Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
John Ratcliffe dhe ndikimi i tij në Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor gjatë administratës Trump
John Ratcliffe, gjatë mandatit të tij si Drejtor i Zbulimit Kombëtar (DNI) në administratën e Donald Trump (maj 2020 – janar 2021), luajti një rol kyç në formësimin e politikave të sigurisë dhe mbështetjes strategjike të SHBA-së në rajone me interes strategjik, si Ballkani Perëndimor dhe Republika e Kosovës. Duke udhëhequr një rrjet të gjerë agjencish inteligjente, përfshirë CIA-n dhe NSA-n, Ratcliffe ofroi informacion dhe analiza të thelluara që ndikuan drejtpërdrejt në vendimmarrjen e politikës së jashtme të administratës Trump.
Mbështetja për sovranitetin e Kosovës dhe njohjet ndërkombëtare
Një nga prioritetet e administratës Trump në Ballkan ishte mbështetja për sovranitetin e Kosovës dhe nxitja e njohjeve ndërkombëtare për të. Ratcliffe dhe agjencitë që mbikëqyrte, përmes analizave dhe aktiviteteve të inteligjencës, ndihmuan në identifikimin e sfidave dhe kërcënimeve që Kosova përballej në këtë drejtim.
Marrëveshja e Uashingtonit (shtator 2020)
Në shtator 2020, Marrëveshja e Uashingtonit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë përfaqësoi një moment kyç për rajonin. Përpjekjet për arritjen e kësaj marrëveshjeje u mbështetën nga inteligjenca amerikane, e cila ofroi analiza mbi ndikimin e jashtëm dhe sfidat e brendshme që kërcënonin procesin e dialogut. Ratcliffe u sigurua që informacionet mbi përpjekjet destabilizuese nga Rusia dhe Kina, të cilat synonin të pengonin normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, të përdoreshin për të krijuar kushte më të mira për suksesin e marrëveshjes.
Kjo marrëveshje përfshinte elementë ekonomikë, si ndërtimi i hekurudhave dhe autostradave që lidhin dy vendet, dhe kishte për qëllim të zvogëlonte varësinë e rajonit nga aktorët e jashtëm destabilizues.
Strategjia për njohjet ndërkombëtare
Inteligjenca amerikane, nën drejtimin e Ratcliffe, monitoroi përpjekjet e Rusisë dhe Kinës për të bllokuar njohjet e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Në vitin 2020, raportet treguan se Rusia përdorte fushata dezinformuese dhe lobim agresiv në Kombet e Bashkuara për të bindur disa shtete të tërhiqnin njohjet e Kosovës. Përmes ekspozimit publik të këtyre përpjekjeve dhe mbështetjes diplomatike, SHBA ndihmoi në ruajtjen e statusit ndërkombëtar të Kosovës.
Kundërshtimi i ndikimit rus dhe kinez në rajon
Rusia dhe Kina, si dy nga kundërshtarët më të mëdhenj të pavarësisë së Kosovës, kanë shfrytëzuar dobësitë politike dhe ekonomike të rajonit për të rritur ndikimin e tyre. Ratcliffe, përmes mbikëqyrjes së tij strategjike mbi inteligjencën amerikane, siguroi që informacionet për këto përpjekje të ndaheshin me aleatët rajonalë dhe të parandalonin veprimet e dëmshme.
Ekspozimi i ndikimit rus
Në fund të vitit 2020, inteligjenca amerikane zbuluoi përpjekje të koordinuara nga Rusia për të përdorur platformat e mediave sociale dhe kanalet diplomatike për të përhapur dezinformata mbi Kosovën dhe për të minuar dialogun me Serbinë. Këto fushata kishin për qëllim të thellonin ndarjet etnike dhe të rrisnin tensionet politike. Raportet nga DNI ndihmuan qeveritë në rajon dhe partnerët ndërkombëtarë të neutralizonin këto aktivitete.
Projekti kinez “Rruga dhe Brezi”
Kina vazhdoi të ofronte projekte infrastrukturore në Ballkan përmes iniciativës së saj globale “Rruga dhe Brezi”, e cila shpesh shihet si një mjet për rritjen e ndikimit ekonomik dhe politik të Pekinit. Nën drejtimin e Ratcliffe, agjencitë amerikane siguruan analiza mbi rreziqet e mundshme të këtyre projekteve për Kosovën dhe rajonin, duke ndihmuar partnerët lokalë të shmangnin varësinë ekonomike nga Kina.
