Ermonela Jaho – Dielli

DIELLI EXCLUSIVE INTERVIEW WITH ERMONELA JAHO

March 30, 2018 by dgreca

DIELLI EXCLUSIVE INTERVIEW WITH ERMONELA JAHO ON MARCH 8, INTERNATIONAL WOMEN’S DAY/

-Thank you for speaking to Dielli on this special day for women!/

As the recipient of the 2016 International Opera Award and an opera soprano in high demand, how do you measure success? Is it the reviews of the critics, the admiration of the audience or the respect of the fellow opera singers?

I give my best at any performance, by stepping on the stage as if for the first time or the last time. I have no expectations from critics or the audience. Success will remain a relative term. The audience responds to an honest and heartfelt performance. I strive to give my all at any given performance in order to allow the heart to speak through the language of music. The voice is only a medium that reaches from the artist’s soul to the audience.

-You had stated that an important quality of a singer is to be an open-minded observant and archivist of one’s own experience as well as other’s. How do you convey that in your performance?

Indeed, each note is an expression of the human condition. From the ancient times, the plays were meant to provide a form of therapy to the soul. In addition, having lived in Albania under harsh conditions, I have a personal insight into a deep dimension of love and sacrifice. Conveying this on stage with credibility and compassion is what brings the public back to the seats of the theater. Being vulnerable and imperfect, often perceived as weaknesses, are qualities that are most relatable and therefore universal in expressing our humanity.

-What separates the Cio-Cio San character as portrayed by you? How do you embody on stage the qualities that make her unique?

Mostly her passion and intense feelings of self-sacrifice and unconditional love which are defying qualities for Albanian women. These are the emotional keys that unlock Cio-Cio San’s soul. There are great voices by truly great performers of the title role. In my view, each note of Madama Butterfly stems from a heart that does not know how to hold back. In the context of intense love and pain, I have had some compelling role models from Albanian women throughout history and particularly from my mother. I proudly follow in their footsteps. In truth, much like Cio-Cio San, I am reserved yet on stage I feel like I am able to let go of my personal guard, and show her in all of the beautiful colors of her soul. Interestingly, as an Albanian woman I portray a Japanese female character precisely thanks to a powerful dichotomy that I saw embodied in my mother’s essence. She has incredible strength of character despite her delicate appearance. She is equally reserved and passionate; quiet and outspoken.

-When you are not singing opera, what music do you like to listen to? Do you have a favorite composer or song?

I listen to instrumental music of various composers in my spare time. I wish to play some folk songs from Southern Albania. I am still unable to go to the end of a folkloric song without tearing up. Most of my family members including my mother were singers of Polyphony songs. Each time I wish to relive memories of the past as a young adult in Albania through those songs, I am overwhelmed by emotions and nostalgia. As far as books, I am partial to Psychology and related subjects. I feel drawn to it as I try to explore and understand more the human psyche especially at times when the very core of humanity faces new challenges. In today’s world, there is a sense of dehumanization that needs to be addressed. In this regard, I am an incorrigible Carl Yung follower.

-How can opera as a classic art form compete -and even stay relevant- in the fast-paced present time driven by constant transition, and instant flow of communication?

Opera appeals to our true humanity in the sense that it values the spiritual over the materialistic properties. While the daily reality has lowered our sensibility towards tragic events, opera intensifies and overemphasizes experiencing such feelings, which connect us as humans. I hope that Opera will continue to maintain such high artistic standards and not be transformed into a business transaction. Its multi-dimensionality i.e. the music, the theater, the choreography, provide an emotional explosion of great multitude, which serves as a reminder of what it is that we are missing in our daily lives. It is a celebration of our human spirit in its purest form – that’s why opera is still here.

-Opera singers learn the lines of a specific character in the respective language of the libretto? Does it help to have deeper knowledge of the original language? More specifically, does speaking Italian as good as you do have an advantage in portraying Madama Butterfly?

Certainly. There are certain nuances and linguistic colorations that add flavor to the performance. I remember in the past, when I was performing a Greek ballad, I researched the pitch and emphasis of every word in detail, in order to give my best interpretation. Singing involves much more than one’s voice. I try to connect to the human spirit through my voice.

-What is your biggest accomplishment? What are you most proud of?

Staying positive while believing in diligence and persistence.

-What advise would you give to your younger self? What would you say to the 18 year old Ermonela today?

That stepping out of the comfort zone is the point when you would tap into opportunities that defy imagination. Your journey would be challenging and rewarding. Being different from your teenage friends, and having to rise above personal suffering, would teach you the value of hard work, would test your will and ultimately would bring you to live your dream. You would be tested by adversity a few times. Yet you shall overcome extreme hardships and episodes when you would be on the verge of abandoning your aspiration. Pursuing your dream through tremendous work and sacrifice is life’s true test. I wouldn’t have had it any other way.

As a guest speaker and a Master course instructor, I relay to my students the significance of rising above life’s circumstances. Experiencing hardship opens a window into the spirit of the artist that allows a deeper connection with our own humanity. Being imperfect and vulnerable while going through personal struggles are the qualities that resonate with the opera goers at any opera house, anytime, anywhere.

Good luck and much continues success!

(Rafaela Prifti)

