Nga Astrit Lulushi/
Për ata që besojnë në utopi, ajo ofron pamjen e një bote arti, ku, përfundimisht, barrierat e ngjyrave dhe klasave çmontohen. Në kohëta ttë zymta, kur çdo gjë duket pashpresë, është e natyrshme të ëndërrosh një botë utopike në të cilën këto probleme nuk janë më – në fakt, njerëzit e kanë bërë këtë për shekuj. Utopia nuk është thjesht një fantazi idealiste, ajo frymëzon njerëzit të ndryshojnë.
Fjala utopi rrjedh nga një para-greqishte që do do të thotë “pa-vend”. Në anglisht ka një konfuzion midis utopisë “pa vend” dhe utopisë “vend i mirë”, “vend i lumturisë”. Kjo tregon se ajo që më parë merrej pēr çmenduri, sot është gjë e mirë, që duhej bërë. Por fillimi jo gjithmonë është i pëlqyeshëm, si hidhërimi vjen pas ëmbëlsisë, se utopia, ëndrrra, është këndvështrimi nga ku njeriu dallon të ardhmen, sheh sesi bota ndryshon.
Jo ku je lerë, por ku të parët e tu u lindën, është vendi yt. Pyet çdo libohovit, kudo që ndodhet në botë, dhe do të thotë të njëjtën gjë.
Libohova e viteve 1960, gumëzhinte, edhe pse zërat qe krijonin këtë kor, ishin të mbytur nga hallet e frika. Ishin zëra të kolektivizuar.
Shkoja nga Tirana në Libohovë per të kaluar pushimet e verës. Me mamanë, merrnim autobusin nga Tirana në Gjirokastër, pastaj me “Korrierë” (fjalë italisht e mbetur nga koha e luftës për makinë transporti udhëtarësh) mbërrinim në Libohovë. Sa zbrisnim, aty na priste xhaxhai, që unë e thërrisja “Babo”; një burrë plak, i hollë, i gjatë, bjond me sy të kaltër e hundë të mprehtë, kështu e mbaj mend; shumë i urtë, gjithmonë me zë të shtruar të butë; ishte njeri i shëtitur, kishte qenë deri ne Amerikën e largët. Më vonë, kur jeta më solli në Amerikē, pas kërkimeve, gjeta se “babo”, Bajo Lulushi kishte jetuar nē Amerikë në shtetin Main dhe pas disa vitesh ishte kthyer në Libohovēn e tij. Në ato kohëra, para Luftës së dytë, shqiptarët që emigronin në Amerikë banonin në grupe në një banesë ose apartament për të kursyer paratë. Në arkivat në Amerikë kam gjetur se Bajo dhe një shoku i tij po nga Libohova, me mbiemrin Shtino dhe 2 a 3 shqiptarë të tjerë, kishin zënë një apartament me qira në shtetin Main ku edhe punonin. Kështu bënin të gjithë shqiptarët ato vite, punonin në Amerikë e ktheheshin në vendlindje për të ndërtuar një shtëpi, t’u martuar e përmirësuar jetën për të gjithë pjestarët e familjes. Babo e Aneja (Feimeja), bashkëshortja e tij, kishin patur edhe një djalë, i cili ato vite ishte mbytur në lumë, unë nuk e mbaja mend, dhe ata nuk flisnin shumë rreth tij për të larguar dhimbjen që kishin përbrenda. Por familja sikur ishte mësuar me dhimbje; një xhaxha ishte pushkatuar nga partizanët në Loçan afër Libohovës në shkurt 1944; një tjetër kishte përfunduar në burg.
Gjyshi, nga nëna, jetonte në Nepravishtë, vetëm, megjithëse vajzën, Teto Faton, e kishte pranë. Babazoti kshte humbur djalin gjatë luftës dhe jetonte me pensionin e lidhur nga shteti; 17 vjeçari, ishte vrarë si partizan, ngrirë nga bora në malet e Vishegradit në Bosnje.
Ato vite, gjatë verës e ndaja kohën, i shoqëruar, me gomar a në këmbë shkoja sa në Libohovë e Nepravishtë. Çdo ditë pazari, të dielave, në sheshin pranë rrapit shumëshekullor, të Libohovës, fshatarë nga rrethet sillnin për të shitur ose këmbyer ato pak prodhime qē kishin mundur t’i grumbullonin a ruanin nga dora zhvatëse e shtetit. Nën hijen e rrapit të madh ishte kafeneja, gjithnjë plot me njerëz që flisnin shtruar. Pas banakut qëndronte, djali i xhaxhait tim, Sudua, djalë mjaft simpatik.
Është kjo një nostalgji për kohëra që një fëmijë nuk arrinte t’i kuptonte; sot janë thjesht kujtime të një fëmije 10 vjeçar i cili kur u rrit e filloi t’i kuptojë gjërat, mori udhët e botës për të ndryshuar veten.