Siguria dhe lufta kundër terrorizmit
Kosova ka qenë një partner i rëndësishëm i SHBA-së në luftën kundër terrorizmit, duke u fokusuar në parandalimin e radikalizimit dhe riintegrimin e shtetasve të kthyer nga zonat e konfliktit.
Riatdhesimi nga Siria (2020)
Në vitin 2020, Kosova realizoi një operacion të madh për riatdhesimin e shtetasve të saj nga Siria, përfshirë gra dhe fëmijë të lidhur me luftëtarët e ISIS-it. Ky operacion u mbështet nga inteligjenca amerikane, e cila ofroi informacion mbi sigurinë dhe lokacionet e saktë të personave të kthyer. Ratcliffe luajti një rol të rëndësishëm në sigurimin e analizave të detajuara për të garantuar suksesin e këtij operacioni humanitar dhe të sigurisë.
Neutralizimi i krimit të organizuar dhe korrupsionit
Krimi i organizuar dhe korrupsioni janë sfida të vazhdueshme për Kosovën dhe rajonin e Ballkanit. Ratcliffe, përmes mbikëqyrjes së agjencive të inteligjencës, ndihmoi në identifikimin dhe luftimin e rrjeteve kriminale që operonin në rajon.
Operacionet kundër trafikut të drogës
Në vitin 2020, inteligjenca amerikane ndihmoi autoritetet kosovare në çmontimin e disa rrjeteve të trafikut të drogës dhe armëve, të cilat kishin lidhje ndërkombëtare. Këto përpjekje jo vetëm që forcuan sigurinë e brendshme të Kosovës, por edhe rritën besimin e saj si një partner strategjik i SHBA-së.
Gjatë kohës së tij si Drejtor i Zbulimit Kombëtar, John Ratcliffe luajti një rol thelbësor në mbështetjen e interesave amerikane në Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor. Përmes mbikëqyrjes së inteligjencës amerikane, ai ndihmoi në promovimin e sovranitetit të Kosovës, forcimin e sigurisë rajonale dhe kundërshtimin e ndikimit të aktorëve destabilizues si Rusia dhe Kina. Raste konkrete si Marrëveshja e Uashingtonit, riatdhesimi nga Siria dhe lufta kundër krimit të organizuar janë dëshmi e rëndësisë së rolit të tij në formësimin e politikave strategjike të administratës Trump për rajonin.
II.Aktualisht, situata politike dhe diplomatike që lidhet me Kosovën vazhdon të jetë komplekse, me një sërë sfidash dhe mundësish në raport me zhvillimet ndërkombëtare dhe rajonale. Pritjet për hapat që mund të ndërmerren në çështjen e Kosovës varen kryesisht nga tre shtyllat kryesore: dialogu Kosovë-Serbi, dinamika e marrëdhënieve me fuqitë ndërkombëtare (SHBA, BE, Rusia, Kina) dhe funksionalizimi i shtetit brenda kornizës ndërkombëtare.
Dialogu Kosovë-Serbi: Një moment kritik për të ardhmen e marrëdhënieve dypalëshe
Dialogu i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian ka ngecur në një fazë të vështirë për shkak të tensioneve të vazhdueshme në veri të Kosovës dhe refuzimit të Serbisë për të njohur pavarësinë e Kosovës. Aktualisht, priten hapa konkretë në këto drejtime:
a) Zbatimi i marrëveshjeve të arritura më parë
Një nga çështjet qëndrore është zbatimi i marrëveshjeve të arritura më parë në Bruksel dhe në Uashington, përfshirë Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe. Bashkimi Evropian po ushtron presion që të arrihet një marrëveshje për implementimin e asociacionit, ndërsa Kosova po insiston që ai të jetë në përputhje me Kushtetutën e saj, duke shmangur krijimin e strukturave që do të minonin sovranitetin e shtetit.
b) Angazhimi i Shteteve të Bashkuara
Me inaugurimin e administratës së re të Donald Trump në janar 2025, pritet që SHBA të ketë një qasje më aktive në procesin e dialogut. Trump dhe ekipet e tij, përfshirë figura si John Ratcliffe, mund të ushtrojnë presion mbi të dyja palët për të arritur një marrëveshje historike. SHBA mund të fokusohet në një marrëveshje që përfshin njohjen reciproke, të mbështetur nga angazhime ekonomike dhe politike, për të ulur ndikimin e Rusisë dhe Kinës në rajon.
c) Zgjidhja e tensioneve në veri të Kosovës
Incidentet e vazhdueshme në komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës, përfshirë barrikadat dhe përleshjet, kanë bërë që ky rajon të jetë një pikë kyçe për sigurinë e përgjithshme. Aktualisht, NATO dhe KFOR po mbajnë një prani të shtuar, dhe pritet një angazhim më i madh për të zbutur tensionet dhe për të garantuar stabilitetin.