Ermonela Jaho tund Uashington DC

May 17, 2017 by dgreca

Sopranoja e famshme Ermonela Jaho tund Uashington DC me aktrimin dhe zerin e mrekullueshem/Nga Merita Bajraktari-McCormack*-Uashington DC/“Madama Baterflaj” eshte opera mjaft e njohur e kompositorit Italian Xhakomo Pucini dhe nuk eshte hera e pare qe vihet ne skene ne Teatrin Kombetar te Operas ne Qendren Artistike Xhon Kenedi ne kryeqytetin Amerikan.Por kesaj here Qendra Kenedi duket sikur po pushtohet nga shqiptare te kesaj zone sepse ka lidhje me Shqiperine J ! Ne kete opera , historia e mirenjohur e vajzes japoneze qe eshte shnderruar ne nje gejsha per aresye financiare, por qe ka nje sinqeritet te pakrahasueshem dhe nje besim te patundur ne burrin qe ajo e konsideron jo vetem bashkeshort legjitim por pothuajse Zot te saj , duke perfunduar tragjikisht ne vetevrasje, u soll ne skene me nje talent te jashtezakonshem nga nje trupe e perzgjedhur artistike,ku rolin kryesor e luan shqiptarja shume e talentuar Ermonela Jaho.Ndersa kritikat profesionale le ti bejne ata qe enjohin artin muzikor si duhet, mendoj se ne shqiptaret e ketushem kemi shume per te thene gjithashtu. Jam e sigurt qe ashtu si u ndjeva une mbreme , me 15 maj, 2017, ashtu jane ndier te gjithe spektatoret e tjere, por me perjashtimin qe ne shqiptaret sikur kemi nje ndjesi me shume. Meritueshem keshtu! Ne shihnim historine e dhimbshme te Co Co Sanit , vajzes qe kishte emrin Baterflaj (flutur) dhe duke shijuar zerin e bukur te Ermoneles, qe here tingellon si kanarine, here si bilbil, here si thellenxe, here si shqiponje e here si luaneshe, ne perloteshim dhe buzeqeshnim. Sepse dritherimat qe sjell talenti i saj pershkonin gjithe sallen, sepse aktrimi I saj percon thelle ne shpirt ndjesine e personazhit, hapesira zanore e ermoneles ehste e papare, nga nota me e ulet ne ate me te larte, por dhe ne perloteshim e buzeqeshnim sepse ne mendjen tone e ne shpirtin tone na trokiste e na ngazellente mendimi : Ajo eshte shqiptare, ne dejet e saj vlon gjak shqiptari, ne shpirtin e saj ka emocione qe jane zhvilluar e pjekur me mekimin e nje familjeje shqiptare . Nuk besoj se ka ndonje shqiptar qe ka pare shfaqjen dhe nuk eshte ndjere ne kete menyre, kreanr per Ermonelen. Dhe ne pushim te shfaqjes ne e gjenim njeri –tjetrin, reagoninm, reflektoninm, gezonim. Sa bukur!Ermonela zbukuroi vendin e perseri shpertheu edhe ne aktin e dyte. Dhe ne fshinim lotet e mundoheshim te vidhnim ndonje skene per fotografi megjithese na qortonin ata qe ruajne rendin ne salle . Shfaqja mbaron, publiku nuk iken, publiku duartroket si kurre ndonjehere. Publiku duartroket e uron, ne shqiptaret therresim Bravo Ermonela, te Lumte, ngrejme duart , bejme simbolin e shqiponjes, te sigurt qe Ermonela na ndien, dhe na di , sepse nuk na sheh per shkak te ndricimeve, por ne perseri mblidhemi, gjendemi e drejtohemi tek vendi ku dalin aktoret, duam ti themi Ermoneles na ke mahnitur moj vajze dhe te falenderojme.Dhe ecim, e gjejme vendin dhe presim derisa dikush na thote, ju nese jeni miq te Ermoneles jeni te ftuar poshte, afer dhomes se veshjes se artisteve. Habitemi nga zemergjeresia, zbresim me vrap, dhe aty na del fluturza shqiptare, Ermonela, e qeshur, e bukur, sikur ska punuar hic per tre ore mushekerite e saj, e fresket dhe na perqafon, na falenderon e nap yet nje me je si jemi, si kalojme dhe na falenderon. E ne mbesim, jemi te gjithe si te shokuar nga madheshtia e talentit por me shume nga thjeshtesia e ciltersia e saj. Dhe keshtu tek bejme foto e ajo na trajton te gjitheve sikur te ishim motrat e vellezerit e saj te vertete ne ikim te mrekulluar sepse nje shqiptare jo vetem ka talent por ka shpirt te madh e na dhuroi nga miresia e saj. Dhe sic do mburrej me te drejte mikja ime kaninote Bona, “po eshte mbese nga Vlora ajo.. “ ne te gjithe themi edhe ne jemi pak Vlonjate sot, sepse te gjithe ishim aty pak si nena e saj, pak si familjaret e shoqeria e saj e afert, por me se shumti, si bashkepatriotet e saj nga te kater anet e trojeve amtare qe te gezojme me te e ta falenderojme e ti themi : “Ermonela faleminderit dhe suksese gjithmone! Dhe deri ne shfaqjen tjeter….Mirupafshim!

*Merita B. McCormack , eshte Vatrane nga Dega e Uashington DC , eshte autore e disa vellimeve me tregime dhe me poezi dhe kontriuese e reegullt ne median shqiptare te diaspores ne USA dhe ne trojet amtare

YLLI I MUZIKES KLASIKES, SOPRANOJA ERMONELA JAHO PUSHTON EKRANET SOANJOLLE

May 7, 2015 by dgreca

Nga Liliana Pere/
Shfaqja e neserme e Sopranos Ermonela Jaho ‘’Traviata’’ ne oren 8:00 PM do te transmetohet direkt pa pagese permes ekraneve ne vende publike ne gjithe Spanjen dhe mbare boten./
Shfaqja e neserme e Traviates ne oren 8:00 PM do te transmetohet direkt pa pagese permes ekraneve ne vende publike ne gjithe Spanjen dhe mbare boten (gjithashtu permes kesaj lidhje).
Ermonela shkruan ne faqen e saj ne rrjetin social:
Mesova se 350 drejtore artistike qe jane pjesemarres te Javes se Operas ne Madrid do te jene spektatore ne audience. Nje gje eshte e sigurte pas dites se neserme, puna e agjenteve te mi ose do behet shume e veshtire ose shume e lehte…
Ermonela Jaho lindur në Tiranë më 1974. U largua në vitin 1993 nga Shqipëria për në Itali me një bursë studimi, dhe më pas iu desh ta realizojë ëndrrën e ngjitjes në skena, përkrah artistëve të huaj. Ajo ka lindur në Shqipëri dhe filloi mësimet e saj të të kënduarit kur ishte vetëm gjashtë vjeç. Pas përfundimit të studimeve në shkollën artistike “Jordan Misja” në Tiranë ajo fitoi konkursin e parë dhe shkoi në Itali për të përfunduar studimet e saj në Akademinë e Santa Cecilia në Romë. Pas përfundimit të studimeve të saj për këndim dhe piano, ajo fitoi disa konkurse të rëndësishme, të tilla si Giacomo Puçini në Milano, Itali 1997, Spontini International Ancona, Itali 1998, në Rovereto Zandonai, Itali 1999, këngëtarja më e mirë e Festivalit Ëexford 2000. Ajo ka performuar në shumë opera të botës, duke përfshirë Royal Opera në Londër, Metropolitan Opera në Nju Jork, Berliner Statsoper, ParisChamps Elysees-Teatro San Carlo di Napoli, Opera Kompania e Filadelfias, Opera de Marsejë, Arena di Verona, Teatro Verdi di Trieste, Teatro La Fenice,Teatri Capitoul de Toulouse, etj. Aktiviteti i saj i parë ka qenë koncerti në Mantova. Më pas kanë qenë një sërë koncertesh, në akademinë “S. Cecilia”, konkurset, opera e parë “Cenerentola”, nga Rossini, “L’amico Fritz” nga Mascagni, e shumë personazhe si Zhuljeta, Suzana, Kontesha, Adina, Mimi, Armida etj. Ka interpretuar në teatrot “Aligheri”, Ravena, “Piçolo”, Scala-Milano dhe në shumë skena të tjera botërore. Bashkëpunimet kanë qenë edhe me televizionin italin RAI, Mondovisione, BBC etj.
Per Ermonelen mund te flasesh pafund, si artiste me fame boterore me sukseset e saj brilante, por dhe ne aspektin human.Ermonela Jaho financon shkollimin e dy vajzave jetime te shtepise se femijes Zyber Hallulli. Ajo kujdeset se largu per mbarevajtjen eketyre vajzave.Nje soprano e mire dhe shume njerezore.
Vajzat jetime jane ne dijeni qe dikush e ndihmon poor nuke e di we née njeri me keto permasa me fame boterore , investon per to, poor nuke eshte I vetmi veprim human, Ky veprim human eshte per t’u vleresuar nga e gjithe bota e artit, biznesit dhe gjithe bota njerezore. Ermonela ka filluar te jape koncerte bamiresie.
Ky veprim human eshte per t’u vleresuar nga e gjithe bota e artit, biznesit dhe gjithe bota njerezore.
Në datën 14 dhjetor 2014 u mbajt në Tiranë një koncert bamirësie që ktheu skenën e Teatrit të Operas dhe Baletit ne né nje feste te vertete emocionuese. Sopranon shqiptare me famë botërore Ermonela Jaho së bashku me baritonin gjithashtu mjaft të famshëm Gëzim Myshketa deputuan suksesshem me zemer
Kjo është hera e dytë gjatë këtij viti që sopranoja shqiptare rikthehet në një koncert për publikun shqiptar. I organizuar nga “Caritas Albania” ky koncert kishte qëllime bamirësie ku shuma e parave të grumbulluara nga shitja e biletave shkuan dhurate për fëmijët më aftësi të kufizuara të Qëndrës Fushë-Krujë”
Me një repertor të përbërë prej krijmtarive më të mira të autorëve shqiptarë por edhe prej veprave të kompozitorëve më të njohur botërorë Ermonela Jaho dhe Gëzim Myshketa u shoqëruan në këtë koncert nga pianisti Richard Baker ku u dhuruan emocione të forta për publikun.
Performanca e saj me zerin e magjishem kumbojne hareshem ne Skenen shqiptare dhe ne Bote, nuk ka nevoje te flasesh shume per Ermonelen.
Kritikja Sarah Stewart e krahason Ermonela jahon me njé diamant.
’’Dituria dhe talenti ester nje thesar qe e ndjek njeriun, dhe duke qene nje qenje humane , ndjehemi mire dhe vet shpirterisht’’
thote Ermonela Jaho që është duke u prezantuar në Madrid të Spanjës qysh prej 20 prillit te ketij viti.
Sopranoja shqiptare, Ermonela Jaho prej 20 prillit deri më 8 maj është duke u prezantuar në shfaqjen operistike “Traviata”, të Verdit, në Madrid të Spanjës, e cila është duke e magjepsur audiencën e atjeshme.
Mirenjohje yllit te muzikes klasike shqiptare,Gruas se suksesshme ne Bote Ermonela Jaho.Urime nga zemra sukese ne vazhdimesi .
Emri saj larteson emrin e gruas dhe I ndricon faqen Shqiperise.

