Arta Emiri mësuese e gjuhës shqipe në Stockholm, Suedi, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Stockholm, Suedi, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, traditës e kulturës shqiptare dhe aktiviteteve patriotiko-kulturore. Me mësuesen Arta Emiri bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

QËNDRA E GJUHËVE DHE NDIHMA PËR MËSIMIN E GJUHËS AMTARE

Qëndra e Gjuhëve (Språkcentrum) është një njësi në kuadër të Departamentit të Mësimit dhe Shëndetit të nxënësve në administratën e arsimit në Suedi. Misioni i Qendrës Gjuhësore është të mundësojë mësimin e gjuhës amtare dhe udhëzimin e studimit në gjuhën amtare për nxënësit në të gjitha format e shkollave publike. Aktivitet e Qendrës gjuhësore kanë për qëllim të mbajnë dhe të zhvillojnë multilinguizmin e fëmijëve dhe të rinjve dhe të kontribuojnë në rritjen e arritjes së qëllimit për nxënësit me gjuhë amtare përveç suedishtes. Rreth 17 000 nxënës në shkollat fillore dhe të mesme marrin mësim të gjuhës amtare çdo javë nga 450 mësuesit e Qendrës gjuhësore. Mësimi i gjuhës amtare jepet në rreth 70 gjuhë të ndryshme. Administrimi dhe administratë e njësisë aktualisht ndodhet në tre adresa në qytetin e Stockholmit. Në Qendrën e gjuhëve edhe gjuha shqipe ka degën e saj, mësuesit e kualifikuar për zhvillimin e ushtrimit të mësimit të gjuhës shqipe të nxënësit shqiptarë që kanë ardhur nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut si edhe tek ato nxënës qe kanë lindur në Suedi, por kanë shfaqur interes për të mësuar gjuhën shqipe. Mësimi i gjuhës shqipe është i përfshirë në sistemin arsimor suedez ku pas mësimit të lëndëve bazë, nxënësit kanë mundësinë të marrin mësimin e gjuhës amtare sipas orarit të përcaktuar nga mësuesit e gjuhës shqipe dhe i miratuar nga shkolla publike. Materialet mësimore janë përcaktuara deri në fillim të vitit shkollor, duke u mundësuar nga shteti shqiptar dhe ai Kosovar. Shpërndarja e teksteve bëhet nga ambasadat respektive të dy shteteve.

KURRIKULA MËSIMORE DHE BASHKËPUNIMI ME PRINDERIT E KOMUNITETIN SHQIPTAR

Përcaktimi i materialeve mësimore për çdo vit të ri shkollor bëhet nga stafi i mësuesve të gjuhës shqipe pranë qendrës gjuhësore. Ekziston mundësia që materialet mësimore të blihen online nga shteti shqiptar, këtu llogaritet me një numër të kufizuar, pasi shpenzimet monetare bëhen nga vetë institucioni i Qendrës gjuhësore, por rreth 3 vitëve të fundit duke qenë se kemi patur një kontakt të vazhdueshëm me ambasadën e Republikës së Shqipërisë dhe asaj të Kosovës, kanë bërë të mundur që të gjitha kurrikulat mësimore që janë botime enkas për Diasporën të botuara nga Qëndra e Botimeve për Diasporën të dërgohen dhe të shpërndahen falas për nxënësit që marrin mësimin e gjuhës shqipe. Kjo gjë na e ka lehtësuar mundësinë për pasjisjen me tekstë çdo vit, por edhe nga ka pasuruar medioteken e gjuhës shqipe e cila është mjaft e rëndësishme për mësuesit që aplikojnë mësimin e gjuhës shqipe në Suedi. Kurrikulat mësimore janë tekste të përbashkëta midis dy shteteve (Shqipërisë dhe Kosovës) dhe janë të përshtatshme për çdo nxënës që lexojnë gjuhën shqipe. Gjithashtu janë tekste të çertifikuar nga të dy Ministritë Arsimore të dy shteteve. Nuk mund të lë pa përmendur që ka një bashkëpunim të mirë edhe me komunitetin shqiptar këtu ne Suedi, sepse shpesh here kanë kontribuar duke sjellë tekste, pra përmend këtu transportin e tekstëve shqip kundrejtë asnjë lloj pagese, pra falas. Çdo prind ia ofron mësimin e gjuhës shqipe fëmijës, sepse nota dhe pikët që nxënësi merr në mësimin e gjuhës shqipe, në fund të vitit shkollor janë të llogaritshme njëlloj si nota dhe pikët që merr në mësimin e gjuhës suedeze, por ka edhe nga ato prindër që nuk e kanë shumë në dispozicion kohën të merren me fëmijët e tyre, për shkak se punojnë me ore të zgjatura dhe nuk shfaqin interes nëse fëmija e tyre nuk meson gjuhë shqipe. Do t’i bëja thirrje që të jenë më pak të vëmendshëm ose të kujdesshëm ndaj kësaj gjëje, sepse për momentin as prindi dhe as fëmija nuk e kuptojnë rëndësinë e mësimit të gjuhës shqipe, por ajo më së pari është identitet, pra ruan lidhjen e fortë që ke me njerëzit e tu në Shqipëri, pastaj ruajtja dhe mësimi i gjuhës shqipe është një nder dhe pasuri që nuk zbehet kurrë, as nder vite e as ndër shekuj, sepse vetë gjuha shqipe po del se është gjuhë e të gjitha gjuhëve të tjera evropiane.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SE IDENTITETIT KOMBETAR TË SHQIPTAREVE NE SUEDI