Rritja e bashkëpunimit me fuqitë ndërkombëtare
a) Roli i SHBA-së në mbështetje të Kosovës
Administrata Trump e ka theksuar prioritetin e saj për t’u përballur me ndikimin rus dhe kinez në Ballkan. SHBA pritet të rrisë mbështetjen e saj për Kosovën përmes:
Mbështetjes diplomatike për njohje të reja ndërkombëtare.
Kosova ende nuk është njohur nga pesë vende të BE-së (Spanja, Greqia, Qipro, Sllovakia, dhe Rumania). Pritet që SHBA të punojë me këto vende për të garantuar njohjen e Kosovës si pjesë e integrimit evropian.
Forcimi i bashkëpunimit ushtarak.
SHBA mund të thellojë marrëdhëniet e saj ushtarake me Kosovën përmes trajnimeve, furnizimit me pajisje dhe rritjes së kapaciteteve të Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK).
b) Roli i BE-së dhe pengesat nga brenda
BE mbetet ndërmjetësi kryesor në procesin e dialogut, por mungesa e unitetit brenda vetë unionit ka krijuar sfida. Greqia dhe Spanja po sinjalizojnë mundësinë e një qasjeje më pozitive ndaj Kosovës, gjë që mund të nxisë një përparim në procesin e njohjeve.
c) Kundërshtimi i ndikimit rus dhe kinez
Kosova mbetet një objektiv për ndikimin destabilizues të Rusisë dhe Kinës, veçanërisht përmes Serbisë. Pritet që SHBA dhe BE të punojnë për të ekspozuar dhe parandaluar këto ndikime përmes sanksioneve dhe mbështetjes politike e ekonomike për Kosovën.
Përshpejtimi i integrimit ndërkombëtar të Kosovës
Kosova po kërkon me ngulm anëtarësim në organizata ndërkombëtare si Këshilli i Evropës, INTERPOL dhe UNESCO, por Serbia dhe aleatët e saj vazhdojnë të bllokojnë këto përpjekje. Në 2025 pritet:
a) Nxitja e aplikimeve të reja
Kosova po planifikon aplikimin për anëtarësim në Këshillin e Evropës, me shpresën se mbështetja e aleatëve evropianë dhe SHBA-së do të mjaftojë për të tejkaluar kundërshtimet e disa shteteve.
b) Lobimi për njohje të reja
Me ndihmën e SHBA-së, Kosova mund të punojë për të rikthyer njohjet që janë tërhequr për shkak të fushatës diplomatike të Serbisë dhe Rusisë. Përpjekjet do të fokusohen kryesisht në Afrikë, Azi dhe Karaibe.
Funksionalizimi i shtetit të Kosovës
Kosova duhet të fokusohet gjithashtu në përmbushjen e standardeve demokratike dhe shtetndërtimit për të forcuar pozicionin e saj ndërkombëtar. Prioritetet kryesore do të jenë:
Reforma në drejtësi dhe lufta kundër korrupsionit.
Këto masa janë thelbësore për të bindur BE-në dhe aleatët perëndimorë për përkushtimin e Kosovës ndaj demokracisë dhe sundimit të ligjit.
Zhvillimi ekonomik dhe tërheqja e investimeve.
Pritet që Kosova të forcojë marrëveshjet ekonomike ndërkombëtare, duke përfshirë investimet amerikane në sektorin e energjisë dhe teknologjisë.
Në situatën aktuale, Kosova përballet me një moment të rëndësishëm historik. Aktivizimi i administratës Trump dhe presioni i aleatëve evropianë mund të sjellin përparime në dialogun Kosovë-Serbi dhe në njohjet ndërkombëtare. Megjithatë, suksesi do të varet nga angazhimi i vetë institucioneve të Kosovës për të forcuar pozicionin e saj ndërkombëtar, duke ruajtur sovranitetin dhe stabilitetin e brendshëm.