ERMONELA JAHO:”GURI I RENDE NE VEND TE VET”

February 10, 2015 by dgreca

Sopranoja Ermonela Jaho: Nuk është e kotë shprehja “guri i rëndë, në vend të vet”/
-Nuk mund ta kuptoni kur merr një vlerësim në gjuhën tënde, nga vendi yt/
– Një artist që nuk ka provuar vuajtjen, nuk mund të jetë kurrë artist/
– Ernest Hemingueji, shkruan se për të qenë shkrimar duhet të kesh një fëmijëri të vuajtur/
– E ndiej veten më mirë,si Odisea, nëpërmjet artit zbuloj veten time
– Artistët janë një racë e veçantë, edhe aty ku nuk ka probleme, ne i krijojmë/
– Janë hapur dyert e TKOB, taman si krahët e një nëne që pret bijtë e saj/
– Sot duhet të jesh edhe aktor, sepse duhet të japësh emocionin përmes këngës/
– TKOB ka nxjerrë shumë artistë që performojnë në botë tani
– Jashtë skenës, përpiqem të jetoj sa më thjeshtë, të marr eksperincë humane/
(ERMONELA JAHO, PËRBALLË GAZETARIT ROLAND QAFOKU NË EMISIONIN “DEBATI NË CHANNEL ONE” )
Nga Roland Qafoku/
Mund të them se si të gjithë njerëzit, ne jemi çdo ditë ndryshe. Si të gjithë, ndryshojmë. Nga ana fiziologjike ndryshojmë, sepse siç kemi qenë mbrëmë, nuk jemi sot. Është një ditë e re edhe në përkushtimin dhe përballimin me jetën e përditshme. Në rastin konkret, ndryshimi që ka qënë me Ermonelën, nga 2007-ta e deri më tani. Mund t’ju them, se ka qenë një rrugë e gjatë, është një kërkim i vazhdueshëm për të përmirësuar veten. Si çdo majë, megjithëse nuk dua të them se jam në majë, sepse po të kap majën, duhet të them se ku të shkoj më.Kam gjëra për të dhënë, akoma. Ndryshon nga ana shpirtërore, psikologjike, sepse jeta të jep një lloj eksperience që të shenjojë. Kjo ka bërë që Ermonela të ndryshojë, t’i shohë gjërat me një sy tjetër edhe përballimin me karrierën. Mund të marr një shembull më konkret: Po të marrim operën “La Traviata”, është opera që nisën ëndrrat e mia për t’u bërë këngëtare dhe e kam kënduar mbi 200 herë, deri më sot. Nga viti 2007 deri në 2015, është kënduar shumë, shumë herë.Dhe shoh qëështë e njëjta muzikë, i njëjti person që e këndon, por emocioni është ndryshe.Është një Ermonelëme një eksperiencë tjetër dhe këtë ndryshim te vetja, e shoh në rezultatin që kam në skenë dhe mënyra sesi më pret spektatori. Është një rrugë e gjatë, qëështë bërë dhe vazhdon të bëhet. Kam dëshirë tëjap akoma, gjëra të reja. Ështëky ndryshim, kjo punë e palodhshme, e vështirë. Sepse një rezultat optimal, tëshijon më shumë nëpërmjet mësimit të jetës dhe rrugës së mundimshme.Vetëm kështu e shijon më tepër edhe suksesin.-thekson në hyrjen e bisedës Ermonela Jaho
Ju jeni një model për ne shqiptarët që kemi zgjedhur që punën tonë ta bëjmë në Shqipëri. Ndryshe nga ju, që punën tuaj e bëni jashtë.
Jam e emocionuar, për dy arsye. Fillimisht, nuk mund ta kuptoni kur merr një vlerësim në gjuhën tënde, nga vendi yt. Nuk është e kotë shprehja “guri i rëndë, në vend të vet”. Nuk ëshë prezantim vetëm për Ermonelën, por edhe për të gjithë artistët e tjerë, që kanë dalë nga Shqipëria.Është një dritë shprese për brezat e rinj. Nuk ka vend pa vështirësi. Unë jetoj në largësi, por zemrën e kam këtu.I imagjinoj vështirësitë që kanë të rinjtë. Por, nuk ka asgjë në botë që nuk mund ta arrish, kur e do me shpirt. Në rastin tim, ka qenë e vështirë. Ermonela nuk ka lindur artiste e madhe, nuk ka lindur këngëtare, nuk ka lindur me të gjitha oportunitetet.Më duket sikur kam jetuar dy-tre jetë, në çdo hap që kam arritur.Vështirësitë kanë qenë të jashtëzakonshme. Por edhe nga ky vend ku kishte vështirësi që ti të merrje edhe një vizë që të konkurroje në një konkurs, apo një biletë avioni. Gjë që tani nuk është.Shqipëria tashmë nuk i ka këto probleme. Por perla më e çmuar, del nga fundi i detit. Ylli del në ato vende ku ka vështirësi, aty ku ka probleme. Një artist që nuk ka provuar vuajtjen, nuk mund të jetë kurrë artist.Mund të jetë, thjesht një fotografi e bukur, por kurrë artist.Muzika është gjuha e shpirtit, gjuha e zemrës.Edhe kur u krijua teatri, në kohën e lashtë, ishte si një lloj katarsisi.Të shkarkohesh nga ana shpirtërore.Është një dashuri midis artistit, atij që ta jep këtë emocion dhe publikut. Unë kam pasur dy prindër të jashtëzakonshëm, që kanë besuar shumë tek unë dhe kanë qenë dy ingridientët më perfektë. Një baba idealist, në një moment kur çdo gjë ishte e fshehtë. Ishte rrezja e diellit në fund të tunelit. Dhe xheneroziteti i madh i nënës sime, i nënave shqiptare. Prandaj edhe kur erdha herën e kaluar dhe këndova “Butterfly”,ia dedikova atë titull, grave shqiptare sepse kanë bërë sakrifica të jashtëzakonshme. Madhështia shpirtërore e të qenit prindna kanë dhënë diçka të veçantë, sepse unë mendoj se nga ky vend kanë për të dalë gjithmonë artistë.
E sigurt?
Pa dyshim, vetëm se duhet të kenë një besim të jashtëzakonshëm edhe t’i dedikohen.Është toka, që i prodhon.Janë vështirësitë. Ernest Hemingueji, shkruan se për të qenë shkrimar duhet të kesh një fëmijëri të vuajtur. Këtë ua drejtoj brezave të rinj.Nuk ka formulë. Po nëse do të realizosh diçka përmes artit, me punë dhe përkushtim arrihet.
Ju flisni me shumë dashuri për vendin tuaj edhe pse në skenat e botës ju shkëlqeni.Ju u bëtë e famshme në Shqipëri, pasi u bëtë e famshme në botë.
Të gjithë e kemi ndjekur filmin “Odisea” të Omerit, ku thoshte se rruga për në shtëpinë tënde, vjen përmes botës.Ndoshta, asnjë nuk është profet në vendin e tij. Mbaj mend në kohën time, mënyrën sesi trajtoheshin talentet. Talente në kohë time, ishte ai qëe kapte mësimin shpejt.Ai ishte gjeni. Ti, që kishe nevojë për më shumë kohë, nuk do të bëheshe gjë. Në rastin tim, kjo nuk ka funksionuar. Të gjithë kemi lindur me diçka, të gjithë e kemi brenda vetes. Por, mendoj që 10% është dedikim. Ndoshta nuk kam qenë e talentuar sa duhet, që të dilja në fillim nga Shqipëria, të bëja rrugën e kundërt. Tani, të gjithë mund të thonë se “Ermonela do të bëhej e madhe”, se “Ermonela ka qenë talent që atëherë”…Nuk është e vërtetë.
E ke dëgjuar këtë?
Po.Unë studioja. Asnjë nuk lind i madh. Ti bëhesh në momentin që i vë detyrë vetes.Kam mësuar sesa më shumë të punoj, aq më shumë fat kam.
Sa orë punoni në ditë?
Mund të them, se jeta ime i është e dedikuar punës, sepse këndoj nga një vend i botës në tjetër, nga një repertor në tjetrin. Flasim për opera, për role protagonisti dy – tri orëshe. Je një gladiator i skenës.Jo vetëm hap gojën dhe këndo.Është një punë kolosale edhe nga ana teknike dhe psikologjike. Për mua është e rëndësishme emocioni që jap te publiku. Puna është e përditshme dhe nuk mund të bësh dot pazar me talentin, me përkushtimin, personalisht si artist. Të gjithë jemi unikë dhe kemi një energji të jashtëzakonshme për të nxjerrë gjëra të jashtëzakonshme.
