Gjon F. Ivezaj/
Nënë Tereza është një nga figurat më madhështore të shekullit XX dhe njëkohësisht krenaria më e madhe e kombit shqiptar. E lindur më 26 gusht 1910 në Shkup, në familjen shqiptare Bojaxhiu, ajo erdhi në jetë si Gonxhe Anjezë. Babai i saj, Kolë Bojaxhiu, ishte një atdhetar i njohur dhe veprimtar i çështjes kombëtare, ndërsa e ëma, Drane Bojaxhiu, ia mëkoi që në fëmijëri ndjenjën e mëshirës, të bujarisë dhe të dashurisë për të varfrit. Në arkivat e Kishës Katolike të Shkupit, si edhe në kujtimet e motrave françeskane, ruhet dëshmia se Gonxhja, që në moshë të vogël, e kishte zemrën e përulur dhe shpirti i saj ndizej nga thirrja e Hyjit. Shkollimin fillor e mori në qytetin e lindjes, ku mësoi gjuhët dhe lëndët themelore, ndërsa në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, pas një thirrjeje të brendshme shpirtërore, la vendlindjen dhe shkoi në Irlandë.
Në Irlandë iu bashkua Urdhrit të Motrave të Loretos, ku studioi dhe përfundoi formimin e saj pedagogjik dhe shpirtëror. Në arkivat e Urdhrit të Loretos ruhen dokumentet e pranimit të saj dhe momenti kur mori emrin fetar “Tereza”, në nder të Shën Terezës së Lisieux-it, mbrojtëses së misionarëve. Pas një viti formimi në Irlandë, ajo u nis për në Indi, ku u vendos në Kalkutë. Në dokumentet indiane dhe arkivat e Vatikanit gjenden dëshmi për shërbimin e saj si mësuese në shkollën e vajzave të Loretos, ku nxënësit kujtojnë butësinë, përkushtimin dhe dashurinë e saj të pafund.
Në vitin 1946, gjatë një udhëtimi me tren drejt Darjeeling-ut, ajo përjetoi një thirrje të veçantë, të cilën e quajti “thirrja brenda thirrjes”: zëri i Krishtit që i kërkonte të linte gjithçka për t’u shërbyer më të varfërve e më të braktisurve. Me lejen e Selisë së Shenjtë, ajo doli nga manastiri dhe nisi punën në lagjet më të varfra të Kalkutës, duke u kujdesur për ata që nuk kishin asnjë strehë, për të sëmurët, për jetimët, për ata që vdisnin të braktisur në rrugë. Ky akt shënoi fillimin e një misioni që do ta trondiste ndërgjegjen e botës.
Në vitin 1950, Vatikani miratoi zyrtarisht themelimin e Kongregatës së Misionareve të Bamirësisë, e cila nën udhëheqjen e Nënë Terezës u përhap me shpejtësi në të gjitha kontinentet. Në arkivat e Vatikanit dhe në dokumentet e Organizatës së Kombeve të Bashkuara ruhen dëshmi për veprimtarinë e kësaj kongregate, që ndërtoi qindra shkolla, spitale, jetimore dhe qendra ndihme në mbi 130 vende të botës. Ajo bashkoi në këtë mision organizata ndërkombëtare, shoqata humanitare dhe kisha pa dallim feje apo kombësie, duke bërë që bota të shihte tek ajo jo vetëm një murgeshë, por një nënë universale.
Presidentët e Shteteve të Bashkuara e nderuan me respekt të jashtëzakonshëm. Arkivat e Shtëpisë së Bardhë ruajnë fjalët e Presidentit Ronald Reagan, i cili më 1985 e dekoroi me Medaljen Presidenciale të Lirisë, duke thënë se “Nënë Tereza është forca më e madhe e dashurisë që njeh bota jonë.” Presidenti Bill Clinton e cilësoi “shpirtin që bashkoi fenë, kombin dhe njerëzimin në një ideal të vetëm: dashurinë”. Ndërsa Presidenti Barack Obama e quajti “një dritë të përjetshme të dhembshurisë dhe një frymëzim për brezat e ardhshëm”.
Nënë Tereza u nderua me qindra çmime ndërkombëtare, ndër to edhe Çmimi Nobel për Paqen më 1979. Arkivat e Komitetit Nobel në Oslo ruajnë fjalën e saj historike, ku ajo refuzoi banketin e madh tradicional dhe kërkoi që shuma të përdorej për të ushqyer të varfërit e Kalkutës. Ajo tha: “Dashuria fillon në shtëpi. Nuk ka rëndësi sa bëjmë, por sa dashuri vendosim në atë që bëjmë.” Fjnalë që tronditën dhe frymëzuan botën.
Gazetat dhe mediat më të mëdha botërore, si The New York Times, The Washington Post, The Times of India, Le Monde dhe Corriere della Sera i kushtuan faqe të tëra jetës dhe veprës së saj, duke e quajtur “shenjtoren e gjallë”, “zërin e të varfërve” dhe “ndërgjegjen e shekullit”. Në arkivat e Kombeve të Bashkuara ruhen procesverbalet e Asamblesë së Përgjithshme, ku ajo mbajti një nga fjalimet më prekëse mbi varfërinë dhe paqen, duke u bërë një zë i fuqishëm për ata që nuk kishin zë.
Bashkëpunimi i saj me papët e Romës ishte i thellë dhe i frytshëm. Papa Pali VI e përkrahu në fillimet e saj, Papa Gjon Pali II e quajti “shenjtore e gjallë” dhe e përqafoi me dashuri si bijën më të devotshme të Kishës. Papa Benedikti XVI e nderoi për kontributin e saj në dialogun ndërfetar, ndërsa Papa Françesku më 4 shtator 2016 e shpalli Shenjtore në një ceremoni madhështore në Sheshin e Shën Pjetrit, duke thënë: “Nënë Tereza e jetoi në mënyrë heroike dashurinë dhe mëshirën e Krishtit. Ajo është drita e botës.”
Arkivat e Vatikanit, të Indisë, të Norvegjisë, të Kombeve të Bashkuara, si dhe të shumë shteteve të tjera, ruajnë ligjëratat, letrat, fjalimet dhe dëshmitë e saj. Ato mbeten një thesar për brezat që vijnë, dëshmi e një jete të përulur, por me ndikim të pakrahasueshëm.
Nënë Tereza ishte shqiptare nga gjaku, indiane nga shërbimi, dhe mbi të gjitha, bijë e botës. Ajo bashkoi presidentë e ambasadorë, liderë botërorë e organizata ndërkombëtare në një mision të vetëm: ndihmën për më të varfërit. Ishte ura që lidhi kishat dhe kombet, pa dallim feje apo gjuhe, në frymën e dashurisë së krishterë.
Në historinë e kombit shqiptar, ajo qëndron krah për krah me figurat më të mëdha: Shën Jeronimi, përkthyesi i Biblës; Gjergj Kastrioti, mbrojtësi i in krishtërimit; At Gjergj Fishta, poeti kombëtar; dhe Nënë Tereza, shenjtorja e dhembshurisë. Një popull i vogël, por me shpirt të madh, i dhuroi botës personalitete që ndriçojnë historinë e njerëzimit.
Nënë Tereza mbetet përjetësisht “Nëna e Botës”, “Shenjtorja e Kalkutës”, dhe mbi të gjitha “Krenaria e Shqipërisë”. Në të shihet dëshmia se dashuria dhe mëshira janë më të forta se çdo forcë tjetër në botë, dhe se një grua e vogël shqiptare mund të bëhet simboli i shpresës për mbarë njerëzimin.