Nga Rafael Floqi/
Kënga klasike e José Feliciano “Feliz Navidad” mbushi 52 vjet këtë vit, një moment historik që u festua me ri-imagjinimin e parë të madh të këngës, me një linjë produktesh përkujtimore, një libër për fëmijë dhe një speciale për Krishtlindje. Këtë javë, “Feliz Navidad” u ngjit në vendin e 10-të në tabelën e këngëve të Billboard Hot 100 – paraqitja e saj e parë në top 10 në tabelë (sezonin e kaluar të festave të fundvitit ajo arriti në vendin e 12-të), një arritje befasuese për një këngë të vjetër 50 e sa -vjeçare në versionin e saj origjinal. Kaq e rëndësishme është “Feliz Navidad” për historinë e muzikës latine në përgjithësi, saqë është kapitulli i hapjes së librit të ardhshëm të Lejla Kobo, “Deshifrimi i Despacito-s”: Një histori gojore e muzikës latine”, që u botua nga Vintage Books në anglisht dhe spanjisht më 2 mars 2021. Libri përmban 19 këngë që kanë formësuar historinë e muzikës latine, historitë e tyre të treguara nga artistët, kompozitorët, producentët, menaxherët, drejtuesit, aranzhuesit dhe nganjëherë gratë dhe burrat që i sollën ato në jetë.
Ato 19 këngë fillojnë me “Feliz Navidad” – padyshim hiti i parë spanjoll në anglisht. Për nder të përvjetorit të këngës, arritjes së saj të re në listë dhe, natyrisht, Krishtlindjeve, këtu po shtjellojmë një fragment të përmbledhur të tregimit “Si u krijua “Feliz Navidad”. Këtu rrëfimet e dy krijuesve vijnë janë në ligjëratë të drejtë.
Rick Jarrard: Ne kemi qenë miq për kaq shumë vite me Jose. Ne jemi vëllezër. Ai më telefonon çdo ditë dhe çdo natë dhe ne përfundojmë duke pasur një Grand Marnier ose diçka në telefon. Pak përshëndetje. Unë jam një admirues i madh i muzikës latine. Hë mor burrë, se më pëlqen perkusioni. Dhe kjo është një nga arsyet që e kam dashur José ( Hoze) dhe jam përpjekur gjithmonë, madje qysh në albumin e parë, i thosha, “Hej, Hoze, le të spërkasim pak spanjisht atje”.
José Feliciano: Nuk e prisja kurrë që “Feliz Navidad” të ishte kaq këngë ikonike. Ndihesha disi i vetmuar për familjen time në Porto Riko, dhe Rick dhe unë po bënim albumin e Krishtlindjeve dhe Rick më tha: “E di, José, duhet të shkruash një këngë Krishtlindjesh.” Dhe unë e pashë atë paksa i hutuar dhe i thashë: “Rick, nuk e di se mund të shkruaj një këngë Krishtlindjesh aq të mirë sa ato që janë tashmë atje. Ashtu si këngët e Mel Tormé dhe grupit të tij.” Rick tha: “Jo, mor burrë , thjesht shkruaje këngën.” Dhe unë shkrova tekstin e parë të këngës: “Feliz navidad, Feliz navidad, prospero año y Felicidad [Gëzuar Krishtlindjet, gëzuar Krishtlindjet dhe një Vit të Ri të lumtur e të begatë].”
Rick Jarrard: Unë thashë: “Kjo mor burrë, më pëlqen!” Dhe ai tha, “Ricky, kjo është kaq e thjeshtë, askush nuk do ta pëlqejë kurrë këtë këngë.” Unë thashë, “Jozé, ne po e regjistrojmë atë në seancën të ardhshme.” Kjo është një gjë për Jose: Ne kemi punuar gjithmonë së bashku dhe e kemi respektuar jashtëzakonisht njëri-tjetrin. Dhe nëse unë dua të provoj diçka, dhe ai do ta provojë. Dhe nëse ai dëshiron të provojë diçka, unë do t’i them: “Mirë, le ta bëjmë”. Dhe ai ishte i hapur për këtë dhe ne e vendosëm atë në seancën tjetër dhe, dhe ja, morëm “Feliz Navidad”.