Më kujtohej një frazë e juaj, në intervistën që ju kam marrë në vitin 2007, se më ofronin një copë akull.
Që të çosh gjithë botën të shohë atë ndjenjën tënde, me sytë e Ermonelës, kërkon një punë shumë të madhe. Çdokush që kishte dëgjuar për Shqipërinë kishte dëgjuar gjëra negative, por megjithatë ishim nga ato vende që nuk kishim shumë të njohur për çdo gjë. Kjo ka qenë ajo thyerja e akullit.
A veçoni dikë që ishte i pari, që u afroi ju pas suksesit që morët në skenat botërore?
Ata që më ka mbështetur më shumë, kanë qenë prindërit e mi. Ata mëkanë shtyrë që unë të njihesha në Shqipëri. Ndoshta ka qenë mentaliteti i vendit të vogël. Por, konkurrenca në vendin tonë s’e kuptoi. Ai që ka kaluar me ty një lloj eksperience shkolle, nuk e pranonte dot.
Pse?
Nuk e di.Disa gjëra, i kam akoma sot e kësaj dite. Ndoshta, nga mentaliteti.
Ju e vuani këtë?
Më përpara, po. Për shkak të tim ati, sepse thoshte: “Ti ke bërë këtë, ke bërë atë… përse të mos i tregojmë?”. I thashë se nuk do të tregojmë asgjë. Do të vijë momenti, që jehona nga jashtë do të vijë në Shqipëri. Dhe kisha të drejtë! Pritshmëria ishte shumë e madhe për të kënduar dhe zhgënjimi po ashtu. Në kohët e fundit, kemi filluar njëlloj bashkëpunimi, që t’ëjap më tepër eksperiencën time, se çfarë ka arritur Ermonela. Vendi është i hapur ndaj cdo informacioni.
Si ia del Ermonela? Në komunikimet tona, më thoje: “Jam në Londër, jam në Milano, jam në Vienë”..?
Është pasioni. Për mua, të kënduarit është ideal.Është katarsis.
Odisea apo Magelani?
E ndiej veten më mirë,si Odisea. Nëpërmjet artit zbuloj veten time.Në muzikë, arti është një ekspresion i ndenjave të realizuara.Zbuloj dhe veten time, me kalimin e kohës. Do një regjim të jashtëzakonshëm. Nga ana fizike, duhet të kesh kujdes. Me kalimin e kohës dhe më shumë kalon mosha, edhe kjo energji që ti ke pasur kur ke qenë 20 vjeç edhe pasioni, është po ai .Që të mbash edhe nga ana fizike një energji të tillë, të duhet një përgatitje e jashtëzakonshme fizike Zakonisht thuhej për këngëtaret se duhet të flenë shumë, t’i marrin gjërat me qetësi.Por, kam zbuluar të kundërtën. Çdo ditë, bëj ushtrime për zërin edhe për trupin.Ka ndryshuar edhe imazhi i këngëtarit në botë, që duhej të jesh shumë i shëndoshë.Edhe lëvizjet skenike, në të kaluarën ishin të ngrije dorën edhe aktro. Sot duhet të jesh edhe aktor.Sepse duhet të japësh emocionin përmes këngës. Në rolin dramatik, personazhi kryesor vdes.Je më vulnerabël kur një person të sheh që vuan vërtet. Ajo gjë, kërkohet tani në skenë.Duhet të këndosh në pozicione të jashtëzakonshme, që nuk janë komode në skenë. Por elasticiteti që bën me ushtrime fizike, të bën që të këndosh në çdo lloj pozicioni, pa dëmtuar edhe tingullin qëdel.
Sa do të zgjasë ky pasion?
Pasioni, nëse është i vërtetë zgjat gjithë jetën. Po të flasim nëse do të zgjasë gjithmonë në këto nivele, në këto role të vështira është të gënjej veten. Asgjë nuk zgjat përgjithmonë.
A e keni arritur majën, apo synoni gjëra të reja?
Synoj akoma. Nëse do të kisha arritur majën, tashmë duhet të isha duke rënë. Kam frikë të them se kam arritur në majë.Kam akoma gjëra për të dhënë.
A mund të na thoni diçka më shumë për koncertin që do të keni në ditët në vijim?
Unë jam kthyer për të kënduar “Suor Angelicën”. Është një opera që e kam shumë përzemër. E kam kënduar edhe në Lodnër. Ka pasur një sukses të veçantë. Për mua, nuk ka rëndësi ku je. Në Metropolitan, në Lascala, skena është magjike. Unë transformohem kur jam në skenë.
Si të duket ajo skenë e Teatrit të Operas dhe Baletit? Ne kur shkojmë atje, kemi ftohtë, salla e vjetër?..
Artin, njeriu duhet ta bëjë në çdo vend. E kuptoj që kushtet janë të vështira. Por ai teatër, ka nxjerrë shumë artistë që performojnë në botë tani.Ju thashë edhe më lart, ku është vështirësia më e madhe ka edhe artistë.Por në momentin kur të gjithë ne bashkohemi dhe themi këto janë kushtet, të përpiqemi ta përmirësojmë këtë teatër.Më besoni, niveli ka për t’u ngritur.Dikush duhet ta bëjë. Por, nëse themi nuk shkohet në atë teatër se është ftohtë, nuk këndohet atje sepse është ftohtë, kush do ta bëjë?
Ka nga ata që bëjnë naze?
Artistët janë një racë e veçantë.Edhe aty ku nuk ka probleme, ne i krijojmë.Ka dhe nga ata që bëjnë naze me të drejtë.Unë erdha nga Italia edhe ishte i njëjti problem.Dhe këngëtarët ankohehsin se nuk këndohet sepse është ftohtë. Më shkoi mendjate kolegët e mi në Shqipëri. Dhe ata po prisnin që Ermonela është diva dhe nuk thotë asgjë.U thashë se ka edhe më keq. Të gjithë bashkë do ta ngrohim njëri-tjetrin me atë dashuri të madhe dhe me atë frymëzim, qëështë arti.
A mjafton që ta ngrohim teatrin e Operas dhe Baletit me frymën e divës Ermonela Jaho, apo edhe shumë të tjerëve?
Momentin që të gjithë do tëbashkëpunojmë, do të vlerësojmë njëri-tjetrin dhe ta bëjmë për të mirën e këtij teatrit, nuk do të kemi probleme të tilla.
Çfarë ndryshimi kaTeatrin e Operas dhe Baletit, në vitet e fundit, edhe me ardhjen e drejtorit Ilir Kerni?
Ndryshimi më i madh që është bërëështë se janë hapur dyert e teatrit, taman si krahët e një nëne që pret bijtë e saj. Kanë ardhur shumë këngëtarëdhe shumëartistë, që deri dje e kishin ëndërr.Jo se nuk kanë performuar në skenat e botës.
Po kush i mbante krahët mbyllur?
Po nuk e di tani…Ndoshta, një lloj xhelozie.
E kishin drejtuesit?
Po, ndoshta edhe drejtuesit.
Mua më shkon mendja te Zhani Ciko?
Nuk dua të përmend emra sepse nuk i kemi njerëzit prezentë. Por, njeriu nuk duhet të mbajë mend gjëra negative. Ai teatër ka një aktivitet të jashtëzakonshëm, ku janë rritur performancat. Janë bërë 4 -5 herë më shumë dhe shikohet një interes i publikut. Publiku shqiptar po shkon drejt teatrit.
Cili është mendimi juaj për Ilir Kernin, në aspektin organizativ, sepse ju thatë seju nuk ka ftuar vetëm, ju por edhe artistë të tjerë?
Ilir Kerni është një artist në radhë të parë dhe ka bërë jetesën jashtë vendit të tij. Është një ndër personazhet që kupton shumë mirë problemet e një artisti, nevojat e tij. Mendoj që Ilir Kerni ka bërë një punë të madhe… Vetëm hapja e dyerve të këtij teatri!
Ju paguan shteti?
Jo. Është diçka që e bëj personalisht. Në momentin që do të bësh diçka për vendin tënd, nuk mund ta bësh duke kërkuar faturën kashen tënde. Në mund të kërkoj kashen atë që marr jashtë shtetit, në vendin tim. Çfarë po ijap vendit tim? Vendi im është në vështirësi. Unë dua tëjap eksperiencën time. Kjo ështëhera e dytë që kam ardhur edhe e bëj për vendin tim. Nuk do të bëhem e pasur në vendin tim. Jam dakord që artisti duhet të paguhet. Në një vend si ky i yni, në një teatër që po rilind, duhet të nisë nga diçka. Nuk mund të marrim një standard si ai i Metropolitantit apo i Parisit.
