Analizë nga Rafael Floqi/
Pas një maratone votimesh që zgjati gjithë natën në Uashington, Senati amerikan miratoi me shumicë të ngushtë projektligjin voluminoz të Presidentit Donald Trump, i cili parashikon ulje masive taksash dhe shkurtime të thella shpenzimesh, veçanërisht në programe sociale si Medicaid dhe ndihmat ushqimore. Në fund, rezultati ishte 50-50, ku Zëvendëspresidenti JD Vance, me rolin e tij kushtetues si president i Senatit, hodhi votën vendimtare për ta kaluar ligjin.
Tre senatorë republikanë – Thom Tillis nga Karolina e Veriut, Susan Collins nga Maine dhe Rand Paul nga Kentucky – iu bashkuan demokratëve në votën kundër, duke reflektuar ndarjet e thella brenda vetë Partisë Republikane. Tillis paralajmëroi se reduktimet do t’u mohojnë kujdesin shëndetësor miliona amerikanëve që mbështeten tek Medicaid, ndërsa Paul kundërshtoi rritjen e kufirit të borxhit me 5 trilionë dollarë.
Taksa, ulje taksash dhe fituesit më të mëdhenj
Në zemër të ligjit qëndron një reduktim i madh i taksave me një faturë prej rreth 4.5 trilionë dollarësh. Republikanët argumentojnë se ky hap është i domosdoshëm për të shmangur rritjen automatike të taksave pas dhjetorit, kur skadojnë uljet e periudhës së parë të Trump. Ligji i ri i bën të përhershme normat aktuale të taksave dhe shton përkohësisht disa lehtësime të tjera si: përjashtimi nga tatimi për bakshishet, orët shtesë, interesat e disa kredive për makina dhe një zbritje prej $6,000 për të moshuarit me të ardhura nën $75,000.
Gjithashtu, kredia për fëmijët rritet nga $2,000 në $2,200, ndonëse miliona familje me të ardhura më të ulëta nuk do ta marrin të plotë. Kufiri për zbritjet e taksave shtetërore dhe lokale (SALT) katërfishohet në $40,000 për 5 vjet, një lëshim ky për shtetet me taksa të larta si Nju Jorku. Për bizneset, ka dhjetëra ulje taksash, përfshirë të drejtën për të zbritur menjëherë 100% të kostos së pajisjeve dhe kërkimeve.
Por kush përfiton realisht? Sipas analizës së Zyrës Jo-partiake të Buxhetit të Kongresit (CBO), familjet më të pasura do të marrin mesatarisht $12,000 në vit, ndërsa më të varfrit do të humbasin rreth $1,600. Shtresa e mesme do të shohë një ulje të taksave nga $500 në $1,500.
Deportime masive dhe miliarda për murin e sigurinë
Një pjesë e madhe e ligjit — rreth $350 miliardë — i shkon axhendës së Trump për kufirin dhe sigurinë kombëtare. Përfshihen $46 miliardë për murin SHBA-Meksikë dhe $45 miliardë për të ndërtuar kapacitete që strehojnë deri në 100,000 emigrantë në pritje të deportimit, me synimin për të larguar rreth 1 milion njerëz në vit.
Parashikohet gjithashtu punësimi i 10,000 agjentëve të rinj të ICE me shpërblim fillestar $10,000 dhe një valë e re rekrutimesh në Border Patrol. Sekretari i Sigurisë së Brendshme do të ketë një fond të ri $10 miliardë për t’u dhënë grante shteteve që ndihmojnë në ekzekutimin e deportimeve federale.
Për të financuar këtë, parashikohen tarifa të reja për emigrantët, madje edhe kur aplikojnë për azil. Ndërkohë, Departamenti i Mbrojtjes do të marrë miliarda për ndërtimin e anijeve, raketave, përmirësimin e jetës së ushtarëve dhe $25 miliardë për sistemin e mbrojtjes “Golden Dome”.
Kush do ta paguajë faturën? Medicaid dhe SNAP në shënjestër
Për të kompensuar një pjesë të të ardhurave të humbura nga taksat, republikanët synojnë të shkurtojnë Medicaid-in (kujdesi shëndetësor për të varfrit) që nuk punojnë dhe ndihmën ushqimore SNAP. Ligji vendos kërkesën që shumë përfitues të këtyre programeve të punojnë të paktën 80 orë në muaj, deri në moshën 65 vjeç, madje edhe prindërit e fëmijëve mbi 14 vjeç.
Gjithashtu parashikohet një bashkëpagesë prej $35 për vizitat e mbuluara nga Medicaid. Sipas CBO, mbi 71 milionë amerikanë mbështeten te Medicaid, i zgjeruar nga Obamacare, dhe 40 milionë marrin SNAP. Ligji do të rezultojë që deri në vitin 2034, 11.8 milionë më shumë amerikanë të mbeten pa sigurim shëndetësor dhe 3 milionë të tjerë të humbin SNAP. Për më tepër, shtetet do të detyrohen të ndajnë koston e programit me qeverinë nëse shkalla e gabimeve të pagesave tejkalon 6%.
Një kufizim për energjinë e pastër?
