Dr. Etleva LALA

Eötvös Loránd Tudományegyetem (Universiteti ELTE)

Programi i Albanologjisë, Budapest, Hungari

(PJESA E TRETË)

Fjalëskajet (terminologjika teknike) që do përdoreshin në të gjitha shkolla shqiptare dhe që shumica përdoren edhe sot e kësaj dite në sistemin arsimor shqiptar, u përcaktua gjithashtu në Kongresin Arsimor të Lushnjës, duke vendosur kështu themelete përbashkëta për ndërtimin e gjithë sistemit arsimor në trojet shqiptare. Shumë nga këto terma kanë ndryshuar paksa, por interesant është fakti që shumica e tyre janë të dallueshme edhe sot si terma të përditshme që përdoren gjerësisht në shkollat shqiptare.

Më poshtë po japim versionin në të cilin këto terma u publikuan dhe u përhapën në të gjithë shkollat shqiptare nga revista Kumtari Arsimuer që botohej prej Këshilli t’Epêr Arsimuer në Tiranë, që nga marsi i vitit 1921.[1]Ajo që tërheq vëmendjen në këtë botim është versioni frengjisht e disa herë edhe ai gjermanisht, që jepet përbri këtyre skajeve, siç i quajnë në këtë botim termat teknikë, ndërkohë që në protokollet e mbajtura në vetë Kongresin Arsimor të Lushnjës, fjalëskajet kanë përbri versionin latinisht të tyre dhe jo atë frëngjisht. Përveç kësaj në tre numrat e Kumtarit Arsimuer të vitit 1921 jepen gjithsej 219 terma, numri ky i konsideruar si zyrtar, por disa nga termat që janë dhënë në protokollet e Kongresit Arsimor mungojnë këtu, siç janë p.sh. rasat, gjë që të bën të mendosh se numri i saktë i fjalëskajeve nuk është saktësisht 219, por më i madh.

Sidoqoftë, po prezantoj në fillim fjalëskajet siç gjenden tek Kumtari Arsimuer dhe pastaj siç gjenden në disa nga protokollet e Kongresit Arsimor të Lushnjës e që sot ruhen në Arkivin e Muzeut të Kongresit Arsimor të Lushnjës.[2]

Vendime mâ të rândësishme të Kongresit Arsimuer të Lushnjes të mbajtun mbë 15.VIII.1920

Në mbledhje të III^të mbë 16.VIII.1920 ndën Kryesi të z. A. Xhuvanit u-bisedue përmbi skajet teknike e u-vendos pranimi i ktyneve:

1. fjali-ja: proposition
2. tingull-i:           son
3. zânore-ja: vocale
4. bashktingllore-ja: consonne
5. dyzânuer-ori: diphtongue
6. germë-a: lettre
7. shkroje-a: maniére d’êcrire, grafia (it.)
8. asjetër: neutre
9. i shquem: déterminé
10. i pashquem: indéterminé
11. shkalla pohore: positif
12. shkalla krahasore: comparatif
13. shkalla sipërore: superlatif
14. përemën vehtuer: pronom personnel
15. përemën pronuer: pronom possessif
16. përemën lidhuer: pronom rélatif
17. përemën pyetës: pronom interrogatif
18. përemën i pakufishëm; pronom indéfini
19. folje-a: verbe
20. veprore: actif
21. pësore: passif
22. kaluese:  transitif
23. skaluese: intransitif
24. pavehtore:  impersonnel
25. mënyrë-a: mode
26.  dëftore: indikatif
27. lidhore: subjonetif (!)
28. urdhënore: impératif
29. dishrore: optativum
30. kushtore: conditionnel
31. habitore: admirativum
32. paskâjore: infinitif
33. pjesore: particip
34. përcjellore: gérundif
35. kohë-a: temps
36. e tashme: présent
37. e pakryeme: imparfait
38. e kryeme: perfectum (kam punuem)
39. e kryeme e plotë: plus-que-parfait (kishjem punuem)
40. te kryeme e tejshkueme: passé antérieur (pata punuem)
41. e ardhshme e tashme: futur simple
42. e ardhshme e përparshme: futur antérieur
43. rrâjë-a: racine
44. mbaresë-a: terminaison
45. parashtrim-i: préfix
46. prapashtim-i: suffix
47. ndajfolje-a: adverbe
48. ndajfolje vendi: adverbe de lieu
49. ndajfolje kohe: adverbe temps
50. ndajfolje mënyre: adverbe mode
51. ndajfolje sasije: adverbe quantité
52. ndajfolje pohi: affirmation
53. ndajfolje mohi: régation
54. parafjalë-a: préposition
55. lidhëzë-a: conjonction
56. pasthirrmë-a: interjection
57. piksim-i: ponctuation
58. pikë-a: point[3]
59. presë-a: virgule
60. pikë-presë-a: point-virgule
61. pikë-pyetës-i: point d’intérrogation
62. pikë-habitës-i: point d’admiration
63. kllapë-a: parenthése
64. shquanjës-i: guillements
65. shqymë-e: élision
66. brendi-ja: contenu
67. shqymës-i: apostrophe
68. vizë: trait d’union[4]
69. shkalla sipërore përkitse: superlatif rélatif
70. shkalla sipërore e kputun: superlatif absolu
71. numrorë-t: numèraux
72. themelorë: cardinaux
73. rendorë: ordinaux
74. emna numrorë (njishi, etj): nomina numerales
75. folje e rregullshme: verbe régulier
76. e parregullshme: irrègulier
77. lakim-i: dèclinaison
78. me lakuem: décliner
79. zgjedhim-i: conjugaison
80. me zgjedhuem: conjuguer
81. me përkufizuem: définir
82. përkufizim-i: définition
83. përkufizisht: definitivement
84. kryetingull-i: Anlaut = suono iniziale
85. mestingull-i: Inlaut = suono medio
86. fundtingull-i: Auslaut = suono finale
87. veta e parë: premiére perronne (!)
88. veta e dytë: deuxiéme …
89. veta e tretë: troisiéme
90. vehte-ja: se ipsum, soi-méme
91. emën sendi: nom concret
92. emën kuptimi: nom abstrait
93. i përveçëm: propre
94. i përgjithshëm: commun
95. përmbledhës: collectif
96. pjesët e ligjëratës: les parties du discours
97. pjesë të ndërrueshme: parti variables
98. kryefjalës: sujet[5]
99. kallzues-i: praedicatum
100. emnuer: nominale
101. foljuer: verbale
102. cilsuer-ori: attribut
103. ndajshtim-i: apposition
104. plotës-i: complément
105. kundrinë-a: objet
106. kundrinë e drejtë: complément direct
107. kundrinë e shdrejtë: complément indirect
108. fjali e thjeshtë: proposition simple
109. fjali e përngjitun: proposition composé
110. e përzieme: complexe
111. parë a e pavarme: principaleou, indépendente
112. e dytë a e varme: secondaire ou dèpendente
113. pohore: positive
114. mohore: négative
115. pyetse: interrogative
