NIKO KIRKA: HAPJA E DOSJEVE, SHOW I RADHES

*Zonja Elsa Ballauri e Shoqërisë civile ka konflikt interesi për të qenë përfaqësuese për hapjen e dosjeve sepse i ati i saj, Robert Ballauri, na ka dalë dëshmitar akuze (dëshmitar rëndues) në gjyqin tonë dhe ajo e di mirë këtë./
* Lustracioni?…ka raste që të indinjojnë, të revoltojnë. Dikur si deputete, sot si drejtuëse e një emisioni televiziv na del përpara, si për karshillëk, fytyra e Diana Çulit! Ç’farë mendojnë kur e shohin e bija e Vilsonit e djali i Gencit? Sa të lënduar, sa të fyer ndjehen ata?/
….Hapja e dosjeve, a do te ndodhe apo serish do te shohim show. Ish i perndjekuri politik Niko Kirka mendon se dy projekt ligjet bëjnë sikur i hyjnë problemit, por nuk zgjidhin asgjë. Hapja e plotë e të gjithë dokumentave të asaj strukture kriminale dhe publikimi i tyre pa asnjë kufizim është e vetmja mënyrë për të mbyllur këtë plagë të thellë të shoqërisë sonë. Kirka mendon se dekomunistizimi i shoqerise shqiptare eshte nje proces i zvarritur qellimisht.
Ai sjell si paralele veprimin e gjermaneve pas Luftes se Dyte Boterore: Denazifikimi u bë me prerje kirurgjikale, sepse Gjermania u pushtua me luftë. U dënua jo vetëm krimi nazist, por edhe kriminelët nazistë. Ndërsa komunizmi u vetshkërmoq, u kthyen xhaketat dhe sigurisht ata që bënë këtë gjë nuk mund të vetdënoheshin. Pra dekomunistizimi u bë dhe po bëhet me vetpastrim, gjë që kërkon kohë të gjatë dhe u jep mundësi xhaketakthyësve të ripërtëriten. Ndiqeni te plote intervisten dhene editorit te Diellit.
Dielli: Mendimi juaj për hapjen e dosjeve?
-Niko Kirka: Në Shqipëri kur flitet për dosjet nënkuptohet gjithmonë dokumentimi i aktivitetit të spiunëve të sigurimit. Kurse ato janë një pjesë e krimit që kreu regjimi komunist ndaj popullit shqiptar. Sipas mësimeve të çekistëve sovjetikë e udbashëve jugosllavë edhe në vëndin tonë u ngrit dhe veproi një sistem i tërë strukturash që me dhunë e terror do të mbante të nënshtruar nje popull të tërë. Pra, për të filluar, në bazë të dokumentave që egzistojnë, duhet bërë publike se si dhe kush filloi ngritjen e strukturave te atij sistemi që nga qendra e deri në degët poshtë. Kush kanë qënë individët dhe ç’kanë bërë, në renditje kronollogjike që nga fillimi. Të publikohet se ku dhe si merrej informacioni në bazë, duke filluar me organizatat bazë të partisë që kishin kontigjentin potent, mbështetur në faktin që një nga dhjetë cilësitë e komunistit ishte “vigjilenca revolucionare”. Të vazhdohet me informatorët gjysmë të punësuar që futeshin në ambiente ku kish grumbuj njerëzish si në kafenera, rradhë, autobuzë për të përgjuar se çfarë thuhej. E në fund me bashkëpunëtorët ose spiunët që ishin detyruar të spiunonin individë të ndryshëm si rrjedhim i një presioni kërcënuës të egër, në ndonjë rast edhe barbar, por gjithmonë me karakter të dobët. Pra, në se vërtet duam ta pastrojmë duke e dekomunistifikuar shoqërinë shqiptare, duhet bërë e njohur publikisht veprimtaria gadi gjysmë shekullore e atij sistemi kriminal.
Dielli: Mendimi juaj se si ndërthuret dekomunistizimi me dosjet e sigurimit?
