Marsel Fregjaj/
Me moton “Nëse rrimë, do ndryshkemi.” – Qazim Dervishi [1][7] ishte kurajoja që sfidoi kohën, padrejtësinë dhe harresën. Disa njerëz lindin për të qenë të zakonshëm, por disa të tjerë, si Qazim Dervishi, lindin për të sfiduar kufijtë, për të ngritur një komb në supet e tyre dhe për të treguar se shpirti i vërtetë i një njeriu nuk thyhet kurrë [1][3]. Ai nuk ishte thjesht një sportist; ishte një flakadan që nuk u shua, një zemër që rrahu fort kundër dallgëve të historisë, një shpirt i pathyeshëm që nuk iu përkul askujt – as fatit, as padrejtësisë, as regjimeve që u përpoqën ta fshinin nga kujtesa e kombit të tij [1][3].
Lindur në Shkodër më 10 qershor 1908, Dervishi nuk ishte një fëmijë i zakonshëm. Ai nuk ecte thjesht nëpër rrugët e qytetit të tij – ai vraponte drejt madhështisë. Toka e Shkodrës, e njomur me historinë e burrave të mëdhenj, do të ishte dëshmitare e një legjende që do të ngrihej nga rrënjët e saj. Dhe ai nuk ndaloi. Asnjëherë [1][2].
Kur hyri në Shkollën Teknike “Harry Fultz” në Tiranë, ai nuk ishte thjesht një student që mësonte – ai ishte një forcë e pandalshme. Në një kohë kur Shqipëria nuk kishte as infrastrukturë sportive, as qendër trajnimi, as modele për t’u ndjekur, ai i krijoi vetë kushtet për zhvillimin e aftësive të tij [1][2]. Motoja e shkollës, “If we rest, we rust” (në shqip: “Nëse rrimë, do ndryshkemi”), pasqyronte filozofinë që shoqëronte çdo hap të përpjekjeve të tij [1].
Nga viti 1924 deri në 1933, ai e dominoi atletikën si një perandor që nuk njihte humbje. Nuk mjaftohej me një sport. Në kërcimin e larti, ai kërkonte qiellin; në garat e shtizës, ai sfidonte distancën; në futboll, ai godiste topin me të njëjtën energji, duke shënuar golin e parë në ndeshjen e parë të kampionatit shqiptar – një moment simbolik që hapi dyert për një epokë të re [1][3][5]. Në basketboll, ai nuk shihte vetëm një lojë, por një revolucion që do të ndryshonte përgjithmonë sportin në Shqipëri [1][3].
Kur Shqipëria ende nuk e njihte basketbollin, ai ishte atje. Kur askush nuk dinte se çfarë do të thoshte të ishe një arbitër ndërkombëtar, ai e bëri realitet. Kur askush nuk kishte guxuar të mendonte se një shqiptar mund të qëndronte pranë më të mirëve të Ballkanit dhe Evropës, ai shkroi historinë [1][3][5].
Në vitin 1930, historia u bë me një goditje të vetme. Ishte ai që shënoi golin e parë në ndeshjen e parë të kampionatit shqiptar të futbollit – një moment simbolik që hapi dyert për një epokë të re. A e dinte ai atëherë se po ndryshonte historinë? Ndoshta jo, por njerëzit e mëdhenj nuk e kuptojnë madhështinë e tyre në çastin kur e krijojnë atë – ata thjesht e bëjnë [1][3].
Dervishi nuk u ndal. Si arbitër, u bë i pari që përfaqësoi Shqipërinë në arenën ndërkombëtare. Në vitin 1946, kur Shqipëria fitoi Kupën Ballkanike, ishte ai që drejtoi ndeshjet vendimtare si arbitër, duke e shkruar historinë me çdo vendim, çdo vrapim, çdo moment kur sytë e të gjithëve ishin drejtuar mbi të [1][2][3].