116. fjali dishrore: proposition optative
117. e ndërmjetme: incidente
118. me ndërtim të drejtë: construction directe
119. me ndërtim të shdrejtë: construction indirecte
120. ligjëratë e drejtë: discours direct
121. ligjëratë e shdrejtë: discours indirect
122. me diktuem: dicter
123. me hartuem: composer
124. hartim-i: composition
125. diktim-i: dicté
126. prejardheje: dérivation
127. arithmetikë-a: arithmetique
128. numër-i: nombre
129. shifrë-a: chiffre
130. me njehun: conter; zählen
131. me numruem: conter; zählen[6]
132. me llogaritun: calculer, rechnen
133. llogari-ja: calcul, Rechnung
134. njisí-ja: unité
135. veprim-i: opération
136. mbledhje-a: addition
137. edhe: plus
138. pa: minus
139. i mbledhshëm: summandus
140. shumë-a: somme
141. hekje-a: soustraction
142. i voglueshëm: minuendus, soustracteur[7]
143. i hekshëm: subtrahendus sottraendo
144. mbetje-a: reste
145. shumim-i: multiplication
146. bâtuer-ori: facteur
147. shumuer-ori: multiplicateur
148. i shumueshëm: multiplicant
149. produkt-i: produit
150. herë-a: X
151. ndamje-a: divizion
152. ndamës-i: diviseur
153. i ndashëm, a, i ndarshëm: dividant, divisible
154. ndashmi-ja, a ndarshmi-ja: devisibilité
155. saherës, i: quotient
156. thyesë-a: fraction
157. thyesë e përgjithshme: fr. ordinaire
158. thyesë dhjetore: dècimale
159. e thjeshtë: simple
160. e pathjeshtë: composé
161. thyesë-e përzieme a e përierë: fr. composé
162. numëruer-ori: numerateur
163. emënuer-ori: dénominateur
164. vija thyesore: ligne de fraction
165. thyesë periudhike e thjeshtë,
166. thyesë periudhike e pathjeshtë
167. mâ i madhi ndamës i përbashkët: le plus grand commun diviseur
168. mâ i vogli shumuer i përbashkët: le plus petit commun multiple
169. mbë: sur
170. rrâjë-a: racine
171. fuqi-ja: puissance[8]
172. katrore-ja: carré
173. kubike-ja: cubique
174. sistema metrike: systéme métrique
175. shumfish-i: multiple
176. pëmbyllje-a: conclusion
177. përpjestim-i: proportion
178. i-e-të përpjestueshëm: proportionne
179. përpjestueshëm: proportionnellment
180. përkrahje-e ase raport-i rapport rregulla e treshit: régle de trois
181. kamatë-a ase uzurë-a: intérêt
182. përqind-i: le pourcent (fr.) Prozent (gj)
183. kryegjâ-ja ase krenë-t: capital
184. kohë-a: temps
185. afat-i: terme, délai; Zeitraum (gj)
186. shkont-i: éscompte
187. përlidhje-a: alliage (fr.), die Legierung
188. trazyrë-a ase trazim-i: mélange, Mischungsrechm(!)ung (gj)
189. rrotull-i: cecle (fr.) Kreis (gjerm.)
190. rreth-i: circonférence (fr.) Unfang (!)
191. përshkruer-ori: diamétre
192. terthore-ja: diagonale
193. vijë e drejtë: ligne droíte
194. vijë e thyeme: ligne coube
195. vijë e përzieme: ligne mixte
196. vijë orizontore: ligne horizontale
197. vijë pingultë: ligne verticate (!)
198. vijë e pjerme: incliné
199. kulmore: perpendiculaire
200. vijë paralele a e palardhëtë: ligne paralléle
201. vijë e avitëshme: ligne convergente
202. vijë e shmangëshme: divergente
203. vijë bashkërendunë: ligne concurrente
204. vijë e përkufizueme: ligne défini[9]
205. vijë e papërkufizueme: ligne indéfini
206. skutë e drejtë: angle droit, Rechter Winkel,
207. e plotë: Voller
208. ngushtë: aigu, Spitzer
209. e hapët: obtus, Stumfer.
210. ndeme a e nderë: angle étendu, Gestreckter Winkel
211. kryesore: angle complèmentaire
212. shtesore: supplémentaire
213. e përmbrendshme: interne
214. e përjashtme: externe
215. përkundërtë: gegwiukal (!)
216. njianëshme: anwinkel
217. përbrinjët: Nebenwinkel
218. kulmore: Scheiten Winkel
219. vij e kijthët: ligne secante; Transversale (gj)[10]