N. Kirka: Denazifikimi u bë me prerje kirurgjikale, sepse Gjermania u pushtua me luftë. U dënua jo vetëm krimi nazist, por edhe kriminelët nazistë. Ndërsa komunizmi u vetshkërmoq, u kthyen xhaketat dhe sigurisht ata që bënë këtë gjë nuk mund të vetdënoheshin. Pra dekomunistizimi u bë dhe po bëhet me vetpastrim, gjë që kërkon kohë të gjatë dhe u jep mundësi xhaketakthyësve të ripërtëriten. Kështu që edhe tek ne janë paraqitur projekt-ligje në të kaluarën edhe sot që, jo vetëm nuk dënojnë kriminelët më të egër të të gjithë ish vëndeve komuniste, por duke e ngritur vetëm fare pak “petën e lakrorit”, synojnë që vetpastrimin ta shtyjnë sa më gjatë në kohë.
Dielli: A mendoni se hapja e dosjeve do të ketë pasoja të rënda sociale si hakmarrje, prishje familjesh, etj.?
N. Kirka: Këtë zhurmë e kanë bërë ata që nuk duan hapjen e dosjeve jo vetëm për të fshehur ndonjë prapësi të tyren, por edhe për të bërë presion tek të tjerët. Shtresa e nacionalizmit nuk ka menduar kurrë për vetgjyqësi, sepse mbi mllefin e urrejtjen në shpirtin e tyre qëndronte dashuria për vëndin. Ata prisnin e presin ende qe drejtësinë ta bëjë shteti shqiptar me ligjet e tij. Ato familje, ku pjestarët kanë spiunuar njëri-tjetrin, janë më se të prishura, janë të kalbura. Nuk pashë në asnjë rast që individëve që mbanin në duar portete të diktatorit në mitingje t’u dilnin përballë pasardhës të komandantëve e komisarëve që ai i pushkatoi në masë, t’ua hiqnin nga duart për t’i shkelur me këmbë.
Dielli: Eshtë folur shumë për ndërhyrje tek dosjet nga qeveritë që kanë pasuar njëra-tjetrën gjatë këtyre 24 viteve. Mendimi juaj?
N. Kirka: Duke nënkuptuar gjithmonë me fjalën dosjet spiunët e sigurimit, Blendi Fevziu në një panel të tij tha se sipas të dhënave, për gjatë gjithë periudhës kanë qënë rreth 120.000. Nga vitet 94-95 një miku im, figurë e lartë në qeverinë e kohës, më ka thënë se dosjet u rregjistruan në kompjuter dhe dolën rreth 60.000 spiunë. Sot po flitet se do të hapen 4.000 dosje. Të shohim? Unë jam tepër skeptik. Më duket se do veprohet më tepër për të kaluar rradhën, se jemi i vetmi vënd kandidat për anëtarësim në Europë që s’e ka bërë. Të tjerë, gjoja specialistë, thonë se sado të zhduken, lenë gjurmë se dosjet ndërlidhen njëra me tjetrën. Mund të zhdukësh kartelën e X-it, por emit i tij del tek dosja e atij që ka spiunuar. Vetëm për një gjë jam i sigurtë që hapje publike të të gjithë dokumentave që do të tregonin gjërësinë e thellësinë e krimit të atij sistemi të llahtarshëm nuk do te ketë.
Dielli: Të përndjekurit politikë kanë kërkuar të jenë palë në këtë proçes, mendimi juaj?
N. Kirka: Eshtë domosdoshmëri që përfaqësuesit e tyre, pra të viktimave të atij krimi, të jetë shumica në komisionin që do të kryejë atë proces. Nga anët tona ka një thënie që nuk mund të bëhet dasmë pa dhëndrin e nusen.
Dielli: Ka zëra që thonë se midis spiunëve të sigurimit ka shumë nga shtresa e të përndjekurve. Sipas jush cila është e vërteta?
