Nga Celo Hoxha*/

 Në gjysmën e parët të viteve ‘40 thuajse çdo qytet shqiptar kishte aeroportin e tij. Përveç 10 bashkive kryesore, avionët uleshin dhe në qytete të vogla si Kruja dhe Shijaku. Linjat e fluturimit, disa herë në javë, funksionin me shumë qytete të huaja, më tepër me ato italiane.Ndoshta më të rëndësishme ishin fluturimet brenda Shqipërisë. Dy herë në javë ishte fluturimi për pasagjerë, vajtje-ardhje, Tiranë-Shkodër, po ashtu kishte fluturime Tiranë -Shkodër-Kukës, Tiranë-Korçë-Gjirokastër, Tiranë-Vlorë-Gjirokastër, Tiranë-Devoll ose linja e drejtpërdrejtë me tre herë në javë Tiranë-Peshkopi. Komunistët, sa erdhën në pushtet, i prishën këto aeroporte, dhe tokën e tyre e përdorën për mbjelljen e mistrit, thekrës, etj.

Ato pak hektarë tokë nuk e zgjidhën kurrë problemin e ushqimit. Në 1946 Shqipëria shkoi, për shkak të politikave antiekonomike të qeverisë komuniste, në krizën e urisë. Prishja e aeroporteve tregon vetëm një gjë: kahun e trajektores dhe pjerrësinë e tatëpjetës së procesit që historianët e kanë quajtur, padrejtësisht, për shumë kohë: procesi i rindërtimit të Shqipërisë.

Legjenda u thur rreth një institucioni fiktiv të quajtur Ministria e Rindërtimit, e cila ekzistoi vetëm nja 3-4 muajt e fundit të luftës. Në 13 janar 1945 ky institucion u suprimua me të drejtë, sepse Shqipëria kishte hyrë në rrugën e shkatërrimit ekonomik të saj. Sigurisht, demagogjia e rindërtimit nuk u shua.

Rindërtimi i urave, për shembull, u bë nga firmat italiane që vepronin në Shqipëri. Ura e Sukthit e ndërtua nga firma “Simoncini”. Firmat “Marinucci”, “Ferrobeton” dhe “Simoncini” ndërtuan Urën e Rrogozhinës. Ura e Matit u ndërtua nga sipërmarrja “Tudini & Talenti”. Firma “SIQELP” rindërtoi urat e Veriut. Një firmë tjetër ndërtoi rrugën Vlorë-Himarë. Firmat italiane rindërtuan zona të ndryshme të Tiranës dhe u morën me rregullimin e porteve të Durrësit, Vlorës dhe Sarandës. Firma “Tamburlini & Monai” rregulloi Urën e Pankovës. Në fund iu konfiskua pasuria këtyre firmave dhe të tjerave. Filozofia ekonomike e regjimit komunist ishte therja e pulës që bënte vezët.

Që në muajin parë në pushtet, komunistët grabitën (ata përdorën fjalën rekuizim) gjithçka: drithëra, ushqime, ilaçe, lëndë ndërtimi, vajra lubrifikante, makina. Veprimtaria e komunistëve ishte identike me veprimtari banditësh, nga ata që kemi parë në filma me temë kërkimin e arit.

Të nisur nga një informacion se gjermanët kishin thyer në tregun shqiptar gjatë luftës rreth 600-700 mijë franga ari, qeveria komuniste nuk la gur pa lëvizur për të zbuluar ku kishte shkuar kjo masë ari.

Ata e kërkuan floririn dhe nëntokë. Për shembull, unazën e floririt të Iljaz Vrionit e nxorën nga varri i tij dhe për të ka dokument sekuestrimi. Iljaz Vrioni, firmëtar i pavarësisë, kishte vdekur në 1932.

Tatimi i jashtëzakonshëm ishte një ligj kriminal. Ai i bëri shoqërisë shqiptare atë që nuk ia kishte bërë asnjë pushtues. Firma e Aristidh Lekës nga Durrësi, e krijuar që në 1845, u kishte mbijetuar për një shekull shumë pushtimeve të huaja. Komunistët e asgjësuan me një të rënë të lapsit. Ata i vunë një tatim që firmës iu desh ta shlyente duke sakrifikuar gjithë trashëgiminë e saj shekullore. Në fund, pasi e rropën, e fshinë fare nga faqja e dheut.

Ata që nuk ishin në gjendje të paguanin tatimin e jashtëzakonshëm mbaheshin në burg deri sa të “bëheshin” në gjendje ta paguanin. Kush i ka lexuar kujtimet e Thanas Floqit, nuk i ka të panjohura histori të tilla. Në 1914 i ka përdorur Haxhi Qamili. Kjo lloj mënyre e marrjes së tatimit quhet pengmarrje.

Për tatimin e jashtëzakonshëm merrej çdo gjë që ishte në pronësi të fatkeqëve, me përjashtim të veshjeve, krevatit të fjetjes, dhe ushqimit të familjarëve për një muaj.

Çfarë bëhej me mallin e sekuestruar? Ja një shembull: 1500 radio që iu grabitën firmës Prenushi iu falën seksionit të propagandës të ushtrisë që i sekuestronte.

Po me vlerat financiare që grumbulloheshin çfarë bëhej? Paguhej ushtria, policia dhe administrata që kujdesej për mbledhjen e tatimit të jashtëzakonshëm, për burgosjen e tregtarëve ose ekzekutimin e tyre.

Libri “Konfiskimi i pronës dhe grabitja e arit”, i botuar nga ISKK, është një koleksion i imët i masakrës ndaj pronës, kapitalit dhe punës së ndershme të qytetarit shqiptar. Libri është përqendruar më shumë në evidentimin e fakteve, duke i lejuar më pak hapësirë analizave, me qëllim që dhe më skeptikët të vënë në punë mendjen e tyre, pa u ndikuar shumë nga qëndrimi i autorit.

Në tekstet e historisë ende nuk artikulohet veprimtaria e komunizmit si një veprimtari banditësh. Aty flitet për rindërtim, krijim të kooperativave, zgjerim të sektorit shtetëror. E vërteta vazhdon të fshihet pas termave të sajuar nga propaganda e diktaturës, makineria e të cilës është çmontuar, të paktën zyrtarisht, që prej 20 vjetësh.

Unë kam besim se një ditë gjërat të thirren me emrin e tyre, por nëse kjo nuk ndodh shpejt, shoqëria shqiptare thjesht humbet kohë, ndërkohë që i ka shpërdoruar 70 vjetë për t’u përballur me të vërtetën.

*Përshtatje nga referati i mbajtur në konferencën “Rishikimi i të shkuarës komuniste, si domosdoshmëri për të ardhmen e vendit”, organizuar nga Instituti për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit dhe fondacioni “Konrad Adenauer”, 17 dhjetor 2012.