Verejtje – Skâjet teknike të vendosuna në Kongres të Lushnjës janë gjâna për t’u biseduem e për t’u rrahun prap; prandaj disa nga kto undryshuen pas bisedimesh e të rrahuna mendimesh.[11]

Fakti që frengjishtja përdorej si gjuhë referenciale nga studiuesit shqiptarë nuk është surprizë në vetvete, po të kemi parasysh të gjitha zhvillimet intelektuale shqiptare deri në atë kohë, por sidomos gjatë shekullit XIX. Kjo tendencë e përdorimit të frengjishtes si lingua franca është shumë më e vjetër në fakt, e documentohet që në mesjetë. Nuk është vetëm krijimi i Mbretërisë së Arbërisë (Regnum Albaniae)nga francezi Karl I Anzhu më 21.02.1272, dhe ekzistenca e një administrate franceze në trojet shqiptare që në atë kohë, ajo që e përligj gjuhën franceze në territoret shqiptare, sidomos si gjuhë të elitës. Në një letër, më saktë traktat, të dalë nga kancelaria anzhuine e Karlit II Anzhu, letër kjo e shkruar në frengjishtmë 18 tetor 1305,[12]jepet edhe arsyeja se përse në vend që të shkruhej në latinisht siç ishte normale për kancelarinë anzhuine, kjo letër është e shkruar frengjisht. Në letër thuhet që kërkesa për të përdorur frengjishten kishte ardhur nga konti iQefalonisë “sipas zakonit të baronëve frëngë në More për të shkruar në frengjisht.[13]

Megjithatë për të parë se përse ka ndodhur ndryshimi i gjuhës referenciale nga latinishtja gjatë Kongresit të Lushnjës, në frengjishte në botimin dhe përhapjen e fjalëskajeve pas Kongresit të Lushnjës, sigurisht që duhet të shohim profilin e pjesëmarrësve në Kongres dhe të vendimmarrësve për zbatimin e vendimeve të Kongresit. Gjithsesi më poshtë po japim fjalëskajet me referenca në latinisht, ashtu siç janë vendosur në ditët e Kongresit.

PROTOKOLL[14] mbi mbledhjen e II^të qi u mbajtë sod më orën 4 mbas dreke, tue qenë pranë këta zot.: Z. Fekeçi, Kandili, Mborja, Pluca, e Mikeli, Belkameni e Margjini.

Urdhëni i ditës në këtë mbledhje qene “fjalëskajet” (termina teknika (!)) të gramatikës edhe me shumësi xanësh u vendos qi sod e mbrapa në të gjitha shkollat kombtare të përdoren këto fjalëskaje:

gramatikë =  grammatica (lat.)                                  

fjalim-i = proposition                                           

fjalë-a = verbum                                                       

rroké-ja = sillaba                                                      

zâ = (vox), suonus                                                    

zanore = vocalis                                                    

bashkzanore = consonans                                            

germë-a = littera                                                        

dyzanore = diphtongus                                               

emën = substantivum                                                 

nyje – nyja[15] = articulus                                               

gjini = genus                                                               

mashkullore = masculinum                                         

femnore = femmininum                                             

astjatër = neutrum

numër = numerum

njêjës-i = singular

shumës-i = plural

 i caktuem = determinativum

i pacaktuem = indeterminativum

lakim = declination

rasë-a = casus[16]

emnore = nominativum

gjinore = genitivum

dhânore = dativum

kallxore = accusativum

thirrore = vocativum

vendore = locativum

rrjedhore = ablativum

mbiemër = adjektivum (!)

pohenik = positivus

krahanik = comparativus

sypërnik = superlativus

përemni = pronomen

vetëtuer = personales pron.

zotnuer = possessivum pron.

diftuer = demostrativum pron.

pyetuer = interogativum pron.

permenduer = relativum pron.

sasuer = quantitativum pron.

bredhuer = reflexivum pron.

i paskajuem = indefinitivum pron.

njenitjetruer[17] = reciprocum pron.

Në mbledhjen e III^të qi dot mbahet të hanen më 16 të k.m. në orën 7 para dreke u vendue qi të vijoj urdhëni i ditës i mbledhjes së II^të.

Mbledhja u mbyll në 7 ½ h mbas dreke.

