Blerina Lika, mësuese e gjuhës shqipe në shkollën shqipe “Ura” në Novara të Italisë, në një rrëfim ekskluziv për Diellin e Vatrës në New York, dhënë Editorit Sokol Paja, shpjegon me detaje punën edukative e patriotike për mësimin e gjuhës, kulturës, historisë e traditës shqipe në Novara dhe aktivitetet sociale e kulturore në dobi të komunitetit shqiptar në Novara të Italisë.
SHKOLLA SHQIPE “URA” NË NOVARA TË ITALISË
Në shkollën tonë janë formuar dy klasa, kuptohet në mosha të ndryshme si në grupin parë ashtu edhe në grupin e dytë. Kemi vepruar kështu, pasi kemi fillestarë në mosha të vogla, por kemi fillestarë edhe në grupin e dytë, të moshës më të rritur 12-17 vjeçare. – Si mësues për klasën fillore mosha 7-12 vjeçar kemi mësues të profilit e cila ka kryer ciklin e ulët në Tiranë znj. Leonora Dyrmishi dhe për klasën e të rriturve është Eglantina Likaj e cila ka kryer fakultetin e Gjuhë Letërsisë. Mësimi zhvillohet një herë në javë ditën e shtunë mbasdite, gjatë të cilës nuk bëhet çdo javë mësim gramatike, lexim apo abetare, por ato ndërthuren me dy mësuesit e tjerë të cilët janë Enea Canaj mësuesi i Histori-Gjeografisë dhe mësuesi i kantos Artan Lika, të cilët shpesh herë ndryshojnë sado pak ato dy orë që zhvillohen. Zhvillohen dy orë nga 45 minutëshe e ndërmjet orës ka pushim, bashkëbisedim me fëmijët, lojra etj.
HISTORIKU I SHKOLLËS SHQIPE “URA” SI PIKË REFERENCIALE PËR KOMUNITETIN SHQIPTAR NË NOVARA
Shkolla shqipe “Ura” lindi si ide dhe projekt afatgjatë i Shoqatës “Ura”. Ajo hapi dyert e saj me 3 shkurt 2018. Ndihmesë të madhe kemi gjetur nga anëtarët kryesorë të shoqatës “Ura”, Enea Canaj, Osjon Osja, Saimir Mella, Etleva Lika, Enkelejd Marena etj. Si Mësues atë vit ishte znj. Marsela Vreko e diplomuar për Gjuhë – Letërsi në Tiranë, të cilën gjej rastin ta falënderoj shumë për punën plot përkushtim e pasion që bëri atë gjysëm viti shkollor. Për ne ky ishte vit i parë e sigurisht, kishte vështirësitë e sfidat e veta, prandaj edhe falënderimi për Marselën, e cila tani është zhvendosur në një qytet tjetër të Italisë, është kuptimplotë, pasi kurorëzua jo vetëm me mbarimin e programit në gjysmën e qeshorit, por pati rezultate tek fëmijët, të cilët dinin të shkruanin, të lexonin e flisnin, të komunikonin lirshëm në shqip.