Dhe aq të varfër nuk jemi ne. Por të marrësh artistët që shkëlqejnë në skenat e botës e t’i sjellësh në teatrin e Operas dhe Baletit e të mos u japësh as para, unë nuk e kuptoj. Sa do të vazhdojë kjo?
Kjo vlen për artistët që kanë bërë një karrierë jashtë dhe duan të ndihmojnë vendin e vet. Në qoftë se them që dua të bëj diçka për vednin tim, nuk mund të kërkoj pagesën që ma jep “La Scala” këtu, sepse nuk mundesh. Nuk i kanë ato mundësi. Në momentin që ne punojmë së bashku me kolegët tanë të Operas dhe Baletit dhe ia dimë vlerat njëri-tjetrit, askush nuk duhet të ndihet inferior. Ne jemi artistë, kemi zgjedhur dy rrugë të ndryshme për të kontribuar. Nuk mund të jemi të frustruar,kush rri e kush jo. Por, nëse flasim me idealizëm, që ta bëjmë këtë teatër të përmasave evropiane, japim eksperiencën.Një artist si unë, që ka punuar në të gjithë botën, me një lloj dispiline.Në momentin që ti këtë disiplinë e sjell këtu dhe shikon njerëz që vijnë me vonesë, apo pinë cigare përpara teje.
Kjo nuk ndodh më?
Jo, mesa kam parë deri më tani, nuk ka ndodhur.
Çfarë ka ndodhur që janë disiplinuar?
Diçka duhet të ketë ndodhur, patjetër.Unë nuk jetoj këtu, por shoh ndryshimin. Ose mbaj mend vite më parë, që kishte probleme me kostumet, vonesa. Mendoj ky lloj bashkëpunimi dhe vlerësimi sepse ne shqiptarët e kemi shumë të vështirë të themi fjalën e mirë. Fillimisht themi fjalën e keqe, që të zhyt në negativitet… Pikërisht neve, që po bëjmë diçka të mirë jashtë.Flasim të njëjtën gjuhë. Të gjithë kemi ardhur nga kyvend. Vetëm ai bashkëpunim dhe ideali, do të bëjë që teatri të jetë një nivel shumë më i lartë.
Po për debatin e “gropës së orkestrsës”?
Po në të gjtihë botën, këngëtaret dhe regjia është sipër dhe orkestra poshtë, që e shoqëron. Por nëse flasim për kushtet e orkestrës, atëherë është tjetër gjë.
Ku jeni ndier më mirë jashtë sallave, kur është përmendur emri juaj?
Është eksperiencë jashtëzakonisht e fortë dhe të jep edhe ty si artiste, njëlloj konfirmimi jashtë skenës, kur shikon publikun qëështë zhytur në një jetë të dytë.Mëka qëlluar të këndoj dy- tri hetë në opera me fëmijët.Pas një jave që ka mbaruar shfaqja, në postë me vjen një dedikim nga të gjithë ata fëmijë.Përlotem gjithmonë, sepse artisti duhet të lërë diçka prapa, një lloj trashëgimie.Mund të veçoj kur kam kënduar në teatrin e Operas në Detroit, isha zhytur aq shumë në rol dhe në fund, personazhi kryesor vdes. Dhe këto ishin fëmijë të vegjël 5 ose 6 vjeçarë. Madje edhe dedikimet ia kishin shkruar prindërit: “Mimi, ti je një yll që ndriçon”, “Mimi, do të doja që kur të rritem, të bëhem këngëtar”, “Mimi, shpresoj të jetosh më shumë sesa në opera, sepse më bëre për të qarë”. Kur flet me gjuhën e zemrës, edhe fëmija të kupton.Ose njëherëtjetër, kur kam kënduar “Butterfly”, i njëjti vizatim nga fëmijët e vegjël.Janë kujtimet më të bukura. Jashtë skenës, përpiqem të jetoj sa më thjeshtë. Të marr atë eksperincë humane, pa shkuar shumë në shoping. Shkoj në vendet ku sheh lagje të degraduara, ku sheh njerëz që nuk kanë të hanë “një çapë bukë”. Sheh një tëri në depresion. Sepse dua të prekem. Jeta është bërë kaq materiale, kaq sipërfaqësore nga problemet e përditshme. Ky është frymëzimi që marr.
Nga 1990-ta dhe deri më sot, numërohen deri në 2 milionë shqiptarë, që kanë ikur nga Shqipëria. Si është një shqiptar jashtë Shqipërie?
Është një shembull i jashtëzakonshëm. Sepse nëçdo lloj kontakti ku është folur për shqiptarët, më ka rënë në sy shqiptarët e parë në atë sakrificë që kanë bërë për të mbijetuar e kanë kthyer nëkulturë të jashtëzkonshme për fëmijët. Prezantimi i një shqiptari jashtë vendit, ka për të qenë siç kanë bërë hebrenjtë. Në çdo lloj vendi që kam qenë, investimi që kanë bërë shqiptarët për fëmijët është kolosal.
Por, ku do të dalë?
Në një dhjetëvjeçar, në të gjitha fushat. Por, ne nuk i njohim.
Për mua, ju jeni shqiptarja më e famshme, pas Ismail Kadaresë. A ka pasur ndonjëherë fatin që të takohesh me të?
Po, me të madhin Ismail Kadare, jam takuar disa herë.Sa herë shkoj në Paris, në ftesat familjare apo në koncert. Unë këndoja në Bilbao operën “La Traviata” , ku Ismail Kadare erdhi për të marë një çmim, edhe ishin fotografi gjithandej. Në një anë, media po bënte reportazh për operën, në anën tjetër ndaheshin çmime, ku edhe Ismail Kadare mori njëçmim.E kam pasur edhe të ftuar në Bilbau, si pjesëtarët e familjes sime. Për çdo shqiptar që kam në teatërjam shumë krenare, më duket si një Shqipëri e vogël, qëështë aty. Në atë rast kisha Ismail dhe Elena Kadarenë. U ndjeva me krahë, sikur më kishin ardhur dy prindër nga Shqipëria.
Do të doja një koment tuajin, për sulmet në adresë të shkrimtarit të madh Ismail Kadare, një javë para ndarjes së çmimeve “Nobel”?
Pemës me kokrra i gjuhet gjithmonë. Është natyra njerëzore.
Cili është mendimi juaj, për Nënë Terezën?
Për mua, Nënë Tereza, është e vetmja humanitare e njohur në të gjithë botën për humanitetin e saj. Për ironinë e fatit, pikërisht pak humanitet kërkonte Nënë Tereza, që të vinte në vendin e saj e të takonte nënën dhe motrën.Iu mohua. A e meritojmë ne një figurë humanitare të madhe, si Nënë Tereza?
Çfarë ju bën më shumë përshtypje, kur vini në Shqipëri?
Shoh gjithmonë e më shumë përmirësime. Kjo studio televizive më pëlqen shumë. Kur je person publik dhe je ftuar në të gjtiha studiot nëpër botë dhe dalloj që është bërë një punë e jashtëzakonshme. Nuk mund të them ku jam.E kuptoj që flas shqip, por më duket vetja si në Paris, Londër. Janë bërë gjëra shumë të bukura. Kemi arritur këto, por duhet të mësojmë edhe nga gabimet.
Çfarë ka ndryshuar në Tiranë, kur vini ?
Vij dhe rri aq pak…Kam aq shumë mall, saqë edhe balta më shijon.Shoh që nuk ka shumë dallim. Shumë gjëra i shoh sikur jam edhe në vende të tjera të Evropës. Duhet menduar me pozitivitet. Unë nuk fle gjumë pa parë një emision, kam parë edhe emisionin tuaj, edhe lajmet në shqip.
Ju e kujtoni gjuhën përmes lajmeve?I lexoni gazetat?
Pothuajse përditë. Nuk fle pa i lexuar. Një copë e zemrës sime është këtu dhe jam shumë e ndjeshme për çdo gjë që ndodh këtu. Edhe ndaj përmbytjeve.Unë kam ikur, por Shqipëria nuk ka ikur kurrë nga zemra e Ermonelës.
Rrezikon që të ikë?
Deri tani,jo. Shtohet gjithnjë e më shumë.
Çfarë është një gjë e keqe, që duhet të ndryshohet menjëhërë?
Shqipëria po ndryshon ngadalë, por po ndryshon. Por njerëzit janë xhelozë. Nuk e thonë fjalën e mirë.Këtu kemi akoma punë për të bërë.