Lushnje, 15/VIII-1920.                        Kryetari (firma) Z. Fekeçi

Ocular, Protokollist:

(firma) Ndue, Palucaj, Belkameni, Kondili, Mborja, Kole Margjini  

PROTOKOLL[18] mbi mbledhje të III, qi u mbajtë sot m’orën 9 para dreke tue qenë pranë Z Fekeçi, Aleks. Xhuvani, Nd. Paluca, G. Mikeli, Ahmet Gashi, Ismail Anamali, Mborja, Kondili, Bellkameni, Papapano, Margjini, Pogoni e Ilia Dilo.

Mbassi në mbledhjet qi u mbajtne më 15.VIII.1920 nuk kishin arrijtë edhe mist e kongresit nga Elbasani e Gjinokastra (është zhgarravitur fjala: e Berati), u pá me udhë qi të ju këndohet, Zotnive t’ardhun rishtas, protokolli i dy mbledhjeve qi u mbajtnë me 15 të këtij moji para dreke e mbas dreke; gjith ashtu u pa edhe e nevojshme qi të këndohen shkresat e Ministrís i arësimit tue i përkrahë këto njenen me tjetrën.

Me gjithë se Ministrija e Arësimit e kish emnue për kryetar të kongresit Z. Xhovanin, Z. E tij nuk desht qi të prishet vendimi i bâm në mbledhje të parë, por kërkoj qi si kryetar i kongresit të mbesi prap Z. Çekezi.

Misët e ardhun rishtas kërkuen vetëm, qi fjalë-skâjet e gramatikës, qi ishin caktue në mbledhje të II, të shqyrtoheshin edhe nji herë, prej të cilave u qortuen këto fjalë qi këtu poshtë ndjekun:

fjalí -a = proposition

tingëll-i = suonus

zânore-ja[19] = vocalis

bashktingllore-a = diphtongus

shkroje-a = grafi, Schreibart

asjetër = neutrum

i shquem = determinativum

i pashquem = indeterminativum

shkalla pohore = positivum

shkalla krahasore = komparativum (!)

shkalla syprore = superlativum

përémër vetuer = personale pronomen

përémër pronuer = possesivum pronomen

përémër njanitjetruer = reciprokum[20] pronomen. 

Në mbledhje të IV qi do të mbahet të hanën me 16 të k. m. m’orën 3 mbas dreke u vendue qi të víjoj urdhni i ditës i mbledhjes së III.

Mbledhja qi kishte fillue m’orën 9 para dreke u mbyll m’orën 11.

Lushnje, 16.VIII.1920.                        Kryetar: (firma) Fekeçi

Antar Protokollist

Kolë Margjini

Aleksandër Xhuvani (dhe kanë firmosur edhe Ndue Paluca, Dilo, Papapani, Cana, Anamali, Ahmet Gashi, Mborja, Kondili, …)[21]

 PROTOKOLL[22] mbi mbledhje të IV qi u mbajtë sot m’orën 3 mbas dreke, në të cilën muerën pjesë të gjithë kongresistët qi u përmendnë në mbledhje të III.

Në këtë mbledhje vijoj urdhni i ditës i mbledhjes së III, tue vazhdue mâ tutje në caktim të fjalëskâjeve gramatikore. Fjalëskâjet gramatikore qi u caktuen në ketë mbledhje janë këto:

folje-a = verbum

formë – a = forma   

veprore = activum   

pësore = passivum                                        

kalojse = transitivum v.

skalojse = intransitivum v

pavetore = impersonalis

mënyrë = modus

diftore = indicativum                                           

lidhore = coniunctivum                               

urdherore = imperativum

dishrore = optativum                             

kushtore = condicionalis                              

habitore = admirativum                                

paskâjore = infinitivum                                 

pjesore = participum                                      

përcjellore = gerundium                                 

kohë = tempus                                               

e tashme = praesens (unë kam, jam)                                        

e shkueme = passaturs                                   

e pritme = futurum

e pa kryeme = imperfectum (mëishe, kishe)[23]

e kryeme = perfectum (unë jam qenë)

e kryeme e thjeshtë = aoristum (unëkjeçë)