Si libër, metodë mësimdhënieje është përdorur për herë të parë njërën nga abetaret e miratuar nga Ministria e Arsimit e Shqipërisë, autorët Prof. Dr.Mimoza Gjokutaj, Prof. Dr. Shezai Rrokaj, Prof.Dr. Islam Krasniqi dhe Saranda Kumnova, më pas ajo është alternuar edhe me metodën “Doracakët” e Ministrisë së Arsimit të Kosovës e përshtatur për mësimin plotësues për gjuhën shqipe dhe kulturën shqiptare për diasporën, të cilën e përdornin shumica e shkollave në diasporë në Europë ( Zvicër, Austri, Gjermani, Suedi dhe, së fundi, edhe në Itali). Siç shihet vite më parë libri për mësimin e plotësues për gjuhën dhe kulturën shqiptare për Diasporën nuk ishte përcaktuar mirë. Librat në fillim i kemi siguruar privatisht, pastaj nëpërmjet konsullatës shqiptare në Milano është siguruar pjesa me e madhe e materialit shkollor. Në 2018 krijohet Lidhja e mësuesve për diasporën në Itali e në krye zgjidhet Arjana Kosova e cila për 3 vite me radhë na ka ndihmuar në lidhje me librat dhe rregjistrimin e mësuesve. Tani kemi në përdorim librin e miratuar nga të dyja Ministritë e Arsimit Kosovë Shqipëri dhe kjo përbën një lehtësi dhe arritje, sepse kjo tregon që jemi më të organizuar dhe kemi krijuar dalëngadalë një traditë. Në qeshor të vitit 2019 krijohet Qendra e Botimeve për Diasporën e cila luan rol kryesor tashmë që nga krijimi I saj e deri tani për librin e abetares, librat jashtë shkollor në dy gjuhë si fjalorët, por edhe përrallat në dy gjuhëshqip – italisht,gjermanisht, frengjisht, anglisht, dhe duke arritur në atë Abetaren e unifikuar që kemi sot e cila është e miratuar si nga Ministria e Arsimit të Shqipërisë edhe të Kosovës. Doja të nënvizoja mbas krijimit të Lidhjes së mësuesve të diasporës shqiptare për Italinë , të cilët na kanë ndihmuar për marrjen e materialeve shkollore. Është krijuar edhe Këshilli Koordinues i Diasporës ku për shkollat e diasporës është përfaqësuesi I Italisë mësuesi I palodhur z. Dritan Mashi. Librat tashmë sigurohen duke komunikuar diret me ambasadën në Romë apo konsullatat Bari e Milano, për Milanon është zonja Luljeta Çobanaj Oficere për diasporën. Në lidhje me bashkëpunimin me prindërit, si fillim ai ishte i vakët, pasi nuk na njihnin, por duke biseduar me ta dhe duke bërë edhe ne aktivitete të ndryshme në qytetin tonë, duke marrë pjesë në çdo seminar në të cilët merrnim edhe eksperiencat e tjera të kolegëve, duke publikuar ato në facebook, prindërit u bindën që fëmijët pikë së pari janë në dorën e sigurt,por edhe kuptuan që fëmijës i duhet gjuha amtare, sepse ajo i jep atij identitetin dhe vetëdijen se nga vjen prej nga dhe ndihet edhe më i sigurtë në vendimet që ai do të marri në jetë.
MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË ITALI
Kësaj çështje do t’i përgjigjem me risjelljen në vëmendje të një eksperience timen si Blerinë: Kisha pak muaj që kisha ardhur në Itali dhe, kuptohet, ndryshimi i vendit, ndryshimi i gjuhës së komunikimit të bën të ndryshosh edhe mendime, dhe fatkqësisht emigranti në muajt e parë është në udhëkryq. Isha bërë nënë e një vajze bukuroshe me emrin Arjona (E kishim menduar
me tim shoq që fëmijët tanë edhe pse në dhe të huaj do të kishin emra shqiptarë) -kartvizita e tyre – emri shqiptar. Takimi i parë me pediatrin dhe këshilla e tij: “Zonjë, foli shqip vajzës!”, “fol,komuniko me fëmijën tënd në shqip”… Pse? Sepse, sipas tij, kështu, unë si nënë i jepja fëmijës tim qetësinë, ëmbëlsinë dhe dashurinë,… dhe pastaj vazhdoi: “italishten do e mësojë në kopësht”. Janë të rrallë mjekët, mësues që të japin një këshillë të tillë, e cila për mua më ka vlejtur jashtë mase. Fëmijët që në lindje për të mos thënë që në ngjizje, fillojnë të kuptojnë: ato e ndiejnë nëse jemi të lumtur apo jo; ato e ndiejnë nëse jemi ne si prindër të qetë apo në ankth, dhe e shprehin në mënyrat e tyre. Gjuha ame, pse? Nëse flisni me fëmijën tuaj në atë gjuhë që ju e përvetsoni më mirë, i jepni atij një bazë të sigurtë për mësimin e gjuhës tjetër ku jetoni, por edhe të gjuhëve të tjera. Truri i një fëmije është si një sfungjer, që përthith sa më tepër informacione sa është i vogël ne moshë.