José Feliciano: Dhe pastaj thashë me vete: “Epo, më lejoni ta bëj dygjuhësh, që stacionet e radios të mos ma fikin.” Kam krijuar një përbindësh dygjuhësh. Sepse kjo këngë është bërë kënga ikonike e Krishtlindjeve. Oh, me siguri. Disku i vetëm “latin” i Krishtlindjeve që kishit dëgjuar në anglisht gjer atëherë ishte “Dónde Esta Santa Claus [Ku është Santa Klaus]” [një hit i ri i vitit 1958, i realizuar nga ylli i fëmijëve Augie Ríos, ei lindur në Nju Jork nga prindër portorikanë. Nuk e dija nëse do të kishim ndonjë lloj transmetimi të kësaj kënge.
Kështu që u përgatita dhe e bëra diçka që radiostacionet të mos kishin asnjë justifikim. Dhe tani çdo Krishtlindje ata duhet ta venë këtë këngë në transmetim.
Rick Jarrard: Askush tjetër nuk po regjistronte në spanjisht dhe anglisht aso kohe. Nuk kishte. José ishte vërtet artisti i parë latin, sipas vlerësimit tim, që kishte hite në mbarë botën, diçka që ka qenë një fakt i anashkaluar, në mendjen time. Kur regjistruam “Feliz Navidad”, më dukej si një hit i vetëm. Por, sigurisht, shanset ishin vërtet kundër kësaj, sepse të gjitha këngët standarde të Krishtlindjeve ishin publikuar tashmë, dhe kjo ishte një goditje e gjatë. Por më dukej diçka e pabesueshme dhe e kisha gjithmonë atë shpresë.
José Feliciano: Rick dhe unë shkuam në studio në Kaliforni dhe e regjistruam këngën. Në atë kohë unë kisha bateristin tim brazilian, Paulino, dhe ai luante bateritë. Kam luajtur bas, kitarë dhe kuatro porto-rikane [një kitarë e vogël, e zakonshme në Porto Riko] dhe kam luajtur gjithashtu guiro [një instrument muzikor i bërë nga një pagur, me një sipërfaqe të dhëmbëzuar të gërvishtur me shkop]. Kam bërë një duet me basin dhe kuatrino. Dëgjojeni dhe do të kuptoni se çfarë dua të them. Marrëveshja ishte vërtet mes mua dhe meje.
Rick Jarrard: Më pëlqeu kur Jose të luante kuatro, dhe gjithmonë ia sugjeroj që, nëse kënga e kërkon, ta bëjë këtë. Ne nuk punësuam ndonjë instrumentist kuatro. Jo kur José Feliciano është afër. Ai e realizon vetë dhe luan në mënyrë të jashtëzakonshme. Kemi regjistruar në RCA Studios në Hollywood në mes të verës, kështu që ishte një marrëveshje e vështirë, për ta hyrë në humorin e Krishtlindjes. José sapo ishte shpërngulur këtu nga Nju Jorku. Unë gjithmonë pres nga José një këngë shumë elementare: bateri shumë elementare dhe ndoshta perkusion dhe më pas fillojmë t’i dublojmë gjërat me të. E bëj këtë që ai të jetë i lirë të performojë vërtet dhe të mos mbyllet nga një orkestrim i madh. José është një nga ata artistë që duhet të jetë i lirë. Kështu e bëmë në atë mënyrë dhe më pas shtuam perkusionin dhe kuatron, dhe më pas e ndërtuam atë nga atje, duke shtuar vokalin dhe harmoninë. Ne i shtuam telat dhe brirët në një datë të mëvonshme dhe thjesht u përpoqa të ndryshoja seksionet e ndryshme të këngëve duke përdorur frymoret ose telat. José regjistroi kitarën dhe vokalin së bashku. Ndonjëherë ne e bëjmë atë veçmas – në fillim kitarën dhe më vonë vokalin. Por regjistrimi së bashku është zakonisht mënyra më e mirë për të marrë një performancë të shkëlqyer nga José, sepse kështu ai bën koncerte për – kitara dhe vokale. Ai është një nga ata djem që e regjistron këngën nga lart poshtë përkundrejt regjistrimit rresht pas rreshti, siç kam parë shumë artistë. Jo jo jo. Ne e bëjmë atë këngë nga lart poshtë, dhe ai e interpreton këngën, dhe kështu ju e merrni atë ndjenjë të mrekullueshme shpirtërore nga José.
José Feliciano Askush nga kompania diskografike nuk më tha nëse kënga i pëlqeu apo jo. Ata thjesht e lançuan atë dhe më duhet të them, se kënga e çau vetë pjesën tjetër të udhës.