e kryeme e plotë = plus-quam-perfect (unë kam pasë qenë)

e kryeme e parashkueme = (unë kish jem pasë qenë)

e kryeme e tejshkueme = unë pata qenë, pasë)

e pritme e thjeshtë = futurum

e pritme e plotë = futurum exactum

rrâjë-a = radix

mbaresë -a = desinens

parashtim -i = praefix

mbrapashtim -i = sufix

ndajfolje = adverbum

parafjalë -a[24] = praeposition

lidhce -a[25] = coniunction

piksim -i = inter-punction

pikë -a = punctum

presé -a = virgula

piképresë -a = punctum virgula

dy pika = punctum duplum

pikëpyetës -i = interogativum

pikëhabitës -i = admírativum

kllapë -a = parantesis

shquanjës – i = (“….”)

ndajfolje          I vendi

                        II kohe

                        III mënyre

                        IV sasije

                  V a) pohi b) mohi c) dyshimi[26]

Përmbajtja e plotë të protokolleve do të jepet në botimin e plotë të këtij shkrimi si punim shkencor, por disa nga pyetjet që vlejnë të përmenden në lidhje me këto dokumente duhet të hedhin dritë mbi aspekte të formimit të shkollave tona që ndoshta duhet të rishikohen nga një këndvështrim tjetër në të ardhmen. Siç duket nga fjalëskajet e huazuara në këtë Kongres, gjuha shqipe është dashur t’u nënshtrohej kallëpeve ekzistuese të studimit të një gjuhe, siç ishte frengjishtja, respektivisht latinishtja. Edhe pse gjuha shqipe është gjuhë indo-evropiane, duhet pasur parasysh që ajo nuk është gjuhë neo-latine, kështu që jo të gjitha aspektet e shqipes mund të trajtohen mirë me këtë lloj korrnize gjuhësore.

Për ta ilustruar këtë do të sillja rastin e gjatësisë së zanoreve në shqip që janë të ndryshme nga theksi, të cilin jemi mësuar të përdorim më shumë në shkolla. Nga gjatësia e zanoreve varet shumë përdorimi i saktë i zanores -ë në fund të fjalës, sidomos për të formuar shumësin. Po të marrim p.sh. rastin e fjalës gur dhe gurë, të dyja e kanë theksin mbi zanoren -u-, por po të kemi parasysh që në rastin e parë zanorja -u- është e shkurtër e në të dytin është e gjatë, atëherë është e lehtë të kuptojmë se përse duhet zanorja -ë në fund. Raste të tilla ka shumë në gjuhën shqipe: shok/shokë, punëtor/punëtorë, shqiptar/shqiptarë, qen/qenë (kam qenë), plak/plakëe shumë e shumë të tjera, të cilat shpjegohen vetëm me gjatësinë apo shkurtësinë e zanores, siç njihet gjerësisht në gjuhën hungareze edhe pse nuk është gjuhë indo-evropiane,  dhe jo me theksin e zanores siç prezantohet në gjuhët indo-evropiane.

Po kështu p.sh. po të shohim rasën thirrorenë shqip, vëmë re që ajo është akoma mjaft dinamike në shqip, edhe pse ajo është e reduktuar në gjuhët e tjera indo-evropiane. Në shqip, thirrorja madje ka edhe gjini dhe numëer, që vazhdon të përdoret aktivisht (oj, moj, or, mor, ore, more, etj.) dhe që janë pasuri gjuhësore karakteristike për shqipen, e që nuk kanë ekuivalentim të saktë në gjuhët latine. Po kështu, mënyra sesi studiohen rasat vazhdon të jetë mënyra klasike e mësimit të latinishtes, ku gjinorja vjen pas emërores, ndërkohë që në Evropën Perëndimore latinishtja studiohet në formë më të thjeshtuar dhe efikase, duke e vendosur kallëzoren menjëherë pas emërores, për shkak të ngjashmërisë së madhe që kanë këto dy rasa. Shumë çështje të tjera gjuhësore do të adresoheshin më mirë, nëse do të kihej parasysh që shqipja nuk mund të hyjë plotësisht në kostumin që i është prerë, por studimi i saj përtej këtij kostumi do t’i jepte asaj një frymëmarrje tjetër.

