Prof.Dr.Fejzulla Berisha/
Pezullimi i dialogut bilateral me Serbinë, për shkak se Kushtetuta e Serbisë e trajton Kosovën si pjesë integrale të saj, paraqet një çështje komplekse që kërkon një analizë të detajuar. Ja disa argumente për dhe kundër, si dhe alternativa për një qasje të tillë:
1. Pabarazia në Dialog:
Vazhdimi i dialogut, ndërkohë që Serbia e konsideron Kosovën si pjesë të saj, minon sovranitetin dhe legjitimitetin e Kosovës si palë e barabartë.
2. Presion ndaj Serbisë:
Pezullimi mund të ushtrojë presion mbi Serbinë për të ndryshuar qasjen e saj dhe për të harmonizuar politikat e saj të brendshme me realitetin ndërkombëtar.
3. Ruajtja e Integritetit të Kosovës:
Refuzimi për të negociuar nën rrethana të pabarabarta juridike do të sinjalizonte se Kosova mbetet e vendosur në mbrojtjen e sovranitetit të saj.
Argumentet Kundër Pezullimit
1. Izolimi Diplomatik:
Një vendim për pezullim mund të perceptohet si mungesë vullneti për dialog dhe mund të dëmtojë imazhin e Kosovës në arenën ndërkombëtare.
2. Humbja e Mbështetjes Ndërkombëtare:
Shumë partnerë ndërkombëtarë, përfshirë SHBA-në dhe BE-në, e mbështesin dialogun si mekanizëm për normalizimin e marrëdhënieve.
3. Forcimi i Pozicionit të Serbisë:
Serbia mund të përdorë pezullimin për të paraqitur Kosovën si pengesë për procesin e dialogut, duke intensifikuar përpjekjet e saj kundër Kosovës në forume ndërkombëtare.
Alternativa: Kushtëzimi i Dialogut
Kushtëzimi i dialogut me heqjen e Kosovës nga Kushtetuta e Serbisë paraqet një qasje që kombinon angazhimin diplomatik me mbrojtjen e sovranitetit të Kosovës.
Pse është i nevojshëm kushtëzimi?
1. Ruajtja e Sovranitetit:
Për sa kohë Kushtetuta e Serbisë trajton Kosovën si pjesë të saj, ajo vazhdon të minojë çdo përpjekje për një dialog të barabartë dhe konstruktiv.
2. Shembuj Ndërkombëtarë:
• Gjermania Lindore dhe Perëndimore: Dialogu konstruktiv u bë i mundur vetëm pas njohjes reciproke të ekzistencës së palëve.
• Ish-Jugosllavia: Njohja e pavarësisë së republikave ishte parakusht për përfshirje në organizatat ndërkombëtare.
3. Pengimi i Sabotimeve Politike:
Serbia ka përdorur dialogun për të penguar avancimin ndërkombëtar të Kosovës. Kushtëzimi do të sigurojë që dialogu të fokusohet në çështje të barabarta.
Si mund të implementohet ky kushtëzim?
1. Angazhimi i Partnerëve Ndërkombëtarë:
Kosova mund të kërkojë që BE-ja dhe SHBA-ja të përfshijnë këtë kërkesë si parakusht në agjendën e dialogut.
2. Ndërmjetësimi për Ndryshime Kushtetuese në Serbi:
BE-ja mund të ndërmjetësojë një proces për amendamentet kushtetuese që do të reflektonin realitetin e Kosovës si shtet i pavarur.
3. Përcaktimi i Afateve Kohore:
Kosova mund të insistojë që Serbia të ndërmarrë hapa konkretë për ndryshimin e Kushtetutës brenda një periudhe të caktuar.
4. Rritja e Presionit Diplomatik:
Angazhimi intensiv me aleatët ndërkombëtarë për të forcuar mbështetjen për këtë kushtëzim.
Përfitimet e Kushtëzimit
1. Konsolidimi i Pozicionit Ndërkombëtar të Kosovës:
Kjo qasje do të demonstronte vendosmërinë e Kosovës për të mbrojtur sovranitetin e saj.
2. Sinjalizimi i Seriozitetit të Serbisë:
Ndryshimi i Kushtetutës nga Serbia do të dëshmonte përkushtimin e saj për një dialog të barabartë.
3. Rritja e Mbështetjes Ndërkombëtare:
Kushtëzimi do të tërhiqte vëmendjen ndaj sfidave të Kosovës dhe do të forconte mbështetjen e saj globale.
Rreziqet dhe Sfidat e Kushtëzimit
1. Refuzimi i Serbisë:
Serbia mund të refuzojë këtë kërkesë, duke e bërë dialogun të pamundur në afat të shkurtër.
2. Reagimi i Partnerëve Ndërkombëtarë:
BE-ja dhe SHBA-ja mund të shohin këtë qasje si një pengesë për përparimin e dialogut.
3. Izolimi i Kosovës:
Nëse perceptohet si mungesë fleksibiliteti, kjo qasje mund të dëmtojë imazhin e Kosovës në diplomacinë ndërkombëtare.
Kushtëzimi i dialogut me kërkesën që Serbia ta heqë Kosovën nga Kushtetuta e saj paraqet një strategji që siguron një bazë më të barabartë për negociata. Ky hap duhet të jetë pjesë e një strategjie më të gjerë që përfshin:
• Forcimin e Aleancave Ndërkombëtare,
• Angazhimin Aktiv në Diplomacinë Ndërkombëtare, dhe
• Përgatitjen për Skenarë ku Serbia refuzon të bashkëpunojë.
Vendimi për pezullimin ose vazhdimin e dialogut duhet të bazohet në një vlerësim të kujdesshëm të interesave afatgjata të Kosovës, duke ruajtur marrëdhëniet me aleatët dhe duke forcuar pozicionin e saj në arenën ndërkombëtare.