Nga Beqir SINA – New York/
Elezi u lind më 4 shkurt 1929 në katundin Sllovë – Dibër, dhe ndërroi jetë ditën diel, më mars 8, 2015 si një banor i Monterey, në Kaliforni/
MONTEREY BAY CALIFORNIA : Këto ditë u nda nga jeta në moshë 86 vjeçare, në Monterey – Kaliforni, Elez Ndreu. Bir i Mersin Ndreut, nga një familje, që do bëhej simbol i Dibrës. Anëtarë, i fisit Ndreu të Dibrës, ose fisit më të madh dhe të dëgjuar, jo vetëm në këtë trevë – por dhe si një fis që ka zënë vend të rëndësishëm edhe në historinë e kombit Shqiptarë. Elezi, u lind në Sllovë të Dibrës më 1929. Ai rridhte nga një familje e madhe e fisnike dhe ishte djali i madh i patriotit të përmendur, Mersim Ndreu. I cili, së bashku me anëtarë të tjerë familjes e të fisit, ndër ta Cen e Sufë, Dik Xhelili dhe Qazim Hazizi (Ndreu), u bënë një grup i rëndësishëm dhe bashkëluftëtarë të Elez Isufit (gjyshi i Elezit ), i cili, ka hyrë në histori si “Gjenerali me Shajak” ose ”Arusha e Malit”, dhe populli i këndoi.
Mirëpo, fatkeqësisht, ashtu si e pësuan familjet më të mira të kombit, nga e gjithë Shqipëria, nën regjimin komunist, i cili ushtroi represionin më të egër ndaj familjes Ndreu, pësuan edhe disa anëtarë të familjes së Elez Ndreut. Të cilët u përfshinë në genocidin ndaj kësaj familje; patriotësh të mëdhenj, trima dhe luftëtar të shquar në mbrojtjen shekullore të vatanit,. Presekutim – i cili nisi me 1946 me Cen Elezin, për të kulmuar më 1956 me pushkatimin dhe me burgosjen e disa anëtarëve të Ndreut të Dibrës, dhe me interrnimin e më pas të pothuajse gjithë familjeve të këtij fisi, të madh – duke i syrgjënosur ata nëpër kampet e interrnimit, prej Bënçës së Tepelenës, Porto Palermos, Berat – Uznovës, Sevasterit, Maliqit dhe Fabrikës së Tullave dhe deri në Savër, Gradishtë, Grabian, Gjazë, Libofshë, Shtyllas, Xhuherinë dhe Lubonjë.
Dhe, megjithse, për afro gjysmë shekulli – regjimi komunist dhe sllavo komunist për dekada të tëra me diktaturë u perpoq t’a denigrojë figurën e tyre, t’a “fëshijë’ nga historia jonë kombëtare, kurrësesi nuk mundi t’i largojë ata nga mendja, zemëra dhe kujtesa, e bashkëluftëtarëve të ndershëm e patriotë, popullit, shqipëtarë, të cilët në këto vite të lirisë dhe demokracisë, jo vetëm që i kënduan me krenari atyre, por duke rivleresuar kontributet e shquara të tyre në 100 Vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë – Kuvendi i Shqipërisë ish Kryeparlamentaria Jozefina Topalli – krahas figurave të tjera, kombëtare të cilat luftuan për liri dhe pavarësinë e Shqipërisë, i bëri dhe një vlerësim zyrtar edhe figurës së Elez Isufit.
Me motivacionin :” Strateg dhe udhëheqës popullor në luftën për mbrojtjen e pavarësisë kombëtare. Në krye të forcave atdhetare dibrane u ndesh me pushtuesit serbë. Tre herë forcat serbe, ja dogjën kullat e familjes Ndreu. Mbështeti qeverinë kombëtare të Vlorës dhe udhëhoqi kryengritjen e armatosur në krahinën e Dibrës. Në janar të vitit 1916, Franc Jozefi – perandori i Austro-Hungarisë dekoron Elez Isuf Ndreun me Kryqin e Konturës të Oficerëve të Urdhërit të Franc Jozefit (dekoratë lufte). Ka marrë pjesë në Revolucionin e Qershorit 1924 dhe vdiq në betejën e zhvilluar në Peshkopi kundër forcave të Ahmet Zogut.”
Elez Ndreu – ka lindur në Sllovë më 4 shkurt 1929. Ai ngelet jetim në moshë të re, pasi në nëntorin e vitit 1943, në një rrethim, që i bëjnë gjermanët – shtëpisë së nacionalistit Cen Elezi dhe mbarë familjes Ndreu , në Sllovë, Elezi humb babën e tij, Mersinin, i biri i Elez Isufit
Shkollën fillore dhe atë 8 vjeçare, ai e kryen në Internatin e Kastriotit( Peshkopi) dhe më pas shkon në gjimnazin e Tiranës, ku mbaron studimet. Me ardhjen e komunizmit, Elezi, në moshën 19 vjeçare, së bashku me një grup (ku bënin pjesë Abas Lita, Jakup Lita dhe miqt e familjes Çiniu , Jaho dhe Duro Çiniu po ashtu dhe Qemal Haliti nga Kalaja e Dodës, Ismail Skutera ) arratiset, duke dalë fillimisht në Ish Jugosllavi, në nëntor të vitit 1946.