---

[1]Kumtari Arsimuer: Revistë Pedagogjike-Arsimore, Gjuhësore Letrare e Kritike që filloi të botohej një herë në muaj që nga marsi i vitit 1921 prejKëshilli t’Epêr Arsimuer në Tiranë. https://bibliotekadigjitale.bksh.al/iiif/?c=collections%21periodik&fbclid=IwAR2PO6iqq8BQQevrJBOrc5xi88QoPxApusnGtqUqrajZB1K2wNJWKfxESBo&view=ImageView&manifest=https%3A%2F%2Fbibliotekadigjitale.bksh.al%2Fiiif%2FManifester%2FIIIF%2Fperiodik%21HASHf054%21010daf18.dir&canvas=https%3A%2F%2Fbibliotekadigjitale.bksh.al%2Fiiif%2FManifester%2FIIIF%2Fperiodik%21HASHf054%21010daf18.dir%21page13%2Fcanvas%2Fp13

[2] Me këtë rast falenderoj Arvenola Gjatën për ndihmën që më dha për t’i nxjerrë skanimet e këtyre protokolleve nga Arkivi i Muzeut të Kongresit Arsimor të Lushnjës.

[3]Kumtari Arsimuer: Revistë Pedagogjike-Arsimore, Gjuhësore, Letrare e Kritike, del një herë në muaj në gjuhën shqipe (Tiranë, nr. 1, 1921), 11.

[4]Po aty, f. 11.

[5]Kumtari Arsimuer: Revistë Pedagogjike-Arsimore, Gjuhësore, Letrare e Kritike, del një herë në muaj në gjuhën shqipe (Tiranë, nr. 2, 1921),33.

[6] Po aty, f. 34.

[7]Kumtari Arsimuer: Revistë Pedagogjike-Arsimore, Gjuhësore, Letrare e Kritike, del një herë në muaj në gjuhën shqipe (Tiranë, nr. 3, 1921), 37.

[8] Po aty.

[9]Kumtari Arsimuer: Revistë Pedagogjike-Arsimore, Gjuhësore, Letrare e Kritike, del një herë në muaj në gjuhën shqipe (Tiranë, nr. 3, 1921), 38.

[10]Po aty, 39.

[11] Po aty, f. 11.

[12] Kjo letër jepet për herë të parë nga Andreas Kiesewetter, “Il trattato del 18 ottobre 1305 fra Filippo I di Taranto e Giovanni I Orsini di Cefalonia per la conquista dell’Epiro,”in Archivio storico pugliese XLVII (1994): 177–213.

[13]Apendiksi 2 te Kiesewetter,”Il trattato,”207-212.

[14] Arkivi i Muzeut të Lushnjës. Ky protokoll fillon në faqen 3.

[15] Fjala nyja është shtuar më vonë nga një dorë tjetër dhe me ngjyrë blu të çelët.

[16] Këtu fillon faqja 4 e procesverbalit.

[17] Shkronja -t- e parë duket sikur është fshirë duke e bërë këtë fjalëskajore të duket si “njenijetruer”

[18] Arkivi i Muzeut të Lushnjës. Ky protokoll fillon në faqen 5. 

[19] Fjala ‘zanore’ është shkruar nga një dorë tjetër dhe është me ngjyrë të zezë.

[20] Shkronja k që është gabim në latinisht, është korrigjuar me c sipër.

[21] Këtu mbaron faqja 6.

[22] Fillon në faqen 7.

[23] Mbaron faqja 7.

[24] Një dorë tjetër ka shtuar -s në fund të fjalës dhe -i duke e bërë fjalën të duket: parafjalës, -i.

[25] Me laps është bërënjë korrigjim mbi -c, duke e bërë fjalën të duket: lidhëse

[26]Këtu mbaron faqja 8.