Ju e përmendët më lart që nuk shërben vetëm zëri, por si aktroni?
Sepse besoj në atë që bëj. Kur jam në skenë jam vetvetja. Aktori më I mirë është ai që të prek.
Si është jeta juaj në Neë York?
Unë shpenzoj shumë pak në shtëpi. Mund të them se duke mbledhur ditët, 2 muaj në vit I kaloj në shtëpi. Është shumë e vështirë, do doja që ët shpenzoja pak kohë më shumë me shokun tim të jetës, me ët cilin kam studiur.
Mund të na thuash diçka më shumë për të?
Quhet Ervin Stafa. Kemi studjuar bashkë muzik, kemi qënë në pallatin e pionervenë Tiranë. Jeta na ndau. Unë vajta në Itali, ai shkoi në Neë York. Jeta na bashkoi përsëri. Mendoj që po nuk pate një mbështetje, një dashuri nga personi që ken ë krah do të ishte edhe për mua e vështirë, të bëja këtë profesion. Ai ka mbaruar për muzikologji dhe e kam kritikun më të ashpër. Bëjmë edhe një shkëmbim idesh të dy shokëve që kanë studiuar muzikë. Do doja të kaloja më shumë kohë me të në Neë York.
A ka ndonjë të vecantë në intervistat që të ka bërë një gazetar I huaj me të një gazetari shqiptar?
Ka më shumë emocion kur e jep në shqip. Ata janë ëm të stakuar. Të pyesin ndryshe për jetën e artistit. Janë më të detajuar në operan që po vihet në skenë.
Në një intervistë për BBC, për kanë mirëpritur me një këngë shqiptare arbëreshe. Aq e bukur! Dhe më thanë që a e njihni këtë pjesë? I thash që jo.
Si ka mundësi që perlat e kryeveprës klasike janë shkruar 200 vjet më parë?
Kjo nuk është e vërtetë. Është vëmëndja e spektatorit edhe në zhanerat e tjera. Por për mua, muzika klasike dhe opera mbetet dicka shumë e thellë. Një javë më parë këndova “Dialogun e Karmelitave”, e shkruuajtur nnë 1956. Kryevepër!
Kjo ëhstë edhe dicka që do të bëjmë me teatrin e Operas dhe Baletit. Do të vendosim njëlloj repertori.
Unë u kënaqa kur ju dhanë një vlerësim nag kryeministri. Por a ke frikë që kur merr famë shqiptari, të gjithë vijnë aty?
Unë jam artiste dhe flas me gjuhën e zemrën e artistes. Për mua është një ndjenjë e madhe kur ndjehesh e vlerësuar nga kryeministri. U respektova si artiste. Unë do të jap kontributin tim gjithmonë, pavarësisht se cfarë partie është në pushtet.
Nuk e prisja cmimin që më dhanë. Një moment shumë e bukur.
E lidhni faktin që kryeministri është artist, I dyti kryeministër në Shqipëri, pas Fan Nolit?
Dhe ajo ndikon. Artisti me artistin kupton detajet, menyrën e të shprehurit.
Jeni e madhe sepse jeni modeste.
Të gjithë ne kemi pasur vështirësi në jetë. E dimë shumë mirë që nuk do të na duan të gjithë, kur jemi në karrierë publike. Ma ka thënë që e ke difekt që je modeste. Por nuk do të isha unë nese do ta bëja. Nuk ka gjë më të bukur ti urosh më të mirën.
Ju nuk do ndyshoni?
Nuk do të jem unë ndryshe.