SI PRITET MËSIMI SHQIP NË PIEMONTE?
Në fillim, kur u themi miqve tanë italianë që është hapur që në vitin 2018 një shkollë për mësimin e gjuhës shqipe, janë paksa skeptikë, besojnë se nuk i duhet gjë brezit të dytë të emigrantëve shqiptarë, pasi mund edhe t’i pengojë në mësimin e gjuhës italiane. Ato harrojnë se edhe italianët ndër vite kanë patur emigrim në Argjentinë, USA, Gjermani, Belgjikë dhe fëmijëve të emigrantëve u është dashur gjuha italiane. Sot, siç e dimë, shumë nga nipërit e emigrantëve të atëhereshëm janë të famshëm. Po ka edhe mbështetje dhe përgëzime, si rasti që përmenda më sipër të pediatrit të vajzës sime që na bindin se me të vërtetë po bëjmë diçka të mirë për fëmijët tanë. Nga ana tjetër, institucionalisht autoritetet italiane na kanë ndihmuar dhe madje kanë qenë të pranishëm në aktivitetet tona si shoqatë dhe si shkollë.
ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË ITALI
Roli i shqiptarëve dhe pesha e tyre në Itali është shumë i rëndësishëm pasi tashmë pas 32 vitesh shqiptarët nuk janë vetëm punëtorë të thjeshtë, por kemi mjek, avokat, muzikant lirik apo jo, sipërmarrës, përfaqsues në komunë, bashki apo parlamentin rajonal. Dmth si shqiptar janë të mirëintergruar në shoqërinë italiane. Në Itali, shqiptarët janë të tretët pas rumunëve e marokene, por që është komuniteti më i integruari në shtetin italian. Shkolla shqipe “Ura” lindi si pasojë e nevojës së dosmosdoshme për t’i trasmetuar gjuhën e kulturën tonë antike fëmijëve tanë të lindur jashtë atdheut. Shpesh herë me shoqatën kulturore “Ura” kemi marrë pjesë në aktivitetet e saja sidomos të festës së flamurit 28 Nëntor. Vit pas viti fëmijët tanë ishin të mësuar të mësonin ndonjë këngë apo vjershë rreth kësaj feste të cilën do ta recitonin posaçërisht atë ditë. Më vonë, stafi i shoqatës Enoglin Canaj, Osjon Osja, Saimir Mella, Etleva Lika, Enkelejd Marena hodhën idenë e hapjes së shkollës, gjetjes së ambienteve, mësuesit dhe nxënësit. Marrja e librave të para është bërë fillimisht me baza vullnetare, kemi blerë libra kur kemi qenë në Shqipëri…pastaj ka ardhur lidhja sa më shpejt me konsullatën e Milanos për t’i kërkuar materialet. Ishim pak vonë, prandaj librat na erdhën pas hapjes së shkollës. Kështu, librat e parë janë siguruar privatisht nga Eno Dule, Kryetari i Shoqatës “Ura”, në Tiranë dhe me dt 3. Shkurt 2018, Shkolla e gjuhës shqipe “Ura” u hap. Mësuesit Marsela Vreko e Eraz Ahmetaj dhe Artan Lika vinin të jepnin mësim fëmijëve nga qytete të ndryshme e gjitha në mënyrë vullnetare. Sic shihet shkollat shqipe në Itali kanë mungesë organizimi si nga ana e shtetit tonë por edhe të shtetit italian pasi, si komunitet I huaj hyjmë tek e drejta e mësimit të gjuhës amë siç e kanë shtetet si Austria, Gjermani, Zvicra, ku mësimi bëhet në shkollën shtetërore në vendin ku jeton dhe mësuesi paguhet për aq orë që punon.