N. Kirka- Kjo është thënë me synimin djallëzor për të mos i hapur dosjet, se gjoja të gjithë jemi të përlyer!
E vërteta është krejt ndryshe. Ta analizojmë. Edhe midis vetë të burgosurve ka pasur spiunë, numuri i të cilëve ndryshoi sipas kohës. Në fillim ishin sa gishtat e dorës, sepse të burgosurit kishin një ideal e bindje politike. Më vonë u shtuan, sepse të burgosurit vinin nga shtresa të ndryshme, për interesa të ndryshme, pa bindje. Kurse jashtë burgut gjëndja ishte kjo. Pjesa dërrmuëse e popullsisë jetonte në fshat. Pjestarët e familjeve të përndjekura ose ishin internuar në qendra të caktuara, ose pjestarë të tyre kishin ikur në qytete ose qendra pune për të humbur në anonimat. Në fshat armiku i përndjekur ishin kulakët, të cilët ishin të izoluar, asnjë nuk hynte e dilte tek ata, askush nuk u fliste.Bile edhe njëri me tjetrin nuk afroheshin. Atëhere të rekrutuarit e sigurimit kë do përgjonin e spiunonin? Vetëm muret e shtëpisë!! Kështu që në fshatin e asaj kohe spiunët nga rradhët e të përndjekurve nuk vlenin. Kurse ata me biografi të mirë po. Marrim korpusin e madh të oficerëvë, për rrezikun që mund t’i vinte diktaturës nga ushtarakët për vetë specifikën e tyre. Cili oficer do të shoqërohej e miqësohej me ndonjë armik të përndjekur që ky i fundit ta spiunonte?! Marrim administratën, nëpunësit e së cilës nuk shoqëroheshin e të zinin miqësi me ndonjë me biografi te keqe, se rrezikonte vëndin e punës. Vetëm në arsim pati ca të rinj nga familjet e përndjekura, të cilët punuan në fshatrat e largëta ku nuk vinin ata me biografi të mirë. Kjo vazhdoi deri nga viti 1970 kur i pushuan të gjithë, duke i zëvëndësuar me mësues vëndas nga nxënësit që ata vetë kishin pregatitur. Edhe ne që punonim puntorë ata me biografi të mirë nuk na afroheshin, bile shpesh herë na kujtonin që të mos harronim se kush ishim! Prandaj spiunët nga rradhët e të përndjekurve do të jenë në numur të kufizuar, sepse nuk i hynin në punë sigurimit. Para do kohe një shkrimtar i përmëndur vetdeklaroi se kish punuar për sigurimin. Tani dy shkrimtarë shumë të njohur po akuzojnë njëri tietrin si spiunë. Asnjëri nuk ka qënë i përndjekur, përkundrazi kane qënë komunistë!
Dielli Për hapjen e dosjeve janë paraqitur dy projekt-ligje një nga shoqëria civile nëpërmjet dy deputetëve dhe një nga qeveria. Mendimi juaj?
N. Kirka: Përsa i përket përfaqësueses të shoqërisë civile, zonjës Ballauri, ajo ka konflikt interesi, sepse i ati, Robert Ballauri, na ka dalë dëshmitar akuze (dëshmitar rëndues) në gjyqin tonë dhe ajo e di mirë këtë. Projekti i tyre parashikon që vetëm i interesuari mund të shohë dosjen e tij dhe po vdiq ai ajo mbyllet përgjithmonë. Projekti qeveritar e shtrin këtë të drejtë edhe tek trashëgimtarët e afërt, si biri ose nipi. Veçse të dy projektet më shumë i hermetizojnë dosjet se sa i hapin ato, sepse emri i spiunit fshihet nën inicialet, duke shumëfishuar hamëndjet, dyshimet, duke rënduar edhe më shumë shoqërinë shqiptare. Kufizime që më shumë mbrojnë spiunët, sikur duan t’iu rruajnë “namuzin”! Qarkullojnë edhe teza të tilla si “në se individë të nderuar, me pozitë shoqërore të mirë, nuk kemi të drejtë t’i lëndojmë duke treguar se babai i tyre ka spiunuar e futur në burg shokun ose mikun e tij. Mendimi im është se këta individë duhet ta dine se babai i tyre ka bërë një krim, një vrasje, sepse nuk dënohej vetëm viktima e tij, por e gjithë familja, ndoshta më gjërë, bile edhe tek ata që nuk kishin lindur ende! Gjithashtu ata duhet ta dinë se ata sot janë profesorë, doktorë,etj. si rrjedhim i krimit të babait të tyre, kur se bijtë e viktimës, ndoshta edhe më të talentuar se ata, kanë ngelur hekurkthyesa, marangozë, muratorë etj, e ndoshta atë fat e jetojnë sot edhe fëmijët e tyre. Eshtë njerëzore të mendosh se kërkimi i faljes prej viktimave të krimit të ktyer nga i ati, do t’i bënte të ndjeheshin më të lehtësuar edhe ata vetë. Këta dy projekt ligje bëjnë sikur i hyjnë problemit, por nuk zgjidhin asgjë. Hapja e plotë e të gjithë dokumentave të asaj strukture kriminale dhe publikimi i tyre pa asnjë kufizim është e vetmja mënyrë për të mbyllur këtë plagë të thellë të shoqërisë sonë.