Mësimi i gjuhës shqipe bëhet me tekste të gjuhës shqipe dhe është një mësim që nuk si qëllim në vetvete të mbetet i lidhur ngushtë ne kontekstin gjuhësor ç’ka do të thotë mësimi i gjuhës shqipe dhe i kulturës shqiptare përfshin gjithë aspektin e identitetit kombëtar. Në mësimin plotësues të gjuhës shqipe nxënësit kanë mundësi të mësojnë dhe zgjerojnë njohuritë e tyre edhe në rrafshin patriotik, këtu përfshihen historia, gjeografia, figurat me të njohura dhe të ndritura të gjithë historisë shqiptare dhe trevave të saj, momentin historik të alfabetit të gjuhës shqipe, hapja e parë e shkollës në gjuhën shqipe, e shumë e shumë të tjera. Pra ajo çfarë dua të theksoj dhe nënvizoj, që mësimi i gjuhës shqipe nuk është thjeshtë një ore mësimi ku nxënësi mëson të shkruajë dhe të lexojë, por shkon përtëj asaj që mendohet, sepse qëllimi kryesor është të ruajmë gjuhën tonë të bukur, gjuhën e Përendisë thonë Rilindasit, përmes figurave të ndritura historike në përiudha dhe kohë të ndryshme, pra ta shohim dhe ta ruajmë gjuhën tonë të bukur sepse është identiteti jonë, që nuk humbet kurrë. Në Suedi përmes mësimit të gjuhës shqipe nxënësi njihet me historinë dhe pozitën e saj gjeografike duke u ndalur në ditë dhe data të caktuara historiko – kulturore që Shqipëria dhe Kosova (Dardania) kanë. Shpeshherë fëmijët sjellin me vete në klasë veshje popullore të krahinave dhe trevave të ndryshme të Shqipërise dhe Kosovës (Dardanisë). Kjo aspak nuk i ka penguar apo cënuar fëmijët, por ka gjetur mbështëtje nga fëmijët suedeze, si edhe shumë mësues shprehin kuriozitet për të njohur fjalë të ndryshme përshëndetëse në gjuhën shqipe dhe histori nga ajo. Ka disa shkolla që kanë bërë projekte mësimore duke lidhur mësimin e gjuhës shqipe me atë suedeze dhe kjo ka nxitur edhe fëmijë të vendeve të ndryshme të shprehin kujdes dhe interes ndaj gjuhës shqipe.

MËSIMI SHQIP NË SHKOLLAT PUBLIKE SUEDEZE ËSHTË E MIRATUAR ME LIGJ

Shoqëria suedeze them se e ka pritur mirë mësimin shqip këtu, sepse mësimi shqip në shkollat publike suedeze është e miratuar me ligj nga vetë shteti suedez. Shpesh disa shkolla shprehin gadishmërinë për t’u përfshirë në dygjuhësinë, pra hartojnë projekte mësimore ku bëjnë ndërlidhjen e gjuhës suedeze me gjuhën shqipe, por edhe të tjera. Shoqëria suedeze e quan një të drejtë dhe barazi të fëmijëve për të ruajtuar gjuhën e tyre të origjines, madje nxënësve që vijnë nga Shqipëria ose Kosova në Suedi dhe nuk dinë suedisht u jepet mundësia që të kenë mësuesin e tyre të gjuhës shqipe në klasë për të mesuar suedisht. (Përkthimi i lëndëve të ndryshme suedeze në gjuhë shqipe dhe anasjelltas). Unë mendoj që shoqëria suedeze është një shoqëri që të respekton, sepse kujt i ke respektuar gjuhën dhe identitetin, e ke nderuar përjetësisht atë përson. Këtu në Suedi opërojnë një lëmi e madhe shoqatash që mundohen t’i vijnë në ndihmë apo t’i jenë pranë komunitetit shqiptar. Bashkëpunimi ka qenë i mirë me një shoqatë që kam patur mundësinë të bashkëpunoj. Janë organizuar aktivitete të ndryshme si për fëmijë të grupmoshave të ndryshme, por edhe për të rriturit, duke ju dhënë kështu mundësine për të bashkëvepruar dhe ndihmuar njëri-tjetërin në një vend të huaj. Kjo është bërë edhe për të ruajtur traditën e vendit nga vijmë. Disa shoqata janë shprehur të gatshme për të sjellë edhe tekstet në gjuhën shqipe falas për fëmijët e komunitetit shqiptar. Ka shoqata që nuk janë në Stockholm, por që organizojnë seminare për mësuesit e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare, organizojnë aktivitete mjaft tërheqëse për femijët dhe të rriturit, pra shoqatat mund të them që janë mjaft aktive dhe të gjalla.