Një këtë arratisje, ata u ndihmuan nga pozicioni i përshtashëm i fshatit të Lita-ve me kufirin, nga shtëpia e dajave të tij -( ngaqë ishte nipi i Osman Litës) Litet e Kalas Dodës, një fshat kufitar i njohur si kundërshtar i regjimit të Enver Hoxhës.
Mbasi arratisen në “Jugosllavi”, si shumë ish nacionalist, u lidhën në anën tjetër të kufirit shqiptaro – shqiptarë, me familjet patriote e atdhetare në Kosovë. Kështu – teksa qëndron në Prizren dhe më pas shkon në Mitrovic , fillon punë si mësues i gjuhës shqipe në një shkollë shqiptare, të Mitrovicës, duke ndjek edhe studimet njëhereshit edhe për Albanaogji dhe gjuhët sllave, në universitet.
Pas prishjes së ish Jugosllavisë së Titos me Rusinë dhe afrimin e tyre me Amerikanët, largohet nga “Jugosllavia”, duke dalë në Itali, aty ku ishte qendra e nacionalizmit shqiptar në mërgim, duke rënë në kontakt me figura të shquara të kombit, si Isa Ndreun, Ernest Koliqin, Nexhat Peshkëpin, dhe emigracionin politik, mbarëkombëtarë.
Në Itali veprimtaria e tij – nisi me botimet në revistën Shejzat dhe Koha e Jonë, si dhe shtypin shqiptarë në mërgim me pseudonimin “Omar Mali”, për të “mbrojtur” vëllezërit, e tij që kishte lënë në Shqipëri.
Në vitin 1959 niset për në kryeqendrën e të arratisurve shqiptarë – duke emigruar në Shtetet e Bashkuara. Me të ardhur këtu i futet studimeve teksa regjistrohet në universitetin ” Indiana Universety” nga dhe ku mbaron studimet dhe diplomohet në vitin 1967. Më pas fillon punë si pedagogë në kolegjin, ku përgaditeshin ushtarakët amerikan dhe agjentët, shkollën për mësimin e gjuhëve të huaja – në Monterey Bay California – “Defense Language Institute Foreign Language School and Presidio of Monterey, California”, deri ditën sa del edhe në pension.
Në atë Institut, thuhet se ishin dhe miqt e tij, të përhershëm si: zoti Zef Nekaj nga Mirdita dhe zoti Zef Logareci nga Shkodra. Në Amerikë, Elezi, ka qenë shumë i lidhur dhe ka pasur kontakte të rregullta me mikun e vjetër të familjes së Cen Elezit,Harry J Fulz, dhe më pasë bijat e Fulzit, disa ish diplomat, dhe ish ushtarakë të tjerë amerikan, që gjatë Luftës së Dytë Botërore, operuan në Shqipëri.
Elezi, ka qenë një nga Vatranët më të herëshëm i angazhuar në të gjitha veprimtaritë e Federatës PanShqiptare të Amerikës VATRA, qysh se kur erdhi në Amerikë, së bashku me kushurinjët e tij, Hyqmetin (Australi) dhe Hakiun, dhe një nga veprimtarët më të dalluar të komunitetit, kushuririn e parë të tij, Jonuz Ndreun, një vatran i përkushtuar, ndër vite.
Kronologjia e tij, do të mbetej e pa plotësuar në se nuk do të përmendej edhe fakti se në luftën e Kosovës 1999, ai tregohet mjaft aktiv në përkrahje të Kosovës. Simbas, dokumentave që vajzat e tij ruajn ai lobon me miqt tij ushtarak Amerikan, ku e bija thotë si ai ka komunikuar edhe drjetëpërsëdrejti, gjatë luftës së Kosovës me ish Sekretaren e Shtetit Madelin Olbright.
Ndërsa, nëpëmjet kontakteve të tij personale, ishte i lidhur si para lufte dhe kur ai u bë President i Kosovës, me Rugovën
Elezi, ka pasur në dorëshkrim një libër për historinë e fisit dhe familjes Ndreu dhe Dibrës , libër, ky që pritej të dilte në dritën e botimit, shumë shpejt. Vajza e tij thotë: “Aq merak, e kishte këtë libër, sa edhe dy ditë para se të shtrohej në spital – ku megjithëse, ai ishte duke u kuruar, dhe i sëmurë, punonte pak nga pak, për të edituar dhe redaktuar, dhënë dorën e fundit dorëshkrimit e përfunduar librin, i cili është një libër me dokumenta të mbledhura nëpër arshivat e Washingtonit dhe disa kryeqendra në Europë, për çështjen shqiptare dhe veprimtarin e kontributin e shqiptarëve të Amerikës”. Bijat e tij, kan premtuar se mbas vdekjes, do ta nxjerrin së shpejti librin në dritën e botimit.
Ai u martua me një amerikane – zonjën Iren Sider më 1964 me të cilën kishte dy fëmijë – dy vajza
Me vdekjen e tij ka lënë pas vetes, dy vëllezër Skënderin ( në Vlorë) dhe Hetemin ( në Tiranë), dy vajzat Naimen dhe Dijen, dhe dy mbesa Dëshira dhe Liriana, vajzat e Dijes, e cila, është prokurore shtetit në një gjykat federale, ne Kaliforni .
Varrimi i tij u bë në varrezat “El Carmelo Cementerey” në qytetin Pacific Grove, Monterey Bay – California më 10 mars 2015 – Në varrimin e tij përveç dy vajzave ishin edhe nipat, e tij, Mersini, Ritvani, Viktori dhe Cezari( Photo credit Cezar Ndreu).