AKTIVITETET E SHKËLQYERA TË SHKOLLËS SHQIPE “URA”
Një muaj pas hapjes së shkollës mësuesi i muzikës së bashku me kolegët e tij profesionistë, në bashkëpunim me shoqatën “Ura” organizuan një koncert lirik dhe i gjithë fondi i mbledhur nga shitja e biletave të koncertit shkuan në ndihmë të shkollës. Pastaj ka ardhur pjesëmarrja e një grupi nxënësve në mësimin didaktike “Gjurmë Shqiptare” në Vjenë, në Muzeun e Armeve për të parë përkrenaren dhe shpatën e heroit tonë Gjergj Kastrioti Skënderbeu, dhe për të vënë kurora në varrin e inxhinierit Karl Gega, në konkursin e diturisë për gjuhën e kulturën shqiptare në Asti, në festivalin e këngës së fëmijëve të diasporës në Prishtinë, pjesmarrja e mësuesve të shkollës në te gjitha seminaret e mësuesve të diasporës shqiptare në Prizren, Regio Emilia, Bologna, Tiranë, Milano etj. Në këto dy vitet fundit shkolla fatkeqësisht ka bërë dhe nuk ka bërë mësim. Mësimi on-line për grupin e parë ka qenë pak i vështirë, sepse siç e dijmë të gjithë, gjuha shqipe është e vështirë dhe do përqendrim, fëmijët kanë një botë të mrekullueshme, por përqendrimi sidomos në mësimin online, ishte i vogël. Gjithsesi është marrë një bazë e cila do të përforcohet në vijim me të përcaktuar vendin e ndodhjes dhe stafin pedagogjik. Suela Jupa, Eglantina Likaj, Leonora Bejko, Artan Lika. Për të mos ju marrë kohë më tepër programit ju themi. Ne e duam vazhdimësinë e gjuhës sonë ne çdo vend e shpresat tona për mbarëvajtjen e saj janë tek ju. Ndaj në emër të shkollës shqipe “Ura” ju ftoj të sillni fëmijët tuaj në mënyrë që gjuha e të parëve tanë, kultura dhe tradita shqiptare të përcillet ndër breza.
GJUHA AMË ËSHTË IDENTITETI IM DHE I FËMIJËS TIM KUDO QË TË SHKOJË
Mesazh patriotik diasporës shqiptare në Amerikë, nuk e di më duket vetja e vogël përpara shkollave shqipe në USA dhe aktiviteteve të tyre. Unë thjeshtë them nuk duhet të demoralizohemi ndaj asnjë pengese që hasim në procesin e mësimdhënies së kësaj gjuhe hyjnore. Do kemi mungesa të nxënësve në klasë, do kemi moskokëçarje nga ana e prindërve duke na thënë “nuk ka se ç’i duhet fëmijës tim gjuha shqipe”, unë thjeshtë them “ne nuk dijmë se çfarë do të bëhet në të ardhmen time e as fëmijëve të mi” gjuha amë është identiteti im dhe i fëmijës tim kudo që të shkojë.
KUSH ËSHTË MËSUESE BLERINA LIKA
Blerina është një vajzë shkodrane, tani grúa, nënë, e cila ka studiuar në Universitetin e Shkodrës, për Drejtësi. Pas diplomimit, në fillim ka punuar si ndihmës avokate dhe pasi ka marrë titullin “Avokate” dhe ka punuar po në qytetin e lindjes për 7 vite. Duke patur shoqëri të përbashkët, njihet me bashkëshortin e saj Artan Lika dhe vendosin të krijojnë familjen në Itali, ku erdhën në jetë dy fëmijë Arjona dhe Adri. Në shkollën shqipe “Ura” ajo kryen punën e koordinatores, programimi i orëve të mësimit, komunikimi me institucionet shtetërore të Kosovës e Shqipërisë në Itali, dhe kuptohet ndihmon në çastin kur ndonjë nga mësueset mungon.