MËSIMDHËNIE PËRMES TEKNOLOGJISË DHE FËMIJËT ME DYGJUHËSI

Çdo mësimdhënie përmes teknologjisë nuk është as e lehtë, por as edhe e paarritshme. Mësimdhënia përmes teknologjisë ka avantazhet e saj, sepse të mundëson një mësimdhënie ku mund ta ndërthurësh me tekniken, metoda ndërvepruese, të afron në kohë dhe hapësirë me nxënësin, pr ka dhe disavantazhet si ajo e largimit nga libri, nga shkrimi, pra nga një prekje konkrete me librin. Fëmijët në dygjuhësi kanë patur vështirësi me shumë në të folur se sa në të shkruar. Shqiptimi i disa bashkëtingelloreve dyshe ia vështirëson pak të folurën, por duke qenë se kanë në grup shokë/shoqe që vijnë nga Shqipëria dhe Kosova komunikimi shqip ndërmjet tyre ka qenë më i shpeshtë. Fëmijët me dygjyhësi kanë shprehur dhe vazhdojnë të shprehin një interes të veçantë për të mesuar shqip, kjo ndodh edhe kur njëri nga prindërit është suedez apo i ndonjë kombësie tjetër.

EFEKTI QE KA PASUR TË FËMIJËT NË RRITJEN E NDJENJËS PATRIOTIKE MËSIMI SHQIP

Është një ndjenjë që kur i pyes fëmijët që si ndjeheni kur dëgjoni shqip në Suedi, ato nuk dinë të përgjigjen, por qeshin ashtu të pafajshem, por me sy plot gëzim dhe krenari. Ato ndjehen si në shpinë e tyre të largët, atdheu. Gjuha që fëmijët mësojnë është atdheu i tyre. Faktikisht çdo fundjavë, zakonisht të shtunave unë në disa biblioteka të Stokholmit lexoj shqip për fëmijë të grupmoshave të ndryshme, por jo vetëm ketë. Organizohen aktivitete ku fëmijët kanë mundësinë të luajnë, të lexojnë, të shkruajnë shqip. E gjithë puna bëhet vullnetarisht, por në bashkëpunim me bibliotekat e Stockholmit të cilat më bëjnë të mundur ambientin fizik si edhe mjete të ndryshme artistike. Fëmijët, unë, dhe kushdo që flet shqip ndjehet krenar, sepse flasim shqip, lexojmë shqip dhe shkruajmë shqip në nje vend të huaj, por që na e respekton identitetin. Në tetor të vitit 2021 në kuadër të javës ndërkombëtare të librit për fëmijë, bashkia e Stokholmit dhe biblioteka ndërkombëtare në Stokholm Kungsholmen bibliotekë, zhvilloi javën e librit për fëmijë. Ky aktivitet që mbahet prej 20 vitesh për herë të parë pati në panelin e vet një shkrimtare shqiptare për fëmijë, zj.Rudina Cupi. Realizimi i këtij projekti nuk ka qenë i lehtë, por ka qenë një rrugëtim 1 javor i mbushur me dashuri, me identitet dhe krenari që jam nga Shqipëria. Çdo fëmijë, nxënës, student shqiptar, shqiptar i Kosovës ishtë i/e lumtur. Atë javë bibliotëkat në Stokholm u veshën kuq e zi, flitej shqip edhe nga suedezet. Të ndjehesh krenar se je shqiptar është t’i sjellesh një copë atdheu çdo atdhetari që jeton dhe punon larg tij. Shpresoj të kem bërë me të voglën e kësaj gjëje të bukur, por projekte të tjera mbetën për t’u bërë akoma në emër të Atdheut.

KUSH ËSHTË MESUESE ARTA EMIRI?

Arta Emiri ka lindur në Tiranë dhe ka mbaruar studimet e larta për Gjuhë shqipe dhe Letërsi në Universitetin e Tiranës në vitin 2008 dhe në vitin 2013 mbaron studimet në Mastër për Gjuhë shqipe dhe Letërsi në Universitëtin e Tiranës. Nga viti 2009 -2016 ka punuar si mësuese e gjuhës shqipe dhe letërsisë në gjimnazin ”Skënderbeu” Krujë dhe prej vitit 2017, ajo jeton në Stokholm të Suedisë. Atje studioi për gjuhën suedeze dhe në vitin 2020 merr licensën për mësuese e gjuhës shqipe dhe suedeze në shkollat suedeze. Prej vitit 2019 punon mësuese e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare me fëmijët shqiptarë, me fëmijët shqiptarë të Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut në shkollat publike të Stokholmit. Përvec angazhimit të saj në mësimdhënie, ajo është përfshirë edhe në projektë të organizuar nga shteti Suedez, por edhe të vetëorganizuar nga vetë ajo, për të pasuruar bibliotekat e Stokholmit me libra shqiptarë për fëmijë dhe të rritur. Angazhimi i saj më i madh tani është që në çdo bibliotëke të Stockholmit të shkruhet fjala përshendetëse “Mirë së vjen në bibliotekë”.