Por ja ku vjen kthesa tragjike, momenti kur realiteti dhe padrejtësia ndërhyjnë për të shkatërruar një legjendë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ndryshoi. Një regjim i ri erdhi dhe shkatërroi gjithçka që nuk mund ta kontrollonte. Një njeri si Qazim Dervishi – një mendimtar i lirë, një shpirt i pavarur, një njeri i ndërtuar mbi vlera – nuk mund të tolerohej. Ai nuk ishte një burrë që mund të përkulej. Dhe për këtë, ai u dënua [2][3][6].
Më 12 shtator 1947, ai u arrestua. Akuzat? Qesharake, absurde, dhe mbi të gjitha, të rreme. Ai u torturua dhe u hodh në errësirën e një burgu të ftohtë, ku edhe ajri dukej se kishte humbur shpresën, duke përjetuar torturat më të egra. Një njeri që kishte ngritur sportin shqiptar, tashmë i lënë në harresë [2][4][6].
Doli nga burgu i thyer fizikisht, por jo i shuar. Mbijetoi, dhe vazhdoi të ecë sërish nëpër rrugët e Shkodrës, edhe pse kurrë nuk mori atë që meritonte plotësisht gjatë jetës së tij. Por e vërteta është si një dritë që, sado ta mbulosh, gjen gjithmonë një mënyrë për të shpërthyer [2][4].
Në vitin 1993, ai u shpall “Mësues i Popullit” – një nder që erdhi shumë vonë, por që dëshmoi se asnjë regjim nuk mund ta varrosë përgjithmonë të vërtetën [1][2]. Në vitin 1996, emri i tij u përjetësua në Pallatin e Sportit “Qazim Dervishi” në Shkodër, si një monument i kujtesës kolektive të një kombi që, më në fund, e njihte heroin e tij të heshtur [1][4][7].
Nuk u dorëzua kurrë. Ai nuk u thye, nuk u shua kurrë.
Çfarë do të thotë të jesh i madh? Nuk është thjesht të fitosh medalje, të thyesh rekorde apo të ndërtosh fusha basketbolli aty ku nuk ka. Është të lësh një gjurmë që askush nuk mund ta fshijë, të mbetesh në zemrat e njerëzve, edhe kur je larg, të jetosh përtej vetes, përtej jetës fizike, përtej kohës [1][3][5].
Ky nuk është një portret biografik klasik, por një moment kujtese dhe mirënjohjeje për veprën e tij madhështore. Kushdo që ka dëshirë të dijë më shumë për këtë figurë mund të gjejë mjaft informacione në internet; nuk do të ndalemi në detaje. Por, Qazim Dervishi ishte më shumë se një sportist – ai ishte një luftëtar i së mirës dhe jetës, një vizionar, një dritë që kurrë nuk u fik.
Emri i tij do të jetojë përjetë.
Referenca
Wikipedia – Qazim Dervishi: [https://en.wikipedia.org/wiki/Qazim_Dervishi]
Kujto.al – Profil i Qazim Dervishi: [https://kujto.al/personat/qazim-dervishi-3/]
Gazeta Dielli – “Qazim Dervishi, Një figurë elitare e sportit shqiptar”: [https://gazetadielli.com/qazim-dervishi-nje-figure-elitare-e-sportit-shqiptar/]
Shkoder.net – Hulumtime mbi Qazim Dervishi (PDF): [https://www.shkoder.net/images/pdf/38_rilindasi_18janar%202015_qazim_dervishi.pdf]
Forum-AL – Historia tragjike e themeluesit të sportit shqiptar, Qazim Dervishi: [https://www.forum-al.com/threads/historia-tragjike-e-themeluesit-t%C3%AB-sportit-shqiptar-qazim-dervishi.43741/]
Shqiptarja.com – Profil dhe kontributi i Qazim Dervishit: (referencë nga artikuj të ndryshëm në këtë portal)
Insajderi – “The founder of Albanian sports was hanged upside down”: [https://insajderi.org/en/themeluesin-e-sportit-shqiptar-varen-kokeposhte/]
Foto: Qazim Dervishi, Elnar Dervishi – youtube channel, https://www.youtube.com/watch?v=pNzmpp-sea4