Ligji synon të shkurtojë në mënyrë drastike kreditë tatimore për projektet e energjisë së rinovueshme të mbështetura nga ligji i Biden për klimën dhe shëndetësinë e vitit 2022. Senatori demokrat Ron Wyden e quajti këtë “një dënim me vdekje për industrinë e erës dhe diellit në Amerikë dhe një rritje të pashmangshme të faturave të energjisë.” Po ashtu, uljet e taksave për blerësit e automjeteve elektrike do të skadojnë më 30 shtator 2025.
Në një plan tjetër, projektligji është një kthesë e qartë kundër energjisë së pastër dhe pro kompanive të naftës, gazit dhe qymyrit. Ai anulon tarifa për ndotjen me metan, heq rregullat për emetimet e automjeteve të vendosura gjatë administratës Biden dhe i hap rrugë projekteve të reja të karburanteve fosile. Përkundrazi, kompanitë e energjisë së rinovueshme paralajmërojnë se heqja e subvencioneve dhe vendosja e penaliteteve të reja mbi projektet e erës dhe diellit pas 2027 mund të rrëzojë miliarda dollarë investime dhe mijëra vende pune, madje edhe në shtete republikane si Georgia dhe Karolina e Jugut.
Projektet e Trump, monumente dhe shumë të tjera
Në ligj janë futur edhe projekte të tjera të çuditshme ose simbolike: llogaritë e kursimit për fëmijët “Trump Accounts” me $1,000 depozitë fillestare nga Thesari; $40 milionë për të ngritur “Kopshtin Kombëtar të Herojve Amerikanë” të shumëkërkuar nga Trump; heqja e taksës $200 për silenciatorët dhe armët e shkurtëra; bllokimi i fondeve për Planned Parenthood dhe $88 milionë për komisionin e përgjegjësisë ndaj pandemisë.
Po ashtu zgjerohen kompensimet për viktimat e testimeve bërthamore dhe ndahen miliarda për misionin Artemis në Hënë dhe eksplorimin e Marsit. Ligji rrit kufirin e borxhit me $5 trilion për të lejuar qeverinë të vazhdojë pagesat e detyrimeve të marra.
Kostoja reale dhe “magjia e matematikës”
Senatori John Thune, lideri i shumicës republikane, pas votimit tha: “Në fund e realizuam punën tonë.” Por rruga nuk duket aspak e qetë. Paketa ligjore kthehet tani në Dhomën e Përfaqësuesve, ku Kryetari Mike Johnson kishte paralajmëruar senatorët të mos bënin ndryshime, megjithatë Senati përfshiu disa amendamente – sidomos për Medicaid – që mund të krijojnë telashe të reja në miratimin përfundimtar. Johnson synon ta votojë të mërkurën për ta dorëzuar në tryezën e Trump para 4 Korrikut.
Ndërkohë, vetë Trump, duke u larguar drejt Floridës, pranoi se kjo është “punë shumë e ndërlikuar” dhe shtoi: “Nuk dua të shkoj shumë larg me shkurtime, nuk i dua shkurtimet.”
Një votim i dhimbshëm dhe protestat jashtë Senatit
Në Senat, procesi i njohur si “vote-a-rama” (maratonë amendamentesh) u shndërrua në një betejë të gjatë e të lodhshme, me skena të tensionuara brenda dhe jashtë sallës. Ndërkohë, aktivistët protestonin para Kapitolit duke mbajtur arkivolë prej kartoni për të simbolizuar rrezikun që sjellin shkurtime të tilla në jetën e njerëzve.
Senatorja Susan Collins, ndonëse arriti të fuste në ligj një fond prej 50 miliardë dollarësh për spitalet rurale, sërish votoi kundër, duke thënë se “shqetësimet e mia me këtë ligj shkojnë shumë më thellë se kaq.” Lisa Murkowski votoi pro pas sigurimeve për Alaska-n dhe disa lehtësime të përkohshme për kuponët ushqimorë, por e quajti procesin “të agonizueshëm”.
Demokratët, të udhëhequr nga Chuck Schumer, e denoncuan ligjin si të padrejtë dhe “plot magji të rreme kontabël” që sipas tyre mashtron publikun për kostot e vërteta.
Një bast i madh politik
Për republikanët, kjo është një provë e madhe force dhe një investim i thellë politik për të treguar se po e përdorin shumicën e tyre në Uashington për të përmbushur premtimet. Por mbetet për t’u parë si do të reagojnë amerikanët për një ligj që në të njëjtën kohë ul taksat, rrit borxhin federal, dhe godet me shkurtime miliona përfitues të Medicaid dhe ndihmave ushqimore.
Në fund të ditës, ky ligj është një fotografi e qartë e prioriteteve të republikanëve dhe vetë Trump: më pak taksa për të pasurit e korporatat, më shumë kosto e rrezik për të varfrit, një shtet më i fortë në polici e ushtri, dhe më pak mbështetje për energjinë e pastër dhe të ardhmen shëndetësore të planetit.
Ndërkohë, figura të mëdha si Elon Musk dolën hapur kundër: “Kushdo që votoi për këtë paketë duhet të ulë kokën nga turpi,” tha ai, duke kërcënuar se do të financojë fushata kundër tyre.
Në fund, siç u shpreh me ironi senatori Rand Paul: “Ligji i madh, por jo aq i bukur, sapo kaloi.”