Dielli: Pse po ndahet lustracioni nga dosjet në projektin qeveritar?
N. Kirka: Në fillim të viteve 90, kur në vëndet e ish regjimeve komuniste filluan të hapeshin dosjet sekrete dhe nuk synohej dënimi i autorëve të krimeve të kryera, për të zbutur revoltën e shtresave të gjëra të shoqërive përkatëse, u procedua që për një farë kohe,sipas vëndeve të ndryshme, të inkriminuarit të mos lejoheshin të merrni pjesë në jetën politike shoqërore. Sot pas gadi 25 vjetësh, kur vetëm Shqipëria ka ngelur pa e bërë këtë proces, me ligjet, rezolutat mbi të drejtat e individit, interpretimet, etj. është e pamundur të bëhet vërtet spastrimi i mëkatarëve. Ish hetuesa, të shndruar në juristë e avokatë i gjen kudo. Njëri grupim politik që ka më shumë nuk e bën për arsye votash, kurse grupimi tjetër ka më pak, por i ka si emblemat e veta. Të rinjtë që po drejtojnë sot këto grupime, sigurisht për interesa të pushtetit të tyre personal, po krijojnë ekipe me të rinj që s’kanë të bëjnë fare me lustracionin e me regjimin e kaluar. Pra synohet që lustraionin ta bëjë koha, por që vazhdon gjatë. Por ka raste që të indinjojnë, të revoltojnë. Dikur si deputete, sot si drejtuëse e një emisioni televiziv na del përpara, si për karshillëk, fytyra e Diana Çulit! Ç’farë mendojnë kur e shohin e bija e Vilsonit e djali i Gencit? Sa të lënduar, sa të fyer ndjehen ata? Ajo pamje ua hap atë plagë që nuk do mbyllet kurrë, sepse në duart e saja ata shohin gjakun e baballarëve të tyre! Edhe ajo është vrasëse e dy poetëvë, se me ekspertizën e saj ligjëroi trillimet e akuzat e sajuara të kriminelëve xhahilë të sigurimit! Mendoj e pres që zonjat fjalëshumë të shoqërisë civile që bëjnë zhurmë për të drejtat e homoseksualëve ose të njerëzve me ngjyrë, të ngrenë zërin në mbrotje të viktimave të diktaturës kriminale. Jeta private e Diana Çulit nuk na intereson, është e lirë të bëjë atë që do, por dalja e saj në ekrane vazhdimisht është fyese, është cfilitëse për fëmijët e poetëve dhe jo vetëm për ta. Për ta mbyllur çështjen lustracion po përdor frazën e fundit që gazetari i shquar Italian Enzo Biagi shkroi në Lubjankën e tij “…e për gjithë ato krime askush nuk u gjykua, askush nuk u pendua, askush nuk kërkoi të falur.”
(Intervistoi:Dalip Greca)