimin në NATO.
Në samitin e NATO-s në Bukuresht të vitit 2008, vendet anëtare të NATO-s nënshkruan protokollet e anëtarësimit për Shqipërinë dhe Kroacinë. U mbajt një ceremoni nënshkrimi, ku dëshmuan ministrat e jashtëm të të dy vendeve. Shtetet anëtare individuale të NATO-s duhet të ratifikojnë protokollet sipas kërkesave dhe procedurave të tyre kombëtare. NATO shpresonte ta përfundonte atë deri në samitin e ardhshëm të NATO-s në prill 2009.[7] Sekretari Kerry shtrëngon duart me kryeministrin shqiptar Rama përpara takimit dypalësh në samitin e NATO-s në Uells Baza Ajrore Kuçovë Në gusht 2018, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama njoftoi se NATO planifikon të ndërtojë bazën e saj të parë ajrore në Ballkanin Perëndimor pranë bashkisë së Kuçovës në Shqipërinë jug-qendrore. Baza u inaugurua këtë vit.
Duke mbrojtur sërish demokracinë
Tragjikisht, luftërat e Putinit në Evropë, duke përfshirë luftën e tij barbare në Ukrainë sot, i kanë detyruar anëtarët e NATO-s të ripërqendrohen në misionin fillestar të aleancës – duke penguar një sulm nga Moska. Objektivi kryesor për NATO-n është edhe një herë të mbrojë demokracitë ekzistuese, dhe më e dukshme dhe mënyra efikase për ta bërë këtë është të ndihmojmë Ukrainën. Duke ndihmuar ushtarët ukrainas të mposhtin ushtrinë pushtuese të Rusisë, NATO do të mbrojë gjithashtu shtetet e vijës së frontit me ushtri më të dobëta se ato të Ukrainës. Ndihma e NATO-s për Ukrainën do të promovojë gjithashtu demokracinë në Ukrainë: Sa më shpejt të mposhtet Rusia dhe të rivendoset paqja, aq më lehtë do të jetë për Kievin të konsolidojë dhe forcojë demokracinë e tij, ashtu si siguria lehtësoi konsolidimin demokratik në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. Për më tepër, fitorja e një Ukrainëje demokratike mbi një Rusi autokratike do të frymëzojë liderët dhe lëvizjet demokratike në rajon, duke përfshirë Armeni, Bjellorusi, Gjeorgji dhe po, madje edhe në Rusi.
Një fitore e Ukrainës do t’i bëjë më pak të ngjarë që Putini të kërcënojë aleatët e NATO-s në të ardhmen, por e kundërta është gjithashtu e vërtetë: një disfatë ukrainase do ta inkurajojë Putinin të kërcënojë vendet e NATO-s, sepse do të ketë vërtetuar se lufta funksionon dhe demokracitë janë shumë të ndara për të parandaluar atë. Dhe një sukses i Putinit në Ukrainë mund të inkurajojë udhëheqësin kinez Xi Jinping për të pushtuar Tajvanin. Më gjerësisht, fitorja e një diktature mbi një demokraci në Ukrainë do të forcojë botën autokratike dhe do të dobësojë botën demokratike. Aksionet në këtë luftë nuk mund të ishin më të larta.
Pra, ndërsa NATO mbush 75 vjeç këtë javë, anëtarët e saj duhet të marrin një ditë për të festuar arritjet mbresëlënëse të aleancës jo vetëm në ruajtjen e paqes në Evropë, por edhe në përhapjen e demokracisë në kontinent – dhe më pas të nesërmen, të kthehen në punë. Misioni nuk ka përfunduar ende.