ERMONELA JAHO- DALLËNDYSHJA E PUCINIT(LA RONDINE), NE COVENT GARDEN OPERA HOUSE, LONDËR

July 22, 2013 by dgreca

Shkruan: MAL BERISHA*/

La Rondine (Dallëndyshja) Premjerë/

17 korrik 2013. Teatri londinez – Covent Garden Opera House – vazhdon jetën e tij të përditshme. Në njerën anë të tij, në skene ka mbledhur artistë nga më të mirët e globit. Nga ana tjetër mbushet me spektatorët më sqimëtare të botës, me shijen më të hollë për muzikën, me elitën e ndjekësve të muzikës klasike londineze të cilët nuk falin as gabimin më të thjeshtë, as rrëshqitjen më të vogël zanore. Për Teatrin Mbretëror kjo është një ditë e rëndësishme si çdo ditë premjere. Është shfaqja e njërës prej operave më të bukura të një autori me emër të madh, Xhiakomo Puçini. Është La Rondine (Dallëndyshja). Në këtë natë të shënuar, ku një numër i pafund teatrosh londinezë hapin siparin e tyre, në Covent Garden Opera House ka diçka të jashtëzakonshme, jo vetëm për audiencën e kësaj shfaqje por më shumë se për këdo, për ne shqiptarët e Britanisë së Madhe. Kjo natë është e jashtëzakonshme sa për artisten Ermonela Jaho aq edhe për Ambasadën Shqiptare në Londër dhe lidhet me emrin dhe reputacionin e shqiptarëve në Britaninë e Madhe. Është Diva Globale e cila këtë skenë ka vite që e shkel, dhe sa herë që vjen, aq herë e shton numrin e pasonjësve të vet. Sa here që vjen, aq herë ua rrit krenarinë shqiptarëve në këtë vend ku arti çmohet ndoshta më shumë se çdogjë tjetër. Po kush është Ermonela në fakt, ashtu siç i është paraqitur ajo publikut londinez në përshkrimin e bërë në librin shoqërues të biletës për artistët interpretues të kësaj Opere në rolin e Magda de Civry?

“E lindur në Tiranë ajo studjoi muzikë në vendin e saj e pastaj në Romë. Ajo ka debutuar në Tiranë që e vogel duke interpretuar rolin e Violetës që kur ishte 17 vjeçe. Paraqitjet e saj të viteve të fundit para publikut përfshijnë Violetën në Royal Opera, Berlin State Opera, Opera de Lyon, Hamburg State Opera, Arena di Verona, Vienna State Opera, Deutche Opera Berlin, Bavarian State Opera, Sour Angelica Royal Opera; Cio-Cio-San e Baterflait në Filadelfia, Koln, Liceo, Barcelona; Mimin e Bohemës në Berlin State Opera, La Monnaie, Bruksel; Liun e Turandove në Filadelfia, San Diego; Luisa Millerin dhe Anna Bolenën në Opera de Lyon; Magda de Civryn e La Rondine në Trieste Vitella, La Clemenza di Tito dhe Xhulietën në Capulleti e i Montechchi në Avignion; Micaealan në Glyndbporne, Romë, Arena di Verona; Margaritën e Faustit në Helsinki; Massenet’s Manon në La Scala, Milan, Marsjejë; Madamë Baterflain e ka luajtur në operat e Hamburgut, Avinjonit, Champs Elize, Paris; Violetën në Operan e Vjenës, Mimin në Londër dhe në Lyon e sa e sa tjera”.

Nëse do të vijonim me emrat e veprave dhe vendeve ku ka interpretuar Ermonela Jaho, kjo listë do të ishte shumë e gjatë. Por le të kthehemi tek “Dallëndyshja” e 17 qershorit në Covent Garden Opera House në Londër.

Opera apo Operetë?

Opera Dallëndyshja (La Rondine) e Puçinit është shkruar në vitin 1915. Ajo ishte porositur nga Caritheater i Vjenës si një opera me një libret gjerman. Puçini e shkruajti atë bazuar në libretin e Xhuzepe Adamit në gjuhën italiane. Por pikërisht atë vit Italia hyri në luftën e Parë Botërore duke patur në anën tjetër të frontit Austrinë. Të shkruante një opera për Austrinë, për patriotin italian, kompozitorin e madh Puçini, ishte e pamundur. Prandaj ai zgjodhi ta ekzekutonte veprën në premjerë në një vend asnjanës, në Monte Carlo. Premjera u dha në vitin 1917. Që prej asaj kohe kjo vepër është interpretuar shumë herë por gjithmonë është diskutuar nëse ishte opera apo operetë. Ajo nuk është as opera komike as tragjike por ka ndoshta mbylljen më melankolike në historinë e skenës operistike. Diskutimi për të vazhdon edhe sot e kësaj dite.

Ermonela Jaho i jep Veprës një pamje dhe kuptim të ri.

Artistët e mëdhenj lenë gjurmë ne çdo paraqitje para publikut. Puna e artistit është përherë një punë krijuese, kërkuese elementësh të rinj, gjetjesh të mjeteve artistike të pa përdorura më parë. Ndryshe gjërat do bëheshin të zakonshme. Parë në këtë plan, ajo që sjell këngëtarja jonë në skenën mbretërore është diçka e re, diçka e dallueshme, e veçantë. Në natën e 17 qershorit ajo e mbajti publikun londinez
pezull, në ajër, me frymë të ndalur. Në sallën mijëra vetësh dëgjohej vetëm tingulli i zërit të saj i shoqëruar nga një orkestër që nuk ka asgjë më pak se ajo çfarë bëhët në Mbretërinë e Muzikës – Operan Mbretërore Londineze. Zëri i saj i kthjellët, magjik, deri në prekje fundore të çdo ndjenje njerëzore me timbrin e tij është në një harmoni gati hyjnore me orkestrën, levizjet skenike, dekorin, dritat dhe tërë pamjen spektakolare të sallës. Lëvizjet e stërmenduara në skenë, kujdesi ndaj çdo detaji, aktrimi me këngen alternohen deri në atë masë sa kur bie perdja, njeriu nuk dallon dot se sa orë, vite apo jetë ka kaluar në atë sallë magjepsëse.

Shfaqja vjen me një rritje të vazhdueshme për të ardhur tek triumfi i padiskutueshëm që shpërthen në duartrokitje, mallëngjim, dhimbje, vaj, reflektim individual të çdo njeriu që gjëndet në atë sallë. Është një triumf i padiskutueshëm. Një lloj ndërthurje ndjesishë, admirimi, një lloj katarsisi ku çdo njeri e gjen veten në mënyrën e vet, një lloj meditimi emocional që përkthehet në lotë dhimbjeje, dashuri njerëzore, hyjnizim artisti, nevojë për të parë mbrapa tek e kaluara e vetvetes. Minuta të tëra duartrokitjesh, dhe zbrazëtim i asaj salle për t’i lënë vendin shfaqjes së të nesërmes.

Duke e parë Operan La Rondine në interpretimin e trupës së Covent Garden Opera House me Divë Ermonela Jahon, mendja më vajti tek rregjisori i famshëm gjerman Rejnhard i cili drejtonte Burgteatrin e Vjenës ku luante Moisiu ynë i Madh. Kritika e asaj kohe hamendësonte rreth disa shpërthimeve në interpretimin e Moisiut të karaktereve të tilla si Hamleti dhe që shfaqeshin tek artisti ynë i madh papritur, jashtë natyrës austriake. Këtë veti të tij, kritikët ia lanë origjinës së tij shqiptare. Ky konstatim kritik ndaj Moisiut tonë vjenez më çoi të mendoja dhe të shihja në skenë një temperament tjetër, një Magda de Civry e cila i sjell Londrës një natyrë tjetër të këtij personazhi, një sjellje tjetër, shumë më të kujdesshme ndaj vlerave familjare dhe morale.

Madgi da Civry, e luajtur nga Ermonela Jaho solli para spektatorit londinez një karakter shumë të ngjashëm me një shqiptare. Puçini dhe Adami e kanë sjellë deri në fund të shfaqjes Magdan në jetën e saj aventureske dhe ata janë autorët e veprës. Por ka gjithmonë diçka të fortë, jo vetëm emocionale por edhe filozofike që artisti interpretues i vesh rolit që luan. Në këtë rast, i tërë dramaciteti i veprës ndërtohet prej artistes tonë bazuar në konfliktin e njohjes së vlerave morale, dashurisë së fortë pasionante që kërkon të ndërtojë një jetë të bukur bashkëshortore me pëlqimin e familjes, nënës së Rugeros në këtë rast nga njëra anë, dhe pengun moral të së shkuarës së saj në anën tjetër. A duhet thënë e vërteta dhe pastaj gjërat të rrjedhin si të rrjedhin? A duhet të ndërpritet ajo dashuri, që sado në dukje e panatyrëshme, ka forcë të jashtëzakonshme? A duhet marrë dashuria e çmendur e Rugeras që nuk merr parasyshë asgjë nga e kaluara, apo duhet “vrarë” ajo dashuri që pa lindur që mos të ndodhë e njejta gjë kur gjithçka të merret vesh? E tërë kjo betejë shpirtërore a Madgës – Ermonelë ka në vetvete dilemën e madhe që zakonisht e mbartin përfaqësues të kombeve me traditë ende shumë të forte morale, ku e ardhmja nuk mund të ndahet kurrësesi nga e shkuara dhe në këtë rast e dyta bëhet pengesa më serioze ndaj së parës. Kjo është tejet shqiptare në të vërtetë. Dilema deri në vendim për të lënë Rugeron, pikërisht sepse e donte atë, e trajtuar vërtetë në një mënyrë që të kujton ende një mentalitet shqiptar, e mbajti sallën në një gjëndje të plotë “kontrolli” emocional deri sa gjithçka u shkri, u tret dhe humbi thuajse në lotët e çdo spektatori përfshirë autorin e këtij shkrimi.

Mbyllje:

Performanca e Ermonela Jahos në Teatrin Mbretëror të Londrës ishte për artin shqiptar në përgjithësi, për bashkësinë shqiptare në Britani dhe për vetë Ambasadën Shqiptare në Londër në veçanti, një ngjarje e madhe artistike. Për këta të fundit, prania e saj në veprimtari të tilla e çon akrepin e opinionit britanik për shqiptarët drejt nordit të ndritshëm duke zbehur deri në zhdukje opinionin se shqiptarët dinë vetëm të emigrojnë dhe kur e bëjnë këtë e bëjne edhe me shumë problematikë për vendasit që i presin.

Ambasada në Londër pati nderin dhe krenarinë ta mirëpresë artisten e madhe në mjediset e saj dhe po ashtu ta ndjekë në shfaqje duke marrë edhe urimet më të mira nga vetë Covent Garden Opera House për arritjet e kësaj artistje të madhe shqiptare.

*Mal Berisha : është Ambasador i Jashtëzakonshëm dhe Fuqiplotë të Republikës së Shqipërisë në Britaninë e Madhe dhe Irlandën e Veriut,